زمین شناسی اقتصادی
هادی محمدیان؛ وارطان سیمونز؛ کمال سیاه چشم
چکیده
محدوده ساریخانلو در شمال‌غرب مشگین‌شهر قرار دارد. واحدهای آذرین منطقه شامل توالی‌های آذرآواری پالئوسن-ائوسن و واحدهای آتشفشانی آندزیت-بازالتی است. واحدهای سنگی منطقه سرشت کالک‌آلکالن پتاسیم بالا تا شوشونیتی و ماهیت متاآلومینوس دارند، که در موقعیت تکتونیکی بالا آمدگی پس از برخورد تشکیل شده‌اند. فعالیت سیستم گرمابی در این ...
بیشتر
محدوده ساریخانلو در شمال‌غرب مشگین‌شهر قرار دارد. واحدهای آذرین منطقه شامل توالی‌های آذرآواری پالئوسن-ائوسن و واحدهای آتشفشانی آندزیت-بازالتی است. واحدهای سنگی منطقه سرشت کالک‌آلکالن پتاسیم بالا تا شوشونیتی و ماهیت متاآلومینوس دارند، که در موقعیت تکتونیکی بالا آمدگی پس از برخورد تشکیل شده‌اند. فعالیت سیستم گرمابی در این منطقه منجر به تشکیل رگه‌ها و کلاهک‌های سیلیسی و انواع دگرسانی‌های پروپیلیتیک، فیلیک، سیلیسی و آرژیلیک (شامل حد واسط و پیشرفته) شده است. کانه‌های فلزی تشکیل شده در کانسار ساریخانلو شامل پیریت، طلای آزاد، آرسنوپیریت و انواع اکسید-های آهن و به مقدار جزئی مالاکیت است که طی چهار مرحله کانه‌زایی تشکیل شده‌اند. عیار طلا در بیشتر نمونه‌های سطحی این کانسار در حد ppb650-300 می‌باشد که به شکل طلای آزاد همرشد با پیریت یا در پیریت‌های نسل دوم میزبانی می‌شود. مطالعات میانبارهای سیال نشان داد که دمای همگن‌شدن در رگه‌های سیلیسی بین oC 175 تا 355 است که با توجه به فشار پایین میانبارهای سیال (اغلب کمتر از40 بار) می‌تواند نشانگر دمای به دام افتادن سیال باشد. شوری میانبارهای سیال بین 2/0 تا 3 درصد وزنی معادل نمک طعام است. شرایط فیزیکوشیمیایی سیال کانه‌زا و مجموعه کانی‌های دگرسانی و سنگ میزبان آتشفشانی نشانگر شباهت کانسار ساریخانلو با کانسارهای اپی‌ترمال سولفیداسیون پایین می‌باشد.
نگین فضلی؛ مجید قادری؛ دیوید لنتز؛ جیان‌وی لی
چکیده
کانسار نارباغی شمالی در 26 کیلومتری شمال‌خاور ساوه و در بخش میانی کمربند ماگمایی ارومیه- دختر واقع شده است. در این محدوده، نفوذ توده نیمه‌ژرف به سن بعد از ائوسن (الیگوسن- میوسن) به درون واحدهای آتشفشانی- رسوبی ائوسن، سبب ایجاد زون‌های دگرسانی وسیع فیلیک، آرژیلیک، پروپیلیتیک، تورمالینی و تشکیل کانه‌زایی نقره- مس تیپ اپی‌ترمال شده ...
