زمین شناسی اقتصادی
مجید حافظ دربانی؛ علی عابدینی؛ فرهنگ علی یاری؛ علی اصغر کلاگری
چکیده
کانسار آهن کوه بابا در فاصله 70 کیلومتری جنوب هشترود، استان آذربایجان شرقی، شمال باختر ایران واقع می باشد. واحدهای سنگی رخنمون یافته در اطراف این ذخیره مشتمل بر سنگهای آتشفشانی- رسوبی الیگومیوسن، توده های نفوذی پلیوسن وگنبدهای داسیتی پلیوسن هستند. سنگ میزبان اصلی کانی سازی آهن شامل واحدهای گابرو- نوریت، پیروکسن هورنبلند گابرو- نوریت ...
بیشتر
کانسار آهن کوه بابا در فاصله 70 کیلومتری جنوب هشترود، استان آذربایجان شرقی، شمال باختر ایران واقع می باشد. واحدهای سنگی رخنمون یافته در اطراف این ذخیره مشتمل بر سنگهای آتشفشانی- رسوبی الیگومیوسن، توده های نفوذی پلیوسن وگنبدهای داسیتی پلیوسن هستند. سنگ میزبان اصلی کانی سازی آهن شامل واحدهای گابرو- نوریت، پیروکسن هورنبلند گابرو- نوریت و مونزودیوریت می باشد. مطالعات دورسنجی (با استفاده از تصاویر ماهواره ای Sentinel) مبین حضور خطواره ها، ساختارهای گسلی با روند شمال شرقی- جنوب غربی و پهنه های دگرسانی مختلف می باشد. دگرسانی گرمابی پروپیلیتیک (اپیدوت، کلریت و سریسیت) عمدتاً در بخش های داخلی کانسار غالب بوده که به تدریج در بخش های خارجی و پیرامونی به پهنه های دگرسانی آرژیلیک تغییر می نماید. بر اساس روابط صحرائی و مطالعات میکروسکوپی، کانسنگها بافت های توده ای، رگه- رگچه ای، برشی، و پراکنده را به نمایش می گذارند. مطالعات ژئوشیمیایی آشکار نمود که مقدار FeT در نمونه های مغزه حفاری در بازه ای از 85/3 الی 2/63 درصد وزنی متغیر است. در این پژوهش، مطالعات مغناطیس سنجی زمینی انجام گرفت و نقشه های شدت کل، برگردان به قطب، سیگنال تحلیلی، مشتق اول قائم و ادامه فراسو با هدف شناسائی پهنه های بالقوه کانی سازی عمیق و کم عمق زیر سطحی تهیه گردید. نتایج بدست آمده نشان می دهند که دو ناهنجاری، یکی در شمال و دیگری در بخش های مرکزی محدوده مورد مطالعه قابل تشخیص است که تقریباً منطبق بر محل توده های نفوذی هستند.
زمین شناسی اقتصادی
ساسان ملکی؛ علی اصغر کلاگری؛ کمال سیاه چشم؛ سعید علیرضایی
چکیده
کانسار آهن خاکسرخ در باختر شهرستان ندوشن در استان یزد قرار گرفته است. سنگ میزبان کانهزایی، واحدهای آهکی و سنگ آهک دولومیتی شده تریاس بالایی- ژوراسیک است که مورد نفوذ تودههای گرانیتوییدی الیگومیوسن قرار گرفتهاند. کانیزایی آهن شامل مگنتیت بوده و سرپانتین باطله اصلی کانسنگ است. کانیهای پهنه اسکارن عبارتند از دیوپسید، گارنت، ...
