دوره 24، 95- مهندسی و محیط زیست ، خرداد 1394، صفحه 1-1
دوره 24، 95- مهندسی و محیط زیست ، خرداد 1394، صفحه 2-2
چکیده
سخن سردبیر
بیشتر
سخن سردبیر
دوره 24، 95- مهندسی و محیط زیست ، خرداد 1394، صفحه 3-3
چکیده
داوران
بیشتر
داوران
مقاله پژوهشی
جواد شریفی؛ محمدرضا نیکودل
چکیده
با توجه به رشد روزافزون سازهها و نیاز به مصالح سنگدانهای، ضروری است که منابع قرضه بیشتری در اختیار گرفته شود و روشهای مناسب برای شناسایی و اکتشاف سریع این منابع ارایه شود. به دلیل اهمیت متغیرهای زمینشناسی مهندسی در اکتشاف و تعیین کیفیت منابع قرضه، در این پژوهش با توجه به مطالعات میدانی و آزمایشگاهی انجام شده، متغیرها و ضوابطی ...
بیشتر
با توجه به رشد روزافزون سازهها و نیاز به مصالح سنگدانهای، ضروری است که منابع قرضه بیشتری در اختیار گرفته شود و روشهای مناسب برای شناسایی و اکتشاف سریع این منابع ارایه شود. به دلیل اهمیت متغیرهای زمینشناسی مهندسی در اکتشاف و تعیین کیفیت منابع قرضه، در این پژوهش با توجه به مطالعات میدانی و آزمایشگاهی انجام شده، متغیرها و ضوابطی برای این مهم تعیین شده و در ادامه نتایج حاصل بهصورت معیاری ساده و کاربردی ارایه شده است. برای این منظور ابتدا مطالعات میدانی انجام شده و پس از نمونهبرداری از معادن و انتقال آنها به آزمایشگاه، آزمایشهای مربوط طبق استاندارهای موجود روی آن انجام و سپس از مصالح موجود بتن تهیه شده است. در ادامه نتایج حاصل از آزمایشهای انجام شده روی مصالح سنگی و بتنی تجزیه و تحلیل شده، متغیرهایی که نقش بیشتری در کیفیت بتن داشته مورد ردهبندی قرار گرفته و بهصورت معیاری ارایه شده است. با توجه به دقت و آسانی این معیار، کاربرد آن برای انتخاب مصالح مطلوب است؛ به گونهای که با کمترین تعداد آزمایشهای لازم، معادن قرضه مناسب شناسایی میشود و همچنین این معیار برآوردی از مقاومت پایانی بتن ساخته شده در اختیار مهندسین مربوط قرار میدهد. این معیار با توجه به جنس و گوناگونی نمونههای مورد استفاده، دامنه کاربرد به نسبت گستردهای دارد و در مناطق مختلف جغرافیایی قابل استفاده است.
رمضان رمضانی اومالی؛ ناصر حافظی مقدس؛ کژال حیدری
چکیده
ریزش سنگی یکی از انواع متداول ناپایداریهای دامنهای در نواحی کوهستانی است و وجه تمایز آن با دیگر ناپایداری ها سرعت بالا و رخداد ناگهانی آنهاست. به همین دلایل ریزش سنگی از جمله ویرانگرترین حرکتهای تودهای به شمار میرود و سبب از بین رفتن جان انسانها و ایجاد خسارات سنگین میشود. در این پژوهش پایداری دامنههای سنگی ارتفاعات ...
