مهیار یوسفی؛ رئوف غلامی؛ ابوالقاسم کامکار روحانی؛ علی مرادزاده
چکیده
در طراحی اکتشافات سیستماتیک و پیجویی ذخایر معدنیمیتوان با استفاده از مدلسازی ذخایر شناخته شده، الگوریتمی را طراحی نمود تا اجرای عملیات اکتشاف، تولید مدل پتانسیل معدنی و شناسایی نواحی هدف بر اساس مراحل ارائه شده در آن صورت گیرد. این مدل راهنمایی است که سبب شناسایی مناطق دارای بالاترین و بیشترین احتمال کانیسازی، افزایش ...
بیشتر
در طراحی اکتشافات سیستماتیک و پیجویی ذخایر معدنیمیتوان با استفاده از مدلسازی ذخایر شناخته شده، الگوریتمی را طراحی نمود تا اجرای عملیات اکتشاف، تولید مدل پتانسیل معدنی و شناسایی نواحی هدف بر اساس مراحل ارائه شده در آن صورت گیرد. این مدل راهنمایی است که سبب شناسایی مناطق دارای بالاترین و بیشترین احتمال کانیسازی، افزایش احتمال موفقیت و کاهش ریسک اکتشاف میگردد. هدف از مقاله حاضر طراحی و ارائه یک الگوریتم به منظور دسترسی به مدل پتانسیل معدنی بهینه در عملیات اکتشاف با نگرش ویژه به اکتشاف ذخایر طلا و پلاسرهای حاصل از آنها میباشد. در این راستا پس از مدلسازی توصیفی ذخایر طلا و تعریف یک مدل مفهومی مناسب، همه مشخصاتی که میتوانند به عنوان معیار اکتشافی مورد استفاده قرار گیرند، شناسایی و در قالب یک مدل هدف جمعآوری میشوند. سپس با استفاده از تجزیه و تحلیل لایههای اطاعاتی مختلف، دسترسی به نقشههای شاهد و پیشگوی اکتشافی امکانپذیر میگردد. در مرحله بعد همه نقشههای دوتایی تلفیق میگردند تا مناطقی که در آنها همه معیارهای اکتشافی یکدیگر را تایید میکنند، به صورت یک نقشه معرفی شوند. نقشه اخیر مدل پتانسیل معدنی طلا بوده که محلهای احتمالی وقوع کانیسازی را به‌عنوان مناطق هدف نشان میدهد. در نهایت مراحل طراحی شده به‌صورت الگوریتمی ارائه میشود که در آن همه مراحل و روشهای اکتشافی قابل استفاده به صورت برنامهریزی شده و به‌ترتیب الویت آمده است.
علیرضا عرب امیری؛ علی مرادزاده؛ داود رجبی؛ نادر فتحیان پور؛ برنارد سیمون
چکیده
برداشت دادههای الکترومغناطیس حوزه بسامد هلیکوپتری (HEM) امروزه جایگاه ویژه‌ای در به نقشه درآوردن ساختارهای زمینی سه‌بعدی مقاومت‌ویژه با قدرت تفکیک بالا و سریع در مناطق وسیع یافته است. رویه استاندارد در تفسیر این داده‌ها نیز غالباً فرایند وارون‌سازی زمین لایه‌ای است که امروزه بهره‌مندی از آن عمومیت یافته است. به دلیل متحرک ...
بیشتر
برداشت دادههای الکترومغناطیس حوزه بسامد هلیکوپتری (HEM) امروزه جایگاه ویژه‌ای در به نقشه درآوردن ساختارهای زمینی سه‌بعدی مقاومت‌ویژه با قدرت تفکیک بالا و سریع در مناطق وسیع یافته است. رویه استاندارد در تفسیر این داده‌ها نیز غالباً فرایند وارون‌سازی زمین لایه‌ای است که امروزه بهره‌مندی از آن عمومیت یافته است. به دلیل متحرک بودن سیستم برداشت در زمان اندازه‌گیری، همراهی نوفه با داده‌ها نیز اجتنابناپذیر است. از آنجا که بخشی از این اطلاعات هنگام به‌کارگیری فیلترهای متعدد بر روی داده‌ها به منظور آمادهسازی آنها برای ورود به فرایند مدلسازی از بین میروند؛ لازم است از روشهایی در مدلسازی استفاده شود که با کمترین خطا و با بیشترین دقت به مدلی از آنچه در زیر زمین وجود دارد؛ نزدیک شوند. در این نوشتار، ابتدا با سه روش مختلف و با استفاده از تبدیل سریع هنکل، به مدلسازی پیشرو دادههای مربوط به سه مدل مصنوعی دو، سه و چهار لایه پرداخته؛ سپس مدلسازی معکوس بر روی نتایج مدلهای پیشرو انجام گرفت. نتایج حاصل گویای آن است که روش گوپتاسارما- سینگ بهبودیافته به پاسخ بهتری در هر سه مثال میرسد.