بیشتر
کانسار نارباغی شمالی در 26 کیلومتری شمال‌خاور ساوه و در بخش میانی کمربند ماگمایی ارومیه- دختر واقع شده است. در این محدوده، نفوذ توده نیمه‌ژرف به سن بعد از ائوسن (الیگوسن- میوسن) به درون واحدهای آتشفشانی- رسوبی ائوسن، سبب ایجاد زون‌های دگرسانی وسیع فیلیک، آرژیلیک، پروپیلیتیک، تورمالینی و تشکیل کانه‌زایی نقره- مس تیپ اپی‌ترمال شده است. سنگ‌های نفوذی این محدوده دارای طیف ترکیبی دیوریت- مونزودیوریت با ماهیت کالک‌آلکالن بوده که در موقعیت زمین‌ساختی مربوط به کمان آتشفشانی در ارتباط با حاشیه فرورانش اقیانوس نئوتتیس به زیر خردقاره ایران مرکزی تشکیل شده‌اند. کانه‌زایی نقره- مس در کانسار نارباغی شمالی به شکل رگه‌ای و رگه‌های برشی با میزبان اصلی آندزیت، توف خرده‌سنگی، دیوریت و مونزودیوریت رخ داده است. کانی‌شناسی ماده معدنی شامل کانی‌های سولفیدی کالکوپیریت، پیریت و اسفالریت، کانی‌های سولفوسالتی تنانتیت و تتراهدریت، کانی‌های اکسیدی گوتیت و هماتیت و کانی‌های کربناتی مالاکیت و آزوریت است. همچنین دگرسانی در کانسار نارباغی شمالی دارای یک الگوی تمرکز نسبی است و دگرسانی‌های آرژیلیک، سریسیتی و کلسیتی در ارتباط نزدیک با بخش‌های پرعیار نقره و مس هستند و دگرسانی تورمالینی و پروپیلیتیک بیشتر در حاشیه توده معدنی گسترش دارد. با توجه به ویژگی‌های اصلی کانه‌زایی از جمله محیط ژئودینامیکی، سنگ میزبان، کانی‌شناسی، محتوای فلزی، ژئومتری ماده معدنی، دگرسانی و مقایسه این ویژگی‌ها با ویژگی‌های بنیادین کانسارهای اپی‌ترمال، می‌توان کانسار نارباغی شمالی را در رده کانه‌زایی رگه‌ای اپی‌ترمال سولفیداسیون حدواسط قرار داد.
زمین شناسی اقتصادی
میترا افتخاری؛ محمدرضا حسین زاده؛ محسن مؤید
چکیده
منطقه مورد مطالعه در مجاورت روستای شربیت و در فاصله 28 کیلومتری شمال شرق اهر )استان آذربایجان‌شرقی( واقع شده است. توده کوارتزمونزونیتی واقع در این منطقه میزبان تورمالین‌های گرمابی است که بر مبنای ویژگی‌های بافتی بصورت رگه‌ای، برشی، توده‌های کوارتز- تورمالینی و تورمالین‌های پرکننده فضای خالی مشاهده می‌شوند. بر اساس مطالعات سنگ‌نگاری ...
بیشتر
منطقه مورد مطالعه در مجاورت روستای شربیت و در فاصله 28 کیلومتری شمال شرق اهر )استان آذربایجان‌شرقی( واقع شده است. توده کوارتزمونزونیتی واقع در این منطقه میزبان تورمالین‌های گرمابی است که بر مبنای ویژگی‌های بافتی بصورت رگه‌ای، برشی، توده‌های کوارتز- تورمالینی و تورمالین‌های پرکننده فضای خالی مشاهده می‌شوند. بر اساس مطالعات سنگ‌نگاری و نتایج ریزکاو الکترونی (EPMA)، تورمالینها از نوع دراویت- شورلیت (با تمایل بیشتر به سمت دراویت) بوده و در گروه قلیایی قرار میگیرند. ویژگی‌هایی مانند نسبت بالای Mg به Fe، منطقهبندی، مقدار F و تمایل به سمت بیرونی بردارهای تهی شدن از قلیایی و پروتونزدایی، نشانگر تشکیل تورمالینها در شرایط گرمابی میباشند. روند عمومی عناصر نادر خاکی تورمالینها با سنگ درونگیر مطابقت دارد، بهطوریکه که در این نمونهها نیز عناصر نادر خاکی سبک نسبت عناصر نادر خاکی سنگین غنی‌شدگی نشان میدهند. این الگو بیانگر کنترل این عناصر توسط سنگ میزبان بوده و نشان می‌دهد که سیال گرمابی غنی از بُر نقش نسبتاَ کمتری داشته است.