بیشتر
ریزش سنگی یکی از انواع متداول ناپایداریهای دامنهای در نواحی کوهستانی است و وجه تمایز آن با دیگر ناپایداری ها سرعت بالا و رخداد ناگهانی آنهاست. به همین دلایل ریزش سنگی از جمله ویرانگرترین حرکتهای تودهای به شمار میرود و سبب از بین رفتن جان انسانها و ایجاد خسارات سنگین میشود. در این پژوهش پایداری دامنههای سنگی ارتفاعات تپال در شمال باختری شهر شاهرود مورد تحلیل قرار گرفته است. برای این منظور نقشه زمینشناسی 10000/1 منطقه تهیه و مطالعات درزه نگاری در 12 مقطع انجام شد و با استفاده از این دادهها ناپایداری دامنهای به دو روش استریوگرافیک توسط نرم افزار Dips 5.103 و شبیهسازی تعادل حدی توسط نرم افزار Swedge 4.078 مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان از پایداری دامنهها در شرایط استاتیک و ناپایداری آنها در شرایط دینامیک دارد. در صورت رخداد شرایط بحرانی (بارشهای شدید و متوالی و رخداد زمینلرزههای شدید) قطعات سنگی به شدت ناپایدار خواهند بود و خطری جدی برای پایین دست ایجاد خواهند کرد. همچنین سازوکار ریزش سنگی با استفاده از نرمافزار Rocfall 4.039 شبیهسازی، سپس نتایج آن وارد نرمافزار Arc GIS 9.3 و به صورت پهنههای با درجات مختلف خطر نشان داده شد. پس از روی هماندازی نقشه کاربری اراضی منطقه و نقشه پهنهبندی خطر، مشخص شد که جاده سلامتی، جاده کاج و حواشی آن، مزار شهدای گمنام، هتل جهانگردی و بخشهایی از پارک آزادی، مناطق مسکونی پایین دست جاده سلامتی و مجتمع تفریحی آبشار در محدوده خطر قرار گرفتهاند.
مقاله پژوهشی
نازی نوروزی
چکیده
با نگرشی بر زمینلرزههای مخرب روی داده در ایران و جهان، پتانسیل تأثیرگذاری زمینشناسی سطحی خاک بر جنبش نیرومند زمین و خرابیهای ناشی از زمینلرزه که اصطلاحا اثرات ساختگاهی نامیده میشود، بهخوبی مشخص گردیده است. مطالعه حاضر بخشی از مطالعات ریزپهنهبندی لرزهای شهرستان شهرضا میباشد. در این مطالعه بیشتر به بررسی اثرات ساختگاهی ...
بیشتر
با نگرشی بر زمینلرزههای مخرب روی داده در ایران و جهان، پتانسیل تأثیرگذاری زمینشناسی سطحی خاک بر جنبش نیرومند زمین و خرابیهای ناشی از زمینلرزه که اصطلاحا اثرات ساختگاهی نامیده میشود، بهخوبی مشخص گردیده است. مطالعه حاضر بخشی از مطالعات ریزپهنهبندی لرزهای شهرستان شهرضا میباشد. در این مطالعه بیشتر به بررسی اثرات ساختگاهی با استفاده از اندازهگیریهای مایکروترمور پرداخته شده است و آنالیز دادههای مایکروترمور نیز با استفاده از روش نسبت طیفی مولفه افقی به قائم (H/V) انجام پذیرفته است. بر همین اساس، در 64 نقطه از شهر اندازهگیریهای مایکروترمور با طول رکوردهای 10 تا 15 دقیقه انجام شد. در انتها نتایج به صورت نقشههای توزیع پریود طبیعی ساختگاه، ضریب تقویت آبرفت و اندیس آسیبپذیری در محیط GIS برای گستره شهر ارائه شده است. محاسبات نشان داد که پریود طبیعی در بازه 04/0 تا 38/0 متغیر میباشد. همچنین ضریب تقویت آبرفت از 21/1 تا 88/6 متغیر است. نتایج ارتباط نسبتا خوبی را با تغییرات مورفولوژی نشان داد. به این ترتیب که هرچه به سمت کوههای اطراف شهر پیش میرویم پریود طبیعی کاهش پیدا میکند و برعکس هرچه به سمت مرکز دشت پیش میرویم پریود طبیعی افزایش پیدا میکند. نتایج این مطالعه میتواند در کنار مطالعات تفصیلی، در برنامه ریزیهای کلان شهری، برای گسترش شهر، برآورد ریسک لرزهای و مدیریت بحران ناشی از یک زمینلرزه احتمالی به کار گرفته شود.
مقاله پژوهشی
امین جمشیدی؛ محمدرضا نیکودل؛ ماشااله خامهچیان
چکیده
در مناطق سردسیر، چرخههای یخبندان یکی از مهمترین عوامل تأثیرگذار روی ویژگیهای مکانیکی و در نتیجه دوام سنگها هستند. مقاومت فشاری تکمحوری، کششی برزیلی و سرعت موج P از ویژگیهای مکانیکی مهم به کار برده شده در ارزیابی دوام سنگها در این مناطق هستند. از آنجایی که تعیین این ویژگیها در طی آزمایش یخبندان بسیار وقتگیر و طاقتفرساست ...
