ژئوفیزیک
اصغر راست بود؛ محسن صاحبی ایلخچی
چکیده
تداخلسنجی طول مبنای بسیار بلند (Very Long Baseline Interferometry) یا به اختصار VLBI یکی از روشهای مهم در علم ژئودزی میباشد. از جمله تواناییهای این روش میتوان به ایجاد چارچوب مرجع سماوی بینالمللی (International Celestial Reference Frame)، تعیین متغیرهای توجیه زمین (Earth Orientation Parameters)، مختصات ایستگاه مشاهداتی با دقت بسیار بالا و متغیر انحراف نور اشاره کرد. کارهای ...
بیشتر
تداخلسنجی طول مبنای بسیار بلند (Very Long Baseline Interferometry) یا به اختصار VLBI یکی از روشهای مهم در علم ژئودزی میباشد. از جمله تواناییهای این روش میتوان به ایجاد چارچوب مرجع سماوی بینالمللی (International Celestial Reference Frame)، تعیین متغیرهای توجیه زمین (Earth Orientation Parameters)، مختصات ایستگاه مشاهداتی با دقت بسیار بالا و متغیر انحراف نور اشاره کرد. کارهای بسیاری برای افزایش دقت دادههای تکنیک VLBI میتوان انجام داد که از جمله آنها میتوان به بهبود فنی تجهیزات مورد استفاده، بهبود مدلهای فیزیکی، استفاده از روشهای مناسب پردازش داده و همچنین افزایش تعداد ایستگاههای مشاهداتی اشاره کرد. در این نوشتار مکان بهینه برای احداث ایستگاه VLBI در منطقه خاورمیانه جهت کاهش خطای برآورد متغیرهای توجیه زمین در دوره مشاهداتی CONT17 بررسی شده است. نتیجه اصلی پژوهش نشان میدهد که با احداث یک ایستگاه مشاهداتی در عمان، میانگین خطای تعیین متغیرهای توجیه زمین در شبکه مشاهداتی Legacy-1 64/6 درصد و با احداث یک ایستگاه مشاهداتی در مصر، میانگین خطای تعیین متغیرهای توجیه زمین در شبکه مشاهداتی Legacy-2 86/13 درصد کاهش مییابد.
ژئوفیزیک
رضا قناتی؛ زهرا تفقد خباز
چکیده
وارون سازی داده های سونداژ الکتریکی قائم (Vertical Electrical Sounding) یا (VES) به صورت غیرخطی فرمول بندی و با استفاده ازگسسته سازی هندسه ثابت و هندسه متغیر حل می شود. متغیرهای مدل در حالت هندسه ثابت فقط مقادیر مقاومت ویژه است و ستبرای لایه ها به عنوان یک متغیر معلوم در نظر گرفته می شود. ولی در حالت هندسه متغیر، افزون بر مقادیر مقاومت ویژه، ...
بیشتر
وارون سازی داده های سونداژ الکتریکی قائم (Vertical Electrical Sounding) یا (VES) به صورت غیرخطی فرمول بندی و با استفاده ازگسسته سازی هندسه ثابت و هندسه متغیر حل می شود. متغیرهای مدل در حالت هندسه ثابت فقط مقادیر مقاومت ویژه است و ستبرای لایه ها به عنوان یک متغیر معلوم در نظر گرفته می شود. ولی در حالت هندسه متغیر، افزون بر مقادیر مقاومت ویژه، ستبرای لایه ها نیز به متغیرهای مدل اضافه می شود. به دلیل غیرخطی بودن مسئله وارون، تعیین مدل اولیه مناسب اهمیت بالایی دارد. در مورد وارون سازی بلوکی به دلیل اضافه شدن ستبرا به عنوان متغیر مجهول، انتخاب مدل اولیه اهمیت زیادی پیدا می کند. برای دستیابی به مقدار اولیه مناسب برای حل وارون سازی بلوکی، رهیافتی اتخاذ شده است. بدین صورت که از روی حل وارون سازی هموار، مشتق دوم مقاومت ویژه تجمعی محاسبه شده و از روی اختلاف نقاط عطف، می توان مقادیر اولیه متغیرهای مدل هر لایه را تعیین کرد. الگوریتم ها ابتدا بر روی داده های حاصل از دو مدل شبیه سازی شده و سپس بر روی دو داده واقعی پیاده سازی می شود. نتایج عددی نشان می دهد که وارون سازی هموار داده های VES نسبت به وارون سازی بلوکی به دلیل وابستگی کمتر به مدل اولیه با چالشهای کمتری همراه است اما در صورت انتخاب پاسخ اولیه مناسب در روش بلوکی امکان تعیین مرز لایه ها با قطعیت بیشتری وجود دارد.
ژئوفیزیک
حمیدرضا صمدی؛ روح الله کیمیای فر؛ علیرضا حاجیان
چکیده
یکی از مهمترین پارامترهای زلزلهشناسی، تعیین مرکز زمینلرزه است زیرا دقت مطالعات وابسته مانند تحلیل خطر زمینلرزه، سازوکار گسلش و ... همگی به دقت پارامتر یاد شده وابسته میباشند. روش اختلاف دوگانه یکی از روشهای نسبی پرکاربرد مورد استفاده در مراکز زلزلهشناسی میباشد. در این پژوهش، روش یاد شده مبنای ارائه الگوریتمی است ...
بیشتر
یکی از مهمترین پارامترهای زلزلهشناسی، تعیین مرکز زمینلرزه است زیرا دقت مطالعات وابسته مانند تحلیل خطر زمینلرزه، سازوکار گسلش و ... همگی به دقت پارامتر یاد شده وابسته میباشند. روش اختلاف دوگانه یکی از روشهای نسبی پرکاربرد مورد استفاده در مراکز زلزلهشناسی میباشد. در این پژوهش، روش یاد شده مبنای ارائه الگوریتمی است که مکانیابی مجدد رویدادها را با با سرعت نسبتاً بالا در حدود 4 میلیثانیه امکانپذیر میسازد. در این روش، شبکه استنتاج عصبی-فازی تطبیقپذیر (انفیس) بر مبنای کاتالوگ زمینلرزههای مکانیابی مجدد شده یک منطقه، آموزش داده شده و پس از وقوع هر رویداد جدید، صرفا برای آن رویداد تعمیم مییابد. در آموزش شبکه پارامترهای مدل سرعتی یکبعدی، موقعیت مکانی رویدادهای کاتالوگ مبنا و نیز شبیهترین رویدادهای مربوط به هر رویداد که توسط الگوریتم k نزدیکترین همسایه مشخص شدهاند، همگی، بهعنوان داده ورودی و مختصات رویدادهای مکانیابی مجدد شده به عنوان خروجی شبکه در نظر گرفته میشوند.در این پژوهش، با استناد به دادههای حدود 8000 زمین لرزه که به عنوان دادههای آموزشی استفاده شدهاند، دادههای 490 رویداد، مکانیابی مجدد شده و بررسی نتایج نشاندهنده خطای جذرمیانگین مربعات 002/0 برای طول و عرض جغرافیایی و 45/0 برای عمق رویدادها نسبت به روش اختلاف زمانی دوگانه میباشد.
