دوره 29، شماره 113 ، آذر 1398، ، صفحه 1-1
اکتشاف و معدن
امین جمشیدی
چکیده
برآورد دقیق سرعت حفاری چرخشی در سنگ میتواند منجر به صرفه جویی زمان و هزینه عملیات اکتشافی در پروژههای ژئوتکنیکی مانند سدها، تونلها، چاههای نفت و گاز و معادن سنگ ساختمانی شود. در این پژوهش سرعت حفاری چرخشی در سنگ آهک بر اساس شاخصهای شکنندگی برآورد شده است. برای رسیدن به این هدف، مقادیر سرعت حفاری، مقاومت فشاری تک محوری ...
بیشتر
برآورد دقیق سرعت حفاری چرخشی در سنگ میتواند منجر به صرفه جویی زمان و هزینه عملیات اکتشافی در پروژههای ژئوتکنیکی مانند سدها، تونلها، چاههای نفت و گاز و معادن سنگ ساختمانی شود. در این پژوهش سرعت حفاری چرخشی در سنگ آهک بر اساس شاخصهای شکنندگی برآورد شده است. برای رسیدن به این هدف، مقادیر سرعت حفاری، مقاومت فشاری تک محوری (UCS)و مقاومت کششی برزیلین (BTS) در سه چاه اکتشافی حفر شده در سنگ آهک تعیین شدند. بر اساس دادهها، روابط رگرسیون یک، دو و سه متغیره میان سرعت حفاری به عنوان پارامتر وابسته و شاخصهای شکنندگی به عنوان پارامتر مستقل توسعه داده شد. نتایج نشان می دهد که بر اساس روابط رگرسیون یک و دو متغیره، سرعت حفاری چرخشی میتواند بر اساس شاخصهای شکنندگی با دقت تقریبأ مناسبی برآورد شود. علاوه بر این نتایج نشان داد که رابطه رگرسیون سه متغیره نسبت به یک و دو متغیره، دارای دقت بیشتری در برآورد سرعت حفاری میباشد. نهایتاً، رابطه سه متغیره ارائه شده در این پژوهش میتوانند در مراحل ابتدایی عملیات اکتشافی پروژههای ژئوتکنیکی در سنگهای آهکی مناسب باشند که این باعث صرفه جویی در زمان و هزینه میشود.
چینه شناسی و فسیل شناسی
زهرا خواجه جواران؛ غلامرضا قدمی؛ محمد پوستی؛ عباس مرادیان شهر بابکی؛ بهروز کریمی
چکیده
آندزیتهای اطراف آتشفشان مساحیم در شمال شهربابک در پهنه ایران مرکزی و در کمربند ارومیه–دختر واقع شده است. اغلب دارای بافت پورفیریاند و کانیهای اصلی آنها پلاژیوکلاز (آندزین تا لابرادوریت)، پیروکسن (اوژیت) و آمفیبول (چرماکیت و مگنزیوهورنبلند) است. این سنگها مربوط به سری ماگمایی کالک آلکالن و در محیط کمان آتشفشانی تشکیل ...
بیشتر
آندزیتهای اطراف آتشفشان مساحیم در شمال شهربابک در پهنه ایران مرکزی و در کمربند ارومیه–دختر واقع شده است. اغلب دارای بافت پورفیریاند و کانیهای اصلی آنها پلاژیوکلاز (آندزین تا لابرادوریت)، پیروکسن (اوژیت) و آمفیبول (چرماکیت و مگنزیوهورنبلند) است. این سنگها مربوط به سری ماگمایی کالک آلکالن و در محیط کمان آتشفشانی تشکیل شده اند. براساس بررسی های ژئوشیمیایی، از لحاظ LREE در مقایسه با HREE غنیشدگی دارند. نبود بیهنجاری مشخص Eu در الگوی عناصر نادر خاکی، نشان دهنده شرایط اکسایش ماگما طی تبلور است. بررسی شیمیایی کانیهای کلینوپیروکسن نشان میدهد که دارای ترکیب اوژیت بوده و ماگمایی که این کلینوپیروکسنها از آن تشکیل شدهاند در حدود 10 درصد آب داشته است. میزان آهن سه ظرفیتی کلینوپیروکسنها نشان دهنده میزان بالای اکسیژن در ماگماست. مطالعات زمین دما- فشارسنجی کلینوپیروکسنها گویای آن است که میزان فشار تبلور کلینوپیروکسنها حدود 10-6 کیلوبار و در گستره دمایی 900-1100 درجه سانتیگراد متبلور شدهاند. کلینوپیروکسنهای بررسی شده متعلق به سری کالک آلکالن کوهزایی میباشند. دمای به دست آمده از تبلور بلورهای پلاژیوکلاز در حدود 650 تا 750 درجه سانتیگراد می باشد. بر اساس مطالعه حاضر، سنگهای منطقه احتمالا حاصل فرورانش سنگکره اقیانوسی نئوتتیس به زیر پهنه سنندج-سیرجان، در زمان ائوسن و در محیط کمان آتشفشانی است.