بیشتر
در مناطق سردسیر، چرخههای یخبندان یکی از مهمترین عوامل تأثیرگذار روی ویژگیهای مکانیکی و در نتیجه دوام سنگها هستند. مقاومت فشاری تکمحوری، کششی برزیلی و سرعت موج P از ویژگیهای مکانیکی مهم به کار برده شده در ارزیابی دوام سنگها در این مناطق هستند. از آنجایی که تعیین این ویژگیها در طی آزمایش یخبندان بسیار وقتگیر و طاقتفرساست میتوان از روابط آماری برای برآورد آنها استفاده کرد. در پژوهش حاضر یک مدل آماری چندمتغیره برای 15 نمونه تراورتن معرفی شده است که میتواند مقادیر مقاومت فشاری تکمحوری، کششی برزیلی و سرعت موج P را در هر چرخه از آزمایش یخبندان برآورد کند. در این مدل ویژگیهای مکانیکی پس از چرخههای یخبندان به عنوان متغیر وابسته و همان ویژگیهای مکانیکی در شرایط بکر، جذب آب و تعداد چرخه آزمایش یخبندان به عنوان متغیر مستقل در نظر گرفته شدهاند. نتایج آزمونهای آماری و استفاده از دادههای دیگر پژوهشگران نشان میدهد که مدل ارائه شده دقت و درستی قابل قبولی در برآورد مقاومت فشاری تکمحوری، کششی برزیلی و سرعت موج P در چرخههای یخبندان و در نتیجه دوام نمونهها دارد.
مقاله پژوهشی
مجتبی کمانی؛ علی ارومیهای؛ محمد جورابچی
چکیده
راهها از جمله طرحهای مهندسی خطی به شمار میآیند که از واحدها و شرایط گوناگون زمینشناسی عبور کرده، بنابراین ضرورت دارد که مطالعات زمینشناسی مهندسی در طول مسیر راه انجام گیرد. این مطالعات از مرحله انتخاب مسیر راه تا پایان ساخت و بهرهبرداری ادامه دارد. در مرحله انتخاب مسیر راه با حجم زیاد دادهها و گوناگونی شرایط مسیر روبهرو ...
بیشتر
راهها از جمله طرحهای مهندسی خطی به شمار میآیند که از واحدها و شرایط گوناگون زمینشناسی عبور کرده، بنابراین ضرورت دارد که مطالعات زمینشناسی مهندسی در طول مسیر راه انجام گیرد. این مطالعات از مرحله انتخاب مسیر راه تا پایان ساخت و بهرهبرداری ادامه دارد. در مرحله انتخاب مسیر راه با حجم زیاد دادهها و گوناگونی شرایط مسیر روبهرو بوده که انجام این کار به صورت دستی، وقتگیر و بدون دقت کافی میشود. در این نوشتار به بررسی وضعیت زمینشناسی مهندسی مسیر آزادراه قزوین- رشت در محدوده شهرستان رودبار پرداخته شده است. در این راستا پس از شناخت عوامل زمینشناسی مهندسی مؤثر در انتخاب مسیر و ساخت آزادراه، با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی و نرمافزار Expert Choice به این عوامل با توجه به مناسب بودن آنها برای ساخت آزادراه، وزندهی شده و در ادامه لایههای وزندار را در نرمافزار GIS همپوشانی کرده و نقشه نهایی تهیه شده است. نقشه نهایی نشاندهنده کیفیت شرایط زمینشناسی مهندسی مسیر راه است، که در دو حالت سطحی و زیر سطحی (تونل) و با خطای کم، تهیه شده است. از آنجا که بهکارگیری این روش برای انجام بررسیهای زمینشناسی مهندسی مسیر راه روش جدیدی است، نیاز است که با بررسیهای بیشتر و انجام کارهای مشابه در نقاط دیگر، آن را اصلاح و کامل کرد. از طرف دیگر از این مدل میتوان برای دیگر بررسیهای زمینشناسی مهندسی با توجه به قابلیت انعطافپذیری بالای مدل، استفاده کرد.