علی عابدینی
چکیده
منطقه بصیرآباد (شمال خاور اهر، استان آذربایجان شرقی) بخشی از پهنه ماگمایی سنوزوییک اهر- ارسباران در شمال باختر ایران است. نفوذ سنگ‌های آذرین گرانیتی و گرانودیوریتی به سن الیگوسن به درون سنگ‌های آتشفشانی ائوسن (آندزیت، تراکی‌آندزیت، آندزی- بازالت و بازالت) سبب رخداد کانیسازی فلزی به همراه گسترش پهنه‌های دگرسانی گسترده‌ای ...
بیشتر
منطقه بصیرآباد (شمال خاور اهر، استان آذربایجان شرقی) بخشی از پهنه ماگمایی سنوزوییک اهر- ارسباران در شمال باختر ایران است. نفوذ سنگ‌های آذرین گرانیتی و گرانودیوریتی به سن الیگوسن به درون سنگ‌های آتشفشانی ائوسن (آندزیت، تراکی‌آندزیت، آندزی- بازالت و بازالت) سبب رخداد کانیسازی فلزی به همراه گسترش پهنه‌های دگرسانی گسترده‌ای در این منطقه شده است. بررسی‌های کانی‌شناسی نشان میدهند که این پهنه‌ها شامل دگرسانی‌های سیلیسی (کوارتز)، آرژیلیک حد واسط و پیشرفته (کائولینیت، اسمکتیت، کوارتز و آلونیت)، و پروپیلیتیک (کلریت، اپیدوت، آلبیت وکلسیت) هستند. کانسنگ‌های درونزاد در رگه‌ها و رگچه‌های پهنه دگرسانی سیلیسی شامل پیریت، کالکوپیریت و گالن هستند که توسط کوولیت، کانی‌های کربناتی مس (مالاکیت و آزوریت) و اکسیدها و هیدرواکسید‌های آهن (گوتیت، لیمونیت و هماتیت) با منشأ برونزاد همراهی می‌شوند. الگوهای توزیع REEs بهنجار شده با کندریت تفریق و غنی‌شدگی LREEs نسبت به HREEs و رخداد بی‌هنجاری‌های منفی متغیر Eu در همه پهنه‌های دگرسانی را نمایش میدهند. محاسبات تعادل جرم عناصر با استفاده از روش ایزوکون نشان میدهند که پهنه‌های دگرسانی سیلیسی و آرژیلیک حد واسط در طی توسعه و تکوین خود به ترتیب دچار تهی‌شدگی و غنی‌شدگی REEs شده‌اند. افزون بر این، گسترش پهنه‌های دگرسانی آرژیلیک پیشرفته و پروپیلیتیک با غنی‌شدگی LREEs و تهی‌شدگی انتخابی HREEs همراه بوده است. بررسی‌های بیشتر آشکار می‌کنند که رخداد بی‌هنجاری منفی Eu (20/0- 23/0) در پهنه دگرسانی سیلیسی با فراوانی یون‌های کلریدی، افزایش فوگاسیته اکسیژنسامانه گرمابی و طبیعت به شدت اسیدی سیال در ارتباط است. نتایج به دست آمده از مطالعات زمین‌شیمیایی (محاسبات تعادل جرم، تغییرات در مقادیر بی‌هنجاری‌های Eu و Ce و نسبت‌های عناصر خاکی کمیاب) پیشنهاد می‌کنند که تغییرات pH و دما، فوگاسیته اکسیژن، اختلاف در فراوانی و نوع یون‌های کمپلکس‌ساز در محلول، نسبت آب به سنگ و حضور کانی‌هایی مانند کائولینیت، گوتیت، اسمکتیت، هماتیت و آلونیت نقش مهمی در تفریق، تحرک، و توزیع لانتانیدها در سامانه دگرسانی مورد مطالعه داشته‌اند.
مینا بویری کناری؛ ابراهیم راستاد؛ محمد محجل؛ علی ناکینی؛ معصومه حق‌دوست
چکیده
کانسار روی- سرب- (نقره) تپه‌سرخ با سنگ میزبان سیلتستون، دولومیت و توف به سن کرتاسه زیرین در بخش شمالی رشته ایرانکوه در جنوب اصفهان قرار دارد. کانی‌های سولفیدی در این کانسار شامل اسفالریت، گالن، تتراهدریت، پیریت و به مقدار کمتر کالکوپیریت، بورنیت و مارکازیت است. کانی‌های باطله بیشتر شامل دولومیت، کوارتز و باریت است. رخساره‌های سولفیدی ...
