رحیم برزگر؛ اصغر اصغری مقدم؛ عطاالله ندیری؛ الهام فیجانی
چکیده
با توجه به تمرکز جمعیت، فعالیتهای کشاورزی و کارخانههای صنعتی در دشت تبریز، ارزیابی آسیبپذیری آبخوان این دشت برای توسعه، مدیریت، تصمیمات کاربری اراضی و جلوگیری از آلودگی آبهای زیرزمینی ضرورری به نظر میرسد. در این پژوهش، آسیبپذیری آبخوان پیچیده دشت تبریز در برابر آلودگی به کمک مدل دراستیک در محیط GIS بررسی شده و بهینهسازی ...
بیشتر
با توجه به تمرکز جمعیت، فعالیتهای کشاورزی و کارخانههای صنعتی در دشت تبریز، ارزیابی آسیبپذیری آبخوان این دشت برای توسعه، مدیریت، تصمیمات کاربری اراضی و جلوگیری از آلودگی آبهای زیرزمینی ضرورری به نظر میرسد. در این پژوهش، آسیبپذیری آبخوان پیچیده دشت تبریز در برابر آلودگی به کمک مدل دراستیک در محیط GIS بررسی شده و بهینهسازی این مدل توسط روشهای مختلف فازی صورت گرفت. در مدل دراستیک از پارامترهای مؤثر در ارزیابی آسیبپذیری سفره آب زیرزمینی شامل ژرفای سطح ایستابی، تغذیه خالص، جنس محیط آبخوان، نوع خاک، شیب توپوگرافی، مواد تشکیلدهنده ناحیه غیراشباع و هدایت هیدرولیکی استفاده میشود که بهصورت هفت لایه در نرمافزار ArcGIS تهیه شدند و با وزندهی و رتبهبندی و تلفیق این هفت لایه، نقشه نهایی آسیبپذیری آب زیرزمینی نسبت به آلودگی تهیه و شاخص دراستیک برای منطقه بین 40 تا 126 برآورد شد. برای صحتسنجی مدل، از دادههای غلظت نیترات در آب زیرزمینی منطقه استفاده شد که نشان داد همبستگی نسبی بین غلظت نیترات و مدل دراستیک تهیه شده وجود دارد. به منظور بهینهسازی مدل دراستیک، از روشهای فازی ساجنو، ممدانی و لارسن استفاده گردید. برای این منظور، پارامترهای دراستیک بهعنوان دادههای ورودی و شاخص آسیبپذیری بهعنوان خروجی برای مدلهای فازی تعریف شدند و مقادیر نیترات مربوطه به دو دسته آموزش و آزمایش تقسیم شد. شاخص آسیبپذیری مربوط به مرحله آموزش با مقادیر نیترات مربوطه تصحیح گردید و پس از آموزش مدل، با استفاده از مقادیر نیترات نتایج مدلها در مرحله آزمایش مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج بهدست آمده از مدلهای مختلف فازی نشان دادند که روش فازی ساجنو روشی کارآ و مفید برای بهینهسازی مدل دراستیک است. بر اساس مدل نهایی، نواحی خاوری منطقه در محدوده شهر تبریز دارای بیشترین میزان پتانسیل آلودگی میباشند.
اصغر اصغریمقدم؛ رحیم برزگر
چکیده
دشت تبریز با وسعتی بیش از 700 کیلومترمربع از محدوده خاوری شهر تبریز تا شورهزارهای دریاچه ارومیه گسترده شده است. این دشت دارای دونوع آبخوان با کیفیت آب زیرزمینی متفاوت است. آبخوان آزاد که در کل دشت گسترده شده، در مناطق تغذیه دشت از بالادست دارای کیفیت آب خوب و در طول مسیر جریان رودخانه آجیچای و قسمتهای باختری دشت کاملاً شور میباشد. ...
بیشتر
دشت تبریز با وسعتی بیش از 700 کیلومترمربع از محدوده خاوری شهر تبریز تا شورهزارهای دریاچه ارومیه گسترده شده است. این دشت دارای دونوع آبخوان با کیفیت آب زیرزمینی متفاوت است. آبخوان آزاد که در کل دشت گسترده شده، در مناطق تغذیه دشت از بالادست دارای کیفیت آب خوب و در طول مسیر جریان رودخانه آجیچای و قسمتهای باختری دشت کاملاً شور میباشد. آبخوانهای تحتفشار چند لایهای که در مرکز و قسمتهای باختری دشت قرار گرفتهاند، از کیفیت آب نسبتاً خوبی برخوردارند. غلظت مقادیر آرسنیک نیز در این آبخوانها مختلف بوده و نمونههای تجزیه شده از نظر شیمیایی و بهویژه غلظت آرسنیک دو گروه آب کاملاً متفاوتی را تشکیل میدهند. هدف این پژوهش، بررسی توزیع مکانی و عوامل کنترلکننده غلظت بالای آرسنیک در این آبخوانها است. برای این منظور 16 نمونه آب با توزیع مناسب در دشت از آبخوانهای یاد شده، برای آنالیز یونهای اصلی و عناصر جزئی جمعآوری و در آزمایشگاه مورد تجزیه شیمیایی قرار گرفتند. مقدار غلظت آرسنیک در آبخوان آزاد و در محل تغذیه از مرزهای دشت، کم و در آبخوانهای تحتفشار و ژرف، زیاد است. ارتباط غلظت آرسنیک با شرایط هیدروژئولوژیکی، غلظتهای نیترات، سولفات و pH مقایسه و نتایج با روشهای تجزیه به عوامل و روشهای هیدروژئوشیمیایی تعبیر وتفسیر شد. حضور نیترات و سولفات با بار عاملی مثبت و آرسنیک با بار عاملی منفی میتواند شرایط احیایی را برای سیستم آب زیرزمینی بیان کند که باعث تحرک آرسنیک میشود. اشباعشدگی(SI) کانیهای حاوی آرسنیک، با وجود بالا بودن میزان آرسنیک در نمونهها، بسیار پایین و تحتاشباع است. آرسنیک موجود در منابع آب زیرزمینی منطقه دارای منشأ زمینشناسی است و مقادیر غلظت آن به شرایط هیدروژئولوژیکی و احیایی محیط، مدت زمان ماندگاری آب در لایههای زیرین زمین و ژرفای چاه بستگی دارد.