مقاله پژوهشی
عباس مهدویان؛ میثم حسنی
چکیده
در زمینلرزههای مخرب، همواره خرابیهای بسیاری در سازههایی مانند شریانهای حیاتی و لولههای مدفون همگام با تخریب ساختمانهای با جرم زیاد مشاهده شده است. این تخریبها گاه آسیبهای به مراتب جدی را بهوجود آورده است. میزان نیروی جذب شده و خرابیهای ناشی از زمینلرزه در سازههای روزمینی، متناسب با اینرسی و جرم آنهاست. ...
بیشتر
در زمینلرزههای مخرب، همواره خرابیهای بسیاری در سازههایی مانند شریانهای حیاتی و لولههای مدفون همگام با تخریب ساختمانهای با جرم زیاد مشاهده شده است. این تخریبها گاه آسیبهای به مراتب جدی را بهوجود آورده است. میزان نیروی جذب شده و خرابیهای ناشی از زمینلرزه در سازههای روزمینی، متناسب با اینرسی و جرم آنهاست. بهگونهای که با افزایش شتاب، میزان نیروهای وارده نیز بیشتر میشود. این در حالی است که در سازههای مدفون رفتار سازه تحت تأثیر رفتار خاک پیرامونی بوده و جرم سازه در مقایسه با خاک محیطی خود بسیار ناچیز و قابل اغماض است. بنابراین استفاده از روشهای مبتنی بر متغیر شتاب زمینلرزه در طراحی چنین سازههایی نمیتواند به تنهایی کافی باشد و وجود طیف طراحی سرعت در کنار طیف شتاب موجود در آیین نامه 2800 ساختمانها ضروری به نظر میرسد. زیرا طراحی لرزهای چنین سازههایی بر پایه روش پاسخ تغییر مکان است. به این صورت که ابتدا جابهجایی زمین در محل سازه مدفون با استفاده از طیف پاسخ سرعت محاسبه و برهمکنش میان زمین و سازه زیرزمینی با روش شبهاستاتیکی تحلیل میشود. طیف پاسخ سرعت برای طراحی لرزهای سازههای مدفون بر پایه بیشینه پاسخ لایه سطحی زمین در اثر ورود شتاب مورد نظر به لایه زیرین در یک مدل تحلیلی پروفیل خاک به دست میآید. در این پژوهش سعی شده است تا با توجه به اطلاعات شتابنگاشتی که از زمین لرزههای مختلف در ایران به دست آمده است، به تعیین منحنی ضریب طیفی سرعت برای خاکهای نوع I وII پرداخته شود. برای این منظور، از میان اطلاعات شتابنگاشتی دریافتی از مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن، 306 شتابنگاشت افقی خاک نوع I و 323 شتابنگاشت افقی خاک نوع II انتخاب شد. طیف بهنجار شده سرعت هر شتابنگاشت بر مبنای بیشینه مقادیر دامنه سرعت و شتاب بهصورت جداگانه به دست آمد. بر این اساس برای هر یک از این دو نوع خاک، دو مجموعه طیف پاسخ سرعت بهنجار شده به دست آمد. سپس برای هر مجموعه، طیف طراحی میانه و 84% تعیین شد. در پایان مدل ریاضی منحنیهای ضریب طیفی سرعت تعیین و در قالب فرمول برای شرایط خاک نوع I وII در ایران ارائه شده است.
مقاله پژوهشی
امید معماریان سرخابی؛ یحیی جمور
چکیده
مطالعات ژئودینامیک در ایران بهطور جدی از سال 1377 با استقرار شبکههای موردی GPS برای پایش تغییرات پوسته زمین آغاز شد. پس از استقرار شبکه ژئودینامیک سراسری در سال 1385، هر ساله میدان سرعت ایستگاههای دائمی GPS این شبکه توسط سازمان نقشهبرداری کشور محاسبه و گزارش میشود. برای تولید سرعت نقاط ژئودتیک در هر نقطه دلخواه دیگر، به دلیل تراکم ...