بیشتر
کانسار روی- سرب- (نقره) تپه‌سرخ با سنگ میزبان سیلتستون، دولومیت و توف به سن کرتاسه زیرین در بخش شمالی رشته ایرانکوه در جنوب اصفهان قرار دارد. کانی‌های سولفیدی در این کانسار شامل اسفالریت، گالن، تتراهدریت، پیریت و به مقدار کمتر کالکوپیریت، بورنیت و مارکازیت است. کانی‌های باطله بیشتر شامل دولومیت، کوارتز و باریت است. رخساره‌های سولفیدی دیده شده در این کانسار را می‌توان بر پایه ساخت و بافت و موقعیت قرارگیری آنها نسبت به گسل عادی همزمان با رسوب‌گذاری به رخساره‌های رگه- رگچه‌ای، لایه‌ای و توده‌ای دسته‌بندی کرد. دگرسانی دولومیتی- سیلیسی، از دگرسانی‌های اصلی دیده شده به همراه کانه‌زایی سولفیدی است. بیشترین شدت دگرسانی و کانه‌زایی سولفیدی همراه آن در مجاورت گسل عادی رخ داده است. به‌طوری که با دور شدن از گسل از شدت دگرسانی و کانه‌زایی کاسته می‌شود. مطالعات ژئوشیمیایی گویای آن است که سیال کانه‌دار ماهیت اکسیدان دارد که پس از رسیدن به واحدهای میزبان دارای مواد آلی، احیا شده و عناصر همراه آن به‌صورت سولفید نهشته شده‌اند. مطالعه عناصر فرعی و کمیاب موجود در فازهای سولفیدی در رخساره‌های کانیایی مختلف نشان‌دهنده آن است که سیال کانه‌دار، یک سیال واحد با ترکیب شیمیایی مشابه بوده است. حضور بافت‌هایی چون پیریت فرامبوییدال، چین‌خوردگی سیلتستون حاوی مواد آلی همراه با لامیناسیون سولفیدی در رخساره سولفیدی لایه‌ای غنی از مواد آلی و ساختارهای دیاژنزی مانند لودکست در سیلتستون میزبان نمایانگر رخداد کانه‌زایی در زمان رسوب‌گذاری- دیاژنز است. در حالی‌که کانه‌زایی در سنگ میزبان دولومیت ناحیه‌ای به دلیل رخداد جانشینی دولومیت گرمابی در دولومیت ناحیه‌ای، در دیاژنز کم‌ژرفا صورت گرفته است. بنابراین کانسار تپه‌سرخ با توجه به داشتن ویژگی‌هایی از جمله تشکیل در محیط زمین‌ساختی کششی، وجود سنگ میزبان سیلتستونی و دولومیتی و رخداد انواع رخساره‌های سولفیدی رگه- رگچه‌ای، لامینه و توده‌ای، همانند کانسارهای نوع سدکس است.
محمدرضا حسین‌زاده؛ سجاد مغفوری؛ محسن مؤید؛ مسعود لطفه‌نیا؛ بهزاد حاج‌علیلو
چکیده
منطقه مورد مطالعه در شمال‌باختری ایران و در پهنه فلززایی طارم واقع است. دگرسانی گرمابی گسترده و کانی‌سازی‌های مس- سرب و روی به فرم افشان، رگه‌ای و رگچه‌ای در این منطقه به چشم می‌خورد. در اندیس لوبین- زرده، تزریق توده نفوذی به سن الیگوسن (qm) به درون مجموعه‌های آذرآواری (ولکانیکلاستیک) ائوسن (سازندکرج) در امتداد ساختارها و گسل‌های ...