ژئوفیزیک
محمد فولادی؛ میرستار مشین چی اصل؛ محمود مهرآموز؛ نیما نظافتی
چکیده
روشهای ژئوفیزیکی برای مطالعه ویژگیهای میدانهای فیزیکی قابل انتشار ناشی از بیهنجاریهای داخل زمین بنیان نهاده شدهاند. در مطالعات ژئوفیزیکی معمولاً هدف آشکارسازی ناهمگنیهای داخل زمین با استفاده از کمیتهای فیزیکی اندازهگیری شده در سطح زمین است. ژئوفیزیک میکوشد ساختمان داخلی زمین و ویژگیهای آن را با استفاده از چنین ...
بیشتر
روشهای ژئوفیزیکی برای مطالعه ویژگیهای میدانهای فیزیکی قابل انتشار ناشی از بیهنجاریهای داخل زمین بنیان نهاده شدهاند. در مطالعات ژئوفیزیکی معمولاً هدف آشکارسازی ناهمگنیهای داخل زمین با استفاده از کمیتهای فیزیکی اندازهگیری شده در سطح زمین است. ژئوفیزیک میکوشد ساختمان داخلی زمین و ویژگیهای آن را با استفاده از چنین دادههایی بازسازی کند. تحقیق حاضر که به روش میانگین متحرک مرتبه سوم معروف است، حل یک مسئله وارون برای برآورد همزمان شکل و ژرفای بیهنجاریهای مغناطیسی باقیمانده میباشد که با مدلسازی مصنوعی بر روی اشکال هندسی مختلف کارایی این روش را نسبت به روش میانگین متحرک مرتبه دوم نشان میدهد. همچنین عملکرد این روش با نمونهای از عملیات برداشت صحرایی در سایت ژئوفیزیک سازمان زمینشناسی اعتبارسنجی میشود. این روش، یک رابطه غیرخطی بین ژرفا و فاکتور شکل بیهنجاری با طول پنجرههای متوالی در هفت نقطه محاسبه میکند. نتایج نشان داد، با توجه به تعداد جملات ریاضی بیشتر، برای دادههای بدون نوفه بسیار دقیق و برای دادههای نوفهای با درصد خطای کمتر و آستانه نوفه بالاتر، از دقت بیشتری نسبت به روش میانگین متحرک مرتبه دوم برخوردار است. همچنین این روش برای دادههای مغناطیسی واقعی نیز تطابق خوبی (5 درصد خطای برآورد ژرفا) از خود نشان داد.
ژئوفیزیک
غزل جانقربان؛ سید محمد ابطحی فروشانی؛ کی تاش مشتاقیان؛ هوشنگ اسدی هارونی؛ حمزه صادقی سرخنی؛ محمد حاج حیدری
چکیده
اندیس طلای اپیترمال کوه لخت در کمربند آتشفشانی ارومیه دختر در استان اصفهان قرار دارد. شواهد زمینشناسی گویای وجود یک سیستم کانیسازی طلای اپیترمال در این منطقه میباشد. پیجویی ژئوفیزیکی اندیس یاد شده با انجام برداشتهای مغناطیسسنجی، مقاومت ویژه و پلاریزاسیون القایی در سطح محدوده انجام شده است. به منظور تخمین ژرفای منابع ...
بیشتر
اندیس طلای اپیترمال کوه لخت در کمربند آتشفشانی ارومیه دختر در استان اصفهان قرار دارد. شواهد زمینشناسی گویای وجود یک سیستم کانیسازی طلای اپیترمال در این منطقه میباشد. پیجویی ژئوفیزیکی اندیس یاد شده با انجام برداشتهای مغناطیسسنجی، مقاومت ویژه و پلاریزاسیون القایی در سطح محدوده انجام شده است. به منظور تخمین ژرفای منابع مغناطیسی احتمالی، پردازش واهمامیخت اویلر اعمال شد. سپس مدلسازی وارون سه بعدی دادههای مغناطیسی منطقه بر اساس الگوریتم لی و الدنبرگ انجام گردید. ژرفای بیشینه خودپذیری مغناطیسی تخمین زده شده از نتایج وارونسازی، با ژرفای متوسط منابع مغناطیسی به دست آمده از روش واهمامیخت اویلر مطابقت نشان داد. افزون بر این، مدلهای دو بعدی حاصل از وارونسازی دادههای مقاومتویژه و پلاریزاسیون القایی با مقاطع قائم مدل سه بعدی خودپذیری مغناطیسی، مقایسه شد. این مقایسه، همبستگی تغییرات میزان خودپذیری مغناطیسی را با کاهش مقاومتویژه، افزایش شارژپذیری و وجود دگرسانی در سنگ ها نشان داد. همچنین ترکیب مدل تخمینی خودپذیری مغناطیسی با آنالیز ژئوشیمیایی گمانههای اکتشافی حفر شده در این منطقه، نشان داد که معمولاً نواحی کانیزایی در مرز بیشترین تغییرات خودپذیری مغناطیسی رخ داده است. نتایج این پژوهش نشان میدهد که احتمال کانیسازی طلا در مناطقی با میزان بالای تغییرات خودپذیری مغناطیسی وجود دارد.