بیشتر
مطالعات ژئودینامیک در ایران بهطور جدی از سال 1377 با استقرار شبکههای موردی GPS برای پایش تغییرات پوسته زمین آغاز شد. پس از استقرار شبکه ژئودینامیک سراسری در سال 1385، هر ساله میدان سرعت ایستگاههای دائمی GPS این شبکه توسط سازمان نقشهبرداری کشور محاسبه و گزارش میشود. برای تولید سرعت نقاط ژئودتیک در هر نقطه دلخواه دیگر، به دلیل تراکم پایین ایستگاههای دائمی GPSکشور، نیاز به ایستگاههای جدید با مشاهدات بیشتر یا استفاده از روشهای مدرن و هوشمند است. از آنجاکه ایجاد ایستگاههای جدید مستلزم صرف هزینه و زمان زیاد است، بنابراین بهکارگیری روشهای تخمین میتواند جایگزین مناسبی قلمداد شود. از جمله این روشها میتوان شبکههای عصبی مصنوعی را نام برد. مهمترین مزیتهای این روش یادگیری شبکهها، پردازش موازی و انعطافپذیری محاسبات است. بدین منظور در این پژوهش، با انتخاب 42 ایستگاه دائمی GPS در شمال باختر کشور، میدان سرعت منطقه با دو روش تخمین "پسانتشار خطای شبکههای عصبی مصنوعی" و "کالوکیشن" در دو مدل متفاوت برآورد و مقایسه شدند. نتایج حاصل نشان میدهند در مدل اول با تراکم ایستگاههای مرجع کمتر روش "پسانتشار خطای شبکههای عصبی مصنوعی" با جذر خطای میانگین مربعی در حدود 2± میلیمتر خاوری، 5/3 ± میلیمتر شمالی به علت دارا بودن جذر خطای میانگین مربعی کمتر، نسبت به روش "کالوکیشن" برتری دارد. همچنین در مدل دوم"پسانتشار خطای شبکههای عصبی مصنوعی" دارای جذر خطای میانگین مربعی در حدود 1± میلیمتر خاوری، 5/1± میلیمتر شمالی بوده و روشی جایگزین برای تخمین میدان سرعت نسبت به روشهای تخمین کلاسیک است.
مقاله پژوهشی
سعید پرنو؛ ابوالقاسم کامکار روحانی؛ علیرضا عرب امیری؛ نعمت الله کریمی
چکیده
طی سالهای گذشته روش رادار نفوذی به زمین (GPR) برای بررسی ساختارهای سطحی و درونی یخچالها، بهطور چشمگیری مورد استفاده قرار گرفته است. این روش ژئوفیزیکی با استفاده از تباین در گذردهی الکتریکی یخ، هوا، واریزه و آب، ساختارهای مختلف یخچال را نمایش میدهد. در این پژوهش نتایج سه پروفیل برداشت شده GPR در خرداد 1391، با استفاده از آنتن غیرپوششی ...
بیشتر
طی سالهای گذشته روش رادار نفوذی به زمین (GPR) برای بررسی ساختارهای سطحی و درونی یخچالها، بهطور چشمگیری مورد استفاده قرار گرفته است. این روش ژئوفیزیکی با استفاده از تباین در گذردهی الکتریکی یخ، هوا، واریزه و آب، ساختارهای مختلف یخچال را نمایش میدهد. در این پژوهش نتایج سه پروفیل برداشت شده GPR در خرداد 1391، با استفاده از آنتن غیرپوششی 25 مگاهرتز روی یخچال علمکوه واقع در مازندران، شهرستان کلاردشت، مورد پردازش و تفسیر قرار گرفته است. به منظور حذف اثر بازتابهای ناخواسته با فرکانس کم روی بازتابهای با فرکانس بالا روی تمامی مقاطع GPR، از فیلتر Dewow و همچنین از تابع بهره (Gain function) برای تقویت سیگنالها، بهویژه در زمانهای پایانی استفاده شده است. با توجه به توپوگرافی نسبتاً پیچیده منطقه مورد مطالعه، تصحیح توپوگرافی روی دادهها اعمال و نتایج دادههای بدون تصحیح با دادههایی که تصحیح توپوگرافی روی آنها اعمال شده است، مقایسه شد و بدین ترتیب اهمیت تصحیح توپوگرافی روی دادههای GPR مورد بررسی قرار گرفته است. مورنهای سطحی این منطقه به طور عموم گرانیت دانهریز و سنگ بستر گرانیت است. قطبیت نشانگر یخ- سنگبستر روی ردهای پروفیلهای GPR بهطور کامل آشکارا قابل مشاهده است. همچنین نتایج این پژوهش نشان میدهد که تنها با استفاده از روش GPR شناسایی مناطق معتدل و سرد یخ، نوع یخچال که از نوع چنددمایی است و همچنین گودالهای سطح و توپوگرافی بستر یخچال با موفقیت امکانپذیر بوده است. در این پژوهش مقاوم بودن یخچال از نظر الکتریکی سبب ژرفای نفوذ بالای امواج GPR شده است.
