بهزاد مهرابی؛ مجید قاسمی‌سیانی؛ ابراهیم طالع‌فاضل
چکیده
کمان آتشفشانی- نفوذی ترود- چاه‌شیرین در جنوب فروافتادگی کویر چاه‌جم (جنوب‌خاور دامغان)، میزبان رخدادها و ذخایر معدنی بی‌شماری همچون سرب و روی، مس، نقره و طلا است که کانسارهای چندفلزی نوع رگه‌ای چشمه‌حافظ (سرب- روی± مس± نقره± طلا) و چالو (مس- طلا± نقره) در مرکز آن قرار دارد. در این پهنه، فعالیت‌های آتشفشانی کالک‌آلکالن ...
بیشتر
کمان آتشفشانی- نفوذی ترود- چاه‌شیرین در جنوب فروافتادگی کویر چاه‌جم (جنوب‌خاور دامغان)، میزبان رخدادها و ذخایر معدنی بی‌شماری همچون سرب و روی، مس، نقره و طلا است که کانسارهای چندفلزی نوع رگه‌ای چشمه‌حافظ (سرب- روی± مس± نقره± طلا) و چالو (مس- طلا± نقره) در مرکز آن قرار دارد. در این پهنه، فعالیت‌های آتشفشانی کالک‌آلکالن ترشیری و کانی‌سازی مرتبط با آن بیشتر در ارتباط با گسل‌های چپ‌گرد انجیلو در شمال و ترود در جنوب با راستای شمال خاوری- جنوب باختری رخ داده است. سنگ‌های رخنمون‌یافته در پهنه ترود- چاه شیرین شامل توالی‌هایی از سنگ‌های رسوبی، آتشفشانی و آتشفشانی- تخریبی است. این سنگ‌ها شامل سیلت‌سنگ و ماسهسنگ نازک‌لایه، سنگ‌های آذرین بیرونی حدواسط، لاپیلی‌توف و برش‌های آتشفشانی است. گدازه‌های آندزیت و آندزیت‌بازالت در منطقه چشمه حافظ و واحدهای تراکی‌آندزیت و تراکی‌آندزیت بازالت در منطقه چالو میزبان کانی‌سازی گرمابی در این مناطق هستند. کانی‌سازی در منطقه چشمه حافظ طی سه مرحله شامل، 1) کانی‌سازی رگه‌ای و انتشاری پیریت- کالکوپیریت با دمای همگن‌شدگی 188 تا 238 درجه سانتی‌گراد و شوری 6 تا 14 درصد وزنی معادل نمک طعام؛ 2) کانی‌سازی سولفیدی اصلی با ماهیت رگه‌ای، انتشاری و برشی با دمای همگن‌شدگی 243 تا 276 درجه سانتی‌گراد و شوری 11 تا 18 درصد وزنی معادل نمک طعام؛ 3) کانی‌سازی جانشینی و رگه‌ای (کوارتز و کلسیت بی‌بر) با دمای همگن شدگی 148 تا 185 درجه سانتی‌گراد و شوری 4 تا 11 درصد وزنی معادل نمک طعام است. کانی‌سازی در منطقه چالو نیز با گسترش کم و کانی‌شناسی ساده طی دو مرحله رخ داده است، 1) کانی‌سازی رگه- رگچه‌ای پیشین متشکل از هماتیت تیغه‌ای، مگنتیت، کالکوپیریت و پیریت نسل اول (I) با دمای همگن‌شدگی 332 تا 356 درجه سانتی‌گراد و شوری 7 تا 11 درصد معادل نمک طعام و 2) کانی‌سازی پسین با ماهیت برشی و استوک‌ورک متشکل از پیریت نسل دوم (II)، بورنیت، تتراهدریت، کلسیت رگه‌ای و کلریت با دمای همگن‌شدگی 290 تا 322 درجه سانتی‌گراد و شوری 3 تا 7 درصد وزنی معادل نمک طعام، رخ داده است. می‌توان گفت با افزایش فاصله از منطقه چالو و نزدیک شدن به منطقه چشمه حافظ، دمای همگن‌شدگی، شوری سیال کانه‌ساز و ژرفای کانی‌سازی کاهش یافته و کانی‌زایی در محدوده چشمه حافظ و چالو در اثر اختلاط سیالات گرمابی و جوی رخ داده است.
ابراهیم طالع فاضل؛ بهزاد مهرابی؛ احمد خاکزاد؛ رضا کیانپور
چکیده
کانسار سنگ آهن سنگان در فاصله 308 کیلومتری جنوب خاوری مشهد در زون ساختاری خاور ایران قرار دارد. این کانسار به‌دلیل داشتن عیار و ذخیره بالای آهن و پایین بودن مقادیر فسفر و گوگرد از مهمترین ذخایر آهن ایران به‌شمار می‌رود. مهمترین بی‌هنجاری‌های سنگان شامل بی‌هنجاری‌های باختری، مرکزی و خاوری است که کانسار دردوی، نمونه‌ای شاخص ...
