سنگ شناسی
فرزانه ولی نسب زرنق؛ محسن مؤید؛ احمد جهانگیری؛ حسین عزیزی
چکیده
در استان آذربایجان غربی و شمال شهرستان ماکو، رخنمونهای ناپیوستهای از سنگهای آتشفشانی برونزد دارند. این مجموعه آتشفشانی بایمودال بوده و از گدازه و سنگهای آذرآواری اسیدی و بازیک تشکیل شدهاند. کانیهای کلینوپیروکسن و پلاژیوکلاز بهصورت درشتبلور در این سنگها حضور دارند. مطالعات شیمی کانی، نوع پیروکسنها در سنگهای ...
بیشتر
در استان آذربایجان غربی و شمال شهرستان ماکو، رخنمونهای ناپیوستهای از سنگهای آتشفشانی برونزد دارند. این مجموعه آتشفشانی بایمودال بوده و از گدازه و سنگهای آذرآواری اسیدی و بازیک تشکیل شدهاند. کانیهای کلینوپیروکسن و پلاژیوکلاز بهصورت درشتبلور در این سنگها حضور دارند. مطالعات شیمی کانی، نوع پیروکسنها در سنگهای مورد مطالعه را دیوپسید معرفی میکنند. این پیروکسنها عدد منیزیم بالایی (0/87 تا 0/99) دارند. نمودارهای تعیین سری ماگمایی و زمینساختی نشان میدهد که ماگمای بازالتی سازنده کلینوپیروکسنهای مورد مطالعه ترکیب قلیایی داشته و در یک محیط درونصفحهای تشکیل شدهاند. نتایج دما-فشارسنجی روی کلینوپیروکسنها نشانگر دمای تبلور بین 1100-1250 درجه سانتیگراد، فشار 3-9 کیلوبار و تبلور در آشیانه ماگمایی واقع در ژرفای حدود 22 کیلومتری است.
سنگ شناسی
اسماعیل خان چوبان؛ بهزاد حاج علی لو؛ محسن مؤید؛ محمدرضا حسین زاده؛ مروت فرید آزاد
چکیده
در منطقه قزلداش داغی رخنمون قابل توجهی از فعالیت آتشفشانی میوسن با ترکیب آندزیتی به همراه نهشتههای آذرآواری شامل توف، برش و آگلومرا وجود دارد. بافت این سنگها پورفیری تا میکرو پورفیری بوده و درشت بلور ها شامل پلاژیوکلاز، هورنبلند و اندکی بیوتیت است. منطقه-بندی بافت غربالی در دشتبلورهای پلاژیوکلاز این گدازهها نشانه شرایط ...
بیشتر
در منطقه قزلداش داغی رخنمون قابل توجهی از فعالیت آتشفشانی میوسن با ترکیب آندزیتی به همراه نهشتههای آذرآواری شامل توف، برش و آگلومرا وجود دارد. بافت این سنگها پورفیری تا میکرو پورفیری بوده و درشت بلور ها شامل پلاژیوکلاز، هورنبلند و اندکی بیوتیت است. منطقه-بندی بافت غربالی در دشتبلورهای پلاژیوکلاز این گدازهها نشانه شرایط عدم تعادل حین انجماد ماگما است. این سنگها ماهیت کالکآلکالن دارند. ویژگیهای ژئوشیمیایی گدازههای قزلداش داغی نظیر غنیشدگی LREEها نسبت به HREEها و همچنین غنیشدگی عناصر LILE به همراه بیهنجاریهای منفی Nb، Ti و P بیانگر وابستگی آنها به مناطق فرورانش است. این سنگها حاوی مقادیر بالای SiO2، Sr، Sr/Y و La/Yb و مقادیر پایینتر Y، MgO و Yb نسبت به سنگهای آتشفشانی کالکآلکالن معمولی هستند و میتواند نشانگر ویژگیهای آداکیتی گدازهها باشد. بر پایه دادههای ژئوشیمیایی این گدازهها در اثر این گدازه ها در نتیجه ذوب بخشی پوسته اقیانوسی فرورانده شده ایجاد شدهاند.
سنگ شناسی
محسن مؤید؛ فرزانه ولی نسب زرنق؛ احمد جهانگیری؛ حسین عزیزی
چکیده
در نواحی شمال ماکو، رخنمونهای ناپیوستهای از سنگهای ولکانیکی برونزد دارند. دگرگونی در حد رخساره شیست سبز سنگهای ولکانیکی منطقه را تحت تأثیر قرار داده است. این مجموعه ولکانیکی بایمودال بوده و از گدازه و سنگهای آذرآواری اسیدی و بازیک تشکیل شدهاند. گدازههای این واحد، واحد سنگی کامبرین و همارز لشگرک را پوشانده و بهطور ...
