زمین ساخت
عزیزالله تاج ور؛ محمد مهدی خطیب؛ محمدحسین زرین کوب
چکیده
آمیزه افیولیتی شمال مکران در جنوب خاوری ایران و در بخش شمالی منشور برافزایشی مکران قرار دارد. در این پژوهش، عناصر ساختاری مکران شمالی مورد مطالعه قرار گرفته و الگوی دگرشکلی حاکم بر آمیزه افیولیتی شمال مکران تجزیه و تحلیل شده است. بر اساس نتایج به دست آمده، حداقل دو مرحله دگرشکلی در واحدهای سنگی آمیزه افیولیتی شمال مکران ثبت شده است. ...
بیشتر
آمیزه افیولیتی شمال مکران در جنوب خاوری ایران و در بخش شمالی منشور برافزایشی مکران قرار دارد. در این پژوهش، عناصر ساختاری مکران شمالی مورد مطالعه قرار گرفته و الگوی دگرشکلی حاکم بر آمیزه افیولیتی شمال مکران تجزیه و تحلیل شده است. بر اساس نتایج به دست آمده، حداقل دو مرحله دگرشکلی در واحدهای سنگی آمیزه افیولیتی شمال مکران ثبت شده است. مرحله نخست که با توسعه ساختارهای کششی همراه بوده است، منجر به جایگیری دایکهای ورقهای در توالی پوستهای سنگکرهی اقیانوسی شده است. بازگرداندن هندسه این دایکها به مراحل قبل از دگرشکلی، نمایانگر کشش در راستای SSW-NNE بوده و شرایط حاکم بر محیط اولیهی شکلگیری آمیزه افیولیتی شمال مکران را نشان میدهد. مرحله دوم که در نتیجهی همگرایی در منطقه و تحت تاثیر رژیم فشارشی یا ترافشارشی شکل گرفته، با توسعه انواع گسلهای راندگی و امتدادلغز، رانده شدن واحدهای سنگی بر روی یکدیگر و تکرار آنها به همراه چینخوردگی واحدهای رسوبی آشکار شده است. گسلهای راندگی با روند WNW-ESE و شیب بین 20 تا 40 درجه به سمت NNE، مهمترین تاثیر را در سیمای فعلی آمیزه افیولیتی شمال مکران داشته و نمایانگر شرایط حاکم در زمان بسته شدن حوضهی اقیانوسی و جایگیری سنگکرهی اقیانوسی هستند.
زمین ساخت
علی بندگانی؛ علی یساقی؛ محسن الیاسی
چکیده
در این مقاله تکامل ساختاری پهنه گسله بمو در بخش چین خورده زاگرس به عنوان نمونه ای از پهنه های گسلی با روند شمال خاوری و با استفاده از تحلیل جنبشی و دینامیکی ساختارهای موجود در آن ارائه شده است. با توجه به این داده ها، دو مرحله کوتاه شدگی با روند های NE و NNE در منطقه تبیین شده است. بر این اساس راستای تنش فشارشی در ابتدا بصورت NE تحلیل گردیده ...
بیشتر
در این مقاله تکامل ساختاری پهنه گسله بمو در بخش چین خورده زاگرس به عنوان نمونه ای از پهنه های گسلی با روند شمال خاوری و با استفاده از تحلیل جنبشی و دینامیکی ساختارهای موجود در آن ارائه شده است. با توجه به این داده ها، دو مرحله کوتاه شدگی با روند های NE و NNE در منطقه تبیین شده است. بر این اساس راستای تنش فشارشی در ابتدا بصورت NE تحلیل گردیده که باعث تشکیل گسل عرضی بمو با سازوکار امتدادلغز چپ بر شده است. این مرحله از دگرشکلی با توجه به متاثر شدن نهشته های الیگوسن–اوایل میوسن احتمالا در این زمان روی داده است. در ادامه دگرشکلی و متاثر از تغییر جهت کوتاهشدگی در پهنه همگرایی برخوردی ورق عربی با ایران مرکزی در میوسن پسین-پلیوسن، راستای تنش فشارشی عامل دگرشکلی در پهنه گسله بمو به NNE تغییر نموده است. چنین تغییری منجر به توسعه ساختارهای جوان تر به صورت چین خوردگی و گسلش معکوس در پهنه گسله بمو گردیده است و نشان می دهد که پهنه گسله بمو و دیگر پهنه های گسلی با روند شمال خاوری-جنوب باختری همچون گسل های با روند شمال باختری- جنوب خاوری متاثر از تغییر جهت همگرایی برخوردی در زاگرس بوده اند.