بیشتر
کانسار سنگ آهن سنگان در فاصله 308 کیلومتری جنوب خاوری مشهد در زون ساختاری خاور ایران قرار دارد. این کانسار به‌دلیل داشتن عیار و ذخیره بالای آهن و پایین بودن مقادیر فسفر و گوگرد از مهمترین ذخایر آهن ایران به‌شمار می‌رود. مهمترین بی‌هنجاری‌های سنگان شامل بی‌هنجاری‌های باختری، مرکزی و خاوری است که کانسار دردوی، نمونه‌ای شاخص از اسکارن‌های غنی از مگنتیت بوده و در محل همبری توده نفوذی گرانیت سرنوسر (با ویژگی گرانیت‌های تیپ I به سن الیگومیوسن) و سنگ‌های کربناتی پر‌منیزیم (به سن کرتاسه پسین) در بی‌هنجاری مرکزی تشکیل شده است. زون‌های اسکارن در کانسار آهن دردوی متشکل از سه زیرپهنه برون‌اسکارن، درون‌اسکارن و کانسنگ آهن است که زیرپهنه درون‌اسکارن به‌صورت محدود و برون‌اسکارن بیشترین گسترش را دارد. بخش برون‌اسکارن متشکل از زیر‌پهنه‌گارنت اسکارن، گارنت-پیروکسن اسکارن و پیروکسن اسکارن است که در فاصله دورتر به اپیدوت اسکارن تبدیل می‌شود. شواهد صحرایی، کانی‌شناسی و میکروترمومتری(دماسنجی میکروسکوپی) میانبارهای سیال، حاکی از دو مرحله اسکارن‌زایی شامل: 1) نفوذ توده گرانیتی در دمای 320 تا C˚520 و فشار تقریبی 1 کیلوبار و 2) تشکیل زون اسکارنی پیشرونده با دمای 310 تا C˚490 و شوری میانگین (wt.% NaCl) 6/33 به همراه تشکیل کانی‌های متاسوماتیک بدون آب و زون اسکارن پسرونده با دمای تقریبی 190 تا C˚310 و میانگیـــــــن شوری (wt.% NaCl) 3/13 به همراه کانه مگنتیت و کانی‌های سولفیدی پیریت توده‌ای، مارکاسیت و کالکوپیریت است. به‌دنبال آن فعالیت‌های تأخیری، موجب تشکیل رگه‌های کوارتز-کانه‌دار و عقیم متشکل از پیریت نیمه‌شکل‌دار تا بی‌شکل، کالکوپیریت و فلوگوپیت در منطقه شده که طی دو مرحله یکی با دمای 360 تا C˚440 و میانگین شوری (wt.% NaCl) 4/33 و دیگری با دمای 235 تا C˚320و شوری میانگین (wt.% NaCl) 6/14 در سنگ میزبان اسکارن و توده نفوذی، تشکیل شده‌اند. بر اساس مطالعات، می‌توان گفت فرایندهای آمیختگی و رقیق‌شدگی سیال کانه‌ساز توسط آب‌های جوی با شوری و دمای پایین و نیز تغییرات شیمیایی ناشی از واکنش سیال کانه‌ساز با سنگ میزبان، از عوامل مؤثر در نهشت آهن در زون‌های اسکارنی به‌صورت مگنتیت و تشکیل کانه‌های سولفیدی در رگه و رگچه‌های کوارتز گرمابی در مراحل پایانی کانی‌سازی در منطقه است.
ساناز اورندی؛ عبدالمجید یعقوب پور؛ محمد نخعی؛ بهزاد مهرابی؛ حسن صحرایی؛ مینو بهروز
چکیده
معدن مس سرچشمه یکی از معادن شناخته شده مس پورفیری است که در 55 کیلومتری جنوب شهرستان رفسنجان، جنوب خاوری ایران قرار دارد. معدنکاری ذخایر فلزی با ایجاد شرایط مناسب برای اکسایش کانی‌های سولفیدی و واکنش‌های شیمیایی بین سولفیدهای فلزی و آب در مجاورت هوا ، تولید زهاب اسیدی را میسر می‌سازد. مطالعات انجام شده بر روی تأثیر دامپ‌های باطله ...
