نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
استادیار، بخش مهندسی معدن، دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه شهید باهنر، کرمان، ایران
چکیده
رسوبات بادی کواترنر در بخش جنوبی و دامنه‌های ارتفاعات شمالی و خاوری شهر کرمان گسترش دارند. مهم‌ترین ساختار رسوبات، لایه‌بندی متقاطع و ریپل‌مارک است. قطر رسوبات بادی از 06/0 تا 2 میلی‌متر متغیر است و میان‌لایه‌هایی از رسوبات رودخانه‌ای (آبرفتی) درشت‌دانه (گراول) در میان آنها دیده می‌شود. سنگ‌شناسی و کانی‌شناسی رسوبات بادی نشانگر حضور قطعات سنگی (30 درصد سنگ‌های رسوبی کربناتی، 25 درصد آذرین و 5 درصد دگرگونی) و کانی‌های سیلیکاتی (15 درصد) و غیرسیلیکاتی (25 درصد) است. کانی‌های رسوبات شامل کلسیت (10 درصد)، کوارتز و چرت (12 درصد)، فلدسپار‌های قلیایی و پلاژیوکلاز (5 درصد)، اکسیدهای آهن (5 درصد)، کلینوپیروکسن (2 درصد) و آمفیبول (1 درصد) و ژیپس (5 درصد) است. محاسبه کانی‌های نورماتیو در رسوبات بادی 30 درصد کلسیت، 4/15 درصد کوارتز، 5/12 درصد ارتوز، 10 درصد آلبیت، 5/2 درصد آنورتیت، 2 درصد دیوپسید، 1 درصد انستاتیت، 6/4 درصد کانی‌های رسی، 37/0 درصد آپاتیت، 3 درصد ژیپس، 3 درصد هماتیت، 45/0 درصد بروکیت، 10 درصد دولومیت را نشان می‌دهد. تجزیه شیمیایی 22 نمونه از رسوبات بادی با روش XRF و ICP-OES، نشان‌دهنده فراوانی اکسید کلسیم و کمبود سیلیس نسبت به رسوبات بادی مناطق دیگر دنیاست و روند یکسانی نسبت به رسوبات بادی عراق، عربستان، مکزیک و نامیبیا نشان می‌دهد. نمودارهایK2O/Al2O3 در برابر Na2O/Al2O3 و تغییرات نسبتSiO2/Al2O3 در برابر Fe2O3/K2O و Na2O/K2O بیانگر منشأ ماسه‌های بادی از سنگ‌های آذرین، رسوبی کربناتی و دگرگونی است.
کلیدواژه‌ها
آقانباتی، ع.، 1385- زمین‌شناسی ایران، سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، 586 ص.
امینی، ا.، میراب شبستری، غ. و وسو، م.، 1392- جایگاه بررسی‌های ژئوشیمیایی در تحلیل الگوی کانی‌شناسی و نحوه تشکیل تپه‌های ماسه ای شرق بابلسر، مقاله‌های همایش‌های ایران، اولین همایش زمین‌شیمی کاربردی ایران، دانشگاه دامغان.
پور احمد، ا. ، 1370- جغرافیا و ساخت شهر کرمان، انتشارات سایه، 260 ص.
حمزه، م. ع.، 1385- نشانگرهای ژئوشمیایی و زیست محیطی در محدوده شهری کرمان، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید باهنر کرمان، 371 ص.
سازمان برنامه و بودجه استان کرمان، 1374الف- مطالعات جامع اقتصادی- اجتماعی استان کرمان، پوشش گیاهی، 228 ص.
سازمان برنامه و بودجه استان کرمان، 1374ب- مطالعات جامع اقتصادی– اجتماعی استان کرمان، فرسایش خاک و بیابان زدایی ، 313 ص.
سازمان نقشه برداری کشور، 1379- نقشه‌های توپوگرافی کرمان ، کرمان 2، سعادت آباد و اختیار آباد به مقیاس1:25000.