دوره 32، شماره 3 ، مهر 1401، ، صفحه 1-12
دوره 24، 94- چینه شناسی و رسوب شناسی ، اسفند 1393، ، صفحه 2-2
چکیده
سخن سردبیر
بیشتر
سخن سردبیر
دوره 29، شماره 114 ، اسفند 1398، ، صفحه 2-2
پریسا غلامی زاده؛ محمدحسین آدابی؛ محبوبه حسینی برزی؛ عباس صادقی؛ محمدرضا قاسمی
چکیده
سنگ نگاری و ژئوشیمی رسوبات میوسن در برش روشنکوه و کوه آسکی در گستره نیریز در بخش نزدیک به منشأ حوضه زاگرس برای بررسی خاستگاه این نهشته ها شامل سنگ منشأ، جایگاه زمینساختی و شرایط آبوهوای دیرینه انجام گرفته است. رخنمون رسوبات یادشده در گستره نیریز از سوی شمال خاور به گسل اصلی زاگرس و از جنوب باختر به پهنه افیولیت نیریز محدود ...
بیشتر
سنگ نگاری و ژئوشیمی رسوبات میوسن در برش روشنکوه و کوه آسکی در گستره نیریز در بخش نزدیک به منشأ حوضه زاگرس برای بررسی خاستگاه این نهشته ها شامل سنگ منشأ، جایگاه زمینساختی و شرایط آبوهوای دیرینه انجام گرفته است. رخنمون رسوبات یادشده در گستره نیریز از سوی شمال خاور به گسل اصلی زاگرس و از جنوب باختر به پهنه افیولیت نیریز محدود می شود و از حدود700 متر ماسه سنگ، کنگلومرا و مارن سرخ و سبزرنگ تشکیل شده است که با ناپیوستگی فرسایشی روی سازند جهرم و با ناپیوستگی زاویه دار در زیر کنگلومرای بختیاری قرار می گیرد. نتایج سنگ نگاری سیلیسی آواری های میوسن نشان می دهد که خرده سنگها بیشترین اجزای سازنده هستند و در رتبه بعدی کوارتز و فلدسپارها قرار دارند که این بلوغ کانی شناسی ضعیف در کنار بلوغ بافتی ضعیف (زاویهداربودن دانهها، جورشدگی بد) نشان از نهشت نزدیک به منشأ آنها دارد. مطالعه سنگ نگاری خرده سنگها و ترکیب شیمیایی کلی نمونهها نشان میدهد که منشأ رسوبات چندگانه و از پهنه سنندج- سیرجان (سنگآهکهای کرتاسه- سنگهای دگرگونی- سنگهای آتشفشانی ائوسن) و پهنه زاگرس (توالی افیولیتی، رادیولاریتها و سنگآهکهای ائوسن) تأمین شده است. همچنین رسم نتایج دانه شماری روی نمودارهای QFL و QmFLt نشان می دهد که رسوبات میوسن گستره نیریز حاصل چرخه دوباره رسوبات پس از کوهزایی و کمان ماگمایی هستند. جایگاه زمینساختی این رسوبات بر پایه نمودارهای ژئوشیمیایی، جزایر کمانی قارهای و حاشیه فعال قاره است. میانگین اندیس کولرز، CIW΄ (برای محاسبه هوازدگی شیمیایی) و میانگین اندیس ICV (برای تعیین نوع سنگ منشأهای بالغ و غیربالغ) و رسم SiO2 در برابرAl2O3 + K2O + Na2O برای این رسوبات بیانگر هوازدگی ناچیز و شرایط آبوهوایی خشک در زمان رسوب گذاری است که فراوانی سیمان کربناتی و خرده سنگها نیز آن را تأیید می کند. نتایج این مطالعه گامی است در تعیین چارچوب رسوبشناسی نهشته های نزدیک به منشأ حوضه زاگرس و فرایندهای همزمان با رسوبگذاری در میوسن.
فریبا شیرهزاده اصفهانی؛ نادر کهنسال قدیموند؛ عبدالحسین کنگازیان؛ سیدحسن حجازی؛ واچیک هایراپطیان
چکیده
سازند وژنان (ژلین پسین- آسلین) به عنوان اولین سازند از توالی پرمین کمربند شهرضا- آباده از واحدهای سنگچینهای کنگلومرا، سنگآهک، ماسهسنگ و شیل تشکیل شده است. این سازند بر پایه جایگاه چینهنگاری معادل با گروه پیشرونده دورود در البرز و سازند زلدو در ایران مرکزی است. به منظور بررسی ویژگیهای سنگچینهای و زیستچینهای سازند ...
