سنگ شناسی
افسانه ناصری اسفندقه؛ محمد رهگشای؛ ساسان باقری
چکیده
کمربند افیولیتی حاجی‌آباد-اسفندقه-فاریاب به عنوان یکی از معروف‌ترین رخدادهای کرومیت‌دار در جنوب ایران می‌باشد. کمربند افیولیتی حاجی‌آباد-اسفندقه-فاریاب در سال‌های اخیر، کانون توجه بسیاری از زمین‌شناسان علاقمند به کمپلکس‌های افیولیتی و زمین‌شناسی اقتصادی بوده است. واحد اولترامافیک گلاشکرد شامل دونیت، ...
بیشتر
کمربند افیولیتی حاجی‌آباد-اسفندقه-فاریاب به عنوان یکی از معروف‌ترین رخدادهای کرومیت‌دار در جنوب ایران می‌باشد. کمربند افیولیتی حاجی‌آباد-اسفندقه-فاریاب در سال‌های اخیر، کانون توجه بسیاری از زمین‌شناسان علاقمند به کمپلکس‌های افیولیتی و زمین‌شناسی اقتصادی بوده است. واحد اولترامافیک گلاشکرد شامل دونیت، هارزبورژیت‌های شدیدا سرپانتینیتی شده، لایه‌های کرومیتیت و ورلیت در کمپلکس افیولیتی فاریاب واقع در جنوب خاور سنندج-سیرجان به عنوان یکی از مناطق کرومیت‌دار کمربند افیولیتی حاجی‌آباد-اسفندقه-فاریاب یافت شده است. سنگهای اولترامافیک و کرومیتیت‌های ناحیه گلاشکرد از 20 تا بیش از 50 درصد مدال کرومیت تشکیل شده‌اند. کرومیت‌های مطالعه شده دارای بافت‌های متغیر توده‌ای، نواری و پراکنده می‌باشند. زمین‌شیمی سنگهای اولترامافیک گلاشکرد نشان می‌دهد که میانگین غنی‌شدگی #Cr کرومیت در سنگهای سرپانتینیت (دونیت و هارزبورژیت) و ورلیت برابر 70-80 =100 *Cr/(Cr + Al) و در کرومیتیت‌ها نسبتا بالاتر است [81 = 100*Cr/(Cr + Al)]. بر اساس ویژگی‌های سنگ‌شناسی و شیمی کانی، واحد اولترامافیک گلاشکرد بخش گوشته‌ای مرتبط با افیولیت می‌باشد که توسط یک مذاب بونینیتی همگن گسترده در بالای پهنه فرافرورانش (سوپراسابداکشن) تولید شده و کرومیتیت‌های کروم بالا و پریدوتیت‌های مرتبط را تشکیل داده است.
زمین شناسی اقتصادی
محبوبه یعقوبی؛ ساسان باقری
چکیده
در شرق ایران، نهشته‌های کربناته ائوسن شمال‌غرب بیرجند در درون یک قوس‌ساختاری با تحدبی به سوی شمال‌غرب گسترش یافته است. این نهشته‌ها به شکل یک برگه‌‌ی نازک رانده شده بر روی یک بستر خمیری از شیل‌های کرتاسه فوقانی لغزیده و چین‌خورده است. مطالعه‌ی کمی و سازوکار دگرشکلی این برگه رانده امکان بررسی منشأ قوس ساختاری مذکور را فراهم ...