مقاله پژوهشی
زهرا یزدی؛ علیرضا جعفری راد؛ حسن خیرالهی
چکیده
در این پژوهش با استفاده از دادههای ژئوفیزیکهوایی (مغناطیسسنجی و رادیومتری) مناطق دارای پتانسیل مسپورفیری در منطقه چهارگنبد معرفی شدهاست. در واقع بهوسیله دادههای مغناطیسی و پردازش آنها از طریق فیلترهای برگردان به قطب، ادامه فراسو (با ارتفاعهای مختلف)، مشتق افقی کل و مشتق زاویه انحراف، مرزهای بیهنجاری مغناطیسی در منطقه ...
بیشتر
در این پژوهش با استفاده از دادههای ژئوفیزیکهوایی (مغناطیسسنجی و رادیومتری) مناطق دارای پتانسیل مسپورفیری در منطقه چهارگنبد معرفی شدهاست. در واقع بهوسیله دادههای مغناطیسی و پردازش آنها از طریق فیلترهای برگردان به قطب، ادامه فراسو (با ارتفاعهای مختلف)، مشتق افقی کل و مشتق زاویه انحراف، مرزهای بیهنجاری مغناطیسی در منطقه تعیین مکان و نیز شیب تقریبی آنها محاسبه شدهاست. همچنین با استفاده از دادههای رادیومتری و تصویر سهگانه حاصل از آنها، تودههای نفوذی فلسیک و نواحی دگرسانی پتاسیک مشخص گردیدهاست. در نهایت با توجه به مدل زایشی مسپورفیری و عوامل مؤثر بر کانیزایی و تطبیق نتایج حاصل از دادههای مغناطیسی و رادیومتری، منطقه چهارگنبد براساس میزان پتانسیل کانیزایی بهدستآمده اولویتبندی شدهاند. بیشترین پراکندگی اولویتهای مشخصشده در بخشهای شمالی، مرکزی و خاوری برگه مطالعاتی میباشد.
مقاله پژوهشی
محمد معانیجو؛ نسرین پوینده؛ علیاصغر سپاهی؛ ثریا دادفر
چکیده
منطقه مورد مطالعه در فاصله 42 کیلومتری شمال خاور شهرستان قروه، در استان کردستان و در پهنه دگرگونی- ماگمایی سنندج- سیرجان جای گرفته است. در این پهنه افزون بر معدن طلای اپیترمال داشکسن، معادن طلای مهم زرهشوران و آقدره نیز قرار دارد. دگرسانیهای منطقه بهترتیب اهمیت عبارتند از: سرسیتی (فیلیک)، آرژیلیک، سیلیسی و پروپیلیتیک. در این ...
بیشتر
منطقه مورد مطالعه در فاصله 42 کیلومتری شمال خاور شهرستان قروه، در استان کردستان و در پهنه دگرگونی- ماگمایی سنندج- سیرجان جای گرفته است. در این پهنه افزون بر معدن طلای اپیترمال داشکسن، معادن طلای مهم زرهشوران و آقدره نیز قرار دارد. دگرسانیهای منطقه بهترتیب اهمیت عبارتند از: سرسیتی (فیلیک)، آرژیلیک، سیلیسی و پروپیلیتیک. در این مطالعه دگرسانیهای فیلیک و آرژیلیک هدف قرار گرفت و با روشهای مختلف پردازش تصاویر ماهوارهای مانند ترکیب رنگی کاذب، نسبت باندی، تحلیل مؤلفههای اصلی و روش کروستا و در پایان با روش نقشهبردار زاویه طیفی، گسترش دگرسانیها و همچنین اکسیدهای آهن منطقه تشخیص داده شد. به منظور درستی میان مشاهدات صحرایی و نتایج پردازش نرمافزاری از تجزیه پراش پرتو ایکس (XRD) به عنوان ابزار کنترلی استفاده و کانیهای شاخص هر پهنه شناسایی شد و همچنین مقایسه منحنیهای استاندارد با منحنیهای منطقه مورد مطالعه نیز برای تأیید نتایج به دست آمده، به کار گرفته شد. در نتیجه این روش در شناسایی مناطق دگرسانی و تهیه نقشه از آنها مؤثر بوده است.