بیشتر
منطقه مورد مطالعه در شمال‌باختری ایران و در پهنه فلززایی طارم واقع است. دگرسانی گرمابی گسترده و کانی‌سازی‌های مس- سرب و روی به فرم افشان، رگه‌ای و رگچه‌ای در این منطقه به چشم می‌خورد. در اندیس لوبین- زرده، تزریق توده نفوذی به سن الیگوسن (qm) به درون مجموعه‌های آذرآواری (ولکانیکلاستیک) ائوسن (سازندکرج) در امتداد ساختارها و گسل‌های طولی و ژرف بلندی‌های طارم سبب ایجاد دگرسانی شدید گرمابی شامل دگرسانی فیلیک، آرژیلیک، پروپیلیتیک و سیلیسی شده است. این توده دارای طیف ترکیبی کوارتزمونزونیت، کوارتز‌مونزودیوریت، و میکرودیوریت و دارای کانی‌های اصلی پلاژیوکلاز، پیروکسن، بیوتیت، هورنبلند، آلکالیفلدسپار، کوارتز و کانی‌های فرعی آپاتیت، زیرکن، کانی‌های کِدِر (اپک)، روتیل و اسفن است. ماگمای این توده سرشت کالک‌آلکالن تا با ماهیت شوشونیتی و ویژگی متاآلومینوس دارد و از دید موقعیت زمین‌ساختی، مرتبط با کمان آتشفشانی است. فعالیت‌های گرمابی حاصل از تزریق توده نفوذی یادشده سبب ایجاد دو سامانه رگه و رگچه در منطقه شده است؛ رگه- رگچه‌های کوارتزی دارای کانی‌زایی سولفیدی و رگه- رگچه‌های کربناتی تأخیری بدون کانی‌زایی. کانی‌زایی در رگه- رگچه‌های سیلیسی در امتداد گسل‌ها و شکستگی‌های منطقه که ناشی از سرد شدن توده نفوذی و زمین‌ساختی کلی منطقه هستند، صورت گرفته است. مهم‌ترین کانی‌سازی‌های منطقه شامل کانی‌های اکسیدی (ایلمنیت)، سولفیدی (پیریت، گالن، اسفالریت، کالکوپیریت)، سولفاتی (باریت) و کانی‌های ثانویه اکسیدی - هیدروکسیدی (هماتیت، گوتیت)، سولفیدی (کوولیت)، سولفاتی (انگلزیت) و کربناتی (مالاکیت و آزوریت) است. با توجه به ویژگی‌های بنیادین کانه‌زایی منطقه لوبین- زرده، از جمله محیط زمین‌ساختی، سنگ میزبان، کانی‌شناسی، محتوای فلزی، شکل رگه- رگچه‌ای و دگرسانی‌های آن و مقایسه این ویژگی‌ها با ویژگی‌های بنیادین کانسارهای اپی‌ترمال، می‌توان کانی‌زایی رگه- رگچه‌ای فلزات‌پایه (مس- سرب- روی) در منطقه لوبین- زرده را در رده کانسارهای رگه‌ای اپی‌ترمال قرار داد.
محمدحسن احمدی؛ غلامحسین شمعانیان؛ حسن عزمی
چکیده
سامانه رگه‌ای مطرآباد در ٣٠ کیلومتری جنوب باختری بجستان و در بخش شمالی بلوک لوت قرار گرفته است. سنگ‌های میزبان رگه‌ها شامل سنگ‌های آتشفشانی میانه تا اسیدی است. کانیسازی به‌صورت رگه‌ها، رگچه‌های نامنظم و برش‌های گرمابی نمود دارد. بر پایه ویژگی‌های صحرایی و بافتی چهار نوع رگه کوارتز (A B, C, و D) تشخیص داده شد. دگرسانی گرمابی در ...
بیشتر
سامانه رگه‌ای مطرآباد در ٣٠ کیلومتری جنوب باختری بجستان و در بخش شمالی بلوک لوت قرار گرفته است. سنگ‌های میزبان رگه‌ها شامل سنگ‌های آتشفشانی میانه تا اسیدی است. کانیسازی به‌صورت رگه‌ها، رگچه‌های نامنظم و برش‌های گرمابی نمود دارد. بر پایه ویژگی‌های صحرایی و بافتی چهار نوع رگه کوارتز (A B, C, و D) تشخیص داده شد. دگرسانی گرمابی در پیرامون رگه‌ها گسترش یافته است و در نزدیکی رگه‌ها شدت بیشتری دارد. دگرسانی گرمابی از مجموعه‌های سیلیسی، سریسیتی، پروپیلیتی و رسی تشکیل یافته است. رسم شاخص دگرسانی ایشیکاوا (AI) در برابر شاخص کلریت- کربنات- پیریت (CCPI)، موسوم به نمودار جعبهای دگرسانی، روندهای اصلی دگرسانی را نشان میدهند. مجموعه دگرسانی گرمابی کوارتز، آدولاریا، کلریت، ایلیت، کلسیت و پیریت که سامانه رگه‌ای مطرآباد را فراگرفته از صعود آبهای کلریدی با pH نزدیک به خنثی تا کمی قلیایی تشکیل شده است. ویژگی‌های کانی‌شناسی، دگرسانی و زمین‌شیمیایی منطقه مورد مطالعه و مقایسه آن با کانسارهای اپی‌ترمال نشانگر سامانه اپی‌ترمال از نوع سولفیدی شدن پایین است.