بیشتر
در شرق ایران، نهشته‌های کربناته ائوسن شمال‌غرب بیرجند در درون یک قوس‌ساختاری با تحدبی به سوی شمال‌غرب گسترش یافته است. این نهشته‌ها به شکل یک برگه‌‌ی نازک رانده شده بر روی یک بستر خمیری از شیل‌های کرتاسه فوقانی لغزیده و چین‌خورده است. مطالعه‌ی کمی و سازوکار دگرشکلی این برگه رانده امکان بررسی منشأ قوس ساختاری مذکور را فراهم ساخته است. به منظور نیل به چنین هدفی، شش پیمایش ساختاری به ترتیب چهار پیمایش به شکل شعاعی نسبت به قوس و دو پیمایش در عرض قوس صورت پذیرفته است. در این پیمایشها چینهای میان تا بزرگ مقیاس و همچنین گسلها و راندگیها در حد امکان اندازهگیری شده و سپس توسط نرمافزارMove به حالت قبل از دگرشکلی موازنه گردیدهاند. میزان کوتاه‌شدگی به ترتیب در برشهای شعاعی از شرق به غرب %40-30 در برش A، %35-25در برش B، %45-35در برش C و %25-15در برش D، در برشهای عرضی از جنوب به شمال به میزان %55-35 در برش E و %35-25 در برش F بوده است. مقایسه کوتاهشدگیها نشان می‌دهد که در دو انتهای شرقی و غربی قوس، و همچنین در راستای خط خمش در پروفیل E بیشترین مقدار بوده است. ما چنین الگوی کوتاه‌شدگی را به نوعی خمش(Buckling) در شمال‌غرب بیرجند نسبت میدهیم.
زمین شناسی اقتصادی
شهریار کشتگر؛ ساسان باقری؛ محمد بومری
چکیده
کمپلکس ولکانو- پلوتونیک ماهیرود که به عنوان گروه چشمه استاد نیز شناخته میشود، مجموعهای از چندین توده نفوذی و توالیهای آتشفشانی- رسوبی است که در حاشیه شمال شرقی پهنه جوشخورده سیستان رخنمون دارد. سنگهای آذرین این کمپلکس شامل گدازههای آتشفشانی و آذرآواری با ترکیب آندزیبازالت، دیاباز، میکروگابرو و داسیت هستند که ...
بیشتر
کمپلکس ولکانو- پلوتونیک ماهیرود که به عنوان گروه چشمه استاد نیز شناخته میشود، مجموعهای از چندین توده نفوذی و توالیهای آتشفشانی- رسوبی است که در حاشیه شمال شرقی پهنه جوشخورده سیستان رخنمون دارد. سنگهای آذرین این کمپلکس شامل گدازههای آتشفشانی و آذرآواری با ترکیب آندزیبازالت، دیاباز، میکروگابرو و داسیت هستند که یک استوک تونالیتی با سن کرتاسه فوقانی (Ma 2/3 ± 4/79) دیابازها را قطع کرده است. سنگهای آتشفشانی کمپلکس ماهیرود از دیدگاه ژئوشیمی خصوصیات سریهای ماگمایی کالکآلکالن و تولهایتی دارند. نمودارهای عنکبوتی بهنجار شده عناصر فرعی و REE نسبت به MORB و کندریت، الگوهایی شبیه سنگهای متعلق به محیط‌های بالای منطقه فرورانش (SSZ) و خصوصاً جزایر قوسی امروزی (IAT) نشان میدهند. مطالعات شیمی کانیهای کلیدی موجود در سنگهای آتشفشانی، نظیر کلینوپیروکسن، نتایج مشابهی در بر داشته است. حضور احتمالی یک رشته جزایر قوسی پیشنهاد شده در این تحقیق به نام کمپلکس ماهیرود، قابل مقایسه و احتمالاً در ادامه مجموعه جزایر قوسی پاکستان از جمله چاگی- راسکوه و کوهستان به سن کرتاسه تا ائوسن است. بر اساس این واقعیت، باید اقیانوسی بزرگتر و عریضتر از آنچه قبلاً به عنوان یک آبراهه اقیانوسی فرعی برای اقیانوس سیستان در محیط ریفت درون قارهای پیشنهاد شده است، در نظر گرفت.
الهام بهرام‌نژاد؛ ساسان باقری؛ علی احمدی؛ اعظم زاهدی
چکیده
کمپلکس دگرگونی ده‌سلم با رخنمونی منحصر به فرد از سنگهای دگرگونی متنوع و پهنه‌های متوالی از کانیهای شاخص خود با امتدادی شمالی- جنوبی همراه با توده‌های نفوذی فلسیک در حاشیه خاوری خردقاره ایران مرکزی، حدفاصل پهنه جوشخورده سیستان و بلوک لوت رخنمون دارد. از میان سنگهای موجود، متاپلیت‌ها فراوانی چشمگیری در بخش‌های مختلف دارند. ...