بیشتر
در نواحی شمال ماکو، رخنمونهای ناپیوستهای از سنگهای ولکانیکی برونزد دارند. دگرگونی در حد رخساره شیست سبز سنگهای ولکانیکی منطقه را تحت تأثیر قرار داده است. این مجموعه ولکانیکی بایمودال بوده و از گدازه و سنگهای آذرآواری اسیدی و بازیک تشکیل شدهاند. گدازههای این واحد، واحد سنگی کامبرین و همارز لشگرک را پوشانده و بهطور پیشرونده بهوسیله واحد دولومیتی دونین پوشیده میشوند. دادههای ژئوشیمیایی سنگهای متابازیک و متاریولیتی بیانگر ماهیت انتقاالی تا قلیایی ماگمای اولیه بوده و الگوی REE آنها دارای شیب منفی بوده و نسبت LREE/HREE در آنها بالا میباشد. غنیشدگی مشخصی در عناصر HFS دیده میشود. سنگهای متاریولیتی مشابه ریولیتهای مناطق ریفتی (A1-Type) می باشند. دادههای ژئوشیمیایی حاکی از آن است که سنگهای مورد مطالعه حاصل تبلور تفریقی یک ماگمای بازیک همراه با آلایش پوستهای بوده و بهعبارتی دارای ارتباط ژنتیکی بوده و از یک ماگمای واحد منشأ گرفتهاند. ماگمای سازنده سنگهای مورد مطالعه از ذوب بخشی 3-10 درصدی یک منشأ گوشتهای غنی شده گارنت پریدوتیتی در یک محیط کششی کافتی درون قارهای تشکیل شده است. این جایگاه با محیط کششی کافتی حاکم بر سایر نقاط ایران در پالئوزوئیک پیشین در مراحل آغازین تشکیل و گسترش پالئوتتیس سازگار است.
رسوب شناسی
مهدی قادری؛ محسن مؤید؛ نصیر عامل؛ منیر مجرد
چکیده
آتشفشان سارای در حاشیه شرقی دریاچه ارومیه واقع شدهاست. بدنه اصلی این آتشفشان مرکب خاموش شامل تناوبی از روانهها و فورانهای پیروکلاستیک با ترکیب لوسیتیتی میباشد. دایکهایی با ترکیب لوسیتفنولیتی، لامپروفیری، تراکیتی و میکروسینیتی، روانههای لوسیتیتی را قطع میکنند. شواهد صحرایی نشان میدهد که دایکهای مینتی و تراکیتی ...
بیشتر
آتشفشان سارای در حاشیه شرقی دریاچه ارومیه واقع شدهاست. بدنه اصلی این آتشفشان مرکب خاموش شامل تناوبی از روانهها و فورانهای پیروکلاستیک با ترکیب لوسیتیتی میباشد. دایکهایی با ترکیب لوسیتفنولیتی، لامپروفیری، تراکیتی و میکروسینیتی، روانههای لوسیتیتی را قطع میکنند. شواهد صحرایی نشان میدهد که دایکهای مینتی و تراکیتی همدیگر را قطع میکنند. دایکهای سینیتی و یک توده میکروسینیتی در مرکز این آتشفشان برونزد دارند. فوران پیروکلاستهای تراکیتی آخرین مرحله فعالیت این آتشفشان میباشد و احتمالاً در اثر شدت انفجار آن دهانه آتشفشان تخریبشده و به حالت امروزی درآمده است. لوسیتیتها عمدتاً از فنوکریستهای لوسیت و کلینوپیروکسن، مینتها از فنوکریستهای بیوتیت و کلینوپیروکسن و تراکیتها از فنوکریستهای سانیدین، بیوتیت و کلینوپیروکسن تشکیل شدهاند. ماگماتیسم سارای سرشت پتاسیک و اولتراپتاسیک دارد و باتوجه به ویژگیهای ژئوشیمیایی، گوشته مولد آن بایستی گوشتهای گارنت کلینوپیروکسنیتی میکادار باشد. قرارگیری سنگهای لوسیتیتی، لامپروفیری و تراکیتی در کنارهم صرفاً با عملکرد پدیده تبلور تفریقی در ماگمای لوسیتیتی قابلتوجیه نیست. سانیدین فراوانترین فلدسپار موجود در سنگهای سارای میباشد. تشکیل مگاکریستهای سانیدین نتیجه کریستالیزاسیون بطئی و طولانیمدت در یک مخزن ماگمایی با ابعاد متوسط، کمعمق و نسبتاً ایزوله است؛ چرخه حرارتی در این حجره ماگمایی بهنحوی بودهاست که دمای ماگما در حدود دمای پتاسیمفلدسپار مایع باشد.
سنگ شناسی
محسن مؤید؛ محمد امین صفی خانی؛ رباب حاجی علی اوغلی؛ نصیر عامل؛ احمد جهانگیری
چکیده
منطقه مورد مطالعه در کوههای میشو، شمال غرب مرند واقع شده است. سنگهای آتشفشانی و آتشفشانی-تخریبی پلیوسن عمده برونزدهای سنگی منطقه را تشکیل می دهند. انواع مختلف زنولیت های لامپروفیری، میکا پیروکسنیتی، کربناته و آمفیبولیتی داخل سنگهای آندزیتی مشاهده می شوند. زنولیت لامپروفیری متشکل از درشت بلورهای بیوتیت و کلینوپیروکسن در زمینه ای ...