اکبر جباری؛ اصغر دولتی؛ علیرضا شهیدی؛ امین بهروز
چکیده
چکیده کمربند کوهزایی البرز حاصل برخورد صفحههای ایران مرکزی با اوراسیا در زمان اواخر تریاس میباشد. بررسیهای رخسارهای در البرز و ایران مرکزی، حاکی از رسوبگذاری در یک محیط آرام و کم عمق در حاشیه غیر فعال گندوانا در زمان پالئوزییک را پیشنهاد میکند. این مطالعه جهتگیری و تجزیه و تحلیل تنش دیرین (Paleostress) دورههای کربونیفر و ...
بیشتر
چکیده کمربند کوهزایی البرز حاصل برخورد صفحههای ایران مرکزی با اوراسیا در زمان اواخر تریاس میباشد. بررسیهای رخسارهای در البرز و ایران مرکزی، حاکی از رسوبگذاری در یک محیط آرام و کم عمق در حاشیه غیر فعال گندوانا در زمان پالئوزییک را پیشنهاد میکند. این مطالعه جهتگیری و تجزیه و تحلیل تنش دیرین (Paleostress) دورههای کربونیفر و پرمین در البرز مرکزی را بر اساس مشخصات هندسی و جنبشی گسلها، همچون امتداد، شیب صفحه گسل، جهتگیری خشلغز و نوع عملکرد آن، برآورد نموده است. به دلیل وجود رویدادهای تکتونیکی متعدد از بازه زمانی کربنیفر-پرمین تا عهد حاضر در این منطقه، تنها از دادههای گسلی همزمان با رسوبگذاری جهت تعیین تنش دیرین مورد استفاده قرار گرفته است.در مجموع 15 ایستگاه مشتمل بر 148 داده گسلی در طول جاده تهران-چالوس از دورههای زمانی کربنیفر و پرمین جهت تجزیه و تحلیل تنش دیرین برداشت شد. دادههای برداشتی بر اساس محور چینخوردگی به حالت اولیه برگردانده شده و بر اساس نرم افزار FSA پردازش شد و تنشهای اصلی بدست آمد. نتایج اولیه به دست آمده یک رژیم تکتونیکی کششی محض با جهتگیری تنش اصلی کمینه شمالی- جنوبی برای هر دو دوره کربونیفر و پرمین، با توجه به موقعیت امروزی این کوهزاد، را نشان میدهد. ایران مرکزی و بلوکهای همجوار از زمان جدا شدن از صفحه گندوانا و حرکت آنها به سوی صفحه اوراسیا، دارای چرخشهایی حول محور قائم داشته است. با در نظر گرفتن این چرخشها، جهتگیری تنش اصلی کششی در زمان پرمین، شمالخاوری- جنوبباختری و در زمان کربونیفر تقریباً خاورشمالخاوری- باخترجنوبباختری برآورد شده است.
زمین ساخت
طهمورث یوسفی؛ کورس یزدجردی؛ منوچهر قرشی؛ علیرضا شهیدی
چکیده
چکیده: تاریخچه تکتونیک شکننده در کمربند زاگرس چین خورده ساده گویای رویدادهای مختلف تکتونیکی است، که نتیجهی کشش مزوزوئیک همراه با بازشدگی (Rifting) و کوتاه شدگی همراه با برخورد صفحه عربی و ایران در سنوزوئیک است. به منظور بازسازی وضعیت تنش دیرینه در نهشتههای مزوروئیک در خاور و جنوب خاوری شیراز، دادههای صفحههای گسلی همزمان با رسوب ...
بیشتر
چکیده: تاریخچه تکتونیک شکننده در کمربند زاگرس چین خورده ساده گویای رویدادهای مختلف تکتونیکی است، که نتیجهی کشش مزوزوئیک همراه با بازشدگی (Rifting) و کوتاه شدگی همراه با برخورد صفحه عربی و ایران در سنوزوئیک است. به منظور بازسازی وضعیت تنش دیرینه در نهشتههای مزوروئیک در خاور و جنوب خاوری شیراز، دادههای صفحههای گسلی همزمان با رسوب گذاری مورد بررسی قرار گرفته تا با استفاده از روش برگشتی، زمان بازشدگی (Rifting) و تشکیل تتیس جوان و برخورد آن در کرتاسه و پالئوسن ارزیابی گردد. در این راستا داده های صفحه گسلی و خش لغز های 21 ایستگاه در سازندهای زمین شناسی رخنمون یافته از خانه کت تا پابده برداشت گردید و محورهای اصلی تنش(σ3, σ2 , σ1) شکل بیضی تنش یا مقدار نسبت اختلاف تنش ɸ برای دسته داده های تفکیک شده محاسبه گردید. نتایج حاصل به گونهای است که از تریاس تا کرتاسه بالایی (Mastrichtian) در سازندهای خانه کت، سورمه، فهلیان، داریان، سروک، ایلام،گورپی، تاربور و قاعده عضو قربان از سازند ساچون، رژیم زمین ساخت کششی غالب بوده و راستای شمال خاور– جنوب باختر (N052°)دارد و در سازند پابده با دیرینگی پالئوسن، رژیم زمین ساختی فشارشی شده که راستای تنش فشارشی شمال خاور – جنوب باختر (N045°) است.