حمید آقاجانی؛ علی مرادزاده؛ هوالین زنگ
چکیده
برآورد موقعیت افقی و ژرفای اجسام بی‌هنجار نقش مهمی در انتخاب بهینه محل حفر گمانههای اکتشافی دارد. روشهای زیادی برای برآورد ژرفا وجود دارد و بیشتر آنها از فیلترهای بالاگذر بهره میبرند. روش گرادیان کل بهنجارشده از جمله این روشها است که با به‌کارگیری سری فوریه معایب فیلتر گسترش به سمت پایین را در عبور از مرکز جسم بی‌هنجار ...
بیشتر
برآورد موقعیت افقی و ژرفای اجسام بی‌هنجار نقش مهمی در انتخاب بهینه محل حفر گمانههای اکتشافی دارد. روشهای زیادی برای برآورد ژرفا وجود دارد و بیشتر آنها از فیلترهای بالاگذر بهره میبرند. روش گرادیان کل بهنجارشده از جمله این روشها است که با به‌کارگیری سری فوریه معایب فیلتر گسترش به سمت پایین را در عبور از مرکز جسم بی‌هنجار بر طرف می‌نماید. در این مقاله هدف اصلی محاسبه مقدار گرادیان کل بهنجارشده و ارائه روشی برای تعیین تعداد بهینه جملات سری فوریه همراه با استفاده آنها برای یک سری دادههای مدل مصنوعی و دادههای صحرایی دو و سه بعدی است. نتایج به‌کارگیری روش یادشده روی دادههای مدل مصنوعی موقعیت و ژرفای مدل را با خطای کمتر از 5/2 درصد ارائه میدهد. همچنین از روش یادشده برای برآورد ژرفا و موقعیت افقی دو مورد از دادههای صحرایی گرانی ناشی از گنبد نمکی هومبل (امریکا) و توده معدنی مسیوسولفاید موبرون (کانادا) استفاده و ژرفای گنبد نمکی 8/4 کیلومتر و ژرفای سطح بالایی توده معدنی 17 متر برآورد شد و تداوم گسترش توده معدنی تا ژرفای بیش از 70 متر نیز تأیید شد که نتایج حاصل در مقایسه با دیگر دادههای مستقل موجود مانند اطلاعات حفاری و نتایج ژئوفیزیکی همخوانی خوبی نشان میدهند. افزون بر این، با انتخاب تعداد جملات متفاوت سری فوریه ژرفای میانی کانسار (حدود 95 متری) و ژرفای زیرین آن (در حدود 175 متری) تعیین شد. موارد یادشده گویای کارآیی بسیار خوب روش گرادیان کل بهنجارشده در تعیین موقعیت و برآورد ژرفای اجسام بی‌هنجار است.
علیرضا عرب امیری؛ علی مرادزاده؛ داود رجبی؛ برنارد سیمون؛ نادر فتحیان‌پور
چکیده
برداشت‌های الکترومغناطیس هوابرد هلیکوپتری نزدیک به سی‌سال است که در بررسیهای اکتشافی موادمعدنی، آب، مطالعات زیست‌محیطی و همچنین تهیه نقشه زمین‌شناسی در مناطق وسیع استفاده میشوند. اما یکی از مهم‌ترین مسائل در بهره‌مندی از اطلاعات حاصل از این برداشت‌ها، تفسیر درست آنهاست. در غیر این صورت انجام آن جز صرف هزینه‌ای بالا، نتیجه ...
