فاطمه هرمززاده قلاتی؛ مجید بنیاسدی؛ فریدون سحابی؛ حسین ایزدی؛ حسین معماریان
چکیده
تراوایی یکی از مهمترین خواص محیط متخلخل و بیانگر توانایی سازند در عبور دادن سیالات و همچنین کنترلکننده حرکتهای جهتدار و دبی جریان سیالات در مخزن است. روشهای آزمایشگاهی مختلفی برای اندازهگیری مقدار تراوایی وجود دارد که یک اندازهگیری دقیق در آزمایشگاه، مستلزم صرف وقت و هزینه است. امروزه با توجه به توسعه روشهای ...
بیشتر
تراوایی یکی از مهمترین خواص محیط متخلخل و بیانگر توانایی سازند در عبور دادن سیالات و همچنین کنترلکننده حرکتهای جهتدار و دبی جریان سیالات در مخزن است. روشهای آزمایشگاهی مختلفی برای اندازهگیری مقدار تراوایی وجود دارد که یک اندازهگیری دقیق در آزمایشگاه، مستلزم صرف وقت و هزینه است. امروزه با توجه به توسعه روشهای تصویربرداری و پیشرفت کامپیوترها، شاخه جدیدی در فیزیک سنگ بر مبنای مطالعه رقومی سنگها بهوجود آمده است که فیزیک سنگ رقومی نام دارد. در این روش، با تصویربرداری از ساختمان داخلی سنگها میتوان ویژگیهایی چون تخلخل و تراوایی را اندازهگیری کرد. در این مقاله از 10 پلاگ سنگی تهیه شده از یکی از مخازن کربناته مزوزوییک جنوب غربی ایران تصاویر توموگرافی پرتو ایکس پزشکی با تفکیکپذیری 200 میکرومتر تهیه شد. با ساخت حجم نماینده یا Representative Volume Element (RVE)، مدل سهبعدی فضای خالی نمونهها از روی تصاویر دوبعدی حاصل شد. در نهایت با کدنویسی تحت MATLAB بهمنظور شبکهبندی RVEهای به دست آمده، جریان سیال در آنها شبیهسازی شد و مقدار تراوایی برای هر کدام به دست آمد. بر اساس نتایج آزمایشگاهی، مقادیر تراوایی محاسبه شده برای این پلاگها نشاندهنده یک روند با مقادیر گزارش شده توسط آزمایشگاه با میزان همبستگی 90% است. با استفاده از روش پیشنهادی و روند به دست آمده، میتوان تراوایی نمونههای سنگی همان چاه که هنوز مورد آزمایش قرار نگرفتهاند را با سرعت بیشتر و هزینه کمتر به دست آورد.
فرناز کامرانزاد؛ عماد محصل افشار؛ مسعود مجرب؛ حسین معماریان
چکیده
زمینلغزش یکی از پدیدههای طبیعی است که هر سال سبب ایجاد خسارات مالی و جانی فراوانی در سطح کشور میشود. از این رو تشخیص مناطق مستعد لغزش، برای بهکارگیری روشهای پیشگیری یا مقابله با ناپایداری دامنهها به منظور کاهش خطر و ریسک حاصل از آنها، بسیار اهمیت دارد. پهنهبندی خطر زمینلغزش یکی از روشهای غیرمستقیم و کارآمد در شناسایی ...
بیشتر
زمینلغزش یکی از پدیدههای طبیعی است که هر سال سبب ایجاد خسارات مالی و جانی فراوانی در سطح کشور میشود. از این رو تشخیص مناطق مستعد لغزش، برای بهکارگیری روشهای پیشگیری یا مقابله با ناپایداری دامنهها به منظور کاهش خطر و ریسک حاصل از آنها، بسیار اهمیت دارد. پهنهبندی خطر زمینلغزش یکی از روشهای غیرمستقیم و کارآمد در شناسایی این مناطق است. هدف از این مطالعه، استفاده از روشهای تحلیل آماری (دادهمحور) و قضاوت کارشناسی (تحلیل سلسله مراتبی) برای تعیین میزان خطر و تهیه نقشه پهنهبندی در محدوده استان تهران است. به این منظور، ابتدا از میان مهمترین عوامل مؤثر بر زمینلغزش، 6 عامل مقدار شیب، جهت شیب، جنس مصالح زمینشناسی، فاصله از گسل، شتاب زمینلرزه و میزان بارندگی که تهیه دادههایشان برای همه استان تهران امکانپذیر بود، بر پایه قضاوت مهندسی در محیط GIS کلاسهبندی شدند. در روش دادهمحور، با قطع لایههای اطلاعاتی با نقشه پراکنش زمینلغزشها و در روش AHP، بر پایه قضاوت کارشناس خبره، لایهها و زیرلایههای اطلاعاتی، وزندهی و با هم تلفیق شدند و سپس برای هر روش، نقشه پهنهبندی خطر زمینلغزش در محیط GISتهیه شد. مقایسه و اعتبارسنجی نتایج نشان داد که در روش دادهمحور، 9/92% از زمینلغزشها در محدوده خطرناک (مجموع پهنههای پرخطر و بسیار پرخطر نقشه) با مساحت 15/7135 کیلومترمربع (2/37% از مساحت کل استان تهران) و در روش AHP، 5/96% از زمینلغزشها در محدوده خطرناک با مساحت7/10344 کیلومترمربع (9/53% از مساحت کل استان تهران) قرار گرفتهاند. در پایان با تقسیم درصد تعداد زمینلغزش در پهنه خطرناک به درصد مساحت پهنه خطرناک در کل مساحت استان تهران، نسبت عددی 5/2 برای روش دادهمحور و نسبت عددی 79/1 برای روش AHP محاسبه شد. مقایسه مقادیر نسبت عددی دو روش فوق نشان داد که روش دادهمحور با نسبت عددی بزرگتر، جواب بهتری داشته است. زیرا نشاندهنده آن است که در مقایسه با روش AHP، درصد بالایی از زمینلغزشها را در مساحت کوچکتری بهعنوان پهنه خطرناک پوشش داده و بنابراین در تعیین پهنه خطرناک نسبت به روش AHP دقت بالاتری داشته است.