خلیل سرکارینژاد؛ بهاره ظفرمند
چکیده
پهنه گسلی قیر با سازوکار لغزشی وارون، بخشی از کمربند پیشبوم چینخورده زاگرس است که در جنوب ناحیه برشی سبزپوشان قرار دارد و پهنه گسلی راستالغز کرهبس از شمال باختر این منطقه میگذرد. شیب این گسل دارای مقداری متوسط و روند آن موازی با روند عمومی چینها و گسلهای راندگی در کمربند چین خورده زاگرس است. در این پژوهش برای تعیین موقعیت ...
بیشتر
پهنه گسلی قیر با سازوکار لغزشی وارون، بخشی از کمربند پیشبوم چینخورده زاگرس است که در جنوب ناحیه برشی سبزپوشان قرار دارد و پهنه گسلی راستالغز کرهبس از شمال باختر این منطقه میگذرد. شیب این گسل دارای مقداری متوسط و روند آن موازی با روند عمومی چینها و گسلهای راندگی در کمربند چین خورده زاگرس است. در این پژوهش برای تعیین موقعیت فضایی محورهای تنش در پهنه گسلی قیر از دو روش استفاده شده است. یکی از این روشها استفاده از وارونسازی دادههای سازوکار کانونی زمینلرزههای حاصل از فعالیت گسل است که تنشهای حال حاضر را نشان میدهد و دیگری، وارونسازی دادههای خشلغز گسلی است. میانگین راستای تنش فشارشی دیرین و عهد حاضر حاصل از این پژوهش به ترتیب N33ºE و N05°E به دست آمد که هر دو راستا سوی تنش فشارشی عمومی NNE-SW را در این پهنه گسلی نشان میدهد که منطبق با جهات تنش فشارش عمومی زاگرس و همگرایی دو صفحه ایران و عربی است. نتایج، تغییرات چپگرد محور بیشینه تنش فشارشی را در طول زمان نشان میدهد و الگوی دوایر مور به دست آمده نشاندهنده یک پهنه ترافشارش فعال است. نسبت بزرگای تنشهای اصلی (شکل هندسی بیضوی تنش ) به دستآمده از وارونسازی دادههای سازوکار کانونی زمینلرزهها مقدار 88/0 را نشان میدهد که معادل بیضوی تنش کلوچهای شکل است؛ در حالی که نسبت بزرگای تنشهای به دستآمده از وارونسازی دادههای لغزش گسل مقدار 2/0 را نشان میدهد که معادل بیضوی تنش دوکیشکل است.
نیر بایسته هستی؛ عبدالله سعیدی؛ علیرضا شهیدی
چکیده
به منظور ارزیابی و تحلیل تنش دیرینه در منطقه مورد مطالعه، سطوح برشی دارای خشلغزش و صفحات گسلی اندازهگیریو تنسور تنش و تغییرات جهت تنش در واحدهای سنگی محاسبه شده است. برای این منظور 186 صفحه گسلی و خشلغزشهای مربوط به آنها در 12 ایستگاه بررسی شد و پس از اندازهگیری آنها، تغییرات تنش از ائوسن و کمی پس از آن بهکمک روش وارونه ...
