زمین شناسی اقتصادی
پوریا محمودی محمودی؛ ابراهیم راستاد؛ عبدالرحمان رجبی؛ مهران مرادپور
چکیده
کانسار روی- سرب (باریت) هفتسواران شرقی به سن کرتاسه تحتانی، در منطقه معدنی اراک، در محیط کششی حوضه پشت قوسی ملایر- اصفهان تشکیل شده است. کانهزایی در کانسار هفتسواران شرقی در دو افق مجزا رخ داده است. افق اول یا افق اصلی کانهزایی در بخش فوقانی واحد آهکی KLلایه و افق دوم در آهکهای نازک‌لایه واحد Ksh,m تشکیل شده است. ساخت ...
بیشتر
کانسار روی- سرب (باریت) هفتسواران شرقی به سن کرتاسه تحتانی، در منطقه معدنی اراک، در محیط کششی حوضه پشت قوسی ملایر- اصفهان تشکیل شده است. کانهزایی در کانسار هفتسواران شرقی در دو افق مجزا رخ داده است. افق اول یا افق اصلی کانهزایی در بخش فوقانی واحد آهکی KLلایه و افق دوم در آهکهای نازک‌لایه واحد Ksh,m تشکیل شده است. ساخت و بافت ماده معدنی جانشینی، تودهای و رگه- رگچهای و دگرسانیهای اصلی آن دولومیتی، سیلیسی و کلسیتی است. کانیهای سولفیدی کانسار شامل اسفالریت، گالن، کالکوپیریت، تترائدریت، پیریت، بورنیت، کالکوسیت و کولیت و کانیهای باطله آن کوارتز، کلسیت و دولومیت هستند. مطالعات کاتدولومینسانس روی کانیهای کربناته نشان‌دهنده تشکیل سه نسل دولومیت و یک نسل کلسیت است. نسل اول دولومیتها همراه با کانهزایی ضعیف و نسل دوم، دولومیتهای غنی از آهن هستند که کانهزایی مرحله اصلی را همراهی میکنند. دولومیتهای تأخیری نسل سوم، همراه با کلسیت هستند و مراحل مختلف کانهزایی را قطع میکنند. حضور پیریت فرامبوییدال همراه با اسفالریت و گالن در زمینه آن و باریتهای ریز خودشکل، حاکی از رخداد کانهزایی در مراحل رسوب‌گذاری و ابتدای دیاژنز اولیه در نزدیک کف دریاست. در ادامه، مرحله اصلی کانهزایی با گسترش بافت جانشینی سولفیدهای درشت‌بلور نسل دوم به جای سولفیدهای نسل اول در زیر کف دریا مشخص میشود. با توجه به تشکیل کانهزایی هفتسواران شرقی در محیط زمینساختی کششی، سنگ میزبان آهک تودهای و رخداد کانهزایی به‌صورت جانشینی در زیر کف دریا در طی دیاژنز، میتوان این کانسار را همانند کانسارهای نوع ایرلندی در نظر گرفت.
مینا بویری کناری؛ ابراهیم راستاد؛ محمد محجل؛ علی ناکینی؛ معصومه حق‌دوست
چکیده
کانسار روی- سرب- (نقره) تپه‌سرخ با سنگ میزبان سیلتستون، دولومیت و توف به سن کرتاسه زیرین در بخش شمالی رشته ایرانکوه در جنوب اصفهان قرار دارد. کانیهای سولفیدی در این کانسار شامل اسفالریت، گالن، تتراهدریت، پیریت و به مقدار کمتر کالکوپیریت، بورنیت و مارکازیت است. کانیهای باطله بیشتر شامل دولومیت، کوارتز و باریت است. رخساره‌های سولفیدی ...