سعید انگورانی؛ حسین معماریان؛ مسعود شریعت پناهی؛ محمد جواد بلورچی
چکیده
فرونشست یک پدیده زیست محیطی، بهمعنی نشست تدریجی و یا پایین رفتن ناگهانی سطح زمین بهدلیل تراکم مواد زیر سطحی است. برداشت بیش از حد از آبهای زیرزمینی، که ناشی از نیاز روزافزون به منابع آب است، یکی از دلایل اصلی رخداد این پدیده به شمار میآید. پدیده فرونشست در مناطق مسکونی، صنعتی و کشاورزی میتواند آثار تخریبی فاجعه باری به دنبال ...
بیشتر
فرونشست یک پدیده زیست محیطی، بهمعنی نشست تدریجی و یا پایین رفتن ناگهانی سطح زمین بهدلیل تراکم مواد زیر سطحی است. برداشت بیش از حد از آبهای زیرزمینی، که ناشی از نیاز روزافزون به منابع آب است، یکی از دلایل اصلی رخداد این پدیده به شمار میآید. پدیده فرونشست در مناطق مسکونی، صنعتی و کشاورزی میتواند آثار تخریبی فاجعه باری به دنبال داشته باشد. نمونه آشکار این پدیده در دشت تهران به چشم میخورد. اگر چه همبستگی بالای موجود میان فرونشست زمین از یک سو و کاهش تراز سطح آب زیرزمینی و تغییر در ویژگیهای مکانیکی لایههای زیرسطحی از سوی دیگر تا حد زیادی شناخته شده و تلاشهای چندی برای شناخت کامل این پدیده صورت گرفته است، ولی تاکنون مدل جامع و دقیقی از پیشبینی فرونشست ارائه نشده است. مدلسازی پدیده فرونشست که یکی از پیچیدهترین مسائل در حوزه علوم زمین است میتواند به درک بهتر این پدیده و جلوگیری احتمالی از خسارات ناشی از آن بیانجامد. روشهای عددی متداولی که برای مدلسازی این پدیده بهکار میروند، بیشتر بر پایه فرضیات ساده کنندهای بنا شدهاند که سبب میشوند نتایج حاصل از این مدلها دقت کمی داشته باشند. در این پژوهش رهیافت جدیدی برای پیشبینی میزان فرونشست زمین با استفاده از روشهای هوشمند، مانند شبکههای عصبی مصنوعی، پیشنهاد شده و کارایی رهیافت پیشنهادی در یک منطقه مورد مطالعه (دشت جنوب تهران) مورد بررسی قرار گرفته است. در جریان این پژوهش، تأخیر زمانی میان برداشت آب زیرزمینی و فرونشست، با مقایسه معادلات حاکم بر هیدورگرافها و دادههای سامانههای موقعیتیاب جهانی موجود در ایستگاههای نظارتی و به کمک الگوریتمهای ژنتیک معادل 27 ماه به دست آمد. متغیرهای ورودی مدل شامل تغییرات سطح آبزیرزمینی، بسامد طبیعی خاک، ستبرای رسوبات، مختصات نقاط و زمان و کمیت خروجی مدل، تغییرات فرونشست برآورد شده با استفاده از روش تداخلسنجی امواج راداری بوده است. مدل یاد شده در 15 بازه زمانی ساخته و در ساخت آن از مجموعه دادههای آزمون که با دادههای استفاده شده در ساخت مدل، فاصلهای 4 ماهه داشتهاند، استفاده شد. مقایسه مقدار پیشبینی شده توسط مدل و مقدار واقعی فرونشست، نشانگر تطابق خوب دو دسته نتایج و قابلیت اعتماد مدل پیشنهادی است.