بیشتر
به منظور ارزیابی و تحلیل تنش دیرینه در منطقه مورد مطالعه، سطوح برشی دارای خشلغزش و صفحات گسلی اندازهگیریو تنسور تنش و تغییرات جهت تنش در واحدهای سنگی محاسبه شده است. برای این منظور 186 صفحه گسلی و خشلغزشهای مربوط به آنها در 12 ایستگاه بررسی شد و پس از اندازهگیری آنها، تغییرات تنش از ائوسن و کمی پس از آن بهکمک روش وارونه سازی آنژلیه (Angelier, 1991) بررسی شد. پس از گردآوری اطلاعات لازم، دادهها بر پایه رخدادهای زمینساختی دستهبندی و با استفاده از نرمافزار آنژلیه، محورهای اصلی تنش و جهت مربوط به هر ایستگاه محاسبه شد؛ با توجه به این که تنش چیره در منطقه از نوع کششی است و با استفاده از نتایج حاصل از تحلیل داده ها میتوان بیان کرد که در زمان ائوسن در این بخش از البرز باختری (شمال قزوین) جهت کشش چیره در سنگهای آذرین و رسوبی منطقه NE-SW است. این جهتیافتگی بهوسیله دایکهای موجود در منطقه نیز تأیید میشود.
رامین ارفع نیا
چکیده
منطقۀ مورد مطالعه در خاور شهرستان اقلید، حد فاصل شمال خاور گسل آباده و جنوب باختر گسل اصلی زاگرس واقع شده است و شامل سنگهای به شدت دگرشکل شدهای است که آشکارا در یک منطقۀ خردشدۀ زمینساختی جای گرفته است. بررسیهای حرکتی انجام شده در این منطقه برای تعیین جهت تنشهای دیرین و تعیین تاریخ تغییرشکل صورت پذیرفته است. بر این اساس ویژگیهای ...
بیشتر
منطقۀ مورد مطالعه در خاور شهرستان اقلید، حد فاصل شمال خاور گسل آباده و جنوب باختر گسل اصلی زاگرس واقع شده است و شامل سنگهای به شدت دگرشکل شدهای است که آشکارا در یک منطقۀ خردشدۀ زمینساختی جای گرفته است. بررسیهای حرکتی انجام شده در این منطقه برای تعیین جهت تنشهای دیرین و تعیین تاریخ تغییرشکل صورت پذیرفته است. بر این اساس ویژگیهای هندسی ساختارهای شکنندۀ صفحۀ گسل- منطقۀ گسلی و دیگر نشانگرهای حرکتی بر پایۀ اندازهگیریهای میدانی و روش "واژگون آنالیز دادهها" و همچنین مدلهای آماری مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. با استفاده از مدارک زمینشناسی زمان تشکیل ساختارهای گسلی بررسی شده بر پایۀ مقیاس زمان نسبی مورد توجه قرار گرفت. بر طبق نتایج بهدست آمده، سه رویداد گسلش مختلف در تکوین ساختارهای بررسی شده در این منطقه مؤثر بوده است. طی این رویدادها، سه سیستم گسلی معکوس به ترتیب توسعه یافته است که عبارتند از سیستم بادبزنهای همآغوش، دوپلکس با شیب به سمت پسخشکی و گسلهای نرمال با فعالیت دوباره معکوس.
بهزاد زمانی قره چمنی
چکیده
محدوده مورد مطالعه در این پژوهش، در شمالباختری ایران و در استان آذربایجان غربی قرار دارد و شهر خوی به عنوان بزرگترین منطقه مسکونی در حاشیه جنوب خاوری منطقه یاد شده قرار گرفته است. در این پژوهش وضعیت رژیم تنش در محدوده گسل سیاه چشمه- خوی، بر پایه روش تحلیل وارون، بر مبنای دادههای سازوکار کانونی زلزلهها و دادههای صحرایی ...