ژئوفیزیک
صفیه فرخی مقدم؛ عباسعلی علی اکبری بیدختی؛ فرهنگ احمدی گیوی؛ مجتبی عظام
چکیده
شوری و دمای آب از ویژگیهای مهم فیزیکی آب دریا بهشمار میروند. مقدار مطلق و تغییرپذیری آن برحسب زمان در نقاط و اعمال مختلف دریا تعیین کننده شرایط امکان زیست، توسعه موجودات گیاهی و جانوری و همچنین نوع و نحوه فعالیت انسان در دریاست. دما وشوری به واسطه تاثیر بر روی واکنشهای شیمیایی و زیستشیمیایی ارگانیسمهای آبی دارای اهمیت ...
بیشتر
شوری و دمای آب از ویژگیهای مهم فیزیکی آب دریا بهشمار میروند. مقدار مطلق و تغییرپذیری آن برحسب زمان در نقاط و اعمال مختلف دریا تعیین کننده شرایط امکان زیست، توسعه موجودات گیاهی و جانوری و همچنین نوع و نحوه فعالیت انسان در دریاست. دما وشوری به واسطه تاثیر بر روی واکنشهای شیمیایی و زیستشیمیایی ارگانیسمهای آبی دارای اهمیت خاصی هستند. در این پژوهش اثرات تغییر دراز مدت شرایط جو (اقلیم) بر ویژگیهای فیزیکی دما و شوری آبهای خلیج فارس مورد بررسی قرار گرفته است. برای شبیهسازی عددی این ویژگیها از مدل عددی اقیانوسی یک بعدی (PROgram for Boundary layers in Environment) PROBEاستفاده شده است. دادههای ورودی این مدل شامل اطلاعات هواشناسی بهدست آمده از ECMWF و همچنین مقادیر اولیه ایستگاه میباشد. برای شبیهسازی تلاطم قائم، روابط مختلف پارامترسازی آن شامل اکسل-لیونگمن، امستد، رودی، پاکانوفسکی و مارچوک برای ایستگاهی واقع در خلیج فارس مورد استفاده قرار گرفته و نتایج آنها با اندازهگیریهای نیمرخ قائم دما و شوری در 3 ایستگاه در خلیج فارس مورد مقایسه قرار گرفته است. نتایج بررسیها نشاندهنده آن است که رابطه امستد بهتر از سایر روابط تلاطم قائم را در خلیج فارس شبیهسازی مینماید. افزایش دما (از یک تا دو درجه سلسیوس در ده سال) و تاحدی شوری در خلیج فارس با شبیهسازیهای حاضر، در طول یک دوره ده ساله، از نتایج این بررسی است.
ژئوفیزیک
عطا اسحق زاده؛ علیرضا حاجیان؛ رقیه السادات کلانتری
چکیده
داده میدان پتانسیل، مجموع اثرچشمههای زیر زمینی میباشد. محاسبه بیهنجاری باقیمانده و ناحیهای یکی از مراحل مهم از فرایند مدلسازی و وارونسازی در روش گرانیسنجی میباشد. وجود مقداری نوفه در دادههای تصحیح شده گرانی نیز اجتنابناپذیر است. در این مقاله، ما یک روش جدید جداسازی بر اساس تجزیه مقادیر تکین (منفرد) (SVD) دادههای گرانی ...
بیشتر
داده میدان پتانسیل، مجموع اثرچشمههای زیر زمینی میباشد. محاسبه بیهنجاری باقیمانده و ناحیهای یکی از مراحل مهم از فرایند مدلسازی و وارونسازی در روش گرانیسنجی میباشد. وجود مقداری نوفه در دادههای تصحیح شده گرانی نیز اجتنابناپذیر است. در این مقاله، ما یک روش جدید جداسازی بر اساس تجزیه مقادیر تکین (منفرد) (SVD) دادههای گرانی ارائه مینماییم. با روش SVD، یک ماتریس از دادههای گرانی بوگه، به یک سری از تصاویر ویژه تجزیه میشود. تعداد تصاویر ویژه یا حدود آستانه مورد نیاز برای بازسازی نقشههای بیهنجاریهای ناحیهای و باقیمانده (محلی) و همچنین نقشه پراکندگی نوفه از روی بیهنجاری بوگه، بر اساس مقادیر منفرد بهدست آمده از روش SVD تعیین میشود. در فرایند بازسازی سری داده با تصاویر ویژه، ممکن است اطلاعات ناچیزی را از دست بدهیم که این میزان را برابر میانگین واریانس ماتریسهای حاصل شده با تصاویر ویژه در نظر گرفتهایم. کارآیی روش تجزیه مقدار منفرد با یک مجموعه از دادههای مصنوعی نوفهدار گرانی مربوط به مدلی ترکیبی که در آن یک کره به عنوان بیهنجاری محلی و صفحهای شیبدار در عمق زیاد به عنوان بیهنجاری ناحیهای در نظر گرفته شده بود، مورد آزمایش قرار گرفته است بهطوری که نتایج جداسازی کاملا قابل قبول میباشد. در نهایت، دادههای مربوط به یک محدوده مطالعاتی در قم با استفاده از روش ارائه شده، مورد تحلیل قرار گرفت.
ژئوفیزیک
وحید ملکی؛ محمدرضا حاتمی؛ علی اصغر متقی
چکیده
در این مطالعه به بررسی لرزه خیزی و تعیین محل دقیق زمین لرزه های ناحیه شرق البرز در دو دهه اخیر پرداخته می شود. داده های مورداستفاده، شکل موج لرزه ای زمین لرزه ها هستند. زمان های رسید فاز های لرزه ای بهمنظور استفاده در مکانیابی زمین لرزه ها در این مطالعه با دقت بالا و بهصورت دستی صورت پذیرفته است. بهمنظور کاهش ...
