نویسندگان
1 استاد، گروه زمینشناسی، دانشکده علوم، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران
2 کارشناسی ارشد، گروه زمینشناسی، دانشکده علوم، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران
چکیده
دریاچه ارومیه بزرگترین دریاچه فوق اشباع از نمک در جهان است که در میان استانهای آذربایجان شرقی و غربی در شمال باختر ایران جای دارد. در این پژوهش ژئوشیمی عناصر اصلی، جزیی و خاکی کمیاب 130 نمونه که از 25 سانتیمتری پایانی گمانه حفر شده با ژرفای یک و نیم متری میان سالهای 1394 تا 1395 برداشت شده است؛ بررسی شد. مطالعه ژئوشیمی عناصر اصلی نشاندهنده گوناگونی و ناهمگنی زیاد در مقدار اکسید عناصر اصلی در رسوبات بخشهای شمال باختر، شمال خاور، جنوب باختر و جنوب بستر دریاچه است. نتایج تجزیه طیفسنج پراش پرتو ایکس (XRD) رسوبات نشان میدهد که فاز اصلی کانیهای رسوبات دریاچه را کانیهای هالیت، کلسیت، آنکریت، کوارتز، ارتوکلاز، کلریت، آلبیت، ژیپس، پلاژیوکلاز، اوژیت، آمفیبول و هورنبلند تشکیل میدهند و رسوبات بستر دریاچه ارومیه از دید ترکیب کانیشناختی شبیه کانیهای عمومی تشکیلدهنده شیل و ماسهسنگ گریوک هستند. در میان اکسیدهای عناصر اصلی، MgO، CaO و Na2O غنیشدگی بالایی نسبت به استانداردهای UCC، PAAS و NASC نشان میدهند. از مجموعه عناصر جزییRb و Sr نسبت به UCC، PAAS و NASC غنیشدگی بسیار بالایی همراه با تهیشدگی Eu بهویژه در بخش جنوب باختر دریاچه نشان میدهند. مقایسه ترکیب ژئوشیمیایی رسوبات ژرفای مورد مطالعه، با سنگهای پیرامون دریاچه نشان از کنترل اصلی ترکیب کانیشناختی توسط زمینشناسی پیرامون دریاچه در مقایسه با کانیشناسی آورد رسوبی رودخانهها دارد.
کلیدواژهها
The Urmia Salt Lake as the largest hyper saline lake of the world is located between west and east Azerbaijan provinces, NW Iran. Geochemistry of trace and rare earth elements of bed sediments taken from 25 Cm of the lower most of 1.5 meters depth of drilled holes in 130 samples between 2014-2015 were investigated. General geochemical composition of samples revealed a very heterogeneous variation of major oxides at NW, NE, SW and SE parts of the lake. MgO, CaO and Na2O show a high enrichment compared to UCC, PAA and NASC values. Main minerals of the bed sediments include halite, calcite, ankerite, quartz, orthoclase, augite, hornblende and chlorite. The overall geochemical composition of sediments, resemble ferruginous shale and graywacke sandstone. Weathering in the various parts of the bed sediments is relevant to general climatological characters in the region. Rb and Sr among trace elements show high anomaly in respect to UCC, PAAS and NASC, while Eu indicated high depletion, especially at SW corner of the lake. Geochemical comparisons indicate the major role of different rock units in forming bed sediments rather than sediments carried by entering rivers to the lake.