بیشتر
منطقه مورد مطالعه در کوههای میشو، شمال غرب مرند واقع شده است. سنگهای آتشفشانی و آتشفشانی-تخریبی پلیوسن عمده برونزدهای سنگی منطقه را تشکیل می دهند. انواع مختلف زنولیت های لامپروفیری، میکا پیروکسنیتی، کربناته و آمفیبولیتی داخل سنگهای آندزیتی مشاهده می شوند. زنولیت لامپروفیری متشکل از درشت بلورهای بیوتیت و کلینوپیروکسن در زمینه ای از همین بلورها همراه با پلاژیوکلاز با بافت شاخص پورفیریک و هیالوپورفیریک می باشد. زنولیت لامپروفیری بر اساس ترکیب کانیشناسی از نوع کرسانتیت می باشد. کانی های تشکیل دهنده زنولیت میکا پیروکسنیتی شامل بلورهای کلینوپیروکسن، بیوتیت، پلاژیوکلاز، (±) هورنبلند و کانی های تیره است. زنولیت کربناته متشکل از بلورهای پراکنده پلاژیوکلاز، کلینوپیروکسن و کمتر آمفیبول و بیوتیت در خمیره کربناتی است. بر اساس شیمی بلورهای کلینوپیروکسن ترکیب ماگما در زنولیت های میکا پیروکسنیتی و لامپروفیری کالک آلکالن تعیین می شود. ترکیب بیشتر کلینوپیروکسن ها در زنولیت های لامپروفیری و میکا پیروکسنیتی با شرایط فوگاسیته بالای اکسیژن مطابقت دارد. دماهای محاسبه شده برای زنولیت های میکا پیروکسنیتی C 1200-C1100 و لامپروفیری C 800-C1080 در فشارهای 5 تا 10 کیلوبار برآورد شده است. حرارت و فشار زنولیت آمفیبولیتی بر اساس شیمی تک کانی آمفیبول بترتیب حدود (oC12 ±) 750 تا 800 درجه سانتی گراد و 6/0±2/6 کیلوبار محاسبه شد.
زمین شناسی اقتصادی
سیمیندخت یونسی؛ محمدرضا حسین زاده؛ محسن مؤید
چکیده
کانیشناسی منطقه اکسیدان به عنوان اثری از اقلیم گذشته، نشانگر رخداد فرایندهای غنیشدگی برونزاد در کانیسازی Zn-Cu-(Pb-Bi-Ag) ماهور در لوت مرکزی، طی دو مرحله است: در مرحله اول که فرایندهای برونزاد در اثر آبهای جوی طی اقلیم خشک الیگوسن تا میوسن بالایی رخ داده است، کلاهک شستهشده شامل ژاروسیت، ناتروژاروسیت و گوتیت زیاد با نسبتهای متغیر ...
بیشتر
کانیشناسی منطقه اکسیدان به عنوان اثری از اقلیم گذشته، نشانگر رخداد فرایندهای غنیشدگی برونزاد در کانیسازی Zn-Cu-(Pb-Bi-Ag) ماهور در لوت مرکزی، طی دو مرحله است: در مرحله اول که فرایندهای برونزاد در اثر آبهای جوی طی اقلیم خشک الیگوسن تا میوسن بالایی رخ داده است، کلاهک شستهشده شامل ژاروسیت، ناتروژاروسیت و گوتیت زیاد با نسبتهای متغیر و مقدار کمی هماتیت و گوگرد همراه دگرسانی آرژیلی برونزاد با کانیهای کوارتز، آلونیت، کائولینیت، مونتموریلونیت و ژیپس تشکیل شده است. در پاسخ به خنثیشدن محلولهای برونزاد در آن اقلیم، اسمیتزونیت و مالاکیت فراوان همراه با نئوتوسیت، گرینوکیت و یا هاولئیت و کمی آزوریت، کانیهای سیلیکاتی، فسفاتی و آرسناتی در منطقه غنیشده اکسیدی نهشته شدهاند و غنیشدگی سولفیدی نابالغ ایجاد شده است. در مرحله دوم، آتاکامیت، پاراتاکامیت و کریزوکولا از واکنش شورابهها و اکسیدهای مس پیشین بعد از آغاز اقلیم بسیار خشک در پلیوسن، نهشته شده و از آن زمان تا به حال حفظ شده است. ویژگیهای کانیشناسی کلاهک شستهشده در ماهور رهیافتی بر نوع کانهها و دگرسانی درونزاد فراهم میکند و نشان میدهد اسید کافی برای شستشوی مؤثر مس تأمین نشده است و بنابراین، غنیشدگی کالکوسیتی گسترده در زیر سطح ایستابی را پیشنهاد نمیکند. تفسیری که کانیشناسی منطقه اکسیدان نیز گویای آن است و نتایج گمانههای اکتشافی نیز آن را تأیید میکنند. با توجه به نوع کانیسازی ماهور و رخداد کانیسازیهای مشابه در منطقه، بررسی جامع منطقه اکسیدان و نقشهکردن کلاهکهای شستهشده در مقیاس کانسار و ناحیهای میتواند به عنوان ابزار اکتشافی مناسبی برای کانیسازیهای پنهان به کار گرفته شود.