بیشتر
کانسار آهن خاکسرخ در باختر شهرستان ندوشن در استان یزد قرار گرفته است. سنگ میزبان کانهزایی، واحدهای آهکی و سنگ آهک دولومیتی شده تریاس بالایی- ژوراسیک است که مورد نفوذ تودههای گرانیتوییدی الیگومیوسن قرار گرفتهاند. کانیزایی آهن شامل مگنتیت بوده و سرپانتین باطله اصلی کانسنگ است. کانیهای پهنه اسکارن عبارتند از دیوپسید، گارنت، ترمولیت، سرپانتین، فلوگوپیت و اپیدوت. شاخصهای کانیزایی در این منطقه عبارتند از وجود سرپانتین به عنوان کانی باطله اصلی، وجود واحدهای ماسهسنگ هورنفلسی میان تودههای نفوذی و واحدهای سنگآهک اسکارنی شده، وجود سولفیدهای Fe-Ni-Co-As، بالا بودن مقادیر Co, As, Zn و Mn در نتایج تجزیه شیمیایی مگنتیت و روندهای افزایش عیار Fe و کاهش میزان Mg مگنتیت در نتایج مینرال شیمی هم در مقیاس بلوری و هم در مقیاس کانسار. بر پایه ترکیب عناصر اصلی و جزیی وجود دو نسل مگنتیت مشهود بوده و ترکیب مگنتیت افزایش Fe و کاهش Al, Mg و Ti را تحت تأثیر فرایندهای تعادل دوباره نشان میدهد. نتایج دادههای ژئوشیمی به خوبی با شاخصهای مگنتیت تیپ گرمابی و اسکارن مطابقت دارد، از جمله مقادیر پایین Cr (کمتر از ppm 10)، مقادیر بالای Mg (2/2 تا 5/7 درصد)، مقادیر پایین TiO2 (01/0 تا 3/0 درصد)، مقادیر پایین و کمتر از حد تشخیص دستگاهی عناصر ناسازگار در ساختار مگنتیت، مانند Ag (کمتر از ppm 1)، Mo (کمتر از ppm 1) و Na (کمتر از 1/0 درصد)، و همبستگی مثبت آشکار بین Al و V در ترکیب مگنتیت. نمودارهای نسبت (wt% Ca+Al+Mn)/(wt% Ti+V) و نسبت TiO2/V2O5 برای دادههای ژئوشیمی تأیید میکنند که کانهزایی در این محدوده از نوع کانسارهای اسکارنی است.
شیرین فتاحی؛ علی اصغر کلاگری؛ علی عابدینی
چکیده
ذخیره بنتونیت نیستانک در شمال باختر نایین- استان اصفهان جای دارد. این ذخیره محصول دگرسانی برشهای توفی به سن الیگوسن است. بررسیهای کانیشناسی در این ذخیره نشان میدهد که مونتموریلونیت، کائولینیت و کوارتز کانیهای اصلی هستند که در مقادیر کمتر با آنورتیت، کلسیت، کلریت، ایلیت، آلبیت، دولومیت، میکروکلین، اورتوکلاز، سانیدین و ...
بیشتر
ذخیره بنتونیت نیستانک در شمال باختر نایین- استان اصفهان جای دارد. این ذخیره محصول دگرسانی برشهای توفی به سن الیگوسن است. بررسیهای کانیشناسی در این ذخیره نشان میدهد که مونتموریلونیت، کائولینیت و کوارتز کانیهای اصلی هستند که در مقادیر کمتر با آنورتیت، کلسیت، کلریت، ایلیت، آلبیت، دولومیت، میکروکلین، اورتوکلاز، سانیدین و هالیت همراهی میشوند. مطالعات شیمیکانی نشان از همانندی این ذخیره با کانسارهای بنتونیت نوع وایومینگ دارد. مطالعات زمینشیمیایی آشکار میکنند که بنتونیتی شدن برشهای توفی در نیستانک با تهیشدگی Ba، Co، Zn، Y، Ni، Sr، Au، Ca، Fe، Mg، Mn ، P، Ti و Na، غنیشدگی Si، Th، As، Hf، NbوU و شستشو- تثبیت K، Pb، Cs، Rb، Zr و Cu همراه بوده است. تجزیه و تحلیلهای زمینشیمیایی آشکار میکنند که تغییرات بیهنجاری Eu و Ce در این ذخیره به ترتیب توسط درجه دگرسانی فلدسپارها و تغییر در پتانسیل اکسایش محیط کنترل شده است. با توجه به نتایج به دست آمده از این مطالعه، به نظر میرسد که عواملی مانند اختلاف در میزان شدت دگرسانی مواد منشأ، شرایط فیزیکوشیمیایی محیط، جذب سطحی، تلفیق در ساختار بلوری، دسترسی به لیگاندهای کمپلکسساز و تفاوت در میزان پایداری کانیهای اولیه در برابر دگرسانی نقش برجستهای در تحرک، توزیع و تمرکز عناصر در این ذخیره داشتهاند.