بیشتر
برداشت‌های الکترومغناطیس هوابرد هلیکوپتری نزدیک به سی‌سال است که در بررسیهای اکتشافی موادمعدنی، آب، مطالعات زیست‌محیطی و همچنین تهیه نقشه زمین‌شناسی در مناطق وسیع استفاده میشوند. اما یکی از مهم‌ترین مسائل در بهره‌مندی از اطلاعات حاصل از این برداشت‌ها، تفسیر درست آنهاست. در غیر این صورت انجام آن جز صرف هزینه‌ای بالا، نتیجه خاص دیگری به دنبال نخواهد داشت. از این رو، تفسیر این داده‌ها، قدمتی به اندازه خود برداشت‌ها دارد. افراد متعددی سعی در بهبود راهکارهای تفسیر این داده‌ها داشته‌اند و تاکنون به موفقیت‌های خیلی خوبی نیز دست یافته‌اند. تقریباً در تمامی این برداشت‌ها، نتیجه به صورت مقاطع تغییرات مقاومت‌ویژه (یا عکس آن هدایت ویژه) در برابر ژرفا، ارائه میشود. برای دستیابی به این مهم، نخستین گام حل معادله القای میدان الکترومغناطیس است. از آنجا که حل این انتگرال با روشهای تحلیلی مرسوم امکانپذیر نیست؛ روشهای عددی متعددی برای حل آن ابداع شده است. از جمله این روشها می‌توان به تبدیل لاپلاس، تبدیل هنکل، روش ژاکوبی و ... اشاره نمود. از سوی دیگر افراد مختلف، راهکارهای متعددی برای حل معادله القای میدان الکترومغناطیس توسط این روشها ارائه نموده‌اند. یکی از مهم‌ترین این روشها، تبدیل هنکل سریع است. برای حل معادله القای الکترومغناطیس به روش هنکل سریع، در اختیار داشتن کرنـل و ضرایـب وزنی، نیازی جدی است، به طـوری که با نبـود یکی از این دو، حل معادلـه یاد شده ناممـکن است. در این نوشـتار ابتدا روش گوپتاسارما- سینگ (Guptasarma-Singh) برای حل انتگرال معادله القای میدان الکترومغناطیس مطرح میشود. آنگاه نتایج حاصل از به کارگیری این روش و تصحیح آن مورد بررسی و تحلیل قرار می‌گیرد، ضمن آن که نتایج حاصل از این تصحیح در دو مدل مصنوعی، با مدلسازی معکوس به نمایش گذارده میشود. در این میان، نتایج حاصل پس از افزودن پارامتر 0 αآشکارا گویای بهبود نتایج مدلسازی معکوس است. ضمن این که مسئله نقاط تکین نیز که در بسامد‌های بالا در تمامی روشهای حل رخ میدهند؛ نیز نه به طور کامل، اما تا حد زیادی برطرف شده است.
علی مرادزاده؛ فرامرز دولتی ارده جانی؛ بیت الله طیبی
چکیده
تعدادی ذخیره آهن در شمال و شمال خاور سمنان وجود دارد که در هیچ‌یک از آنها اکتشاف نظام‌مند (systematic) صورت نگرفته است. ذخیره آهن اجت‌آباد در 63 کیلومتری شمال خاور سمنان در جنوب جاده سمنان- دامغان، یکی از این ذخایر است که به تازگی برای اکتشاف آن، برداشت‌های منظم مغناطیس‌سنجی در 1200 نقطه در محدوده‌ای به وسعت 36 هکتار صورت گرفته است. نقشههای ...