امین حسین مرشدی؛ حسین معماریان
چکیده
بهمنظور مدل سازی فضایی یک متغیر ناحیهای در یک منطقه یا سایت، ابزارهای درونیابی و برآوردگرهای متفاوتی مورد استفاده قرار میگیرد. در این پژوهش، روش درونیابی نوینی با استفاده از تعمیم شبکه تابع پایه شعاعی و با در نظر گرفتن مختصات و ساختار فضایی دادهها ارایه شده است. در این روش، بهمنظور درونیابی، ابتدا ساختار فضایی و ناهمسانگردی ...
بیشتر
بهمنظور مدل سازی فضایی یک متغیر ناحیهای در یک منطقه یا سایت، ابزارهای درونیابی و برآوردگرهای متفاوتی مورد استفاده قرار میگیرد. در این پژوهش، روش درونیابی نوینی با استفاده از تعمیم شبکه تابع پایه شعاعی و با در نظر گرفتن مختصات و ساختار فضایی دادهها ارایه شده است. در این روش، بهمنظور درونیابی، ابتدا ساختار فضایی و ناهمسانگردی دادهها مورد بررسی قرار میگیرد و با رسم واریوگرامهای جهتی، شعاعها و زاویای چرخش بیضوی ناهمسانگردی تعیین میشود. با استفاده از بیضوی ناهمسانگردی، فضای همسایگی پیرامون هر نقطه و نقاط قرار گرفته در شعاع همسایگی گرههای واحد پنهان مشخص میشود و بر پایه میانگین فاصله بین نقاط قرار گرفته در این شعاع، ماتریس کوواریانس و عامل شکل توابع انتقال به دست میآید. ماتریس تعمیم یافته توابع انتقال متشکل از توابع انتقال تصحیح، مختصات گرههای واحد پنهان، برای حل ماتریس ضرایب اوزان استفاده و در پایان درونیابی در هر نقطه از شبکه منظم (نقاط نمونهبرداری نشده) انجام میشود. بهمنظور سنجش کارایی این روش، مجموعه داده مصنوعی عیاری بهصورت نامنظم در یک فضای سهبعدی مورد مطالعه قرار گرفت و پس از انجام همه مراحل فرایند، درونیابی در این فضا صورت گرفت. اعتبارسنجی متقابل میان مقادیر واقعی و درونیابی شده، بیانگر ضریب همبستگی 87/0 و خط برازش شده میان این مقادیر نزدیک بهخط 45 درجه است.
مصطفی جاوید؛ حسین معماریان؛ سید مهدی مظهری؛ رضا آقاییزاده ظروفی؛ بهزاد تخمچی؛ فرهاد خوشبخت
چکیده
شکستگیها در مخازن نفتی حوزه زاگرس نقش بنیادین در مهاجرت و تولید هیدروکربورها دارند. یکی از ابزارهای بسیار قوی برای مطالعه و شناسایی شکستگیها در پیرامونچاهها، نمودارهای تصویریاست. این نمودارها اطلاعات مهمی درباره جهتگیری، ژرفا و نوع شکستگیهای طبیعی فراهم میکنند. امروزه روش دقیقی برای شناسایی خودکار شکستگیها از روی این ...
بیشتر
شکستگیها در مخازن نفتی حوزه زاگرس نقش بنیادین در مهاجرت و تولید هیدروکربورها دارند. یکی از ابزارهای بسیار قوی برای مطالعه و شناسایی شکستگیها در پیرامونچاهها، نمودارهای تصویریاست. این نمودارها اطلاعات مهمی درباره جهتگیری، ژرفا و نوع شکستگیهای طبیعی فراهم میکنند. امروزه روش دقیقی برای شناسایی خودکار شکستگیها از روی این نمودارها در مخازن کربناتی ایرانوجود ندارد و تفسیر این نمودارها بیشتر بهصورت دستی انجام میگیرد. بر این اساس در صورت نبود تجربه کافی، تفسیر با خطا روبهرو خواهد شد. هدف از مطالعه حاضر، معرفی و بهکارگیری روشهای پردازش تصویر و الگوریتم کلونی مصنوعی زنبور عسل، برای پیدا کردن خودکار شکستگیها در نمودارهای تصویری است. در این روش ابتدا با استفاده از یک روش ردهبندی، محل مربوط به شکستگی از درون تصویر استخراج میشود. سپس با استفاده از الگوریتم کلونی مصنوعی زنبورعسل، شیب، آزیموت و موقعیت ژرفی شکستگیها از روی محل استخراج شده تعیین میشود. این روش روی نمودار تصویریFMSمربوط به یک چاه از میادین جنوب ایران پیادهسازی شده است.نتایج بهصورت نمودار تراکم ژرفی، نمودار گلسرخی و استریونت شکستگیهای شناسایی شده، نمایش داده شده است. نتایج حاصل کارایی راهکار پیشنهاد شده را نشان میدهد.