زمین شناسی اقتصادی
میترا افتخاری؛ محمدرضا حسین زاده؛ محسن مؤید
چکیده
منطقه مورد مطالعه در مجاورت روستای شربیت و در فاصله 28 کیلومتری شمال شرق اهر )استان آذربایجانشرقی( واقع شده است. توده کوارتزمونزونیتی واقع در این منطقه میزبان تورمالینهای گرمابی است که بر مبنای ویژگیهای بافتی بصورت رگهای، برشی، تودههای کوارتز- تورمالینی و تورمالینهای پرکننده فضای خالی مشاهده میشوند. بر اساس مطالعات سنگنگاری ...
بیشتر
منطقه مورد مطالعه در مجاورت روستای شربیت و در فاصله 28 کیلومتری شمال شرق اهر )استان آذربایجانشرقی( واقع شده است. توده کوارتزمونزونیتی واقع در این منطقه میزبان تورمالینهای گرمابی است که بر مبنای ویژگیهای بافتی بصورت رگهای، برشی، تودههای کوارتز- تورمالینی و تورمالینهای پرکننده فضای خالی مشاهده میشوند. بر اساس مطالعات سنگنگاری و نتایج ریزکاو الکترونی (EPMA)، تورمالینها از نوع دراویت- شورلیت (با تمایل بیشتر به سمت دراویت) بوده و در گروه قلیایی قرار میگیرند. ویژگیهایی مانند نسبت بالای Mg به Fe، منطقهبندی، مقدار F و تمایل به سمت بیرونی بردارهای تهی شدن از قلیایی و پروتونزدایی، نشانگر تشکیل تورمالینها در شرایط گرمابی میباشند. روند عمومی عناصر نادر خاکی تورمالینها با سنگ درونگیر مطابقت دارد، بهطوریکه که در این نمونهها نیز عناصر نادر خاکی سبک نسبت عناصر نادر خاکی سنگین غنیشدگی نشان میدهند. این الگو بیانگر کنترل این عناصر توسط سنگ میزبان بوده و نشان میدهد که سیال گرمابی غنی از بُر نقش نسبتاَ کمتری داشته است.
سیمیندخت یونسی؛ محمدرضا حسین زاده؛ محسن مؤید
چکیده
کانسار (Zn-Cu-(Pb-Bi-Ag ماهور در مرکز بلوک لوت، در پهنه به شدت خردشده گسلی، بیشتر در واحد آتشفشانی- نیمه آتشفشانی داسیت - ریوداسیت به سن ائوسن بالایی- الیگوسن، تشکیل شده است. کانی سازی بهصورت رگه ای، رگچه ای و برشیِ سولفید توده ای و یا همراه رگه- رگچه های کوارتز، کوارتز- کربنات و یا کوارتز- مسکوویت (سریسیت)- کربنات رخ داده است و به جز ...
بیشتر
کانسار (Zn-Cu-(Pb-Bi-Ag ماهور در مرکز بلوک لوت، در پهنه به شدت خردشده گسلی، بیشتر در واحد آتشفشانی- نیمه آتشفشانی داسیت - ریوداسیت به سن ائوسن بالایی- الیگوسن، تشکیل شده است. کانی سازی بهصورت رگه ای، رگچه ای و برشیِ سولفید توده ای و یا همراه رگه- رگچه های کوارتز، کوارتز- کربنات و یا کوارتز- مسکوویت (سریسیت)- کربنات رخ داده است و به جز مقدار ناچیزی اسفالریت تیره، تنها پیریت ریزدانه بهصورت فاز افشان در متن سنگ میزبان دیده می شود. کانی سازی درون زاد پیچیده و شامل کانیهای اصلی پیریت، اسفالریت آهن دار و کالکوپیریت در همراهی با گالن، انواع سولفوسالت های مس، انواع سولفوسالت های بیسموت، اسفالریت فقیر از آهن و مقدار کمی گرینوکیت، آرسنوپیریت، دیژنیت و به احتمال کوولیت است که نقره به مقدار قابل توجه در شبکه برخی کانی های سولفوسالتی و سولفیدی حضور دارد و کمی کانی های تنگستن طلادار نیز بهطور محلی رخ داده اند. کانه زایی بهطور چیره با دگرسانی سریسیتی، آرژیلی متوسط، پروپیلیتی و گاه آرژیلی پیشرفته و کوارتز- آدولاریا همراه بوده و طی سه مرحله اصلی شامل 1- مرحله کوارتز- پیریت، 2- مرحله اسفالریت آهن دار و 3- مرحله کالکوپیریتِ همراه شده با سولفوسالت ها و کمی کانی های سولفیداسیون بالا تشکیل شده است. کانهزایی پس از مرحله سیلیسی شدن و پیریت زاییِ افشانِ تورمالین دار (دگرسانی سریسیتیِ پیش از کانه زایی) رخ داده و فرایند هوازدگی آن را تحت تأثیر قرار داده است. با توجه به مقدار بسیار پایین Cu در سامانه تعادلی Cu-Zn-S، محتوای بالای ادخال های کالکوپیریت در اسفالریت های آهن دار تیره ماهور نشانگر منشأ جانشینی بافت بیماری کالکوپیریت است. این بافت در همراهی با کانی شناسی (کانه و دگرسانی) کانسار نشانگر تشکیل کانی سازی پلی متال ماهور به تقریب در محدوده دمایی 200 تا 400 درجه سانتیگراد و از سیالی با حالت سولفیداسیون متوسط و درجه اسیدی کم است که سیال یاد شده به علت واکنش با سنگ دیواره خنثی تا قلیایی شده؛ ولی شواهد کمی از تکامل سیال به حالت سولفیداسیون بالا، شرایط اسیدی تر و اکسیدان تر در بخش غنی از مس آن ثبت شده است. ویژگی های کانی شناسی کانسار ماهور منشأ بیشتر ماگماییِ سیال گرمابیِ کانه زا را نشان می دهند و در تلفیـق بـا ساختار کانه زایی، همراهی با سنگ های آذرین کالک آلکالن تا شوشونیتی و موقعیت زمین ساختی سنگ های میزبان، بیشترین شباهت را با کانسارهای لود پلی متال نوع کردیلرن دارد.