بیشتر
سازند وژنان (ژلین پسین- آسلین) به عنوان اولین سازند از توالی پرمین کمربند شهرضا- آباده از واحدهای سنگچینهای کنگلومرا، سنگآهک، ماسهسنگ و شیل تشکیل شده است. این سازند بر پایه جایگاه چینهنگاری معادل با گروه پیشرونده دورود در البرز و سازند زلدو در ایران مرکزی است. به منظور بررسی ویژگیهای سنگچینهای و زیستچینهای سازند وژنان دو برش سطحی در دره تنگ دارچاله (شمال خاور شهرضا) و یال خاوری کوه بناریزه (شمال آباده) انتخاب شد که به بازبینی سنگچینهای سازند وژنان در برش تنگ دارچاله، معرفی سازند وژنان در برش بناریزه و تطابق واحدهای سنگچینهای آن در دو برش اشاره شده انجامید. بر این اساس، مرز زیرین سازند وژنان در برشهای مورد مطالعه با توالی کربنیفر پسین از نوع ناپیوستگی همشیب است. در برش تنگ دارچاله (برش الگو) مرز بالایی این سازند با چینههای صخرهساز سازند سورمق از نوع گسلی است و در برش بناریزه (برش مرجع) این سازند با مرز همبری ناپیوسته از سازند سورمق مشخص میشود.
یعقوب جلیلی؛ محمدمهدی خطیب؛ علی یساقی
چکیده
عوامل کنترل کننده شدت شکستگی شامل «سازوکار چینخوردگی، سنگشناسی و ستبرا» با استفاده از مطالعات میدانی و تصاویر ماهوارهای در سازند آسماری در کوه آسماری بررسی شدهاند. متغیرهای موقعیت، فاصلهداری و گسترش عمودی شکستگیها در سنگآهک و آهک رسی با ستبراهای متفاوت در رخنمونهای سازند آسماری در نواحی مختلف چین برداشت شدهاند. ...
بیشتر
عوامل کنترل کننده شدت شکستگی شامل «سازوکار چینخوردگی، سنگشناسی و ستبرا» با استفاده از مطالعات میدانی و تصاویر ماهوارهای در سازند آسماری در کوه آسماری بررسی شدهاند. متغیرهای موقعیت، فاصلهداری و گسترش عمودی شکستگیها در سنگآهک و آهک رسی با ستبراهای متفاوت در رخنمونهای سازند آسماری در نواحی مختلف چین برداشت شدهاند. حضور مقادیر زیاد کانی رس با مقاومت کم و تخلخل زیاد در سنگآهک رسی، سبب کاهش مقاومت این سنگ و شدت شکستگی کمتر سنگآهک رسی در مقایسه با سنگ آهک شده است. تغییرات شدت شکستگی در این دو نمونه سنگی نشان میدهد که ستبرای واحدها روی شدت شکستگیها تأثیر چندانی ندارد. شکستگیهای موازی و عمود بر محور چین متأثر از سازوکار چینخوردگی خمشی- لغزشی و کشش سطح خارجی چین (Outer arc extension) در ناحیه لولایی، بیشترین توسعهیافتگی را نشان میدهند و بیشترین تأثیر را روی ناپایداری چاههای حفاری دارند. بر اساس نتایج، بیشترین شدت شکستگی در لولای چین بوده و سازوکار چینخوردگی مهمترین متغیر کنترل کننده شدت شکستگیهاست.
زهره برومند؛ سینا قصاع؛ مرضیه مرادیان؛ هادی عبدالهی؛ غلامرضا فتحآبادی؛ کیان فخرمقدم
چکیده
در این پژوهش فروشویی میکروبی مخلوط کانسنگ سولفیدی و کربناتی سرب و روی انگوران بهوسیله ترکیب باکتریهای مزوفیل جداسازی شده از خاک و پساب این معدن، مورد مطالعه قرار گرفت. هدف از انجام این پژوهش تعیین تأثیر درصد جامد،pH اولیه محیط کشت و مقدار آهن دوظرفیتی در طی فرایند فروشویی میکروبی روی و سرب بود. افزون بر این تغییرات اسیدیته و ...