شکستگیها در مخازن نفتی حوزه زاگرس نقش بنیادین در مهاجرت و تولید هیدروکربورها دارند. یکی از ابزارهای بسیار قوی برای مطالعه و شناسایی شکستگیها در پیرامونچاهها، نمودارهای تصویریاست. این نمودارها اطلاعات مهمی درباره جهتگیری، ژرفا و نوع شکستگیهای طبیعی فراهم میکنند. امروزه روش دقیقی برای شناسایی خودکار شکستگیها از روی این نمودارها در مخازن کربناتی ایرانوجود ندارد و تفسیر این نمودارها بیشتر بهصورت دستی انجام میگیرد. بر این اساس در صورت نبود تجربه کافی، تفسیر با خطا روبهرو خواهد شد. هدف از مطالعه حاضر، معرفی و بهکارگیری روشهای پردازش تصویر و الگوریتم کلونی مصنوعی زنبور عسل، برای پیدا کردن خودکار شکستگیها در نمودارهای تصویری است. در این روش ابتدا با استفاده از یک روش ردهبندی، محل مربوط به شکستگی از درون تصویر استخراج میشود. سپس با استفاده از الگوریتم کلونی مصنوعی زنبورعسل، شیب، آزیموت و موقعیت ژرفی شکستگیها از روی محل استخراج شده تعیین میشود. این روش روی نمودار تصویریFMSمربوط به یک چاه از میادین جنوب ایران پیادهسازی شده است.نتایج بهصورت نمودار تراکم ژرفی، نمودار گلسرخی و استریونت شکستگیهای شناسایی شده، نمایش داده شده است. نتایج حاصل کارایی راهکار پیشنهاد شده را نشان میدهد.
فرناز کامرانزاد؛ لاله سادات موسوی؛ مسعود مجرب؛ حسین معماریان
چکیده
در پژوهش حاضر رفتار کاهندگی توالی پسلرزههای زمینلرزههای متوسط تا بزرگ رخداده در فلات ایران براساس رابطه تجربی Omori (1894) مورد مطالعه قرار گرفته است. با توجه به پوشش دستگاهی مناسب از سال 1990 به بعد، زمینلرزههای مهم رخداده در فلات ایران در این فاصله بررسی شدند. پس از تعیین پسلرزههای هر زمینلرزه براساس پنجرهزمانی- مکانی ...
بیشتر
در پژوهش حاضر رفتار کاهندگی توالی پسلرزههای زمینلرزههای متوسط تا بزرگ رخداده در فلات ایران براساس رابطه تجربی Omori (1894) مورد مطالعه قرار گرفته است. با توجه به پوشش دستگاهی مناسب از سال 1990 به بعد، زمینلرزههای مهم رخداده در فلات ایران در این فاصله بررسی شدند. پس از تعیین پسلرزههای هر زمینلرزه براساس پنجرهزمانی- مکانی Gardner & Knopoff (1974)، نمودار کاهندگی پسلرزههای 14 توالی از زمینلرزهها که دارای رکورد کافی بوده و در سراسر فلات ایران گسترده شدهاند، تحلیل شد. بنابراین نمودار و پارامترهای رابطه آموری شامل p، c و k برای هر توالی لرزهای محاسبه و تحلیل شد. نتایج نشان داد که برای زمینلرزههای ایران مقدار پارامتر p در محدوده 7/2-39/0، پارامتر c در محدوده 5-01/0 و پارامتر k در محدوده 4/1427-10 است که این تغییرپذیری زیاد معرف تنوع الگوی رخداد پسلرزهها در فلات ایران و البته ناقص و ناهمگن بودن کاتالوگ زمینلرزههای ایران است. بنابراین با دادههای موجود، تفکیک یا پهنهبندی نواحی از نظر رفتار کاهندگی زمانی فعالیت پسلرزهها در منطقه گستردهای چون فلات ایران بهطوردقیق امکانپذیر نیست؛ بااینحال از برآورد نرخ کاهندگی پسلرزهها بهطورجداگانه برای هر منطقه فعال لرزهای میتوان برای مطالعات تحلیل خطر زمینلرزه استفاده کرد. بهطورکلی میتوان گفت که مقدار پارامتر p و بنابراین سرعت کاهندگی پسلرزهها برای نواحی البرز و زاگرس بیشتر از نواحی مرکزی و خاوری ایران است. هرچه نرخ کاهندگی بیشتر باشد، نرخ تخلیه انرژی و سرعت رسیدن به میزان لرزهخیزی زمینه بیشتر است که نتیجه حاصل با نرخ تخلیه انرژی پهنههای لرزهزمینساختی ایران همخوانی دارد. افزون بر این 7 توالیاز زمینلرزهها دارای رخداد پسلرزههای ثانویه بوده و بنابراین دو مقدار برای پارامترهای رابطه آموری اختیار کردند. نتایج نشان داد که هرچه بزرگای زمینلرزه بیشتر باشد، احتمال رویداد زمینلرزه بزرگ بعدی و رخداد پسلرزههای ثانویه در توالی وجود دارد. افزون بر برای 7 زمینلرزه موجود دارای توالی ثانویه، روندی در تغییرات P2 قابل مشاهده است؛ بهگونهای که برای 3 مورد از این 7 زمینلرزه با بزرگای بیش از 7 که در مرز فعال ورقهایران نیز هستند، مقدار P2 بیشتر از 5/2 و برای 4 زمینلرزه درونورقهای دیگر با بزرگای کمتر از 7، مقدار P2 کمتر از 2 است و این مساله ممکن است بهدلیل بزرگای زمینلرزه یا محیط زمینساختی و فاصله کانون زمینلرزه تا گرههای گسل اصلی است. نتایج این بررسی همچنین نشان داد که مقدار پارامترهای c وk بهشدت تحتتأثیر تعداد رکورد در کاتالوگ است و هرچه دادهها کاملتر باشند، مقدار پارامترهای یادشده و بنابراین تحلیل لرزهخیزی و فیزیک ناحیه گسلش دقیقتر خواهد بود.
