حبیب ا.. قاسمی؛ مجتبی رستمی حصوری؛ محمود صادقیان
چکیده
حوضه ژوراسیک لبه شمالی پهنه ساختاری ایران مرکزی و جنوب البرز خاوری در استان سمنان، دربردارنده سنگهای آذرین با ترکیب بازی متعلق به مراحل اولیه پیدایش و گسترش یک حوضه کششی پشت کمانی نابالغ در این زمان است. این سنگهای آذرین بازی، به هر دو شکل خروجی (بازالتی) و نفوذی (دایک، سیل و استوکهای کوچک میکروگابرویی) در توالی رسوبی ...
بیشتر
حوضه ژوراسیک لبه شمالی پهنه ساختاری ایران مرکزی و جنوب البرز خاوری در استان سمنان، دربردارنده سنگهای آذرین با ترکیب بازی متعلق به مراحل اولیه پیدایش و گسترش یک حوضه کششی پشت کمانی نابالغ در این زمان است. این سنگهای آذرین بازی، به هر دو شکل خروجی (بازالتی) و نفوذی (دایک، سیل و استوکهای کوچک میکروگابرویی) در توالی رسوبی بخش زیرین سازند شمشک و معادل آن در پهنه ساختاری ایران مرکزی رخنمون دارند. ماگماهای سازنده این سنگها دارای ماهیت کالکآلکالن هستند و از عناصر سنگدوست بزرگیون (LILE) و عناصر خاکی کمیاب سبک (LREE) غنیشدگی، و از عناصر خاکی کمیاب سنگین (HREE) تهیشدگی نشان میدهند. این ماگماها، از ذوب بخشی 5 تا 30 درصدی ستونهای گوشتهای اسپینل پریدوتیتی (در زیر ایران مرکزی) و گارنت لرزولیتی (در زیر البرز خاوری)، در یک جایگاه زمینساختی کششی پشتکمانی نابالغ، ناشی از فرورانش مایل سنگکره اقیانوسی نوتتیس به زیر ایران مرکزی در تریاس بالایی- ژوراسیک میانی حاصل شده و از راه سامانههای شکستگی و گسلش، به ترازهای بالاتر پوسته قارهای رفته و به روشهای مختلف درون حوضههای رسوبی کمژرفای این پهنهها جایگزین شدهاند. این حوضه، در پشتکمان ماگمایی تریاس بالایی- ژوراسیک زیرین ایران مرکزی و در نتیجه بروز حرکات کششی در پوسته قارهای ایران مرکزی- البرز تشکیل شده است.
حبیبالله قاسمی؛ مجتبی رستمی حصوری؛ محمود صادقیان؛ فاطمه کدخدای عرب
چکیده
فرورانش صفحه اقیانوسی نوتتیس به زیر لبه جنوبی ایران مرکزی سبب ایجاد حوضههای کششی پشت کمانی در طول مزوزوییک و سنوزوییک در پشت کمان ماگمایی ارومیه- دختر شده است. پژوهشگران مختلف به تشکیل حوضههای اقیانوسی پشت کمانی نایین، سبزوار و سیستان در ایران مرکزی در زمان مزوزوییک اشاره کردهاند. ولی درباره ایجاد چنین حوضههایی در زمان ...
بیشتر
فرورانش صفحه اقیانوسی نوتتیس به زیر لبه جنوبی ایران مرکزی سبب ایجاد حوضههای کششی پشت کمانی در طول مزوزوییک و سنوزوییک در پشت کمان ماگمایی ارومیه- دختر شده است. پژوهشگران مختلف به تشکیل حوضههای اقیانوسی پشت کمانی نایین، سبزوار و سیستان در ایران مرکزی در زمان مزوزوییک اشاره کردهاند. ولی درباره ایجاد چنین حوضههایی در زمان سنوزوییک، مطالعات کم هستند. حوضه کششی فروافتاده پشت کمانی الیگومیوسن ایران مرکزی، دربردارنده توالیهای رسوبی محیطهای کششی درون قارهای به همراه سنگهای ماگمایی با ترکیب بازیک قلیایی است. این سنگهای ماگمایی، به هردو صورت نفوذی (گابرویی) و خروجی (بازالتی) در میان مارنهای سرخ ژیپسدار الیگومیوسن (سازندهای سرخ) برونزد دارند. در این پژوهش، روانههای بازالتی موجود در توالی رسوبی تخریبی- تبخیری الیگومیوسن بخشهای گستردهای از حوضه رسوبی لبه شمالی ایران مرکزی، از شاهرود تا سبزوار به طول حدود 300 کیلومتر مورد مطالعه قرار گرفته است. این روانهها بهصورت میانچینهای با واحدهای رسوبی الیگومیوسن دیده میشوند و در منطقه کلاتهسادات در جنوب باختر سبزوار، دست کم 5 روانه بازالتی را بهصورت متناوب در میان مارنهای سرخ میتوان دید. این سنگهای بازالتی (با ترکیب الیوینبازالت تا بازالت)، دارای بافتهای پورفیری، گلومروپورفیری و جریانی هستند و از درشتبلورهای الیوین،کلینوپیروکسن و پلاژیوکلاز، در زمینهای شیشهای تا میکرولیتی تشکیل شدهاند. بر پایه دادههای ژئوشیمیایی، ماگمای سازنده این سنگها دارای ماهیت قلیایی سدیک، سرشار از عناصر سنگدوست بزرگ یون (LILEs) و عناصر خاکی کمیاب سبک (LREEs)، تهی از عناصر خاکی کمیاب سنگین (HREEs) و بدون ناهنجاری منفی از عناصر با شدت میدان بالا (HFSEs) بوده است. این بازالتها، ویژگیهای ژئوشیمیایی ماگماهای بازالتی منشأ گرفته از منابع گوشتهای تعدیل شده گارنت لرزولیتی غنیشده، در زیر مناطق قارهای محیطهای کششی پشتکمانی را نشان میدهند.