بیشتر
در این مطالعه به بررسی لرزه خیزی و تعیین محل دقیق زمین لرزه های ناحیه شرق البرز در دو دهه اخیر پرداخته می شود. داده های مورداستفاده، شکل موج لرزه ای زمین لرزه ها هستند. زمان های رسید فاز های لرزه ای بهمنظور استفاده در مکانیابی زمین لرزه ها در این مطالعه با دقت بالا و بهصورت دستی صورت پذیرفته است. بهمنظور کاهش تأثیرگذاری داده های با خطای زیاد و باکیفیت پایین پس از قرائت هر فاز بر اساس کیفیت قرائت آن وزن دهی انجامشده است. قرائت دستی فاز های لرزه ای برای ناحیه موردنظر به فراهم آمدن بانک داده ی لرزه ای شده است که در آن تعداد 5461 فاز S و 8523 فاز P قرائتشده است که این تعداد در مقایسه با فاز های لرزه ای قرائتشده در مرکز لرزه نگاری کشوری افزایش چشمگیری را نشان می دهد. مکانیابی اولیه بر اساس فازهای قرائتشده و وزن دهی اولیه با استفاده از روش غیر خطی احتمالاتی انجامشده است. پس از این مرحله با استفاده از روش اختلافزمانی دوگانه زمین لرزه ها مکانیابی مجدد شده اند. در مکانیابی مجدد زمینلرزهها از ابزار همبستگی عرضی شکل موج زمین لرزه ها استفاده شده است. همبستگی عرضی برای رویداد های با شباهت بالای 70% در یک پنجره زمانی مشخص برای فاز P و S انجام شده است. درنتیجه استفاده از این فن خطای قرائت فاز برای رویدادهای مشابه به کمترین میزان خود می رسد و درنتیجه رویدادهای لرزه ای در مکانیابی مجدد با دقت بسیار بالاتری نسبت به مکانیابی اولیه و همچنین مکانیابی تنها بر اساس داده های فاز قرائتشده (کاتالوگ) تعیین محل می گردند. مقایسه آماری نتایج مکانیابی، کاهش چشمگیر خطای تعیین محل و اختلافزمانی باقیمانده در نتایج حل معکوس را نشان می دهد. بررسی نتایج همبستگی عرضی شکل موج های لرزه ای نشان می دهد در این ناحیه زمین لرزه های با تشابه بسیار بالا و بهدفعات زیاد در زمان های مختلف به وقوع می پیوندد. بررسی وضعیت قرار گیری زمین لرزه ها بر روی گسل فیروزکوه و ادامه آن گسل های چشم و آستانه در مقاطع عرضی عمقی روند قرارگیری زمین لرزه ها را نشان می دهد. به خط شدگی و تجمع زمینلرزهها در نتایج استفاده از ابزار همبستگی عرضی از مکانیابی اولیه و استفاده تنها از داده های کاتالوگ بیشتر بوده و نشاندهنده وجود روندهای مشخص بر روی صفحه گسل های موجود است.
ژئوفیزیک
مرضیه شعبانی؛ ابوالفضل رضائی؛ زهره معصومی
چکیده
حوضهی آبریز زنجانرود در سالهای اخیر متحمل افت شدید تراز آبزیرزمینی شده است، بنابراین آگاهی از پراکندگی سفرههای آبزیرزمینی منطقه ضروری میباشد. به منظور پتانسیلیابی منابع آبزیرزمینی از هفت زیرمعیار شیب، لیتولوژی، بارندگی، تراکم آبراهه، تراکم چشمه، تراکم خطوارگی و کاربری اراضی استفاده شد. برای وزندهی به معیارها از ...
بیشتر
حوضهی آبریز زنجانرود در سالهای اخیر متحمل افت شدید تراز آبزیرزمینی شده است، بنابراین آگاهی از پراکندگی سفرههای آبزیرزمینی منطقه ضروری میباشد. به منظور پتانسیلیابی منابع آبزیرزمینی از هفت زیرمعیار شیب، لیتولوژی، بارندگی، تراکم آبراهه، تراکم چشمه، تراکم خطوارگی و کاربری اراضی استفاده شد. برای وزندهی به معیارها از مدل تحلیل سلسله مراتبی و برای تلفیق لایهها در سیستم اطلاعات مکانی از مدل تاپسیس بهره گرفته شد. در نهایت، نقشهی پتانسیل منابع آبزیرزمینی در چهار ردهی اهمیت (غنی، مناسب، ضعیف و بسیار ضعیف) بدست آمد. نتایج حاصل از مدل، با استفاده از موقعیت چاههای بهرهبرداری منطقه و روشهای ژئوالکتریکی صحتسنجی شدند. محل چاههای با دبی بالاتر بیشتر درون پهنهی اولویت اول (پتانسیل غنی) و برخی نیز درون پهنهی اولویت دوم (پتانسیل مناسب) قرار دارند که این میتواند تاییدی بر صحت مدل باشد. همچنین مدل دوبعدی مقاومت ویژه و پلاریزاسیون القایی تطابق قابل قبولی با مدل حاصل از روش تاپسیس دارد. پهنههای با پتانسیل ضعیف، مناسب، بسیار ضعیف و غنی به ترتیب 35، 32، 29 و 4 درصد از مساحت حوضه را به خود اختصاص دادهاند. پهنههای غنی و مناسب اکثرا در دشت گسترش دارند و سفرهی مناسب و وسیع در ارتفاعات زنجانرود وجود ندارد.
ژئوفیزیک
مجتبی نقوی؛ حبیب رحیمی؛ علی مرادی
چکیده
در این مطالعه مقادیر ناشی از جذب ذاتی و پراکنش، با استفاده از برآورد تضعیف حاصل از امواج دنبالهای و برشی جداسازی گردیده است. با توجه به وجود گسلهای مهم، شهرهای پرجمعیت، رژیم لرزهزمینساختی فعال و آتشفشانی بودن منطقه شمال غرب فلات ایران، برآورد مقادیر جذب امواج لرزهای از اهمیت فراوانی برخوردار است. بدین منظور با استفاده از ...