گلناز جوزانی کهن؛ فریدون سحابی؛ غلامحسین نوروزی؛ حسین معماریان
چکیده
انواع مختلف کانیهای رسی به شیوههای گوناگون موجب کاهش کیفیت مخازن هیدروکربنی، اخلال در عملیات حفاری و همچنین سبب ایجاد مشکلاتی در امر تفسیر لاگهای چاهنگاری میشوند. از این رو، شناسایی و تفکیک آنها در صنعت بالادستی نفت اولویت و اهمیت ویژهای دارد. در این پژوهش، نوع، میزان و نحوه توزیع هریک از انواع کانیهای رسی در 76 نمونه ...
بیشتر
انواع مختلف کانیهای رسی به شیوههای گوناگون موجب کاهش کیفیت مخازن هیدروکربنی، اخلال در عملیات حفاری و همچنین سبب ایجاد مشکلاتی در امر تفسیر لاگهای چاهنگاری میشوند. از این رو، شناسایی و تفکیک آنها در صنعت بالادستی نفت اولویت و اهمیت ویژهای دارد. در این پژوهش، نوع، میزان و نحوه توزیع هریک از انواع کانیهای رسی در 76 نمونه مغزهدو چاه تولیدی و خشک در سنگ مخزن ماسهسنگی شوریجه، به سن کرتاسه آغازی، با استفاده از شش روش تجزیه دستگاهی یعنی روشهای طیفسنجی پراش پرتو ایکس (XRD)، طیفسنجی فلورسانس پرتو ایکس (XRF)، مطالعات میکروسکوپی تیغههای نازک، تجزیههای حرارتی (DTA-TGA)، تجزیه میکروسکوپ الکترونی روبشی (SEM)و اندازهگیری ظرفیت تبادل کاتیونی (CEC) تعیین شده است. نتایج آزمایشها نشان داد که کانیهای رسی چیره در این دو چاه به ترتیب فراوانی ایلیت، کلریت منیزیمدار و کائولینیت است که میزان متوسط هریک در چاه خشک به مراتب بیشتر از چاه تولیدی است. مقدار اندکی گلوکونیت (در هر دو چاه)، مونتموریلونیت (فقط در چاه تولیدی) و کانیهای رسی مخلوط لایه از انواع ایلیت- مونتموریلونیت و کلریت- مونتموریلونیت (فقط در چاه خشک) وجود دارد. با طبقهبندی میزان رس در 5 گروه(کمتر از 10 درصد، 10 تا 15 درصد، 15 تا 20 درصد، 20 تا 25 درصد و بیش از 25 درصد)، بر اساس درصد تجمعی در هر گروه، چاه تولیدی از نوع تمیز و چاه خشک در گروه ماسه شیلی قرار میگیرد. روند افزایشی کانیهای ایلیت، گلوکونیت و روند کاهشی کائولینیت و همین طور افزایش درصد ایلیت و کلریت در کانیهای مخلوط لایه با افزایش ژرفا و به تبع آن افزایش دما بیانگر عملکرد فرایند دیاژنز تدفینی در این سازند است. بیشترین میزان همبستگی کانیهای رسی با درصد عناصر آهن، آلومینیم، پتاسیم و منیزیم به دست آمد. منشأ رسهای سازند شوریجه عمدتاً ثانوی و حاصل دگرسانی خردهسنگها، پلاژیوکلازها و فلدسپارهای قلیایی است و در مواردی نیز منشأ رس به صورت جریانی با توزیع لایهای از خارج است. الگوی توزیع رسهای اتوژن به صورت پرکننده، پوشش دهنده و پلزننده میان منافذ است که تخلخل و تراوایی سازند را کاهش میدهند.