بیشتر
در این پژوهش فروشویی میکروبی مخلوط کانسنگ سولفیدی و کربناتی سرب و روی انگوران بهوسیله ترکیب باکتریهای مزوفیل جداسازی شده از خاک و پساب این معدن، مورد مطالعه قرار گرفت. هدف از انجام این پژوهش تعیین تأثیر درصد جامد،pH اولیه محیط کشت و مقدار آهن دوظرفیتی در طی فرایند فروشویی میکروبی روی و سرب بود. افزون بر این تغییرات اسیدیته و پتانسیل اکسایش و احیا نیز مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج به دست آمده از آزمایشها نشان داد که پس از گذشت 23 روز از شروع آزمونهای فروشویی میکروبی، محتوای Zn+2 استخراج شده توسط باکتریها (4/64 درصد) بهطور معنیداری بیشتر از شرایط بدون باکتری (56/33 درصد) است. نتایج آزمایشها نشان داد افزایش درصد جامد نمونهها سبب کاهش بازیابی میشود، در حالی که افزایش میزان آهن اولیه و اسیدیته سبب افزایش بازیابی روی خواهد شد. از سوی دیگر بیشترین مقدار بازیابی سرب 03/1 درصد بود. مطالعه جامد باقیمانده از فروشویی میکروبی نشان داد که سرب پس از انحلال بهصورت کلروآرسنات سرب رسوب کرد. در مورد سرب به دلیل ایجاد رسوب تعیین ارتباط میان متغیرهای بررسی شده و مقدار بازیابی غیرممکن بود. این یافتهها برای کاربردی کردن فناوری استخراج میکروبی در معادن پرعیار روی بسیار کارآمد به نظر میرسد.
سیدمسعود مسعودی؛ فاطمه فریدونی؛ علی اکبر متکان
چکیده
در این پژوهش برای نخستین بار پومیسهای پیرامون قله دماوند با استفاده از دادههای ماهوارهای IRS، Aster، ETM+ و مدل رقومی ارتفاع (DEM) مورد بررسی قرار گرفته است. در ابتدا تصحیحات اتمسفری، توپوگرافی و هندسی بر روی دادههای ماهوارهای انجام شد. پس از عملیات پیش پردازش (Preprocessing) روشهای تجزیه و تحلیل مؤلفههای اصلی (PCA)، تبدیل رنگ IHS، ترکیبات ...
بیشتر
در این پژوهش برای نخستین بار پومیسهای پیرامون قله دماوند با استفاده از دادههای ماهوارهای IRS، Aster، ETM+ و مدل رقومی ارتفاع (DEM) مورد بررسی قرار گرفته است. در ابتدا تصحیحات اتمسفری، توپوگرافی و هندسی بر روی دادههای ماهوارهای انجام شد. پس از عملیات پیش پردازش (Preprocessing) روشهای تجزیه و تحلیل مؤلفههای اصلی (PCA)، تبدیل رنگ IHS، ترکیبات رنگی دروغین (FCC)، عامل شاخص بهینه(OIF) و طبقهبندی نظارت شده (Supervised classification) به کارگرفته شد. ترکیب باندهای ETM+ در آشکارسازی معادن پومیس توانایی بالایی دارد. توانایی تصویر PAN در تشخیص جادهها و سینهکارهای معدنی و نیز در ترکیب دقت مکانی با محدوده مرئی و فراسرخ(مادون قرمز) نزدیک (VNIR) سنجنده Aster بهتر از سنجنده ETM+بوده است. روشهای IHS و PCA تقریبا" به طور یکسان نواحی پومیسی و تراکیآندزیتی را آشکارسازی مینماید. محدوده طیفی VNIR با توجه به شدت روشنایی بیشتر و تغییرات توپوگرافی و پوشش گیاهی، مناسب نبوده و باعث تداخل کلاسها میشوند. در مجموع، برای بیشتر سنگها محدوده طیفی فراسرخ متوسط ( SWIR ) بیشترین کارآیی را در مقایسه با محدوده طیفی VNIR دارد. استفاده از DEM برای جداسازی زمینهای کم شیب که محل انباشت پومیسهای ریزشی هستند، در مناطق شمالی و خاوری و برخی از نواحی جنوبی قله مؤثر بوده است. به علت محدود بودن تعداد پیکسلهای نمونهبرداری، الگوریتم مورداستفاده در طبقهبندی نظارت شده، روش زاویه طیفی(SAM) است. در نهایت، پراکنش پومیس در چارچوب نقشه پتانسیل پومیس ارائه شد. با محاسبه سطوح همپوشانی لایه سازند زمینشناسی مؤثر با محدودههای سینهکارهای معدنی استخراج شده از تصویر PAN مقدار این همپوشانی 93 در صد به دست آمد.
سنگ شناسی
زهرا اعلمی نیا؛ زهرا رحمتی؛ حسین عزیزی
چکیده
گرانیتوئید دوروجین در شمالخاوری اصفهان، در بخش میانی پهنه ارومیه-دختر و در میان مجموعه آتشفشانی-رسوبی قرار گرفته است. کانسار آهن دوروجین، یکی از چند کانساری است که توده درونی دوروجین در سنگهای دربرگیرندهاش بطور پراکنده، پدید آورده است. طبق شواهد میکروسکوپی، مجموعه کانیهای ولاستونیت، گارنت، پیروکسن (دیوپسید)، آمفیبول، اپیدوت، ...