امیناله کمالی؛ محسن مؤید؛ نصیر عامل؛ محمدرضا حسینزاده
چکیده
کانسار مس- مولیبدن پورفیری سونگون در شمال باختری ایران و در استان آذربایجان شرقی جای دارد. معدن مس سونگون از دید سنگشناسی شامل توده سونگون پورفیری (SP) و هشت دسته دایک تأخیری کوارتزدیوریتی (DK1(a, b, c))، گابرو دیوریتی (DK2)، دیوریتی (DK3)، داسیتی (DK4)، لامپروفیری (LAM) و میکرودیوریتی(MDI) است. کانیهای اصلی تشکیلدهنده دایک لامپروفری شامل بیوتیت، ...
بیشتر
کانسار مس- مولیبدن پورفیری سونگون در شمال باختری ایران و در استان آذربایجان شرقی جای دارد. معدن مس سونگون از دید سنگشناسی شامل توده سونگون پورفیری (SP) و هشت دسته دایک تأخیری کوارتزدیوریتی (DK1(a, b, c))، گابرو دیوریتی (DK2)، دیوریتی (DK3)، داسیتی (DK4)، لامپروفیری (LAM) و میکرودیوریتی(MDI) است. کانیهای اصلی تشکیلدهنده دایک لامپروفری شامل بیوتیت، پلاژیوکلاز، ارتوز، آمفیبول است. این دایک بافت پورفیریک و میکرولیتیک پورفیری دارد. دایکهای لامپروفیری در منطقه مطالعه شده ترکیب آلکالیبازالت دارند و ماگمای مادر این دایکها بر پایه ژئوشیمی سنگ کل، شوشونیتی است. بررسی شیمی کانیها، ترکیب پلاژیوکلاز را الیگوکلاز تا آلبیت، آمفیبول را مگنزیوهورنبلند و بیوتیت را سیدروفیلیت تا استونیت نشان میدهد. دایکهای لامپروفیری از یک ماگمای با فوگاسیته بالای اکسیژن ایجاده شدهاند. بر پایه دماسنجی تک کانی بیوتیت دمای تبلور کانی در دایک لامپروفیری 650 تا 700 درجه سانتیگراد تعیینشده است. با توجه به ویژگیهای کانیشناسی و شواهد ژئوشیمیایی، لامپروفیرهای منطقه مورد مطالعه از نوع کالکآلکالن و جزو کرسانتیتها ارزیابی میشوند. نمودارهای چند عنصری بهنجار شده با کندریت و گوشته اولیه نشاندهنده غنیشدگی عناصر LREE و LILE و تهیشدگی HREE و HFSE در دایکهای لامپروفیری سونگون است. بر پایه نمودار عناصر کمیاب La/Sm در برابر La ماگمای منشأ این سنگها میتواند از نرخ پایین ذوب بخشی یک گوشته گارنت لرزولیتی ایجاد شده باشد. این دایکها در یک محیط زمینساختی پس از برخوردی و از گوشته متاسوماتیزه شده در اثر یک فرورانش کهن ایجاد شده است.
سیمیندخت یونسی؛ محمدرضا حسینزاده؛ محسن مؤید؛ عباس مقصودی
چکیده
محدوده مورد مطالعه در مرکز ناحیه لوت و جنوبیترین بخش نوار آتشفشانی- نفوذی ائوسن-الیگوسن لوت قرار گرفته است.سنگهای آذرین اصلی رخنمون یافته در این محدوده شامل واحدهای وسیع و ستبر آتشفشانی (آندزیت بازالتی، آندزیت، تراکیآندزیت) و آتشفشانی- نیمه آتشفشانی (داسیت - ریوداسیت) با توفهای وابسته به سن ائوسن میانی و ائوسن- الیگوسن است که ...