مسعود مجرب؛ حسین معماریان؛ مهدی زارع؛ ولادیمیر کوسوبوکوو
چکیده
زلزله مورخ 23/10/2011 ترکیه در نزدیکی شهر وان با حدود 600 کشته، باعث خسارات زیادی در شهرهای ارجیش، وان، مرادیه و چالدران شد. مطالعه زلزلههای دستگاهی سده بیستم و تاریخی منطقه نشان داد که منطقه خاور صفحه آناتولی و شمال باختر فلات ایران لرزهخیز بوده و مهمترین زلزله اخیر منطقه در سال 24 نوامبر 1976 و در چالدران رخ داده است. در این مقاله ...
بیشتر
زلزله مورخ 23/10/2011 ترکیه در نزدیکی شهر وان با حدود 600 کشته، باعث خسارات زیادی در شهرهای ارجیش، وان، مرادیه و چالدران شد. مطالعه زلزلههای دستگاهی سده بیستم و تاریخی منطقه نشان داد که منطقه خاور صفحه آناتولی و شمال باختر فلات ایران لرزهخیز بوده و مهمترین زلزله اخیر منطقه در سال 24 نوامبر 1976 و در چالدران رخ داده است. در این مقاله مسئله پیشبینی زلزله در محدوده باختر فلات ایران و بهصورت بازنگرانه مورد بررسی قرار گرفته است. روشهای پیشبینی زلزله بهطور عمده به دو شاخه پیشنشانگری و استفاده از الگوریتمهای شناسایی الگو تقسیم میشوند. در این مطالعه از روش الگوریتم M8 که بر پایه شناسایی الگو کار میکند استفاده شده است. بدین منظور یک شبکه با 49 نقطه در محدوده مورد مطالعه طراحی شد. الگوریتم M8 برای نقاط شبکه اجرا شد و چهار منطقه نزدیک به هم که دارای همپوشانی نیز بودند، به عنوان محدودههای هشدار معرفی شدند. این مطالعه نشان داد که زلزله اخیر وان با پنجره زمانی 1/1/2008 تا 30/12/2012، پنجره مکانی به شعاع 281 کیلومتر و برای بزرگای بیشتر از 7 قابلیت هشدار پیش از رخداد را داشته است. همچنین کاربرد پیشرو الگوریتم نشان داد که از 30/7/2011 به مدت 5 سال هیچ افزایش احتمال رخدادی برای بزرگای 7 دیده نشده است. این مطالعه نشان داد که الگوریتم M8 یکی از قویترین الگوریتم های پیشبینی است که میتوان برای سرتاسر خاورمیانه بهکار گرفت. به این ترتیب میتوان اینگونه نتیجه گرفت که الگوریتمهای مبتنی بر شناسایی الگو نقش مهمی را در کاهش خسارات جانی و مالی در رخدادهای لرزهای بازی میکنند.
بهزاد تخمچی؛ هاله عزیزی؛ حسین معماریان
چکیده
کاربرد اصلی چاهنمودارهای پتروفیزیکی، تخمین نوع سنگ، تخلخل و اشباع است. روابط بسیاری برای این نوع تخمینها ارائه شدهاند و البته نواقص روابط یادشده نیز مورد بررسی قرار گرفتهاند. در این مقاله نواقص کلی روابط موجود از دید ویژگیهای تخمین مورد بررسی قرار گرفته است. بهطور معمول مقادیر حاصل از تخمین نسبت به مقادیر ورودی تخمین تغییرپذیری ...
بیشتر
کاربرد اصلی چاهنمودارهای پتروفیزیکی، تخمین نوع سنگ، تخلخل و اشباع است. روابط بسیاری برای این نوع تخمینها ارائه شدهاند و البته نواقص روابط یادشده نیز مورد بررسی قرار گرفتهاند. در این مقاله نواقص کلی روابط موجود از دید ویژگیهای تخمین مورد بررسی قرار گرفته است. بهطور معمول مقادیر حاصل از تخمین نسبت به مقادیر ورودی تخمین تغییرپذیری کمتری دارند. دلیل این موضوع الگوریتمهای مبتنی بر هموارسازی تخمین است. از آنجا که چاهنمودارهای نوع سنگ، تخلخل و اشباع از تخمین ترکیبی چاهنمودارهای پتروفیزیکی بهدست میآیند، انتظار میرود که این چاهنمودارها نیز نسبت به چاهنمودارهای اولیه تغییرپذیری کمتری داشته باشند. بنابراین اگر تبدیل فوریه چاهنمودارهای اولیه و تخمین زده شده گرفته شود، باید انرژی (اطلاعات) چاهنمودارهای ثانویه نسبت به اولیه، بیشتر در باندهای بسامد پایین نهفته باشد. در این نوشتار ضمن مطالعه چاهنمودارهای اولیه و تخمین زده شده بیش از 100 چاه از میادین نفتی جنوب و جنوب باختر کشور، ثابت شد که اتفاقاً واقعیت برخلاف انتظار است که میتواند نشاندهنده وجود نقص در روشهای پردازش چاهنمودارهای پتروفیزیکی باشد.