بیشتر
گرانیتوئید دوروجین در شمالخاوری اصفهان، در بخش میانی پهنه ارومیه-دختر و در میان مجموعه آتشفشانی-رسوبی قرار گرفته است. کانسار آهن دوروجین، یکی از چند کانساری است که توده درونی دوروجین در سنگهای دربرگیرندهاش بطور پراکنده، پدید آورده است. طبق شواهد میکروسکوپی، مجموعه کانیهای ولاستونیت، گارنت، پیروکسن (دیوپسید)، آمفیبول، اپیدوت، فلدسپار، کلسیت و کوارتز، کانسار دوروجین به رده اسکارنهای کلسیمدار منسوب میشود که در دو مرحله پیشرونده و پسرونده شکل گرفتهاند. برپایه دادههای تجزیه ریزکاوالکترونی، برخی گارنتها در مرکز، آندرادیت (An92-97Gr1-5) و در حاشیه، گراندیت (An53-66Gr30-41Sp2-4) هستند. در ابتدا میانبارهای سیال آندرادیت با دمای 369 تا 444 درجه سانتیگراد و شوری 22/11 تا 96/12 درصد وزنی نمک طعام از سیالات ماگمایی منتج شدهاند در حالیکه با تغییر شرایط اسیدیته محیط و بازشدن سامانه اسکارنی، میانبارهای سیال گراندیت، اپیدوت و کلسیت با دمای 221 تا 305 درجه سانتیگراد و شوری 4/0 تا 11/10 درصد وزنی نمک طعام، با آمیختگی و رقیقشدگی آبهای اولیه ماگمایی با آبهای جوی همراه شدهاند. نسبت ایزوتوپی استرانسیوم گارنت که بین 70760/0 تا 70805/0 تغییر میکند نقش محلولهای ماگمایی را در تشکیل گارنت آندرادیتی نشان میدهد.
دوره 24، شماره 96 ، شهریور 1394
چکیده
فهرست مقالات
بیشتر
فهرست مقالات
دوره 31، شماره 2 ، شهریور 1400
چکیده
فصلنامه علوم زمین در 28 آذرماه 1399 یکی از اعضای بسیار ارزشمند هیات تحریریه خود را بر اثر دچارشدگی به بیماری کورونا از دست داد. این رویداد تلخ، جامعه زمین شناسی ایران را بسیار بهت زده و سوگوار کرد. دکتر قاسمی نژاد چه از دیدگاه علمی و چه از دیدگاه اخلاقی، الگوی همکاران و دانشجویان خود بود و به همین روی جای خالی او، که پشتوانه سال ...
بیشتر
فصلنامه علوم زمین در 28 آذرماه 1399 یکی از اعضای بسیار ارزشمند هیات تحریریه خود را بر اثر دچارشدگی به بیماری کورونا از دست داد. این رویداد تلخ، جامعه زمین شناسی ایران را بسیار بهت زده و سوگوار کرد. دکتر قاسمی نژاد چه از دیدگاه علمی و چه از دیدگاه اخلاقی، الگوی همکاران و دانشجویان خود بود و به همین روی جای خالی او، که پشتوانه سال ها پندار نیک، تلاش و سختکوشی را در پیشینه زندگی کوتاه اما پربار خود داشت، به شدت حس می شود.اعضای هیات تحریریه فصلنامه علوم زمین به پاسداشت منش نیکو و جایگاه علمی بی مانند دکتر ابراهیم قاسمی نژاد رایینی، این شماره از مجله را به روان پاک و سترگ او پیشکش می کنند، یادش را گرامی می دارند و آرزوی تندرستی و آرامش برای خانواده و فرزند نازنینش دارند. دکتر قاسمی نژاد افزون بر همکاری در هیات تحریریه فصلنامه علوم زمین و چند مجله علمی دیگر، سردبیری مجله بین المللی گرانسنگ ژئوپرشیا را نیز بر عهده داشتند و با تدبیر علمی و نظمی که در کار خود داشتند، توانستند این مجله را به یکی از انتشارات علمی ارزشمند دنیا تبدیل نمایند که باعث افتخار جامعه علوم زمین ایران است.در ادامه، زندگینامه این استاد بزرگوار و گوشه هایی از دستاوردهای علمی ایشان به خوانندگان فصلنامه پیشکش می شود.دکتر ابراهیم قاسمی نژاد رایینی یکم فروردین ماه سال 1340 خورشیدی در سیرجان به دنیا آمدند و دوران تحصیل ابتدایی و متوسطه را در همان شهر گذراندند. ایشان تحصیلات کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترای خود را به ترتیب در سال های 1364، 1368 و 1374 در دانشگاه فردوسی مشهد، دانشگاه تربیت معلم (خوارزمی) تهران و دانشگاه ساسکاچوان کانادا به پایان رساندند و از سال 1374 به عضویت هیات علمی دانشگاه تهران در آمدند. از دکتر قاسمی نژاد فرزندی (امیرحسین) به یادگار مانده است که در حال گذراندن آخرین مراحل تحصیل در رشته مهندسی مکانیک دانشگاه تهران هستند. همسر ایشان در زمینه راستگویی و منش نیک در زندگی از ایشان به عنوان انسانی بی مانند یاد می کنند. به راستی که انسانی شریف و فرهیخته چون دکتر قاسمی نژاد در وجود همسر، فرزند، دانشجویان و آثار علمی گرانسنگ خود به زندگی در میان ما ادامه خواهد داد. بخش هایی از انتشارات ایشان در پیوست ارایه شده است.