بیشتر
کمپلکس دگرگونی ده‌سلم با رخنمونی منحصر به فرد از سنگهای دگرگونی متنوع و پهنه‌های متوالی از کانیهای شاخص خود با امتدادی شمالی- جنوبی همراه با توده‌های نفوذی فلسیک در حاشیه خاوری خردقاره ایران مرکزی، حدفاصل پهنه جوشخورده سیستان و بلوک لوت رخنمون دارد. از میان سنگهای موجود، متاپلیت‌ها فراوانی چشمگیری در بخش‌های مختلف دارند. شواهد بسیاری نشان از رخداد یک دگرگونی ناحیه‌ای پیشرونده همراه شده با توالی کانیهای شاخص دگرگونی از باختر به خاور دارد. سنگهای پلیتی در محدوده رخساره شیست‌سبز با پهنه گارنت آغاز و پس از عبور از پهنه‌های استارولیت، آندالوزیت و سیلیمانیت تا درجات بالای رخساره آمفیبولیت و آستانه گرانولیت با پهنه ارتوکلاز + سیلیمانیت مشخص شده‌اند. نتایج دماسنجی‌های صورت گرفته بر پایه تغییرات عناصر Fe و Mg در زوج در تعادل گارنت- بیوتیت نشانگر دمایی در گستره 450 تا 550 درجه سانتی‌گراد از رخساره شیست‌سبز در بخش باختری تا دمای 750 درجه سانتی‌گراد و در آستانه گرانولیت در متاپلیت‌های بخش خاوری کمپلکس دگرگونی ده‌سلم است. شرایط دگرگونی سنگهای پلیتی در کنار دیگر سنگهای موجود نشان‌دهنده وجود یک رویداد دگرگونی ناحیه‌ای پیشرونده نوع آبوکوما در ژوراسیک پسین، همزمان با نفوذ توده گرانیتی شاه‌کوه و احتمالاً در موقعیت کمان ماگمایی پهنه فرورانش نوتتیس در منطقه ده‌سلم بوده است.
معین دریاپیما هرمزی؛ حبیب بیابانگرد؛ ساسان باقری؛ محمدرضا بخشی محبی
چکیده
مجموعه آتشفشانی دشتکوه در فاصله 75 کیلومتری شمال ایرانشهر قرار دارد. این توده شامل دو بخش A (توده اصلی) و B (بخش جدا افتاده در بخش شمالی دشتکوه) است. بر پایه نقشه‌های زمین‌شناسی تهیه شده از منطقه، مجموعه اخیر به سن کرتاسه بالایی، درون فلیش‌های خاور ایران نفوذ کرده است و مرز گسلی با کنگلومرای پایه ائوسن دارد. توده یادشده ...
بیشتر
مجموعه آتشفشانی دشتکوه در فاصله 75 کیلومتری شمال ایرانشهر قرار دارد. این توده شامل دو بخش A (توده اصلی) و B (بخش جدا افتاده در بخش شمالی دشتکوه) است. بر پایه نقشه‌های زمین‌شناسی تهیه شده از منطقه، مجموعه اخیر به سن کرتاسه بالایی، درون فلیش‌های خاور ایران نفوذ کرده است و مرز گسلی با کنگلومرای پایه ائوسن دارد. توده یادشده شامل سنگهای بازالت، آندزیت، آندزیبازالت و تراکیبازالت است. کانیهای اصلی سازنده سنگهای این توده شامل پلاژیوکلاز، پیروکسن، هورنبلند و سانیدین است و این سنگ‌ها بیشتر بافت پورفیری دارند. عضو وابسته به این مجموعه نهشته‌های آذرآواری است که در بخش پایینی آنها قرار دارد و بیشتر توف هستند. در نمودار فراوانی عناصر خاکی کمیاب نمونه‌های مورد مطالعه، نسبت به فراوانی این عناصر در کندریت، شیب منفی قابل ملاحظه‌ای دیده میشود که نشان‌دهنده غنی‌شدگی نمونه‌ها از عناصر خاکی کمیاب سبک (LREE) و تهی‌شدگی از عناصر خاکی کمیاب سنگین (HREE)، برای سنگهای آتشفشانی دشتکوه است. نمودارهای مختلف ترکیب شیمیایی، زمین‌ساخت- ماگمایی و تعیین منشأ وابسته به سنگهای مورد مطالعه نشان می‌دهد که سنگ‌ها ماهیت آلکالن با منشأ گوشته‌ای دارند و در محیط کمان آتشفشانی قارهای شکل گرفته‌اند. به نظر می‌رسد مجموعه آتشفشانی دشتکوه بخشی از یک کمربند جزایر کمانی است که از شمال پاکستان تا ایران گسترده و طی رخداد زمین‌ساختی جوان‌تر، از منشأ خود جدا شده است.