بیشتر
محدوده مورد مطالعه در مرکز ناحیه لوت و جنوبیترین بخش نوار آتشفشانی- نفوذی ائوسن-الیگوسن لوت قرار گرفته است.سنگهای آذرین اصلی رخنمون یافته در این محدوده شامل واحدهای وسیع و ستبر آتشفشانی (آندزیت بازالتی، آندزیت، تراکیآندزیت) و آتشفشانی- نیمه آتشفشانی (داسیت - ریوداسیت) با توفهای وابسته به سن ائوسن میانی و ائوسن- الیگوسن است که استوک و دایکهای میکرودیوریتی با ترکیبی از گابرودیوریت تا کوارتزدیوریت به سن الیگوسن در آنها نفوذ کردهاند. بافت چیره در این سنگهاپورفیریتیک و شامل کانیهای اصلی پلاژیوکلاز،کلینوپیروکسن، هورنبلند، فلدسپار پتاسیم، کوارتز وکمی بیوتیت وکانیهایفرعیآپاتیت، زیرکن، روتیل و کانیهای کدراست. این سنگهابا سرشت بیشتر کالکآلکالن پتاسیم بالا تا شوشونیتی، از نوع I و متاآلومینوس هستند و با غنیشدگی LILE و LREE و همچنین Th نسبت به HFSE، تهیشدگی از Nb، Tiو Taو تهیشدگی کم در HREE و Y مشخص میشوند که این ویژگیها افزون بر موقعیت زمینساختی حاشیه فعال قارهای، در همهسنگهای کالکآلکالن پسبرخوردی نیز دیده میشوند. با وجود مقادیر پایینNb/La، Nb/U و Ce/Pb، مقدار Sm/Yb (1/2-6/1) نشانگر آلایش کم ماگما با پوسته به نسبت نازک بوده که در توافق با ستبرای کم پوسته در این منطقه (km 38-36) است. بر پایه ژئوشیمی عناصر کمیاب و REE، عامل اصلی فعالیت ماگمایی در ماهور ذوب بخشی گوشته سنگکرهای متاسوماتیسم شده (شبیهE-MORB) با ترکیب اسپینل-لرزولیت دارای کمی گارنت و با حضور فلوگوپیت است که بر پایه مجموعه درشتبلورها، الگوی REE با بیهنجاری منفی Eu (9/0- 63/0Eu/Eu*=) و همچنین کالیبراسیون La/Yb نسبت به ستبرای پوسته، تحت تبلور به نسبت خشک در اتاقک ماگمایی کمژرفا (Km40>) بوده است. بافتهای غیرتعادلی، الگوی چندعنصری و REE و بررسی مقدار Yو K2O/Na2O در سنگهای آذرین ماهور نشان میدهد که افزون بر تفریق، آلایش و آمیختگی با ماگمای اسیدی پوسته زیرین آمفیبولیتی به علت گرمای ماگمای گوشتهای و همچنین فرایند AFC در تکامل ماگما نقش مهمی داشتهاند. نمودار La در برابرLa/Sm ذوب بخشی و مقادیر3/13-10=Nb/Ta نقش پوسته زیرین را در تکامل ماگما نشان میدهد. حضور هورنبلند بیش از بیوتیت، منشأ گوشته- پوسته، مقدار Ce، Ba، Rb، Sr و Rb/Zr، نمودارهای تعیین موقعیت زمینساختی و شواهد زمینشناسی ناحیهای از جمله سن بسته شدن اقیانوس نوتتیس، نائین- بافت و سیستان و قطع آمیزههای افیولیتی توسط گدازههای ائوسن در اطراف بیرجند، بیانگر تشکیل فعالیت ماگماییترشیریمحدوده ماهور و همچنین لوت در موقعیت زمینساختی پس از برخورد است. ماهیت کالکآلکالن و اثر ژئوشیمیایی فرورانش در این سنگهابه منشأ گوشته متاسوماتیزه به ارث رسیده از فرورانش کمشیب صفحه عربیبه زیر صفحه ایران مرکزی در مزوزوییک (فرورانشپوسته اقیانوسی نوتتیس) مربوط است. سازوکار احتمالی برای این فعالیت ماگمایی، کنارهگیری صفحه فرورانش یافته و فرونشست کششی پس از کوهزایی است که فعالیت گسلهای امتدادلغز و برشی نهبندان و نایبند و همچنین ستبرای پوسته در چگونگی جایگیری آن نقش مهمی داشته است. دگرسانی گرمابیسنگهای آذرین را تحت تأثیر قرار داده و کانهزایی روی و مس بهصورت رگهای، رگچهای و پرکننده فضای بین برشی در پهنه خردشده گسلی و بیشتر در واحد داسیت- ریوداسیتی صورت گرفته است.
بهزاد زمانی ق.؛ محمد جلیل پور؛ محسن مؤید؛ محمد فریدی
چکیده
در این تحقیق گنبد نمکی خواجه در استان آذربایجان شرقی از دیدگاه ساختاری بررسی شده و سپس امکان ذخیرهسازی گاز در این گنبد مورد ارزیابی قرار گرفته است. در اثر صعود این گنبد نمکی ساختارهای بسیار متنوعی همچون گسلهای معکوس حاشیهای، گسلهای نرمال شعاعی، چینها و کارست توسعه یافتهاند. در بخش شمالی گسل تبریز زنجیرهای از ساختارهای ...