بیشتر
محدوده مورد مطالعه در این پژوهش، در شمالباختری ایران و در استان آذربایجان غربی قرار دارد و شهر خوی به عنوان بزرگترین منطقه مسکونی در حاشیه جنوب خاوری منطقه یاد شده قرار گرفته است. در این پژوهش وضعیت رژیم تنش در محدوده گسل سیاه چشمه- خوی، بر پایه روش تحلیل وارون، بر مبنای دادههای سازوکار کانونی زلزلهها و دادههای صحرایی لغزش گسلهای فعال بررسی شده است که متوسط رژیم تنش حاکم را تنش امتداد لغز با روند NW-SE بهدست داده است. نتایج این مطالعه نشان داد که تنشهای متوسط بهدست آمده برای دادههای لرزهای و دادههای صحرایی اختلاف دارند که مربوط به عملکرد تنشهای چندگانه در این ناحیه است. اما انجام تحلیل جداسازی تنشها با بهوجود آوردن امکان شناسایی تنشهای چندگانه انطباق قابل قبول دو مورد یادشده را با هم نشان داده است به گونهای که مقایسه نتایج تحلیل جداسازی تنشها برای دادههای صحرایی و لرزهای نشان داد که رژیم تنش اول و دوم هر دو به طور کامل با یکدیگر همخوان هستند. همچنین مقایسه نتایج حاصل در این پژوهش در ارتباط با رژیمهای تنش تحلیل شده از دادههای لرزهای همراه با دادههای صحرایی نشان داده است که رژیم تنش دوم وسوم بهدست آمده، تنشهای نوزمینساختی حاکم بر این گسل هستند. تنش چهارم نیز با توجه به این که در تحلیل دادههای لرزهای ظاهر شده است یک تنش نوزمینساختی است ولی احتمالا" تنها در بخشهای ژرفایی وگسلهای پیسنگی عمل میکند که آثار آن در گسلهای اندازهگیری شده در سطح زمین دیده نمی شود. اما رژیم تنش اول بهدست آمده از تحلیل همزمان دادههای لرزهای و صحرایی احتمالا رژیم تنش دیرینی است که در تحلیل دادههای لرزهای دیده نشده است. مقایسه نتایج بهدست آمده از بازسازی رژیمهای تنش در این پژوهش با نتایج بررسی دیگر پژوهشگران در این محدوده و به ویژه با نتایج اندازه گیریهای ژئودزی با GPS همخوانی خوبی نشان میدهد.
آرمان هروی؛ حمید نظری؛ علیرضا شهیدی؛ مرتضی طالبیان
چکیده
گسـل گرمسـار با درازایی نزدیک به 75 کیـلومتـر بـا راسـتـای تقریبی خـاوری - بـاختری در شمال گرمسار و در دامنه جنوبی بخش خاوری البرز مرکزی با شیب رو به شـمال، در ادامه خـاوری گسـل ایـوانکـی دیده میشود. برپایه مطالعات ریختزمینساختی انجام شده در این پژوهش سـامانه گسـلی گرمـسار به 5 قطعه ساختاری قابل تقسیم است که از خاور (روستای ...
بیشتر
گسـل گرمسـار با درازایی نزدیک به 75 کیـلومتـر بـا راسـتـای تقریبی خـاوری - بـاختری در شمال گرمسار و در دامنه جنوبی بخش خاوری البرز مرکزی با شیب رو به شـمال، در ادامه خـاوری گسـل ایـوانکـی دیده میشود. برپایه مطالعات ریختزمینساختی انجام شده در این پژوهش سـامانه گسـلی گرمـسار به 5 قطعه ساختاری قابل تقسیم است که از خاور (روستای دهنمک) به باختر (ایوانکی) گسترش مییابد و با توجه به این قطـعهبندی میتوان پاره گسل کوه سرخ در بخش باختری گرمسار در تاقدیس کوهسرخ را به عنوان گسلی مستقل با شیب به سوی شمال و سازوکار فشاری همراه با مؤلفه کوچک برشی چپگرد در نظر گرفت. بر پایه مشاهدات و اندازهگیری تنش دیرین در گستره گسل گرمسار، در ایستگاه بنکوه و در بخش خاوری گسل گرمسار میتوان چنین انگاشت که سوی تنش دیرین در محدوده زمانی نئوژن شمالی - جنوبی با مؤلفه فشاری بوده است. در حالیکه بر پایه دادههای بهدست آمده از مطالعات ریختزمینساخت سازوکار جوان و چیره گسل گرمسار در پاره خاوری (پارهگسلی 1) چپ بر همراه با مؤلفه فشاری است. از سوی دیگر در تاقدیس کوهسرخ در بخش باختری گستره مورد پژوهش، سوی تنش را میتوان در دوره کواترنری خاوری- باختری و تحتتأثیر گسل راندگی با مؤلفه چپگرد در نظر گرفت. بر پایه این پژوهش از دیدگاه هندسی گسل گرمسار گسلی با شیب به سوی شمال و قابل قطعهبندی به 5 پارهگسلی است که با توجه به راستا و هندسه هر پارهگسلی، سازوکار آن از چپبر با مؤلفه فشاری تا کششی قابل تقسیمبندی است و گسل گرمسار در ردیف گسلهای فعال در بازه زمانی کواترنری بهشمار میرود. بیشینه و کمینه جابهجایی افقی چپبر اندازهگیری شده بر روی این گسل برابر 220 متر و 4 متر بر روی پارهگسلهای 1 و 3 از سامانه گسلی گرمسار بر روی آبراهههای جابهجا شده قابل مشاهده است.