هیات تحریریه فصلنامه علوم زمینشهریورماه 1400
دوره 31، شماره 4 ، دی 1400
چکیده
جامعه علمی کشور یکی از صاحبنظران خود در دانش چینه شناسی، متالوژنی و اکتشافات معدنی را بر اثر دچارشدگی به بیماری کورونا به ناگهان از دست داد. بهرام آقا ابراهیمی سامانی یازدهم مرداد ماه سال 1327 خورشیدی در خانواده ای کشاورز در سامان (چهارمحال و بختیاری) به دنیا آمد. تحصیل ابتدایی را در دبستان عمان سامانی زادگاه خویش به پایان رساند. ...
بیشتر
جامعه علمی کشور یکی از صاحبنظران خود در دانش چینه شناسی، متالوژنی و اکتشافات معدنی را بر اثر دچارشدگی به بیماری کورونا به ناگهان از دست داد. بهرام آقا ابراهیمی سامانی یازدهم مرداد ماه سال 1327 خورشیدی در خانواده ای کشاورز در سامان (چهارمحال و بختیاری) به دنیا آمد. تحصیل ابتدایی را در دبستان عمان سامانی زادگاه خویش به پایان رساند. برای تحصیل دبیرستانی به شهرکرد رفت و آن سال های سفر میان سامان و شهرکرد به ویژه در زمستانهای پربرف بام ایران برایش بس پر ماجرا بود. کنجکاوی علمی و علاقه به زمین شناسی را از دبیران تبعیدی اش در گرمی کلاس های درسی شان در شهرکرد فراگرفت. سپس در دانشکده علوم دانشگاه تهران پذیرفته شد و تحصیلات کارشناسی و کارشناسی ارشد در رشته زمینشناسی را به ترتیب در سال های 1350و1352 به پایان رساند. به گفته خود، از درس های دوره کارشناسی که به ژرفای جانش نشست، نقشه برداری زمینشناسی با استفاده از تخته-سه پایه بود که زنده یاد دکتر هوشنگ طراز - به گونهای که پس از وی دیگر تکرار نشد - تدریس می کرد. موضوع پایاننامه بهرام سامانی، زمین شناسی ناحیه میدانک-نسا (جنوب البرز مرکزی) به راهنمایی دکتر بیژن اسفندیاری بود که برای انجام آن چینه شناسی پالیوزوییک زیرین را به یاری دکتر فتح اله بزرگ نیا، دیرینه شناس شرکت ملی نفت ایران و با دقتی فراتر از دانش به جا مانده از مطالعات زمینشناسان سوییسی مورد کاوش قرارداد. کندوکاو میدانی رخنمون های مربوطه با توجه ویژه به یافتن فسیل های شاخص در دامنه های پرشیب و پرتگاهی شمال گسل مشا-فشم چالش برانگیز بود و مهندس سامانی برای تهیه ستون چینه شناسی پالیوزوییک آن ناحیه از البرز وقت زیاد و دقتی مثال زدنی به کار بست و همچنین در کنار آن، تعدادی دانشجوی کارشناسی را که آموزش داده بود براکیوپودهای خاصی را برایش پیجویی کنند، آموزش صحرایی داد. مهندس سامانی دوره خدمت وظیفه را در اداره جغرافیایی ارتش در طرح پردازش عکس های هوایی، فتوگرامتری و تهیه نقشه های توپوگرافی تحت سرپرستی کارشناسان آمریکایی گذراند و همزمان با آنان به مطالعه نواحی کویری ایران پرداخت. پس از خاتمه خدمت نظامی به استخدام شرکت ملی نفت ایران در آمد و در بخش مناطق نفت خیز جنوب کار کرد. در شرکت نفت آموزش حفاری و اکتشاف درون چاهی دید و دانش چینهشناسی خود را بسط داد. سپس از سال 1355 در بخش اکتشافات سازمان انرژی اتمی تازه تاسیس و پرآوازه مشغول به کار شد و این همزمان بود با بازگشت یوان اشتوکلین از نپال به ایران برای پیوستن به آن سازمان. در این دوره، مسئول پروژه های اکتشاف اورانیوم شمال غرب و ایران مرکزی بود و کشف ذخیره معدنی ساغند یزد از نتایج آن عملیات است. انجام مطالعات صحرایی درازمدت در ناحیه معدنی پیچیده ساغند-بافق وی را به این نتیجه رساند که معمای زمینشناختی آن در حد زیادی مربوط به متاسوماتیسم قلیایی گسترده ناشی از ماگماتیسم کربناتیتی است. وی