داریوش اسماعیلی؛ سیده زهرا افشونی
چکیده
توده گرانیتوییدی آستانه با ترکیب اصلی گرانودیوریتی و وسعتی در حدود 30 کیلومتر‌مربع بخش کوچکی از زون سنندج- سیرجان را در 40 کیلومتری اراک تشکیل داده است. این توده نفوذی به طور وسیعی متحمل دگرسانی گرمابی شده و دست‌کم شش زون دگرسانی سریسیتی، کلریتی، پروپیلیتی، آرژیلیتی، آلبیتی و تورمالینی در آن قابل شناسایی است. محاسبات شاخص شیمیایی ...
بیشتر
توده گرانیتوییدی آستانه با ترکیب اصلی گرانودیوریتی و وسعتی در حدود 30 کیلومتر‌مربع بخش کوچکی از زون سنندج- سیرجان را در 40 کیلومتری اراک تشکیل داده است. این توده نفوذی به طور وسیعی متحمل دگرسانی گرمابی شده و دست‌کم شش زون دگرسانی سریسیتی، کلریتی، پروپیلیتی، آرژیلیتی، آلبیتی و تورمالینی در آن قابل شناسایی است. محاسبات شاخص شیمیایی دگرسانی (CIA) نشان می‌دهد که زون دگرسانی سریسیتی 47/63%، زون دگرسانی کلریتی 73/59%، زون دگرسانی پروپیلیتی 54/61%، زون دگرسانی آرژیلیتی 69/63%، زون دگرسانی آلبیتی 61/60% و زون دگرسانی تورمالینی 43/65% دستخوش دگرسانی گرمابی شده است. بررسی‌های تغییرات جرم عناصر براساس عنصر آلومینیم (به‌عنوان عنصر ناظر بی‌تحرک) نیز نشان می‌دهد که در تمام زون‌های دگرسانی این منطقه مقادیر قابل ملاحظه‌ای از اکسیدهای CaO، MgO، Fe2O3 و TiO2 و همچنین LFSE ها از جملهBa ، Cs، Sr، Rb و Kشسته و از سیستم خارج شده است. نتایج به‌دست آمده نشان میدهند که SiO2 در زون‌های دگرسانی سریسیتی، آرژیلیتی و تورمالینی به وسیله سیال‌های دگرسان‌کننده وارد سیستم شده است. Al2O3 به‌دلیل ماهیت نامتحرک خود، تغییر جرم نشان نمی‌دهد. سایر اکسیدها از جمله P2O5،K2O ،Na2O ،MnO و LOI در زون‌های مختلف رفتارهای متفاوتی نشان داده و Sc و (HFSE) Y در تمام زون‌ها کاهش جرم دارند. از این گروه، Ga (به استثنای زون کلریتی) و U (به استثنای زون سریسیتی) از سیستم خارج شـده‌اند. در زون فیلیک (سریسیتی) عناصر Nd،Pr ،Ce ،La (LREE) وSm ، Gd، Eu (MREE) و Yb (HREE) افزایش و Er،Ho ، Dy کاهش جرم نشان میدهند، در حالی‌که Tb و Lu هیچ‌گونه تغییر جرمی ندارند. در زون کلریتی به استثنای Eu وYb که به سیستم اضافه شده است و Lu که تغییر جرم نشان نمی‌دهد، سایر عناصر REE از سیستم خارج شده‌اند. همچنین در سایر زون‌های دگرسانی مورد مطالعه، عناصر REE شسته شده‌اند.