بیشتر
در این تحقیق گنبد نمکی خواجه در استان آذربایجان شرقی از دیدگاه ساختاری بررسی شده و سپس امکان ذخیرهسازی گاز در این گنبد مورد ارزیابی قرار گرفته است. در اثر صعود این گنبد نمکی ساختارهای بسیار متنوعی همچون گسلهای معکوس حاشیهای، گسلهای نرمال شعاعی، چینها و کارست توسعه یافتهاند. در بخش شمالی گسل تبریز زنجیرهای از ساختارهای حوضه و گنبد وجود دارد که همگی دارای کشیدگی با روند شمال باختری – جنوب خاوری هستند. گنبد نمکی خواجه نیز در حاشیه جنوبی یکی از همین حوضهها تشکیل شده است. عوامل مختلفی در صعود این گنبد مؤثر بودهاند که از مهمترین آنها رژیم تکتونیکی فشاری حاکم بر منطقه است که منجر به تشکیل این حوضهها شده و در ضمن آن در محل تقاطع شاخه فرعی گسل تبریز و شاخه فرعی (شمال باختری- جنوب خاوری)گسل نهند پهنه ضعیف و مناسبی برای صعود و تشکیل گنبد نمکی خواجه فراهم کرده است. عوامل دیگری همچون نیروی شناوری، تداوم تنشهای فشارشی و بارگذاری تفاضلی نیز عامل تداوم صعود گنبد نمکی بودهاند. گنبد نمکی خواجه جوان بوده و امروزه نیز در حال صعود است و مدل سازی تحلیلی عمر آن را 31000 سال به دست داده است که این سن با آثار نئوتکتونیکی محدوده گنبد نمکی نیز سازگاری دارد. این گنبد نمکی از لحاظ میزان خلوص، دارای درصد NaCl بالا بوده و فاقد ناخالصیهای KCl و MgCl2 است و از این رو برای انجام فرایند انحلال جهت ایجاد فضای زیرزمینی برای ذخیرهسازی گاز مناسب است. در ارتباط با ذخیرهسازی گاز در این گنبد از نظر گسترش عمقی و برآورد حجم ذخیرهسازی نیاز به بررسیهای تحت الارضی است ولی از نظر دیگر عوامل مؤثر بر ذخیرهسازی مناسب برای ذخیره سازی گاز به نظر میرسد.
فاضل خالقی؛ قادر حسین زاده؛ ایرج رسا؛ محسن مؤید
چکیده
کانسار مولیبدن سیهکمر یک سامانه مولیبدن پورفیری است که در تازهترین پژوهش نگارنده در شمال باختر ایران کشف شده، برای اولین بار در این نوشتار گزارش گردیدهو سامانه کانسارسازی آن، بر پایه دادههای زمینشناسی و ژئوشیمیایی، شواهد کانیسازی و میانبارهای سیال، توصیف و بحث شده است. استوک کوارتزمونزونیت پورفیری که به سری ماگمایی ...
بیشتر
کانسار مولیبدن سیهکمر یک سامانه مولیبدن پورفیری است که در تازهترین پژوهش نگارنده در شمال باختر ایران کشف شده، برای اولین بار در این نوشتار گزارش گردیدهو سامانه کانسارسازی آن، بر پایه دادههای زمینشناسی و ژئوشیمیایی، شواهد کانیسازی و میانبارهای سیال، توصیف و بحث شده است. استوک کوارتزمونزونیت پورفیری که به سری ماگمایی کالکآلکالن با پتاسیم بالا تعلق دارد و بر پایه دادههای ژئوشیمی و از دید محیط زمینساختی، از نوع گرانیتهای پس از برخوردی است، سنگ مادر کانیسازی این سامانه بهشمار میآید. با توجه به جایگیری تودههای نفوذی مولد در منطقه، کانیسازی مولیبدن پس از ائوسن، در حدود دوره الیگوسن رخ داده و احتمالاً فرایند کانیسازی در مرحله آخر جایگزینی ماگما صورت گرفته است. محلول گرمابی فلززای آن، بر پایه دادههای دماسنجی و شوری میانبارهای سیال، شوری کم و دمای همگنشدگی متوسط داشته است. همچنین، با توجه به نوع سنگ میزبان، دگرسانیهای همراه و دیگر شواهد، ویژگی های کانیسازی کانسار مولیبدن سیهکمر قابل مقایسه با کانسارهای مولیبدن نوع کوارتزمونزونیتی است. در مدت فرایندهای زمینساختی، سیال گرمابی کانهدار در امتداد پهنههای ضعف و ساختارهای گسلی مناسب بالا آمده، به درون درز و شکاف سنگهای پیرامون نفوذ کرده و با تغییر یافتن شرایط فیزیکی- شیمیایی محیط و تأثیر عوامل دیگر، در پایان کانسار مولیبدن سیهکمر تشکیل شده است.
امین اله کمالی؛ محسن مؤید؛ مهدی جهانبخش گنجه؛ هادی پیروج؛ محمود جوکار؛ علی عامری
چکیده
منطقه مورد مطالعه در جنوب خاور میانه، و در استان آذربایجان شرقی واقع شده است. صعنت گردشگری، بویژه زمینگردشگری به عنوان رویکرد جدیدی برای توسعه همزیستی انسان و طبیعت، به منظور بهره برداری اقتصادی، امروزه در توسعه مناطق، جایگاه چشمگیری یافته است. با تعیین ظرفیتهای طبیعی مناطق، جهتگیری و برنامهریزی و توسعه فیزیکی در راستای ...