بر اساس مطالعه سازند سلطانیه و واحدهای سنگی همزمان آن در بخشهای مختلف کشور از جزایر خلیج فارس تا البرز و آذربایجان تصویری بزرگ از زمین ساخت و حوضه های رسوبی پرکامبرین پایانی-کامبرین آغازی ایران متشکل از دو سیستم همزمان، یکی با فعالیت ماگمایی و دیگری به طور کامل غیرماگمایی، را ترسیم می کرد. پاره ای از این دیدگاه ها در مقاله سال 1988 وی با عنوان متالوژنی پرکامبرین ایران در مجله معروف پرکامبرین ریسرچ ثبت شده است. انتشار نخستین سنسنجی زیرکن به روش ایزوتوپ های اورانیوم-سرب مربوط به ایران نیز حاصل اهتمام وی است که در دوره همکاری سازمان انرژی اتمی با کشور چین برای مطالعه زمان تشکیل سنگ های ناحیه ساغند انجام شد و نتایج آن در سال 1372 در فصلنامه علوم زمین سازمان زمینشناسی به چاپ رسید. مهندس سامانی پس از بازنشستگی از سازمان انرژی اتمی با بخش خصوصی، دانشگاه ها و وزارت معادن و فلزات همکاری نمود. وی استاد راهنما و مشاور پایاننامههای بسیاری در زمینه اکتشاف کانسارها و استخراج مواد معدنی بود. پروژه های وی با بخش خصوصی، اکتشاف و استخراج مواد معدنی، زمین شناسی مهندسی و شهرسازی را در بر می گرفت. همچنین، وی عضو اصلی کمیته ملی چینهشناسی ایران بوده است. او در زمینه متالوژنی ایران صاحب نظر بود و برای تهیه نقشه آرمانی خود سال های بسیاری زمان گذاشت اما بخت انتشار آن را نیافت. مهندس سامانی از نسلی از زمینشناسان کشور بود که روش درست کار را مطالعه زیاد، پرسشگری، موشکافی وسواس گونه، انجام مشاهدات صحرایی دقیق و پرهیز از نظریه پردازی های موردی می دانست؛ میان بر در علم و آموزش را به رسمیت نمی شناخت و در خودآموزی خستگی ناپذیر بود. تصویر برجای مانده از او، انسانی خودساخته و راسخ در هدف، همکار و استادی با انضباط، مدیری جدی، صریح در سخن، به دور از نمایش و یا آوازه خواهی، شیفته زمینشناسی، سخاوتمند در انتقال دانش، میهن دوست و دلبسته ادبیات فارسی به ویژه شاهنامه است. حضور بهرام سامانی با چهره آفتاب سوخته و خندان و هیجان اکتشافیاش همواره هر جا که سخن از زمین شناسی ایران است، حس خواهد شد. فهرست زیر گزیدهای از انتشارات علمی و کارهای دانشگاهی ایشان است.با سپاس از خانواده گرامی آقای مهندس سامانی برای در اختیار قراردادن شرح حال ایشان، مهران نوروزیان بابت عکس ایشان (به تاریخ 94-1393 در گستره بم) و بهمن اسمعیلی برای پیگیری کارها و ارایه نظرات اصلاحی روی متن.فصلنامه علوم زمین به پاسداشت یک عمر خدمت به زمین شناسی ایران، این شماره از مجله را به روان پاک مهندس بهرام سامانی پیشکش میکند.جمشید حسنزادهپاییز 1400
دوره 26، شماره 101 ، آذر 1395، ، صفحه 1-1
چکیده
فهرست مقالات شماره 101
بیشتر
فهرست مقالات شماره 101
دوره 24، شماره 96 ، شهریور 1394، ، صفحه 1-2
چکیده
سخن سردبیر
بیشتر
سخن سردبیر
دوره 24، 95- زمین ساخت ، خرداد 1394، ، صفحه 1-2
چکیده
سخن سردبیر
بیشتر
سخن سردبیر
اکتشاف و معدن
شهرام قاسمی؛ ماشاء اله خامه چیان؛ محمدرضا نیکودل؛ احمد ذلولی
چکیده
درزه و ترک جزء لاینفک سازههای سنگی می باشند. زمانی که این سازه ها تحت بار قرار گیرند در اثر رشد ترک ها دچار گسیختگی می گردند. این مسئله در بارگذاری های چرخه ای دارای اهمیت فراوانی است زیرا شکست تحت سطوح بار گذاری پایین تر از حد تسلیم سنگ در اثر خستگی رخ می دهد. از این رو در این تحقیق به بررسی رشد و انتشار درز و ترکها در بارگذاری ...