امین حسین مرشدی؛ حسین معماریان
چکیده
پهنهبندی، یکی از مباحث مهم، در علومزمین به شمار میآید. در پهنهبندی، یک محدوده به چند بخش یا پهنه مجزا تقسیم و در نهایت از ترکیب نتایج پهنههای مختلف، یک مدل واحد حاصل میشود. در این مطالعه، از روشهای خوشهبندی برای پهنهبندی سد سمیلان استفاده شده است. تعداد بهینه خوشهها براساس متغیر ژئوتکنیکی (لوژون و شاخص کیفی سنگ) ...
بیشتر
پهنهبندی، یکی از مباحث مهم، در علومزمین به شمار میآید. در پهنهبندی، یک محدوده به چند بخش یا پهنه مجزا تقسیم و در نهایت از ترکیب نتایج پهنههای مختلف، یک مدل واحد حاصل میشود. در این مطالعه، از روشهای خوشهبندی برای پهنهبندی سد سمیلان استفاده شده است. تعداد بهینه خوشهها براساس متغیر ژئوتکنیکی (لوژون و شاخص کیفی سنگ) و مقادیر شاخصگذاری شده سنگشناسی و درجه اهمیت ساختگاه سد سمیلان تعیین شده است. براساس رتبهبندی 7 شاخص اعتبارسنجی خوشهبندی، تعداد بهینه خوشهها برابر با 4 بهدست آمد. در این مقاله، از روش خوشهبندی براساس شبکه عصبی خودسازمانده، بههمراه نحوه قرارگیری گسلها، برای پهنهبندی استفاده شده است. در حالت اول، براساس گسلها، پهنه به 4 بخش تقسیم شد که نوعی پهنهبندی دوبعدی است که این پهنهبندی در ژرفاهای مختلف، یکسان و مستقل از بعد سوم (ژرفا) بوده و هر گمانه بهیک پهنه اختصاص داده شد. در حالت دوم، از روش نقشه خودسازمانده (SOM) که نوعی شبکه عصبی با قابلیت خوشهبندی است، استفاده شد. دادههای ورودی این شبکه، شامل3 متغیر جهتی (X,Y,Z)، متغیر ژئوتکنیکی (لوژون و شاخص کیفی سنگ)، مقادیر شاخصگذاریسنگشناسی و درجه اهمیت ساختگاه سد سمیلان است. در مرحله بعد، 7 متغیر ورودی بهصورت بهنجارشده (در دامنه 0 تا 1) برای آموزش وارد شبکه شده و خروجی شبکه براساس شاخصهای اعتبارسنجی خوشهها، دادهها بهچهار پهنه (خوشه) مجزا اختصاص داده شد. سپس برای تعیین توزیع فضایی شاخص کیفی سنگ، اطلاعات مرتبط به واریوگرافی و ناهمسانگردی در هر چهار پهنه برای دو حالت محاسبه شد. مبنای خوشهبندی صحیح، بیشترین تفاوت بینخوشهای و بیشترین تشابه درونخوشهای است. برای بررسی و اعتبارسنجی دو حالت خوشهبندی، از شاخص کیفیت خوشهبندی استفاده شد. شاخص کیفیت خوشهبندی بهصورت مجموع اختلاف میانگین بین هر دو خوشه تقسیم بر مجموع انحراف معیار خوشهها تعریف شد که مقادیر بیشینه این شاخص، معرف کیفیت بهتر خوشهبندی است. در این بررسی مشخص شد که خوشهبندی با استفاده از شبکه عصبی خودسازمانده، کیفیت بالاتری نسبت بهخوشهبندی بر اساس گسلها دارد.
فرهاد خوشبخت؛ حسین معماریان؛ محمد محمدنیا
چکیده
شکستگیهای طبیعی از مهمترین عوامل تعیین کننده رفتار هیدرولیکی مخازن نفت و گاز هستند. شناخت صحیح این شکستگیها در برنامههای تولید و توسعه میادین نفت حائز اهمیت است. کارآمدترین ابزار برای مطالعه ویژگیهای شکستگیها، لاگهای تصویری هستند که تصویری با قدرت تفکیک بالا از دیواره چاه برداشت میکنند. این لاگها امکان تعیین نوع، ...