بیشتر
منطقه مورد مطالعه در جنوب خاور میانه، و در استان آذربایجان شرقی واقع شده است. صعنت گردشگری، بویژه زمینگردشگری به عنوان رویکرد جدیدی برای توسعه همزیستی انسان و طبیعت، به منظور بهره برداری اقتصادی، امروزه در توسعه مناطق، جایگاه چشمگیری یافته است. با تعیین ظرفیتهای طبیعی مناطق، جهتگیری و برنامهریزی و توسعه فیزیکی در راستای صنعت گردشگری و جذب جهانگردان بویژه در زمینه ملی و فرا ملی، میتوان زمینه اشتغال را در سطح منطقهای گسترش داد. این پژوهش، با بررسی نمونه کوچکی از توانهای زمینگردشگری کشور و رویکرد نوین، به گسترش و بهبود فضاهای طبیعی در کشور کمک مینماید. بدین منظور در پژوهش حاضر برای بررسی و ارزیابی توانهای زمین گردشگری محدوده مطالعاتی از تابع هدف و همچنین از بررسی پیمایشی عوارض پیکرشناسی و زمین شناختی منطقه استفاده شده است. در این مدل با استفاده از ظریب امتیاز d i,j میتوان توانهای گردشگری را برای اولویت دادن به مکانهای گردشگری و گردشگری سنجید و مکانهایی که بیشترین تابع هدف را دارند به عنوان بهترین مکان گردشگری معرفی نمود. این پژوهش نمونه موردی استفاده از تابع هدف برای ارزیابی توانهای طبیعی و جاذبههای گردشگری قافلانکوه میانه، واقع در استان آذربایجان شرقی است. این منطقه دارای جاذبههای تاریخی و طبیعی بکر و بینظیری است که میتواند توجه هر طبیعتگردی را به خود جلب نماید. سنگهای متنوع در منطقه (آندزیتها، بازالتها، ریولیت ، ایگنمبریت، فیشر دایکها، انواع عقیقها، پرلیت، گسلهها، آگلومرا، برش آتشفشانی، بمب آتشفشانی و...) مناظری دیدنی را برای هر پژوهشگری در زمینه جغرافیا و علوم زمین به وجود آورده است. از جاذبههای دیگر منطقه، بعد تاریخی- فرهنگی آن است که میتوان به قلعهدختر و پلدختر اشاره کرد. نتایج یاد شده این پژوهش، منطقه را به عنوان زمین پارکی علمی و همچنین یک موزه تاریخ طبیعی معرفی مینماید.
قادر حسینزاده؛ علیاصغر کلاگری؛ محسن مؤید؛ بهزاد حاجعلیلو؛ محسن مؤذن
چکیده
منطقه سوناجیل در 17 کیلومتری خاور هریس در استان آذربایجان شرقی واقع شده است. واحدهای سنگشناختی اصلی در این منطقه از قدیم به جدید عبارتند از: تودههای آتشفشانی- آذرآواری ائوسن زیرین- میانی، استوک سوناجیل پورفیری به سن ائوسن بالایی- الیگوسن زیرین، توده گرانیتوییدی اینچه با ترکیب دیوریت، سینودیوریت تا گابرو به سن الیگوسن ...
بیشتر
منطقه سوناجیل در 17 کیلومتری خاور هریس در استان آذربایجان شرقی واقع شده است. واحدهای سنگشناختی اصلی در این منطقه از قدیم به جدید عبارتند از: تودههای آتشفشانی- آذرآواری ائوسن زیرین- میانی، استوک سوناجیل پورفیری به سن ائوسن بالایی- الیگوسن زیرین، توده گرانیتوییدی اینچه با ترکیب دیوریت، سینودیوریت تا گابرو به سن الیگوسن میانی- بالایی و توده آتشفشانی پلیو- کواترنری اکوزداغی. استوک سوناجیل پورفیری میزبان کانیسازی مس پورفیری بوده و ترکیب شیمیایی آن در حد میکروسینودیوریت تا میکروگابرودیوریت و تا حدی میکروگابرو و میکروگرانودیوریت با بافت چیره پورفیری و تا حد کمتری میکرولیتیک پورفیری میباشد. ماگمای مولد این توده، دارای سرشت شوشونیتی (تا کلسیمی - قلیایی با K بالا) بوده و جایگیری آن در یک کمان آتشفشانی پسبرخوردی صورت گرفته است. نسلهای مختلفی از رگچههای کوارتز نواری، کوارتز- سولفید، کوارتز- اکسید و سولفید در داخل توده پورفیری توسعه یافته و بافت استوکورک مشخصی را به نمایش گذاشتهاند. در اطراف توده پورفیری، رگههای حاوی کانیسازی سولفیدی قابل مشاهدهاند. 3 تیپ دگرسانی هیپوژن گرمابی شامل پتاسیمی، فیلیک و پروپیلیتیک در این توده حضور دارند. کانیهای هیپوژن اصلی در این توده عبارتند از پیریت، کالکوپیریت، بورنیت، تترائدریت، انارژیت، مولیبدنیت، مگنتیت و هماتیت که به صورت افشان و استوکورک (رگچهای و ریز رگچهای) حضور دارند. کانیهای اصلی سوپرژن در این توده نیز شامل هماتیت، گوتیت، مالاکیت، آزوریت، کالکوسیت، کوولیت و کانیهای رسی میباشند.