بیشتر
درزه و ترک جزء لاینفک سازههای سنگی می باشند. زمانی که این سازه ها تحت بار قرار گیرند در اثر رشد ترک ها دچار گسیختگی می گردند. این مسئله در بارگذاری های چرخه ای دارای اهمیت فراوانی است زیرا شکست تحت سطوح بار گذاری پایین تر از حد تسلیم سنگ در اثر خستگی رخ می دهد. از این رو در این تحقیق به بررسی رشد و انتشار درز و ترکها در بارگذاری خستگی به روش مقاطع میکروسکوپی فلورسانس پرداخته شده است. ابتدا مراحل مختلف خستگی سنگ گرانیت که یک سنگ پرکاربرد در مهندسی می باشد مشخص شده و سپس نمونه هایی تا هر یک از مراحل بارگذاری شده و تغییرات فیزیکی، مکانیکی و ترک ها مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج نشان داده است که خصوصیات فیزیکی و مکانیکی سنگ با افزایش تعداد چرخه ها کاهش پیدا کرده است. در مرحله یک خستگی ترک ها با شتاب زیادی در سنگ و کانی ها ایجاد می گردد و سپس در مرحله دوم انرژی اعمال شده بیشتر صرف رشد ترک ها می گردد و مجددا در مرحله سوم شیب ایجاد ترک ها افزایش پیدا کرده و شبکه بهم متصلی ازترک ها به وجود می آید که سبب شکست سنگ می گردد. در میان کانی های سازنده فلدسپارها بیشترین میزان ترک خوردگی را نشان داده اند و کمترین میزان ترک در بیوتیت ایجاد شده است.
چینه شناسی و فسیل شناسی
نصرالله عباسی؛ رضا اهری پور
چکیده
سازند میلا در برش منطقه تویه-دروار در باختر دامغان از پنج پاره سازند تشکیل شده است. پاره سازند پنجم شامل توالی شیل های آهکی، سنگ آهک و شیل های سبز زیتونی است. اثر فسیل های یافت شده در این پاره سازند شامل Cruziana problematica، Gordia isp، Helminthopsis abeli، Helminthopsis tenuis، Palaeophycus striatus، Planolites beverleyensis، Psammichnites gigas، Scolicia strozzii، Treptichnus pedum و Circulichnis montanus است. اثرفسیل ...
بیشتر
سازند میلا در برش منطقه تویه-دروار در باختر دامغان از پنج پاره سازند تشکیل شده است. پاره سازند پنجم شامل توالی شیل های آهکی، سنگ آهک و شیل های سبز زیتونی است. اثر فسیل های یافت شده در این پاره سازند شامل Cruziana problematica، Gordia isp، Helminthopsis abeli، Helminthopsis tenuis، Palaeophycus striatus، Planolites beverleyensis، Psammichnites gigas، Scolicia strozzii، Treptichnus pedum و Circulichnis montanus است. اثرفسیل Circulichnis montanus در افق های بالایی پاره سازند پنجم فراوان است و ساختمان لوله ای شکل و گرد دارد. این اثر فسیل به عنوان ساختمان تغذیه ای توسط جانوران کرمی اثرساز با بدن انعطاف پذیر و با رفتار تکاملی پیشرفته تر ایجاد شده است. این اثرفسیل در رخساره های تکراری نهشته های ریز دانه گسترش دارد و به نظر می رسد، با واحدهای سنگی حدواسط نهشته های توربیدایتی ارتباط داشته یاشد.
دوره 24، 95- مهندسی و محیط زیست ، خرداد 1394، ، صفحه 2-2
چکیده
سخن سردبیر
بیشتر
سخن سردبیر
دوره 24، 95- چینهشناسی و رسوبشناسی ، خرداد 1394، ، صفحه 2-2
چکیده
سخن سردبیر
بیشتر
سخن سردبیر
دوره 24، 95- سنگ و کانی ، خرداد 1394، ، صفحه 2-2
چکیده
داوران
بیشتر
داوران
دوره 24، 94- سنگ و کانی ، اسفند 1393، ، صفحه 2-2
چکیده
داوران
بیشتر
داوران
دوره 24، 94- زمین شناسی مهندسی و محیط زیست ، اسفند 1393، ، صفحه 2-2
چکیده
سخن سردبیر
بیشتر
سخن سردبیر