بیشتر
در این مطالعه مقادیر ناشی از جذب ذاتی و پراکنش، با استفاده از برآورد تضعیف حاصل از امواج دنبالهای و برشی جداسازی گردیده است. با توجه به وجود گسلهای مهم، شهرهای پرجمعیت، رژیم لرزهزمینساختی فعال و آتشفشانی بودن منطقه شمال غرب فلات ایران، برآورد مقادیر جذب امواج لرزهای از اهمیت فراوانی برخوردار است. بدین منظور با استفاده از دادههای زمین لرزههای ثبت شده در منطقه مورد مطالعه، مقادیر جذب امواج برشی و دنبالهای برآورد و میزان سهم جذب حاصل از پراکنش و ذاتی تخمین و جداسازی گردید که نتایج آن حاکی از غلبه اثرات جذب ذاتی در مقایسه با جذب ناشی از پراکنش در منطقه مورد مطالعه است. در منطقه شمال غرب ایران فلات ایران، نواحی اطراف گسل شمال تبریز و همچنین شهر تبریز از جایگاه لرزه زمین ساختی ویژهای برخوردار هستند، از این رو نتایج این مطالعه علاوه بر منطقه شمال غرب ایران، برای شهر تبریز و همچنین گسل شمال تبریز نیز محاسبه و ارائه گردید. در هر سه ناحیه ، سهم جذب ذاتی به مراتب بیشتر از جذب ناشی از پراکنش برآورد شد که بیانگر بیهنجاریهای زمینساختی و سرعتی در مناطق یاد شده می باشد. در این مطالعه بیش از 100،000 نگاشت لرزهای با نسبت سیگنال به نوفه مناسب که در بازه زمانی سالهای 2006 تا 2014، ثبت شده بودند مورد استفاده قرار گرفتند که حجم فراوان داده و چگالی زیاد مسیر پرتوها امکان تخمین ضریبکیفیت با دقت بالا و در ادامه روند جداسازی جذب ذاتی و جذب حاصل از پراکنش امواج لرزهای را فراهم نمود.
ژئوفیزیک
جعفر جاقوری؛ حسین صادقی؛ سید کیوان حسینی
چکیده
ضریب کیفیت موج برشی Q_s از جمله پارامترهای کلیدی یک ناحیه لرزه خیز جهت مطالعات زلزله شناسی و زلزله شناسی مهندسی می باشد. در مطالعه حاضر این ضریب در ناحیه زوج زمینلرزه های 1391 اهر- ورزقان با استفاده از روش معکوس تعمیم یافته بر مبنای پنجره امواج برشی حاصل از پسلرزه های این دو زمینلرزه بررسی شده است. 2860 رکورد سه مؤلفه ای باند پهن و 540 رکورد ...
بیشتر
ضریب کیفیت موج برشی Q_s از جمله پارامترهای کلیدی یک ناحیه لرزه خیز جهت مطالعات زلزله شناسی و زلزله شناسی مهندسی می باشد. در مطالعه حاضر این ضریب در ناحیه زوج زمینلرزه های 1391 اهر- ورزقان با استفاده از روش معکوس تعمیم یافته بر مبنای پنجره امواج برشی حاصل از پسلرزه های این دو زمینلرزه بررسی شده است. 2860 رکورد سه مؤلفه ای باند پهن و 540 رکورد تک مؤلفه ای باند کوتاه از 1650 پسلرزه با بزرگی M_c بین 0.2 تا 3.0 استفاده شد. رکوردها حاصل از ثبت پسلرزه ها در مدت 29 روز توسط شبکه لرزه نگاری موقت مرکز تحقیقات زمینلرزه شناسی دانشگاه فردوسی مشهد در 5 ایستگاه باندپهن و 5 ایستگاه دورکوتاه میباشد. از آنجاییکه روش معکوس تعمیم یافته برای حذف اثر چشمه به ساختگاه مرجع نیازمند است، انتخاب ساختگاه مرجع با استفاده از نتایج روش نسبت طیفی (H/V) در ایستگاههای باندپهن و همچنین موقعیت توپوگرافی ایستگاه ها انجام شد. وابستگی بسامدی ضریب کیفیت موج برشی در محدوده 1.0 تا 10 هرتز مطالعه و به رابطه Q_s=43 f^1.52 برازش داده شد. این مقدار پایین ضریب کیفیت موج برشی و وابستگی شدید بسامدی را میتوان به ناهمگنی بسیار زیاد پوسته و لرزه خیزی فعال منطقه نسبت داد.
ژئوفیزیک
زهرا حاجب؛ زهرا موسوی؛ زهره معصومی؛ ابوالفضل رضایی
چکیده
رشد جمعیت و افزایش تقاضا برای آب در سال های اخیر، سبب برداشت بیرویه از منابع آب سطحی و زیرزمینی شده است. برداشت آب زیرزمینی و پایین رفتن سطح آب در آبخوانها معمولا میتواند فرونشست زمین و به تبع آن مختل شدن خطوط آب رسانى و راه آهن وگاز، تخریب پى ساختمان ها، تغییرات شیب زمین و کاهش ضریب ذخیره آبخوان را در پی داشته باشد. در این مطالعه، ...
بیشتر
رشد جمعیت و افزایش تقاضا برای آب در سال های اخیر، سبب برداشت بیرویه از منابع آب سطحی و زیرزمینی شده است. برداشت آب زیرزمینی و پایین رفتن سطح آب در آبخوانها معمولا میتواند فرونشست زمین و به تبع آن مختل شدن خطوط آب رسانى و راه آهن وگاز، تخریب پى ساختمان ها، تغییرات شیب زمین و کاهش ضریب ذخیره آبخوان را در پی داشته باشد. در این مطالعه، ابتدا با استفاده از داده های ماهواره ی ENVISAT و به کمک تکنیک تداخل سنجی رادار دهانه مصنوعی(InSAR) و با استفاده از آنالیز سری زمانی SBAS، نرخ فرونشست سالانه زمین در دشتهای جعفرآباد و قنوات استان قم برای بازه زمانی 2003 تا 2010 برآورد شده است. در ادامه با استفاده از تغییرات تراز آب پیزومترهای منطقه و ضخامت لایههای ریزدانه با قابلیت فرونشست دائم، ارتباط تغییرات مکانی نرخ فرونشست در نقاط مختلف آبخوان با برداشت بی رویه آب زیرزمینی بررسی شده است. نتایج آنالیز سری زمانی تصاویر تداخلسنجی نشان میدهند که نرخ متوسط فرونشست در دشت های جعفرآباد و قنوات به ترتیب 35و 28 میلیمتر در سال در راستای خط دید ماهواره است. نقشه پهنهبندی فرونشست حاصل از پردازش تداخل سنجی راداری در تلفیق با دادههای تراز آب پیزومترها و ضخامت لایههای ریز دانه حاکی از این است که فرونشست علاوه بر افت تراز آب به جنس خاک لایه های زیرین نیز وابستگی داردو بیشترین نرخ نشست در مناطقی رخ داده است که از یک سو تراکم چاههای بهرهبرداری آب زیاد است و از سوی دیگر لایههای ضخیم رس وجود دارد.