قهرمان سهرابی؛ محمدرضا حسینزاده؛ علی اصغر کلاگری؛ بهزاد حاجعلیلو
چکیده
محدوده مورد مطالعه در شمال استان آذربایجان شرقی (شمال باختر ایران) واقع شده است. مهمترین تودههای نفوذی موجود در منطقه شامل باتولیتهای قرهداغ و شیورداغ و استوکهای پورفیری سونگون و هفتچشمه هستند. مطالعات پترولوژیکی و پتروگرافی نشان میدهد که ترکیب تودههای نفوذی از گابرو، دیوریت، مونزونیت، گرانودیوریت تا گرانیت در تغییر ...
بیشتر
محدوده مورد مطالعه در شمال استان آذربایجان شرقی (شمال باختر ایران) واقع شده است. مهمترین تودههای نفوذی موجود در منطقه شامل باتولیتهای قرهداغ و شیورداغ و استوکهای پورفیری سونگون و هفتچشمه هستند. مطالعات پترولوژیکی و پتروگرافی نشان میدهد که ترکیب تودههای نفوذی از گابرو، دیوریت، مونزونیت، گرانودیوریت تا گرانیت در تغییر است. این تودهها بیشتر متاآلومینوس، کالکآلکالن با پتاسیم متوسط تا بالا و متعلق به کمانهای آتشفشانی (VAG) و از نوع I هستند. مهمترین دگرسانیها در محدودههای کانهدار شامل سیلیسی، پتاسیک، پروپیلیتیک، فیلیک و آرژیلیک است. کانهزایی مولیبدن بیشتر در رگهها و رگچههای کوارتزی واقع در زون پتاسیک (سیستمهای پورفیری) و رگهای و در زون اندواسکارن کانسارهای اسکارنی همراه با کانی گارنت رخ داده است. میزان Mo در تودههای تفریق یافته و اسیدی بیوتیتدار با مقادیر بالایSi ،K ، Rb، Baو عناصر LREE افزایش یافته است. غنیشدگی تودههای نفوذی از عناصر K ، Rb و Ba و تهیشدگی از عناصر Zr،Ta ، Y، Yb و Nb نشاندهنده متاسوماتیسم گوشته بالایی توسط پوسته اقیانوسی فرورونده، سپس تولید ماگما و بالا آمدن آن از پوسته نسبتاً ستبر است. تودههایی که دارای کانهزایی مولیبدن هستند، عمدتاً دارای ترکیب کوارتزمونزونیتی و گرانودیوریتی هستند.
شیرین فتاحی؛ علی اصغر کلاگری؛ علی عابدینی؛ هاشم باقری
چکیده
ذخیره بنتونیت چاهریسه، در فاصله 55 کیلومتری شمال خاور اصفهان در پهنه ساختاری ایران مرکزی جای گرفته است. این ذخیره، شکل لایهای و تودهای دارد و شامل 6 رخنمون مجزاست. مشاهدات صحرایی نشان میدهند که کانسنگها از دید ژنتیکی در ارتباط با برشهای توفی الیگومیوسن هستند. مطالعات کانیشناسی گواهی بر حضور کانیهای مونتموریلونیت، ساپونیت، ...