بیشتر
معدن مس سرچشمه یکی از معادن شناخته شده مس پورفیری است که در 55 کیلومتری جنوب شهرستان رفسنجان، جنوب خاوری ایران قرار دارد. معدنکاری ذخایر فلزی با ایجاد شرایط مناسب برای اکسایش کانی‌های سولفیدی و واکنش‌های شیمیایی بین سولفیدهای فلزی و آب در مجاورت هوا ، تولید زهاب اسیدی را میسر می‌سازد. مطالعات انجام شده بر روی تأثیر دامپ‌های باطله در ایجاد زهاب اسیدی معدن مس سرچشمه، افزایش اسیدیته زهاب‌ها در محدوده 3 تا 5/5 و افزایش انحلال بسیاری از فلزات سمی و سنگین در مقادیر بالاتر از حد مجاز استاندارد (WHO) را نشان می‌دهد. تنها تعدادی از میکروارگانیسم‌ها در چنین محیط‌های آبی با کیفیت پایین و نامناسب قادر به ادامه حیات هستند. در معدن مس سرچشمه نوعی جلبک سبز نواری، مقاوم به شرایط اسیدی و مقادیر بالای عناصر محلول در بعضی از زهاب‌های اسیدی شناسایی شد. جنس این جلبک اولوتریکس ((Ulothrix و گونه اولوتریکس گیگاس (Ulothrix Gigas) شناخته شده و فاقد خاصیت ضد میکروبی و ضد قارچی است. این جلبک در زهاب‌های با مقدار بالای مواد جامد محلول (mg/l 1800TDS≈) مشاهده می‌شود. به نظر می‌رسد میزان اسیدیته و نوع عناصر محلول، همچنین نوع کانی‌های ثانویه تشکیل شده در بستر زهاب از عوامل مهم پراکندگی جلبک اولوتریکس محسوب می‌شوند. بررسی‌ها در این تحقیق نشان‌دهنده اسیدیته مناسب برای رشد این جلبک در محدوده 3 تا 5/4 است. وجود شرایط کلوییدی و تجمع ذرات معلق آهن و آلومینیوم مانع از رشد و یا تکثیر آن می‌شود. نمونه برداری و تجزیه شیمیایی جلبک‌ها، جذب مقادیر بالایی از فلزات سنگین را نشان می‌دهد. بنابراین حضور جلبک‌ها، عاملی طبیعی در زدودن عناصر سنگین از زهاب اسیدی معدن و کمک به بهبود کیفیت آب است.
حمایت جمالی؛ عبدالمجید یعقوب‌پور؛ بهزاد مهرابی
چکیده
کانسار میوه رود در ۵۰ کیلومتری شمال تبریز و ۶۵ کیلومتری باختر اهر، در شمال باختر ایران به مختصات جغرافیایی˝۳۵ ΄١۴ ˚۴۶ تا ˝٢۰ ΄١٢ ˚۴۶ طول خاوری و ˝۵٢ ΄۳۴ ˚۳۸ تا˝٢ ΄۳۳ ˚۳۸ عرض شمالی واقع است. قدیمی‌ترین سنگ‌ها شامل تناوب ستبری از ماسهسنگ، شیل، سیلتستون، مارن و آهک مارنی به سن کرتاسه پسین- پالئوسن ...
بیشتر
کانسار میوه رود در ۵۰ کیلومتری شمال تبریز و ۶۵ کیلومتری باختر اهر، در شمال باختر ایران به مختصات جغرافیایی˝۳۵ ΄١۴ ˚۴۶ تا ˝٢۰ ΄١٢ ˚۴۶ طول خاوری و ˝۵٢ ΄۳۴ ˚۳۸ تا˝٢ ΄۳۳ ˚۳۸ عرض شمالی واقع است. قدیمی‌ترین سنگ‌ها شامل تناوب ستبری از ماسهسنگ، شیل، سیلتستون، مارن و آهک مارنی به سن کرتاسه پسین- پالئوسن است که یک توده پورفیری و دایک‌هایی با ترکیب گرانودیوریت تا دیاباز به سن احتمالی اولیگوسن در آنها نفوذ کرده است. در اثر نفوذ توده آذرین در سنگ‌های پالئوسن، اسکارن و هورنفلس تشکیل شده است. همه سنگ‌های رسوبی، سنگ‌های نیمه‌آتشفشانی و دگرگون شده فوق، به صورت دگرشیب توسط تراکیت و تراکی‌آندزیت پلیوسن پوشیده شده است. دگرسانی‌هایی از نوع سریسیتیک، آرژیلیک، پروپلیتیک و سیلیسی شدن، پتاسیک (اندک) در سنگ‌های نفوذی و رسوبی قابل مشاهده است ولی اثرات آنها در سنگ‌های آتشفشانی دیده نمی‌شود.
بی‌هنجاری‌هایی از W, Bi, Sb, Cu, Ag, Au وMo توسط مطالعات ژئو‌شیمیایی شناسایی شده که شواهد صحرایی نیز کانی‌سازی آنها را تأیید کرده است. از نظر زون‌بندی ژئو‌شیمیایی، هاله‌های عناصرAs, Ag Sb,و Au در شمال منطقه و هاله‌های Mo, W, Cu, Co, Zn درجنوب منطقه گسترش دارند و درجه دگرگونی نیز از جنوب به شمال کاهش می‌یابد. دگرسانی پتاسیک بیشتر در جنوب منطقه رخنمون دارد بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که بخش جنوبی محدوده در مقایسه با بخش شمالی آن فرسایش بیشتری را متحمل شده است .هاله مرکب As. Pb. Ag / Cu.W. Co نیز این نتیجه‌گیری را تأیید می‌کند. کانی‌سازی‌ها از نوع اسکارنی، رگه‌های اپی‌ترمال و رگه- رگچه‌های سیلیسی صفحه‌ای بوده و رگه‌های اپی‌ترمال را می‌توان در درون اسکارن و سنگ‌های دگرگونی همبری مشاهده کرد که در واقع آن را قطع کرده‌اند.