ژئوفیزیک
محمدرضا جمال ریحانی؛ عبدالرضا قدس؛ سید خلیل متقی؛ اسماعیل شبانیان؛ مرتضی طالبیان؛ بیگ چن
چکیده
در نوامبر سال 2013، پنج زمینلرزه با بزرگی متوسط در منطقه کمان لرستان رخ دادند. پیشانی دگرشکلی زاگرس در کمان لرستان از جمله مناطقی است که رابطه میان لرزهخیزی و ساختارهای فعالش ناشناخته است. در این مطالعه ما با استفاده از شبکه موقت ایران- چین و شبکه-های لرزهنگاری ایران و عراق، زمینلرزه اصلی و پسلرزههای آنرا به روش تکرویدادی ...
بیشتر
در نوامبر سال 2013، پنج زمینلرزه با بزرگی متوسط در منطقه کمان لرستان رخ دادند. پیشانی دگرشکلی زاگرس در کمان لرستان از جمله مناطقی است که رابطه میان لرزهخیزی و ساختارهای فعالش ناشناخته است. در این مطالعه ما با استفاده از شبکه موقت ایران- چین و شبکه-های لرزهنگاری ایران و عراق، زمینلرزه اصلی و پسلرزههای آنرا به روش تکرویدادی و چندرویدادی مکانیابی کردیم، با روش معکوسسازی تانسور ممان و روش اولین رسید موج طولی، سازوکار کانونی پنج زمینلرزه بزرگتر از 5/4 را بدست آوردیم و ساختار سرعتی در منطقه موردمطالعه را با استفاده از برگردان همزمان توابع گیرنده و منحنی پاشش به مدلهای سرعتی، در زیر دو ایستگاه زلزلهنگاری نزدیک خوشه محاسبه کردیم. مکانیسمهای بدست آمده از وارونسازی گسلههای معکوس با شیب 23 تا 39 درجه به سمت شمالخاور و خاور هستند. صفحه گسلی از روی توزیع پسلرزهها و عمق رخدادها انتخاب شده است. روند ابر پسلرزهها رخدادها با راستای گسلهای شناختهشده همخوانی ندارند. عمق سنتروئید و عمق کانونی برای هر پنج رخداد برابر 14 کیلومتر بدست آمد. نتایج بدست آمده نشان میدهند که در جبههی دگرشکلی کمان لرستان ضخامت سنگهای رسوبی کمتر از 8 کیلومتر است و زمینلرزههای رخداده در جبههی دگرشکلی کمان لرستان همگی در پیسنگ کریستالی روی میدهند. یافتههای ما ایده جدایش لرزهای زمینلرزههای اصلی از پسلرزههای آن که توسط نیسن وهمکاران (2011) ارائه شد را حداقل در کمان لرستان زاگرس رد میکند.
ژئوفیزیک
افسانه نصرآبادی؛ فاطمه عظیمی؛ محمدرضا سپهوند
چکیده
ساختار سرعتی پوسته و عمق ناپیوستگی موهو در زیر 7 ایستگاه لرزه نگاری باند پهن آفریز ((AFRZ، کوهدشت (TKDS)، پرواده (TPRV)، نستنج ((TNSJ، انارک (ANAR) و کارشاهی (KRSH) مربوط به مرکز لرزهنگاری کشوری (IRSC) و ایستگاه یزد (YZKH) مربوط به مرکز ملی شبکه لرزه-نگاری باندپهن ایران ( (INSNواقع در مرکز ایران با استفاده از روش برگردان همزمان توابع انتقال گیرنده موج P و منحنیهای ...
بیشتر
ساختار سرعتی پوسته و عمق ناپیوستگی موهو در زیر 7 ایستگاه لرزه نگاری باند پهن آفریز ((AFRZ، کوهدشت (TKDS)، پرواده (TPRV)، نستنج ((TNSJ، انارک (ANAR) و کارشاهی (KRSH) مربوط به مرکز لرزهنگاری کشوری (IRSC) و ایستگاه یزد (YZKH) مربوط به مرکز ملی شبکه لرزه-نگاری باندپهن ایران ( (INSNواقع در مرکز ایران با استفاده از روش برگردان همزمان توابع انتقال گیرنده موج P و منحنیهای پاشندگی سرعت گروه امواج رایلی مورد مطالعه قرار گرفت. شکلموجهای دورلرز (فاصله رومرکزی 90-25 درجه) در بازه زمانی سه سال (2012 تا 2014) برای به دست آوردن توابع از روش تکرار واهمامیخت در حوزه زمان مورد استفاده قرار گرفت و منحنیهای پاشندگی سرعت گروه موج رایلی از مطالعهی بر روی ساختار پوسته و گوشتهی بالایی فلات ایران در بازهی دورهی تناوبی 10 تا 100 ثانیه تامین شده است. ناهماهنگی عمق- سرعت در اطلاعات توابع گیرنده باعث غیریکتایی مسالهی برگردان میشود، که با دخالت دادن اطلاعات حاصل از سرعت مطلق برآوردهای پاشندگی و برگردان همزمان این دو مجموعهی دادهای، میتوان بر این محدودیت غلبه کرد. با اینکار، اطلاعات دقیقتری درمورد ساختار پوستهای فراهم میشود. جهت اعتبار سنجی مدل حاصل از برگردان از مدلسازی مستقیم استفاده گردید. نتایج مطالعه حاصل نشان می دهد که مرز موهو در در زیر ایستگاههای آفریز، کوهدشت و پرواده در عمق 40 کیلومتری، در زیر ایستگاه نستنج در عمق 42 کیلومتری، در زیر ایستگاه انارک، در عمق 38 کیلومتری و در زیر ایستگاههای یزد و کارشاهی، در عمق 44 کیلومتری قرار دارد. میانگین عمق موهو در مرکز ایران 42 کیلومتر می باشد.
ژئوفیزیک
عباس غلام زاده؛ نسیم حیدرپور
چکیده
در این مطالعه نقشههای توموگرافی دو بعدی سرعت گروه امواج ریلی در جزیره قشم با استفاده از روش تک ایستگاهی برآورد شده است. 858 پسلرزه،که به دقت تعیین محل شده اند انتخاب شده و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. منحنیهای پاشندگی سرعت گروه امواج ریلی در محدوده پریودی 1/0 تا 10 ثانیه، محاسبه شده است. در شکلهای حاصل از توموگرافی سرعتهای پایینی ...