بیشتر
شکستگیهای طبیعی از مهمترین عوامل تعیین کننده رفتار هیدرولیکی مخازن نفت و گاز هستند. شناخت صحیح این شکستگیها در برنامههای تولید و توسعه میادین نفت حائز اهمیت است. کارآمدترین ابزار برای مطالعه ویژگیهای شکستگیها، لاگهای تصویری هستند که تصویری با قدرت تفکیک بالا از دیواره چاه برداشت میکنند. این لاگها امکان تعیین نوع، جهتیابی، بازشدگی و ژرفای دقیق شکستگیها را فراهم میکنند. در این مطالعه شکستگیهای استخراج شده از لاگهای تصویری(FMI) دو چاه واقع در یک میدان کربناته در جنوب باختر ایران مورد تحلیل آماری قرار گرفته است. این دو چاه در موقعیت ساختاری یکسان (یال جنوب باختری میدان) و نزدیک همدیگر واقع شدهاند. در این مطالعه با مقایسه شکستگیهای موجود در سازندهای یکسان در دو چاه مجاور، تشابهها و تفاوتهای شکستگیهای سیستماتیک بررسی شده است و سعی شده است به این سؤال پاسخ داده شود که آیا شکستگیهای یک سازند که از دو چاه واقع در یک موقعیت ساختاری یکسان برداشت شدهاند، مشابه هستند یا خیر؟ مطالعه حاضر نشان داد که مرز لایهبندی مشاهده شده در لاگهای تصویری چاه A و B از نظر چگالی و جهتیابی به طور کامل مشابه هستند. چگالی شکستگیهای باز در چاه A به طور کامل متفاوت از چاه B بوده ولی جهتیابی آنها به نسبت مشابه است و در نهایت چگالی و جهتیابی شکستگیهای پرشده در هر دو چاه مشابه یکدیگر هستند. الگوی شکستگی در سازند آسماری و پابده کم و بیش مشابه بوده در حالی که وضعیت شکستگیها در سازند گورپی که در ژرفای بیشتری قرار دارد، به طور کامل متفاوت از این دو سازند است. مقایسه لاگهای چگالی مرز لایهبندی و شکستگیها نشان داد که زونهای با چگالی بالای شکستگی در قسمتهایی از سازندها قرار دارد که ستبرای لایهبندی در آنها کم است مانند سازند پابده که در این میدان به طور کامل لایهای (لامینار) است.
بهزاد تخم چی؛ حسین معماریان؛ حسین احمدی نوبری؛ بهزاد مشیری
چکیده
درزهنگاری در پروژههای اکتشاف نفت و معدن، مطالعات ساختگاهی و زمینشناسی، اهمیت فوقالعادهای دارد. به طور معمول، بسته به هدف از مطالعه درزهها، ویژگیهای مختلفی از آنها به صورت برجا برداشت میشود. برای مثال در مطالعات مخزن، علاوه بر ویژگیهای ساختاری، بررسی میزان بازشدگی و پرشدگی درزهها و شبکه ارتباطی آنها، برای مدلسازی ...
بیشتر
درزهنگاری در پروژههای اکتشاف نفت و معدن، مطالعات ساختگاهی و زمینشناسی، اهمیت فوقالعادهای دارد. به طور معمول، بسته به هدف از مطالعه درزهها، ویژگیهای مختلفی از آنها به صورت برجا برداشت میشود. برای مثال در مطالعات مخزن، علاوه بر ویژگیهای ساختاری، بررسی میزان بازشدگی و پرشدگی درزهها و شبکه ارتباطی آنها، برای مدلسازی جریان سیال، اهمیت ویژهای دارد. اما از آنجا که درزهها ماهیت پیچیدهای دارند، اغلب شناخت آنها بدون ردهبندی ممکن نیست. لذا توجه به این نکته ضروری است که در ردهبندی درزهها، از کلیه ویژگیهای تأثیر گذار در تفسیر نتایج ردهبندی استفاده شود. این در حالیست که به صورت متداول، حداکثر دو ویژگی شیب و جهت شیب، برای ردهبندی درزهها مورد استفاده قرار میگیرند و دیگر ویژگیها، نادیده گرفته میشوند. در این مقاله، روشی جدید برای ردهبندی درزهها ارائه شده است.
برای بررسی کارایی و مزیت روش جدید، یک مجموعه مصنوعی از درزهها، شامل 8 دسته درزه ساخته شده است و برای هر درزه، 4 ویژگی شیب، جهت شیب، میزان پُرشدگی و نوع پُرکننده در نظر گرفته شده است، به گونهای که جدایش دسته درزهها بر اساس ویژگیهای شیب و جهت شیب ناممکن باشد. سپس برنامههایی برای استفاده از روش ردهبندی بیزین (Bayesian)، نوشته شده و در فضای 4 بُعدی نسبت به ردهبندی دادههای مصنوعی اقدام شده است. به این ترتیب اثبات شده که با دقت بسیار مطلوبتری، کلیه 8 دسته درزه را میتوان از هم تفکیک کرد.