سیمیندخت یونسی؛ محمدرضا حسینزاده؛ محسن مؤید؛ عباس مقصودی
چکیده
محدوده مورد مطالعه در مرکز ناحیه لوت و جنوبیترین بخش نوار آتشفشانی- نفوذی ائوسن-الیگوسن لوت قرار گرفته است.سنگهای آذرین اصلی رخنمون یافته در این محدوده شامل واحدهای وسیع و ستبر آتشفشانی (آندزیت بازالتی، آندزیت، تراکیآندزیت) و آتشفشانی- نیمه آتشفشانی (داسیت - ریوداسیت) با توفهای وابسته به سن ائوسن میانی و ائوسن- الیگوسن است که ...
بیشتر
محدوده مورد مطالعه در مرکز ناحیه لوت و جنوبیترین بخش نوار آتشفشانی- نفوذی ائوسن-الیگوسن لوت قرار گرفته است.سنگهای آذرین اصلی رخنمون یافته در این محدوده شامل واحدهای وسیع و ستبر آتشفشانی (آندزیت بازالتی، آندزیت، تراکیآندزیت) و آتشفشانی- نیمه آتشفشانی (داسیت - ریوداسیت) با توفهای وابسته به سن ائوسن میانی و ائوسن- الیگوسن است که استوک و دایکهای میکرودیوریتی با ترکیبی از گابرودیوریت تا کوارتزدیوریت به سن الیگوسن در آنها نفوذ کردهاند. بافت چیره در این سنگهاپورفیریتیک و شامل کانیهای اصلی پلاژیوکلاز،کلینوپیروکسن، هورنبلند، فلدسپار پتاسیم، کوارتز وکمی بیوتیت وکانیهایفرعیآپاتیت، زیرکن، روتیل و کانیهای کدراست. این سنگهابا سرشت بیشتر کالکآلکالن پتاسیم بالا تا شوشونیتی، از نوع I و متاآلومینوس هستند و با غنیشدگی LILE و LREE و همچنین Th نسبت به HFSE، تهیشدگی از Nb، Tiو Taو تهیشدگی کم در HREE و Y مشخص میشوند که این ویژگیها افزون بر موقعیت زمینساختی حاشیه فعال قارهای، در همهسنگهای کالکآلکالن پسبرخوردی نیز دیده میشوند. با وجود مقادیر پایینNb/La، Nb/U و Ce/Pb، مقدار Sm/Yb (1/2-6/1) نشانگر آلایش کم ماگما با پوسته به نسبت نازک بوده که در توافق با ستبرای کم پوسته در این منطقه (km 38-36) است. بر پایه ژئوشیمی عناصر کمیاب و REE، عامل اصلی فعالیت ماگمایی در ماهور ذوب بخشی گوشته سنگکرهای متاسوماتیسم شده (شبیهE-MORB) با ترکیب اسپینل-لرزولیت دارای کمی گارنت و با حضور فلوگوپیت است که بر پایه مجموعه درشتبلورها، الگوی REE با بیهنجاری منفی Eu (9/0- 63/0Eu/Eu*=) و همچنین کالیبراسیون La/Yb نسبت به ستبرای پوسته، تحت تبلور به نسبت خشک در اتاقک ماگمایی کمژرفا (Km40>) بوده است. بافتهای غیرتعادلی، الگوی چندعنصری و REE و بررسی مقدار Yو K2O/Na2O در سنگهای آذرین ماهور نشان میدهد که افزون بر تفریق، آلایش و آمیختگی با ماگمای اسیدی پوسته زیرین آمفیبولیتی به علت گرمای ماگمای گوشتهای و همچنین فرایند AFC در تکامل ماگما نقش مهمی داشتهاند. نمودار La در برابرLa/Sm ذوب بخشی و مقادیر3/13-10=Nb/Ta نقش پوسته زیرین را در تکامل ماگما نشان میدهد. حضور هورنبلند بیش از بیوتیت، منشأ گوشته- پوسته، مقدار Ce، Ba، Rb، Sr و Rb/Zr، نمودارهای تعیین موقعیت زمینساختی و شواهد زمینشناسی ناحیهای از جمله سن بسته شدن اقیانوس نوتتیس، نائین- بافت و سیستان و قطع آمیزههای افیولیتی توسط گدازههای ائوسن در اطراف بیرجند، بیانگر تشکیل فعالیت ماگماییترشیریمحدوده ماهور و همچنین لوت در موقعیت زمینساختی پس از برخورد است. ماهیت کالکآلکالن و اثر ژئوشیمیایی فرورانش در این سنگهابه منشأ گوشته متاسوماتیزه به ارث رسیده از فرورانش کمشیب صفحه عربیبه زیر صفحه ایران مرکزی در مزوزوییک (فرورانشپوسته اقیانوسی نوتتیس) مربوط است. سازوکار احتمالی برای این فعالیت ماگمایی، کنارهگیری صفحه فرورانش یافته و فرونشست کششی پس از کوهزایی است که فعالیت گسلهای امتدادلغز و برشی نهبندان و نایبند و همچنین ستبرای پوسته در چگونگی جایگیری آن نقش مهمی داشته است. دگرسانی گرمابیسنگهای آذرین را تحت تأثیر قرار داده و کانهزایی روی و مس بهصورت رگهای، رگچهای و پرکننده فضای بین برشی در پهنه خردشده گسلی و بیشتر در واحد داسیت- ریوداسیتی صورت گرفته است.