بیشتر
در این مطالعه نقشههای توموگرافی دو بعدی سرعت گروه امواج ریلی در جزیره قشم با استفاده از روش تک ایستگاهی برآورد شده است. 858 پسلرزه،که به دقت تعیین محل شده اند انتخاب شده و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. منحنیهای پاشندگی سرعت گروه امواج ریلی در محدوده پریودی 1/0 تا 10 ثانیه، محاسبه شده است. در شکلهای حاصل از توموگرافی سرعتهای پایینی مشاهده می شود که می توان آن را به رسوبات نرم موجود در منطقه مورد مطالعه مربوط دانست. آنومالی های موجود همچنین موید ناهمگنی های محیط انتشار است. این ناهمگنی ها می تواند به گنبد نمکی گورزین و یا سایر نهشته های تبخیری ارتباط داشته باشند. در پریودهای کمتر از 4 ثانیه که به اعماق کمتر رسوبات مربوط است به خط شدگی واضحی با راستای شمال شرق- جنوب غرب مشاهده می شود که احتمالا به گسل اصلی قشم که مسبب زلزله 4 آذر 84 است ، مربوط باشد. این امتداد موازی با روند خود جزیره و ساختارهای زمینشناسی در جزیره میباشد. ادامه نیافتن این به خط شدگی در پریودهای بالاتر و در نتیجه اعماق بیشتر، می تواند بر این دلالت کند که رسوبات زیرین، نرم تر بوده و ناشکننده تر هستد. در پریودهای بالاتر ( 7- 4 ثانیه) در راستای شمال شرقی-جنوب غربی، الگوی منظمی از سرعتهای زیاد و کم به صورت متناوب در کنار هم قرار گرفتهاند. این آنومالیهای کم سرعت را می توان به انبارش رسوبات نمک ربط داد که دلیل خوبی بر نقاط کم سرعت در این ناحیه باشد.
ژئوفیزیک
علی رمضانی؛ میرستار مشین چی اصل؛ محسن اویسی موخر
چکیده
روشهای ژئوفیزیک برای مطالعات منابع آب کارستی و فهم بهتر ارتباط تکتونیک منطقه با پدیده کارستی شدن، در روستای زوباران از توابع شهر قوچان و در داخل آهکهای سازند تیرگان انجام شد. روشهای مغناطیسسنجی کاربردهای گستردهای در اکتشاف گسلها و شکستگیها دارد. گسلها به عنوان یکی از فاکتورهای فعال کننده پدیده کارستی شدن مورد ...
بیشتر
روشهای ژئوفیزیک برای مطالعات منابع آب کارستی و فهم بهتر ارتباط تکتونیک منطقه با پدیده کارستی شدن، در روستای زوباران از توابع شهر قوچان و در داخل آهکهای سازند تیرگان انجام شد. روشهای مغناطیسسنجی کاربردهای گستردهای در اکتشاف گسلها و شکستگیها دارد. گسلها به عنوان یکی از فاکتورهای فعال کننده پدیده کارستی شدن مورد توجه هستند. در مرحله اول مطالعات مغناطیسسنجی زمینی با رزولوشن بالا خطوارهای مغناطیسی را در منطقه آشکارسازی کردند. در مرحله بعد مطالعات توموگرافی الکتریکی عمیق، بر اساس نتایج مرحله اول انجام شد. سه مقطع توموگرافی الکتریکی دوبعدی با آرایش الکترودی ونر- شلومبرگر و حداکثر عمق اکتشافی 250 متر به صورت عمود بر گسلهای احتمالی (به دست آمده از نتایج مغناطیسسنجی) برداشت شد. ابتدا با مدلسازی معکوس دوبعدی دادههای مقاومت ویژه الکتریکی و سپس با نرمافزارهای درونیابی، نمایش سهبعدی انجام شد. نتایج مطالعات نشاندهنده 2 منطقه با مقاومت الکتریکی پایین است که مربوط به زونهای خرد شده یا انحلالی هستند و موقعیت آنها با گسلهای اکتشاف شده در مرحله قبل مطابقت دارد. در این مطالعه هدف معرفی و صحتسنجی یک فرایند اکتشافی بهینه در مطالعات منابع آب کارستی است. در مرحله اول مغناطیسسنجی به عنوان یک روش سریع و ارزانقیمت انجام و موقعیت زونهای مستعد احتمالی با دقت بالایی تعیین میشود. در مرحله دوم مطالعات دقیق توموگرافی الکتریکی با صرف زمان و هزینه بالاتر در زونهای مستعد متمرکز و عمق و نحوه گسترش نواحی کارستی شده آشکارسازی میشود.
ژئوفیزیک
شاهرخ پوربیرانوند؛ محمد تاتار
چکیده
البرز به عنوان یکی از ایالتهای لرزهزمینساختی مهم در ایران به دلیل استقرار کلانشهر تهران در بخشهای جنوبی آن از نظر سوانح طبیعی، به خصوص زمینلرزه، دارای خطرپذیری بالایی است. اهمیت این ناحیه همچنین باعث توسعۀ شبکهای نسبتاً متراکم از ایستگاههای GPS در اطراف آن شده است. در این مطالعه از دادههای سازوکار کانونی زمینلرزهها ...