سازمان هواشناسی کشور، 1387- داده‌های دمای هوای اندازه‌گیری شده در ایستگاه هواشناسی شهرکرمان (فرودگاه کرمان) از سال 1369 تا 1386، برگرفته از بخش آمار سازمان هواشناسی کرمان.
سازمان هواشناسی کشور، 1394- نقشه پهنه بندی خشکسالی در سطح کشور بر اساس شاخص SPEI، مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران کشور.
سیدامامی، ک.، 1351- کرتاسه بالایی در ایران، نشریه دانشکده فنی دانشگاه تهران، دوره دوم ، شماره 22، صص. 7 تا 34.
عزیزان، ح.، شهرکی، ع. و سیفوری، س.، 1377 - نقشه زمین‌شناسی کرمان به مقیاس 1:100000 (شماره 7449) ، سازمان زمین‌شناسی کشور.
عطاپور، ح.، 1386- تکوین ژئو شیمیایی و متالوژنی سنگ‌های آذرین پتاسیم‌دار درکمربند آتشفشانی – نفوذی دهج – ساردوییه، استان کرمان با نگرشی ویژه به عناصر خاص، پایان‌نامه دکترای زمین‌شناسی اقتصادی دانشگاه شهید باهنر کرمان، 401 ص.
عطاپور، ح.، حسینی، م. و صرافی، ع.، 1386- گزارش مطالعات سنگ‌شناسی و کانه آرایی مواد اولیه سیمان جهت بررسی علل خوردگی آسیاب‌ها در کارخانه سیمان ممتازان، سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، مدیریت کرمان، 24 ص.
عطاپور، ح.، طاهری، م. و رحمانی، ف.، 1389- ژئوشیمی زیست محیطی سنگ، خاک، آب و گیاه در محدوده ورقه 50000 : 1 کرمان با نگرشی بر زمین‌شناسی پزشکی، سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، مدیریت کرمان، 496 ص.
Aminzadeh Bazanjani, M. R., Lashkaripour, G. R., Ghafoori, M. and Mhafezi Moghadam, N , 2013- An investigation of mineralogy and microscopic structure in Kerman city sediments, Inernational Journal of Geography and Geology 2(8): 86-101.
Arbogast, A. F. and Muhs, D. R., 2000- Geochemical and mineralogical evidence from eolian sediments for northwesterly Mid-Holocene paleowinds, central Kansas, USA, Quaternary International 67: 107-118.
Atapour, H. and Aftabi, A., 2002- Geomorphological, geochemical and geo- environmental aspects of karstification in the urban areas of Kerman city, southeastern Iran. Environmental Geology 42 (7): 783-792.
Atapour, H., 2015 - Geochemistry of potentially harmful elements in topsoils around Kerman city, southeastern Iran, Environmental Earth Sciences, 74(7): 5605-5624.
Awadh, S. M., 2012- Geochemistry and mineralogical composition of the airborne particles of sand dunes and dust storms settled in Iraq and their environmental impacts, Environ. Earth Sci. 66: 2247-2256.
Chapman, M. J., 2001- An economic study of coastal sand dune mining in Michigan, Report of investigation 20, Geological Survey Division, Michigan, 26pp.
Dimitrijevic, M. D., 1973- Geology of Kerman region, Geological Survey of Iran, 334pp.
Djokovic, I. D. and Dimitrijevic, M. N., 1972- Geological map of Iran, 1:100000 series ,sheet 7350-Baghin, Geol.Surv.Iran.
Eslamizadeh, A., Ghanei Bafqi, M. and Samanirad, S., 2010- Geological processes of sand dune development in Sadegh Abad near Bafq, Centeral Iran and its geotourism attraction, The 1st International Applied Geological Congress, Department of Geology, Islamic Azad University - Mashad Branch, Iran, 26-28.
Farahi, M., Shahryary, A., Fakhoreh, S. and Pahlavanroy, A., 2013 - Investigating the link between genetic characteristics and mineralogy of sand dunes in Tasouki-rigchah (Southeastern Sistan), Annauls of Biological Research, 4(5): 51-55.
