نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد، گروه علوم زمین، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

2 دانشیار، مرکز تحقیقات علوم پایه، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

3 استاد، گروه علوم زمین، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

4 دانشیار، گروه علوم زمین، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

چکیده

توده گرانیتوییدی قهرود با ترکیب گرانیت تا گرانودیوریت و تونالیت به سن میوسن، در 40 کیلومتری جنوب باختر کاشان واقع است. فعالیت­های گرمابی به­ دنبال نفوذ این توده باعث تشکیل بلورهای کوارتز درشت، خود شکل و رنگی در شکستگی­ها و حفرات موجود در لیتولوژی­های مختلف منطقه شده است. انواع بلورهای کوارتز به­ لحاظ تنوع رنگی شامل کوارتزهای شفاف، نیمه‌شفاف، سبز کم­رنگ، زرد، سیاه، پایه دودی، پایه قهوه­ای متمایل به قرمز و کوارتزهای روتیل­دار هستند. مطالعات ترکیب شیمیایی بلورهای کوارتز و میانبارهای سیال و جامد داخل آنها نشان می­دهد که عوامل فیزیکی و شیمیایی از جمله دما، فشار، ترکیب توده نفوذی، سنگ میزبان و سیال گرمابی، رخداد دگرسانی و شرایط pH و Eh در تشکیل بلورهای کوارتز رنگی و خود شکل قهرود دخیل بوده­اند. میانبارهای جامد موجود در کوارتز احتمالاً به دو صورت تشکیل شده­اند: 1) تأمین عناصر مورد نیاز برای تشکیل کوارتز و میانبارهای جامد از طریق سیال و سپس محصور شدن این میانبارها در بین لایه­های رشد بلورهای کوارتز؛ 2) ورود مستقیم ذرات بسیار ریز از کانی‌ها در لایه­های رشد بلوری و تشکیل بلورهای کوارتز با رنگ­های متفاوت. بلورهای دودی را می‌توان به ­دلیل جانشینی عنصر Si با Al و همچنین حضور عناصر U و Th دانست. رنگ قرمز در کوارتزها به ­دلیل حضور سوزن­های روتیل تشخیص داده شد. بلورهای سیاه رنگ در شرایط اکسیدان و pH تقریباً بالا با رسوب اولیه مگنتیت و پس از آن اکسیدهای منگنز در لایه­های پایانی رشد بلور تشکیل شده‌اند. بلورهای سبز رنگ حاصل رخداد دگرسانی­های کلریتی و اپیدوتی در سنگ‌های مجاور و دربرگیرنده هستند.

کلیدواژه‌ها

کتابنگاری
بدر، ا.، طباطبائی‏منش، م.، مکی‎زاده، م.، هاشمی، م. و تقی‎پور، ب.، 1392- مطالعه کانی‎شناسی و ژئوشیمی توده نفوذی قهرود. پترولوژی، 15، صص. 97 تا 104.
پادیار، ف.، رهگشای، م.، علیرضایی، س.، پورمعافی، م.، تورینتا، ا.، واندر حقی، ا. و کمیل کومون، م.، 1395- مطالعه کوارتزهای گرمابی بر پایه کاتدولومینسانس، ریز دماسنجی و لیزر رامان در کانسار لاطلا، شمال میدوک. علوم زمین، 102، صص. 39 تا 52.
حاج‎علیلو، ب.، وثوق، ب. و مؤذن، م.، 1390- ویژگی­های کانی‌شناسی، ژئوشیمی، گوهرشناسی و علل تنوع رنگ در آگات­های میانه، شمال غرب ایران. مجله بلورشناسی و کانی شناسی ایران، 19، صص. 427 تا 438.
رضاپور، م. ر.، مؤذن، م.، حاجی‌علی‌اوغلی، ر. و سیمونز، و.، 1396- برآورد دمای تبلور بلورهای کوارتز خودشکل منطقه قهرود کاشان با استفاده از دماسنج TitaniQ. مجله بلورشناسی و کانی‎شناسی ایران، 25، صص. 801 تا 810.
رضاپور، م.ر.، 1393- مطالعه بلورهای شکل‌دار کوارتز منطقه کاشان. پایان‎نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تبریز، 176 ص.
کریم­پور، م. ح. و سعادت، س.، 1385- زمین­شناسی اقتصادی کاربردی. چاپ سوم، انتشارات ارسلان مشهد، 485 ص.
 
References
Bodnar, R. J. and Vityk, M. O., 1994- Short Course IMA: Fluid inclusions in minerals, methods and applications. p. 117- 130.
Deer, W. A., Howie, R. A. and Zussman, J., 2013- An introduction to the rock forming minerals. Longman, p. 496- 502.
Dibble, H. L., 2002- Quartz: An introduction to crystalline quartz. NY, USA, 100 p.
Fouriner, R. O. and Rowe, J. J., 1966- Estimation of underground temperature from silica content of water from hot springs and wet-steam wells. American Journal of Science, V. 264, p. 685- 697.
Guilbert, J. M. and Park, Jr. C. F.,1997- Geology of ore deposits. Freaman and Company, New York, 985 p.
Heber, L. B. and Rossman, G. R., 2008- Greenish quartz from the Thunder Bay Amethyst Mine Panorama, Thunder Bay, Ontario, Canada. The Canadian Mineralogist, V. 46, p. 61- 74.
Howard, M. J., 2008- Arkansas quartz crystals. Arkansas Geological Survey, Brochure Series 001.
Hurlbut, C. S. and Kammerling, R. C., 1991- Gemology. John Wiley and Sons, NY, 371 p.
Klein, C. and Hurberbut, C. S. Jr., 1985- The manual of mineralogy. 20th ed., Johan Wiley and Sons, 681 p.
Kurt, N. and Betty, E. P., 1977- A unique green quartz. American Mineralogist, V. 62, p. 582- 590.
Maneta, V. and Voudouris, P., 2010- Quartz megacrysts in Greece: mineralogy and environment of formation. Bulletin of the Geological Society of Greece, Proceedings of the 12th International Congress Patras.
Maynard, J. B., 1983- Geochemistry of sedimentary ore deposits. Springer- Verlag, 305 p.
Rao, P. S., John, A., Weil, J. A. and Williams, J. A. S., 1989- EPR investigation of Carbonaceous natural quartz single crystals. The Canadian Mineralogist, V. 27, p. 219-224.
Rykart, R., 1995- Quartz-Monographie. Ott Verlag Thun, 461 p.
Sazaki, K., Tanaike, O. and Konno, H., 1998- Distinction of Jarosite-group compounds by Raman spectroscopy. The Canadian Mineralogist, V. 36, p. 1225- 1235.
Shepherd, T. J., Rankin, A. H. and Alderton, D. H., 1985- A practical guide to fluid inclusion studies. Blackie and Son, 239 p.