بیشتر
البرز به عنوان یکی از ایالتهای لرزهزمینساختی مهم در ایران به دلیل استقرار کلانشهر تهران در بخشهای جنوبی آن از نظر سوانح طبیعی، به خصوص زمینلرزه، دارای خطرپذیری بالایی است. اهمیت این ناحیه همچنین باعث توسعۀ شبکهای نسبتاً متراکم از ایستگاههای GPS در اطراف آن شده است. در این مطالعه از دادههای سازوکار کانونی زمینلرزهها که از منابع مختلف به دست آمدهاند، برای وارونسازی تانسور تنش در البرز مرکزی استفاده شده است. از سوی دیگر در این مطالعه درونیابی بردارهای سرعت GPS بر روی یک شبکه مستطیلشکل و مشتقگیری در مرکز هر سلول برای مطالعۀ آهنگ کرنش در این ناحیه مورد استفاده قرار گرفت. نتایج این مطالعات نشان از تغییرات مکانی در محورهای اصلی تنش و آهنگ کرنش در قسمتهای مختلف البرز مرکزی داشت که بیانگر پیچیدگیهای ژئودینامیکی منطقۀ مورد مطالعه است. در نهایت اختلاف زاویهای بین راستاهای تنش بیشینۀ افقی و راستای فشارشی محورهای آهنگ کرنش در محل خوشههای زمین لرزهها محاسبه شد. این مطالعه نشان داد که میزان افراز دگرشکلی در قسمتهای میانی البرز مرکزی، جایی که حرکات راستالغز بر روی گسلهای مشا و فیروزکوه مشاهده میشود، سهم بیشتری در فرایندهای جاری دگرشکلی البرز مرکزی بر عهده دارد. در عوض در شمال رشته کوه، جایی که حرکتهای عمدتاً شیب لغز بر روی راندگی خزر و گسل شمال البرز اتفاق میافتد، افراز دگرشکلی نقش کمرنگتری را ایفا می کند.
ژئوفیزیک
محمد رسول نیک بخش؛ میرستار مشین چی اصل؛ حمیدرضا سیاه کوهی؛ محسن اویسی موخر
چکیده
تخمین عمق و ضخامت توده های معدنی یکی از مهمترین اهداف در اکتشافات است، از این رو روش های متعددی در این سال های اخیر پیشنهاد شده است در این مقاله با استفاده از تبدیل هیلبرت دوبعدی ، عمق و ضخامت بی هنجاری های سه بعدی مدل صفحه نازک محاسبه شده است. تبدیل فوریه - هیلبرت نقش مهمی در سیگنال تحلیلی ایفا می کند ، از آنجا که تابع میدان کل بی هنجاری ...
بیشتر
تخمین عمق و ضخامت توده های معدنی یکی از مهمترین اهداف در اکتشافات است، از این رو روش های متعددی در این سال های اخیر پیشنهاد شده است در این مقاله با استفاده از تبدیل هیلبرت دوبعدی ، عمق و ضخامت بی هنجاری های سه بعدی مدل صفحه نازک محاسبه شده است. تبدیل فوریه - هیلبرت نقش مهمی در سیگنال تحلیلی ایفا می کند ، از آنجا که تابع میدان کل بی هنجاری های مغناطیسی خواص لازم سیگنال تحلیلی را دارد ، ازاین تابع میتوان در تفسیر داده های شبکه بندی شده بر حسب منشاءهای سه بعدی استفاده کرد.تبدیل فوریه - هیلبرت دامنه تابع را تغییر نمی دهد در این مقاله از تبدیل هیلبرت و سیگنال تحلیلی سه بعدی برای محاسبه عمق و ضخامت یک صفحه نازک سه بعدی مدلسازی شده توسط روش تالوانی برای داده های بدون نوفه و نوفه دار استفاده شده است . نتایج نشان میدهد برای داده های بدون نوفه ، تبدیل هیلبرت برای تخمین عمق مدل مورد نظر خطای کمتر از 3 درصد و برای داده های نوفه دار برای سطح نوفه 15 درصد ، خطای نزدیک به 8 درصد دارد . همچنین روش پیشنهادی بر روی داده های میدانی ، معدن سنگ آهن خیرآباد ، 5کیلومتری شمال شرقی معدن گل گهر در شهرستان سیرجان مورد بررسی واقع شده است که نتایج بدست آمده با مقایسه با روش اویلر و گزارش حفاری منطقه مورد مطالعه مطابقت دارد، که استفاده از تبدیل هیلبرت برای تعیین عمق بی هنجاری های میدانی مورد تایید قرار میگیرد.
ژئوفیزیک
محمدرضا ابراهیمی؛ محمد تاتار
چکیده
بارگذاری یک مخزن و تغییرات سطح آب دریاچه میتواند منجر به القا / چکانش زمینلرزهها گردد. در این پژوهش تغییرات پایداری در طول گسل گلستان در نتیجه آبگیری مخزن سد گتوند علیا، که در رشته کوههای زاگرس در جنوب غرب ایران قرار دارد، مدلسازی شده است. فرمولبندیهایی بر پایه راه حلهای سه بعدی بوسینسک برای محاسبه تنشهای نرمال و ...
بیشتر
بارگذاری یک مخزن و تغییرات سطح آب دریاچه میتواند منجر به القا / چکانش زمینلرزهها گردد. در این پژوهش تغییرات پایداری در طول گسل گلستان در نتیجه آبگیری مخزن سد گتوند علیا، که در رشته کوههای زاگرس در جنوب غرب ایران قرار دارد، مدلسازی شده است. فرمولبندیهایی بر پایه راه حلهای سه بعدی بوسینسک برای محاسبه تنشهای نرمال و برشی بر روی یک صفحه گسل مشخص، استفاده شد. هندسه و مکانیزم گسل گلستان با دقت بالائی با استفاده از زمینلرزههای ثبت شده توسط یک شبکه لرزهنگاری محلی مشخص شد. برای تحلیل بهتر نتایج، محاسبات در سه شیب متفاوت 55، 60 و 65 درجه برای گسل گلستان انجام شد. از آنجاییکه دریاچه بر روی فرادیواره گسل رورانده گلستان قرار دارد، بنابراین انتظار میرود که بارگذاری مخزن بر روی این گسل موجب پایداری بیشتر گسل و تاخیر در وقوع زمینلرزهها گردد. این امر به خوبی در تحلیل تنشهای ناشی از مخزن بر روی این گسل مشهود و نتایج حاصله در تمامی شیبهای یاد شده در قسمتهای عمیق گسل از 7 تا 20 کیلومتر که نزدیکتر به دریاچه هستند، حاکی از پایداری این گسل است. تنها در بخش کوچکی از این گسل و در اعماق کم بین 5 تا 7 کیلومتر، شاهد ناپایداری آن هستیم. توان برشی محاسبه شده ناشی از مخزن که موجب ناپایداری آن میشود بین 243/0- و صفر بار برآورد شده است. لرزهخیزی مشاهده شده در گستره گسل گلستان قبل و بعد از آبگیری مخزن، نتایج حاصل از مدلسازی تنش را در نقاط مختلف گسل تایید میکند.