بیشتر
ذخیره بنتونیت چاهریسه، در فاصله 55 کیلومتری شمال خاور اصفهان در پهنه ساختاری ایران مرکزی جای گرفته است. این ذخیره، شکل لایهای و تودهای دارد و شامل 6 رخنمون مجزاست. مشاهدات صحرایی نشان میدهند که کانسنگها از دید ژنتیکی در ارتباط با برشهای توفی الیگومیوسن هستند. مطالعات کانیشناسی گواهی بر حضور کانیهای مونتموریلونیت، ساپونیت، بیدلیت، کریستوبالیت، آنورتیت، کلسیت، دولومیت، آلبیت، ورمیکولیت، اکتینولیت، پیروفیلیت، کوارتز، سانیدین، نانترونیت، اورتوکلاز، میکروکلین، تریدیمیت و هماتیت در مقادیر سنگساز در نمونههای بنتونیتی هستند. بر پایه بررسیهای شیمی کانی، ذخیره بنتونیت چاهریسه را میتوان به عنوان نوع وایومینگ ردهبندی نمود. نتایج محاسبات تغییرات جرم (با فرض Hf بهعنوان عنصر شاخص کمتحرک) نشان میدهند که پیشرفت فرایند بنتونیتزایی در چاهریسه با تهیشدگی عناصری مانند Al، Fe، K، Ti، Mn P، Ba، Co، Zn، Cs، Rb، Y، Zr، Ni، Sr و Cu، غنیشدگی U و شستشو- تثبیت عناصری مانند Na، Mg، Ca و Si همراه شده است. تجزیه و تحلیلهای زمینشیمیایی آشکار میسازند که تغییرات بیهنجاری منفی Eu (27/0-90/0) و منفی ضعیف تا مثبت ضعیف Ce (97/0- 22/1) در چاهریسه بهترتیب توسط درجه دگرسانی فلدسپارها و تغییر در میزان پتانسیل اکسایش محیط کنترل شده است. با توجه به نتایج به دست آمده از روابط صحرایی، کانیشناسی و زمینشیمیایی به نظر میرسد که عواملی همچون شرایط فیزیکوشیمیایی محیط دگرسانی، سازوکار جذب، اختلاف در میزان شدت دگرسانی مواد منشأ، میزان دسترسی به لیگاندهای فلوریدی، کلریدی و سولفاتی، تلفیق در ساختار بلوری، تبادلات یونی، تمرکز فیزیکی و حضور در فازهای کانیایی مقاوم بهترتیب نقش مهمی در توزیع و تمرکز عناصر در این ذخیره ایفا کردهاند.
فاطمه کنگرانی فراهانی؛ علی اصغر کلاگری؛ علی عابدینی
چکیده
نهشته لاتریتی کمبلو، در فاصله 80 کیلومتری باختر شهرستان دامغان، استان سمنان رخنمون دارد. این نهشته به شکل عدسیهای چینهسان، در مرز بین سازند کربناتی الیکا (تریاس) و شیلی و ماسهسنگی سازند شمشک (ژوراسیک) توسعه و تکامل یافته است. مطالعات سنگنگاری دلالت بر حضور بافتهای کلومورفی، کلوفرمی، پورفیری دروغین و گرهکی درکانسنگهای این ...
بیشتر
نهشته لاتریتی کمبلو، در فاصله 80 کیلومتری باختر شهرستان دامغان، استان سمنان رخنمون دارد. این نهشته به شکل عدسیهای چینهسان، در مرز بین سازند کربناتی الیکا (تریاس) و شیلی و ماسهسنگی سازند شمشک (ژوراسیک) توسعه و تکامل یافته است. مطالعات سنگنگاری دلالت بر حضور بافتهای کلومورفی، کلوفرمی، پورفیری دروغین و گرهکی درکانسنگهای این نهشته دارند. یافتههای کانیشناسی نشان میدهند که کانسنگها دارای کانیهای گوتیت، مگنتیت، هماتیت، دیاسپور، آناتاز، کائولینیت، بوهمیت و زیرکن هستند. با توجه به ترکیب کانیشناسی و ویژگیهای بافتی، این نهشته در یک محیط تقریباً احیایی نزدیک سطح ایجاد شده است. شاخصهای ژئوشیمیایی مانند Eu/Eu* همراه با نسبتهای Ti/Zr، Nb/Y، و Al/Ti پیشنهاد میکنند که نهشته کمبلو محصول دگرسانی و هوازدگی سنگهایی با ترکیب تراکیآندزیت تا بازالت است. مقایسه روند تغییرات عناصر Si، Al و Fe در یک نیمرخ انتخابی آشکار میکنند که تغییر در شیمی (pH) محلولهای مسئول لاتریتیشدن و شدت زهکشی دو فاکتور اصلی درتشکیل این کانسنگها هستند. بررسیهای ژئوشیمیایی نشان میدهند که توزیع عناصر جزیی در این نهشته تابع از عواملی مانند جذب سطحی، روبش توسط اکسیدها و هیدروکسیدهای فلزی، تثبیت در فازهای نوشکل و حضور در فازهای کانیایی مقاوم است. توزیع ناموزون REEها در نیمرخ مورد مطالعه دلالت بر منشأ نابرجا برای این نهشته دارند. یافتههای بهدست آمده نشان از آن دارند که رسها، آناتاز، زیرکن، گورسکسیت، زینوتایم و چورچیت میزبان احتمالی REEها در این نهشته هستند.