بیشتر
تعدادی ذخیره آهن در شمال و شمال خاور سمنان وجود دارد که در هیچ‌یک از آنها اکتشاف نظام‌مند (systematic) صورت نگرفته است. ذخیره آهن اجت‌آباد در 63 کیلومتری شمال خاور سمنان در جنوب جاده سمنان- دامغان، یکی از این ذخایر است که به تازگی برای اکتشاف آن، برداشت‌های منظم مغناطیس‌سنجی در 1200 نقطه در محدوده‌ای به وسعت 36 هکتار صورت گرفته است. نقشههای تهیه شده شدت میدان کل، وجود چند بیهنجاری را در زونی با روند شمال خاور- جنوب باختر نشان میدهد که آثار این بیهنجاریها، در نقشههای باقیمانده میدان مغناطسی به‌صورت برجسته در 7 محل مورد تأیید قرار می‌گیرد. با انجام مدلسازیهای عددی دو و سه بعدی، می‌توان اطلاعات کمی و کیفی بیشتری از بی‌هنجاری‌های شناسایی شده بهدست آورد. برای نیل به این هدف، از نقشه بیهنجاری باقی مانده روند سطحی مرتبه 7 که به کمک نرم افزار Modelvision Pro به دست آمده، استفاده شده است. بررسی نشان میدهد که نتایج مدلسازیهای دو و سه بعدی غالباً یکدیگر را تأیید کرده و علاوه بر آن با نتایج حفاریهای موجود نیز تطابق خوبی دارند. همچنین نتایج به دست آمده نشان میدهند که بی‌هنجاری‌های موجود به‌صورت مجزا از هم بوده و بجز یک مورد، همگی در ژرفای کمتر از 35 متری قرار دارند.
علی مرادزاده؛ فاطمه طهماسبی؛ محمد مهدی فاتح
چکیده
روش مگنتوتلوریک یکی از روشهای الکترومغناطیس با چشمه طبیعی است که برای کسب اطلاعات الکتریکی از ساختارهای زیرزمینی استفاده میشود. کاربرد این روش، بیشتر برای اکتشاف منابع زمین‌گرمایی، نفت و ذخایر معدنی است. با توجه به اینکه دادههای اندازه‌گیری شده در روش مذکور حجیم و دارای ساختاری پیچیده هستند، از این رو مدلسازی وارون دادههای ...
بیشتر
روش مگنتوتلوریک یکی از روشهای الکترومغناطیس با چشمه طبیعی است که برای کسب اطلاعات الکتریکی از ساختارهای زیرزمینی استفاده میشود. کاربرد این روش، بیشتر برای اکتشاف منابع زمین‌گرمایی، نفت و ذخایر معدنی است. با توجه به اینکه دادههای اندازه‌گیری شده در روش مذکور حجیم و دارای ساختاری پیچیده هستند، از این رو مدلسازی وارون دادههای حاصل نسبت به دیگر روشهای الکتریکی مشکل‌تر و در بعضی از موارد ناممکن است. هدف این مقاله، بر این است که قابلیتهای شبکه‌های عصبی مصنوعی برای مدلسازی وارون ترکیبی دادههای فاز و مقاومت ویژه دو مد قطبش این روش مورد بررسی قرار گیرد. به منظور نیل به این هدف از شبکة پرسپترون چند لایه با قانون فراگیری پس انتشار خطا استفاده شد. برای آموزش و طراحی شبکه مناسب، چندین مدل مصنــــــوعی در گروه مورد نظر ساخته شــــــد و سپس با مدلسازی مستقیـــــم دادههای مقـــــاومت ویژه و فاز آنها برای دو مــــــد قطبش الکتریکی عرضی : Transverse Electric) TE) و مغناطیس عرضی: Transverse Magnetic) TM) در چندین بسامد تولید شد. پس از بررسیهای جامع، یک شبکة پرسپترون سه لایه با ساختار 9-9-396 طراحی شد و از آن برای مدلسازی دو بعدی استفاده شد. بررسی نتایج به دست آمده نشان میدهد که شبکه طراحی شده از دقت قابل قبولی برای مدلسازی دادههای مگنتوتلوریک برخوردار است، به گونه‌ای که برای یکی از مدلهای آزمایشی، مقدار میانگین خطای نسبی در نبــــــــود نوفه (Noise) 9/3 درصد و در حضور 5 درصد نوفه 9/6 درصد است، که این امر حاکی از دقت خوب شبکه در برآورد پارامترهای مدل زیرزمینی است. همچنین نتایج مدلسازی شبکه برای یک مجموعه دادههای صحرایی و مقایسة آن با نتایج یکی دیگر از روشهای معمول مدلسازی وارون نشان میدهد که مدلها و پارامترهای به دست آمده توسط دو روش فوق، از شباهت و همخوانی خوبی برخوردار هستند که این مطلب گویای توانمندی شبکه طراحی شده برای مدلسازی دادههای مورد نظر است.