بیشتر
کانسار روی- سرب- (نقره) تپه‌سرخ با سنگ میزبان سیلتستون، دولومیت و توف به سن کرتاسه زیرین در بخش شمالی رشته ایرانکوه در جنوب اصفهان قرار دارد. کانیهای سولفیدی در این کانسار شامل اسفالریت، گالن، تتراهدریت، پیریت و به مقدار کمتر کالکوپیریت، بورنیت و مارکازیت است. کانیهای باطله بیشتر شامل دولومیت، کوارتز و باریت است. رخساره‌های سولفیدی دیده شده در این کانسار را میتوان بر پایه ساخت و بافت و موقعیت قرارگیری آنها نسبت به گسل عادی همزمان با رسوب‌گذاری به رخساره‌های رگه- رگچهای، لایه‌ای و تودهای دسته‌بندی کرد. دگرسانی دولومیتی- سیلیسی، از دگرسانیهای اصلی دیده شده به همراه کانهزایی سولفیدی است. بیشترین شدت دگرسانی و کانهزایی سولفیدی همراه آن در مجاورت گسل عادی رخ داده است. به‌طوری که با دور شدن از گسل از شدت دگرسانی و کانهزایی کاسته میشود. مطالعات ژئوشیمیایی گویای آن است که سیال کانه‌دار ماهیت اکسیدان دارد که پس از رسیدن به واحدهای میزبان دارای مواد آلی، احیا شده و عناصر همراه آن به‌صورت سولفید نهشته شده‌اند. مطالعه عناصر فرعی و کمیاب موجود در فازهای سولفیدی در رخساره‌های کانیایی مختلف نشان‌دهنده آن است که سیال کانه‌دار، یک سیال واحد با ترکیب شیمیایی مشابه بوده است. حضور بافت‌هایی چون پیریت فرامبوییدال، چین‌خوردگی سیلتستون حاوی مواد آلی همراه با لامیناسیون سولفیدی در رخساره سولفیدی لایه‌ای غنی از مواد آلی و ساختارهای دیاژنزی مانند لودکست در سیلتستون میزبان نمایانگر رخداد کانهزایی در زمان رسوب‌گذاری- دیاژنز است. در حالی‌که کانهزایی در سنگ میزبان دولومیت ناحیه‌ای به دلیل رخداد جانشینی دولومیت گرمابی در دولومیت ناحیه‌ای، در دیاژنز کم‌ژرفا صورت گرفته است. بنابراین کانسار تپه‌سرخ با توجه به داشتن ویژگی‌هایی از جمله تشکیل در محیط زمینساختی کششی، وجود سنگ میزبان سیلتستونی و دولومیتی و رخداد انواع رخساره‌های سولفیدی رگه- رگچهای، لامینه و تودهای، همانند کانسارهای نوع سدکس است.
سید تقی دلاور؛ ایرج رسا؛ محمد لطفی؛ گرگور بورگ؛ نعمت‌اله رشید نژاد عمران؛ پیمان افضل
چکیده
کانسار روی - سرب تنگِ‌دِزان در انتهایی‌ترین گوشه باختری استان اصفهان و در 22 کیلومتری باختر شهرستان بویین میاندشت، در محور کانهزایی سرب و روی ملایر- اصفهان قرار دارد. این کانسار یکی از کانسارهای چینه‌کران (استراتاباند) در توالی کربناتی ژوراسیک --کرتاسه است. ماده معدنی در این کانسار با دو ژئومتری رخنمون دارد؛ 1) لایه‌ای و عدسی‌شکل ...
بیشتر
کانسار روی - سرب تنگِ‌دِزان در انتهایی‌ترین گوشه باختری استان اصفهان و در 22 کیلومتری باختر شهرستان بویین میاندشت، در محور کانهزایی سرب و روی ملایر- اصفهان قرار دارد. این کانسار یکی از کانسارهای چینه‌کران (استراتاباند) در توالی کربناتی ژوراسیک --کرتاسه است. ماده معدنی در این کانسار با دو ژئومتری رخنمون دارد؛ 1) لایه‌ای و عدسی‌شکل و همخوان با لایه‌بندی؛ 2) قطع‌کننده و در امتداد شکستگی‌ها به صورت ثانویه. در کانسار تنگِ‌دِزان دو رخساره کانه‌دار تشخیص داده شده است؛ 1- رخساره سنگ‌آهک دولومیتی (میکرواسپاریت) که دارای 3 افق اصلی کانه‌دار است و کانه‌های اصلی آن ساده و دربردارنده گالن، اسفالریت، پیریت هستند که به صورت جانشینی و پرکننده فضای خالی و همچنین در شکستگی‌ها حضور دارند؛ 2- رخساره سنگ‌آهک بلورین مارنی که آثار کانهزایی روی و سرب به‌صورت خیلی ضعیف، دانه پراکنده و بسیار ریز در آن دیده میشود. کانسار دربردارنده دو بخش برون‌زاد در سطح و سولفید در ژرفاست و همبود کانه‌ای آن گالن، اسفالریت، پیریت، همی‌مورفیت، اسمیت‌زونیت، سروزیت و کمتر هیدروزنسیت و باریت است. عناصر نقره و کادمیم در این کانسار عیار قابل توجهی دارند و به عنوان محصول فرعی مطرح هستند. بررسی‌های انجام‌شده و وجود شواهدی چون ویژگی‌های زمین‌شناسی و رخساره‌های کانه‌دار، گسترش پهنه‌های برون‌زاد و سولفیدی، ژئومتری ماده معدنی، همبود کانیایی، ساخت و بافت ماده معدنی در مقیاس‌های مختلف، دگرسانیهای موجود به‌ویژه دولومیتی شدن و مطالعات لیتوژئوشیمیایی همگی نشان از آن دارد که کانسار روی- سرب تنگِ‌دِزان در ردیف کانسارهای نوع دره می‌سی‌سی‌پی قرار می‌گیرد.