افسانه ناصری اسفندقه؛ حبیب بیابانگرد؛ ساسان باقری
چکیده
کمپلکس دگرگونی ده‌سلم به سن ژوراسیک بالایی در باختر نهبندان و در حاشیه خاوری بلوک لوت رخنمون دارد. این کمپلکس به عنوان یکی از معدود رخنمون‌های پی‌سنگ بلوک لوت در خاور ایران است. سنگهای اولترامافیک دگرگون شده در این کمپلکس برای نخستین بار شناسایی و معرفی شده و به همراه سنگهای مافیک مطالعه شده‌اند. پیمایش‌های گسترده صحرایی و مطالعات ...
بیشتر
کمپلکس دگرگونی ده‌سلم به سن ژوراسیک بالایی در باختر نهبندان و در حاشیه خاوری بلوک لوت رخنمون دارد. این کمپلکس به عنوان یکی از معدود رخنمون‌های پی‌سنگ بلوک لوت در خاور ایران است. سنگهای اولترامافیک دگرگون شده در این کمپلکس برای نخستین بار شناسایی و معرفی شده و به همراه سنگهای مافیک مطالعه شده‌اند. پیمایش‌های گسترده صحرایی و مطالعات تصاویر ماهواره‌ای حضور مجموعه‌های سنگی متابازیت و اولترامافیک‌های دگرگون‌شده را در طول سه نوار باریک در راستای این کمربند دگرگونی آشکار ساخت که به آنها نام‌های کمربندهای خاوری، مرکزی و باختری داده شده است. مخلوط زمین‌ساختی از انواع شیست‌های سبز، آمفیبولیت، متاپریدوتیت، سرپانتینیت و تالک‌شیست در کمربندهای خاوری و مرکزی دیده شده‌اند. در حالی که آمفیبولکالکشیست مهم‌ترین سازنده کمربند باختری در کمپلکس گلوگاه است. مهم‌ترین کانیهای سازنده این کمربند‌ها، هورنبلند، اپیدوت، پلاژیوکلاز (آندزین) و گاه کلینوپیروکسن در متابازیت‌ها و الیوین، آمفیبول، اوژیت، تالک و اسپینل در متاپریدوتیت‌ها هستند. بر پایه مطالعات ژئوشیمی، سنگ مادر سنگهای دگرگونی مورد مطالعه در گروه های بازالت و پریدوتیت قرار می‌گیرند. ولی به دلیل عملکرد فرایندهای دگرگونی و دگرسانی شدید روی سنگهای مورد مطالعه، نمی‌توان محیط زمین‌ساختی و منشأ مشخصی را برای این مجموعه‌ها تعیین کرد. حضور مجموعه‌های مافیک و اولترامافیک دگرگون شده در کنار دیگر سنگهای کمپلکس دگرگونی ده‌سلم نشان می‌دهد که سنگهای یاد شده پیش تا همزمان با ژوراسیک میانی در حاشیه خاوری بلوک لوت جایگزین و سپس با آرایش کنونی خود دچار دگرگونی شده باشند.