حسن اشراقی؛ ابراهیم راستاد؛ محمدهاشم امامی؛ علی عسگری
چکیده
کانهزایی طلای هیرد در استان خراسان جنوبی در فاصله 140 کیلومتری جنوب بیرجند، در شمال بلوک لوت قرار دارد. در محدوده کانهزایی طلای هیرد، قدیمیترین واحدهای سنگی مربوط به ژوراسیک و کرتاسه است که توسط توالیهای آتشفشانی- رسوبی ترشیری پوشیده شدهاند. تودههای نفوذی گرانیت، گرانودیوریت- کوارتزدیوریت و گابرونوریت در توالیهای ...
بیشتر
کانهزایی طلای هیرد در استان خراسان جنوبی در فاصله 140 کیلومتری جنوب بیرجند، در شمال بلوک لوت قرار دارد. در محدوده کانهزایی طلای هیرد، قدیمیترین واحدهای سنگی مربوط به ژوراسیک و کرتاسه است که توسط توالیهای آتشفشانی- رسوبی ترشیری پوشیده شدهاند. تودههای نفوذی گرانیت، گرانودیوریت- کوارتزدیوریت و گابرونوریت در توالیهای ترشیری نفوذ کردهاند. ولی آثار کانهزایی تنها در درون و حاشیه استــــــوک نیمهژرف گرانـــودیوریت- کوارتزدیوریت با بافت پورفیری مشاهده میشود. با توجه به این که توده نیمهژرف گرانودیوریت- کوارتزدیوریت مولد کانهزایی حاوی ایلمنیت و فاقد مگنتیت بوده و نیز دارای خاصیت مغناطیسیپذیری (1.5*10-4 SI Units) کم و نسبت پایین Fe2O3/FeO (<0.5) است، لذا میتوان آن را در رده گرانیتوییدهای ایلمنیتی یا کاهیده (Low fO2) قرار داد. کانهزایی در محدوده معدنی هیرد براساس فاصله از توده نفوذی به سه بخش اصلی کانهزایی با میزبان توده نفوذی، کانهزایی در حاشیه توده نفوذی و کانهزایی دور از توده نفوذی قابل تفکیک است. این سه بخش از نظر سنگ میزبان، دگرسانی، کانیشناسی، ساخت، بافت و محتوای فلزی با هم متفاوت است. در کانهزایی با میزبان توده نفـــوذی سنگ میزبان کانهزایی، توده نفوذی مولد کانهزایی، یعنی استوک نیمهژرف گرانودیوریت- کــــوارتزدیوریت است. سه نوع رگه- رگچه اصلی در کانهزایی با میزبان توده نفوذی دیده میشوند که شامل رگه- رگچههای تورمالین- کوارتز- سریسیت و سولفید (TQSS)، کوارتز- کلسیت و سولفید (QCS) و کوارتز- کلسیت (QC) با سولفید کمیاب است. این رگه- رگچهها دارای آرایش صفحهای و استوکورکی است. کانهزایی حاشیه توده نفوذی در توالیهای آتشفشانی- رسوبی که تحت نفوذ توده مولد کانهزایی قرار گرفتهاند، مشاهده میشود. سولفیدها به صورت پراکنده، رگه- رگچهای و حتی تودهای دیده میشوند. رگه- رگچههای استوکورکی و به ندرت صفحهای موجود در این کانهزایی دارای کوارتز، کلسیت و سولفید هستند. دگرسانی سریسیتی، سیلیسی وکربناتی مهمترین دگرسانیهای همراه با زونهای عیاردار است. کانهزایی دور از توده نفوذی در پهنههای گسلی به صورت زونهای سیلیسی و کربناتی به همراه اکسید و هیدرواکسیدهای آهن در سطح قابل شناسایی هستند. مقایسه مهمترین ویژگیهای کانهزایی طلای هیرد (از جمله جایگاه زمینشناسی، سنگ میزبان، کانیشناسی، پاراژنز کانیها، محتوای فلزی، ساخت، بافت و دگرسانی) با ویژگیهای تیپهای مختلف کانهزایی طلا در دنیا، نشان میدهد که کانهزایی طلای هیرد بیشترین شباهت را با ذخایر طلای مرتبط با تودههای نفوذی گرانیتوییدی کاهیده دارد.