عبدالرحمان رجبی؛ ابراهیم راستاد؛ نعمت‌اله رشیدنژاد؛ رامین محمدی نیائی
چکیده
کانسار روی- سرب چاه‌میر در جنوب خاور حوضه بافق، یکی از چندین کانسار روی- سرب (مانند کوشک، زریگان و دره دهو) است که در توالی رسوبی- آتشفشانی کامبرین پیشین، همزمان با رخداد اقیانوس‌های بدون اکسیژن (Oceanic anoxic event) جهان در کامبرین، در یک محیط کافت پشت کمانی، تشکیل شده است. واحدهای سنگی میزبان کانسار سیلتستون سیاه دارای مواد آلی با میان‌لایه‌هایی ...
بیشتر
کانسار روی- سرب چاه‌میر در جنوب خاور حوضه بافق، یکی از چندین کانسار روی- سرب (مانند کوشک، زریگان و دره دهو) است که در توالی رسوبی- آتشفشانی کامبرین پیشین، همزمان با رخداد اقیانوس‌های بدون اکسیژن (Oceanic anoxic event) جهان در کامبرین، در یک محیط کافت پشت کمانی، تشکیل شده است. واحدهای سنگی میزبان کانسار سیلتستون سیاه دارای مواد آلی با میان‌لایه‌هایی از توف و توف سیلتی هستند که توسط توف‌های کربناتی سبزرنگ پوشیده شده است. در کانسار چاه‌میر، بر اساس ماهیت کانهزایی سولفیدی، بافت و کانی‌شناسی سولفیدها، میتوان چهار رخساره را از هم متمایز کرد. این رخساره‌ها بر اساس جایگاه آنها نسبت به محل خروج سیال‌های کانه‌ساز عبارتند از: 1) رخساره کانسنگ تودهای (رخساره دهانه‌ای) که بخش ستبر، پرعیار و تودهای کانسار را در خاور آن تشکیل داده و شامل دو زیررخساره سولفیدی- سیلیسی- کربناتی، در مرکز و سولفیدی-کربناتی در اطراف آن است. بافت سولفیدها در این رخساره به صورت تودهای، جانشینی، رگه- رگچهای و کلوفرم برشی شده است. 2) رخساره رگه- رگچهای (زون تغذیه‌کننده) شامل رگه‌های سولفیدی و سیلیسی است که به صورت قطع‌کننده لایه‌بندی سنگ میزبان، در زیر رخساره کانسنگ تودهای تشکیل شده است. بافت‌های رگه- رگچهای و جانشینی سولفیدها سیمای اصلی این رخساره را تشکیل می‌دهند. 3) رخساره کانسنگ لایه‌ای که ستبرای کمتری نسبت به رخساره کانسنگ تودهای دارد و با سیمای لایه‌ای و نواری و عیار پایین ماده معدنی قابل تشخیص است. این رخساره، به صورت سولفیدهای لامینه و نواری هم‌روند با لایه‌بندی سنگ میزبان (چینه‌سان)، در بخش مرکزی کانسار تشکیل شده است. 4) رخساره حاشیه‌ای، در بخش انتهایی باختر کانسار تشکیل شده و در واقع معادل رسوبی رخساره کانسنگ لایه‌ای را می‌سازد. مهم‌ترین ویژگی این رخساره وجود پیریت دانه‌پراکنده، نوارهای چرت و باریت است. با توجه به مهم‌ترین ویژگی‌های کانهزایی در منطقه چاه‌میر، از جمله محیط زمینساختی، سنگ دربرگیرنده، کانی‌شناسی، محتوای فلزی، حضور رخساره‌های چهارگانه و مقایسه آنها با ذخایر روی- سرب با میزبان سیلتستون و شیلی نوع Sedex، میتوان کانسار روی- سرب چاه‌میر را در رده کانسارهای رسوبی- بروندمی نزدیک به دهانه بروندم (Selwyn-Type (Vent Proximal) SEDEX Deposits) در نظر گرفت و در ایران معرفی کرد.