هادی خلیل زاده؛ علی اصغر کلاگری؛ علی عابدینی؛ حسین رحیمپور بناب
چکیده
افق بازماندی بوکت، در 15 کیلومتری شمال خاور عجبشیر در استان آذربایجانشرقی واقع است. این افق به شکل عدسیهای چینهسان در طول مرز بین سنگهای کربناتی سازند روته (پرمین میانی- بالایی) و الیکا (تریاس) توسعه یافته است. کانسنگهای درون این افق بافتهای پلیتومرفیک، ریزدانه، میکروائوییدی، شبهپورفیری، ائوییدی، پیزوییدی، ...
بیشتر
افق بازماندی بوکت، در 15 کیلومتری شمال خاور عجبشیر در استان آذربایجانشرقی واقع است. این افق به شکل عدسیهای چینهسان در طول مرز بین سنگهای کربناتی سازند روته (پرمین میانی- بالایی) و الیکا (تریاس) توسعه یافته است. کانسنگهای درون این افق بافتهای پلیتومرفیک، ریزدانه، میکروائوییدی، شبهپورفیری، ائوییدی، پیزوییدی، شبهبرشی و گرهکی نشان میدهند. براساس دادههای زمینشیمیایی، کانسنگهای این افق به 5 نوع، 1) لاتریت فریتی، 2) لاتریت بوکسیتی، 3) لاتریت کائولینیتی، 4) کائولینیت فریتی و 5) لاتریت تفکیک شدند. مقایسه الگوی توزیع عناصر در یک نیمرخ انتخابی دلالت بر نقش مؤثر Al و Ti در توزیع و تمرکز Zr، Ga، Nb، Th، V و HREEs در کانسنگها دارد. تلفیق دادههای حاصل از مطالعات سنگنگاری و زمینشیمیایی نشان میدهد که کانسنگها منشأ برجازاد دارند. افزون بر این، عواملی مانند تغییرات شیمی محلولهای درگیر در هوازدگی، تثبیت در فازهای نوریخت (نئومورف)، حضور در فازهای کانیایی مقاوم، ناهمگنی سنگ آغازین(پروتولیت)، اختلاف در میزان شدت هوازدگی، و فرایندهای جذب سطحی همراه با زهکشی ضعیف، دیاژنز، فشارهای دینامیکی و نوسان سطح سفره آبهای زیرزمینی نقش مهمی در توزیع عناصر و توسعه کانسنگها در این افق داشتهاند. بارزترین ویژگی زمینشیمیایی کانسنگها (بهاستثنای لاتریت کائولینیتی) تحرک بیشتر LREEs نسبت به HREEs در طی فرایندهای هوازدگی است. این رفتار غیر عادی در این افق، میتواند با عواملی مانند اختلاف در پایداری کانیهای اولیه حامل REEs، تغییر pH ( از7/6 تا 8/7) محلولهای هوازده کننده و درجه متوسط تکاملی نیمرخ مرتبط باشد.