Hamzeh , M. A., Aftabi, A. and Mirzaee, M., 2011- Assessing geochemical influence of traffic and other vehicle-related activities on heavy metal contamination in urban soils of Kerman city, using a GIS-based approach, Environmental Geochemistry and Health, 33(6): 577-594.
Huckriede, R. M., Kursten, M. and Venzalff, H., 1962- Zur geologic des Gebietes Zwischen Kerman and Sagand, (Iran), Bei. Geol. Jahrb. 15, 197pp.
IAEA, 2004- Soil sampling for environmental contaminants, International atomic energy agency, Austria, 81pp.
Jahani, D., Karimpourian, M. and Shrafi, N., 2011- Characteristics and genesis of sand dunes around the Garmsar playa, Northern Iran, Procceding of the 12th international conference on enviromental sciences and tecnology, Rhodes, Greece.
Kasper-Zubillaga, J. J. and Zolezzi-Ruiz, H., 2007- Grain size, mineralogical and geochemical studies of coastal and inland dune sands from El Vizcaíno Desert, Baja California Peninsula, Mexico, Revista Mexicana de Ciencias Geológicas 24(3): 423-438.
Kasper-Zubillaga, J. J., Armstrong-Altrin, J. S., Carranza-Edwards, A., Morton-Bermea, O. and Santa Cruz, R. L., 2013- Control in beach and dune sands of the Gulf of Mexico and the role of nearby rivers, International Journal of Geosciences 4: 1157-1174.
Mashhadi, N., Ahmadi, H. , M. R., Ekhtesasi, Feiznia, S. and Feghhi, G., 2007- Analysis of sand dunes to determine wind direction and detect sand source sites (case study: Khartooran Erg, Iran), BIABAN (Desert Journal) 12: 69-75.
Moufti, A. M. B., 2013- Mineralogy, geochemistry and possible provenance of desert sand dunes from western Rub' al Khali area, southeastern Saudi Arabia, International Journal of Basic and Applied Sciences, 2(4): 399-407.
Muhs, D. R. and Budahn, J. R., 2006- Geochemical evidence for the origin of late Quaternary loess in central Alaska, Can. J. Earth Sci. 43: 323-337.
Muhs, R. M. and Benedict, J. B., 2006- Eolian addition to late Quaternary alpine soils, Indian peaks wilderness area, Colorado front Range, Arctic, antrarctic and alpine research 38(1): 120-130.
Rahdari, M. R., Khosravi, H. and Samani, A. N., 2014- The nature and origin of sand dunes in Kashan ERG, Iran, International Journal of Farming and Allied, Sciences 3(5): 597-602.
Rahimzadeh, F., 1983- Contribution a la geologie de la formation de Kerman (Paleocene) Iran Central , etude sedimentologique et paleogeographique, These de doctorat de specialite, univ.Grenoble, 149p.
Rahman-Rad, J., Firuzan, M. and Baraeenejhad, M., 2010- Soil collapsibility of Kerman city, The 1" International Applied Geological Congress, Department of geology, Islamic Azad university, Mashad, Iran, 26-28 April , 560- 565.
Reyer, D. and Mohafez, S., 1972- A First contribution of the NIOC-ERAP agreements to the knowledge of Iranian geology. Edition Techniqs Paris, 58 pp.
Ruttner, A. W., Nabavi, M. H. and Hajian, J., 1968- Geology of the Shirgesht area (Tabas area, east Iran).Geological Survey of Iran, Reports 4: 1–133.
Stocklin, L., Eftekharnejad, J. and Hushmandzadeh, A., 1965- Geology of the Shotori Range (Tabas area, East Iran). Geological Survey of Iran, Report 3: 1-69
Svendsen, J., Friis, H., Stollhofen, H. and Hartley, N., 2007- Facies discrimination in a mixed fluvio- eolian setting using elemetal whole- rocks geochemistry applications for reservoir characterization, Journal of Sedimentary Research 77: 23–33.
Winspear, N. R. and Pye, K., 1996- Textural, geochemical and mineralogical evidence for the sources of aeolian sand in central and southwestern Nebraska, U.S.A., Sedimentary Geology 101: 85-98.
)