مقاله پژوهشی
الهه بکری؛ حمیدرضا نانکلی؛ زهره رحیمی
چکیده
در ساعات 16:53:16 و 17:04:35 روز 21مردادماه 1391 دو زمینلرزه با بزرگای 1/6 و 6 در مقیاس امواج پیکری استان آذربایجان شرقی را لرزاند که در آن شهرستانهای ورزقان، اهر و هریس کانون بیشترین خسارات بودند. ژرفای هر دو زمینلرزه در حدود 10 کیلومتر و مرکز این رویدادها بهترتیب در مختصات 55/38 درجه عرض شمالی و 87/ 46 درجه طول جغرافیایی و 58/38 درجه عرض جغرافیایی ...
بیشتر
در ساعات 16:53:16 و 17:04:35 روز 21مردادماه 1391 دو زمینلرزه با بزرگای 1/6 و 6 در مقیاس امواج پیکری استان آذربایجان شرقی را لرزاند که در آن شهرستانهای ورزقان، اهر و هریس کانون بیشترین خسارات بودند. ژرفای هر دو زمینلرزه در حدود 10 کیلومتر و مرکز این رویدادها بهترتیب در مختصات 55/38 درجه عرض شمالی و 87/ 46 درجه طول جغرافیایی و 58/38 درجه عرض جغرافیایی و 78/46 طول جغرافیایی است. در این پژوهش با استفاده از ایستگاههای دایمیGPS واقع در محدوده گسل اهر- ورزقان برای میزان جابهجایی حین لرزه روی این ایستگاهها، سری زمانیها در یک بازه 52 روزه تعیین شد و نتایج حاصله از تحلیل اولیه دادههای ایستگاه دایمی GPS پس از زمینلرزه، بهخوبی جابهجایی حین لرزه را به میزان 5/0 تا 2 سانتیمتر روی مؤلفه مسطحاتی ایستگاهها نشان میدهد و تغییرات ارتفاعی محسوسی در تحلیل این دادهها مشاهده نشده است.
مقاله پژوهشی
شهرزاد ابوتراب؛ احمد خاکزاد؛ فریبرز قریب؛ سیمین مهدیزاده تهرانی
چکیده
برگه 1:100000 اردستان در بخش جنوبی چهار گوش 1:250000 کاشان در °52 تا ׳30 °52 طول خاوری و ° 33 تا ׳30 ° 33 عرض شمالی در شمال باختری استان اصفهان قرار گرفته است. بیشتر این ناحیه در پهنه ساختاری ارومیه- دختر واقع شده و محدودهای در جنوب باختری این برگه، پهنه سنندج – سیرجان را شامل میشود. بیشتر رخنمونهای ناحیه شامل سنگهای ...
بیشتر
برگه 1:100000 اردستان در بخش جنوبی چهار گوش 1:250000 کاشان در °52 تا ׳30 °52 طول خاوری و ° 33 تا ׳30 ° 33 عرض شمالی در شمال باختری استان اصفهان قرار گرفته است. بیشتر این ناحیه در پهنه ساختاری ارومیه- دختر واقع شده و محدودهای در جنوب باختری این برگه، پهنه سنندج – سیرجان را شامل میشود. بیشتر رخنمونهای ناحیه شامل سنگهای آتشفشانی و آذرآواری با ترکیب میانه تا بازیک مربوط به فعالیت آتشفشانی ائوسن میانی تا پسین است. سنگهای نفوذی این منطقه از نظر زمانی، طیف گستردهای داشته و مربوط به یک فاز نیمه ژرف با سن الیگوسن و الیگومیوسن و یک فاز کم ژرفا با سن پلیوسن است که ترکیب نیمه اسیدی و اسیدی دارند. تودههای نفوذی در فازهای گوناگون سبب دگرسانی و کانیسازی فلزاتی از جمله مس، مولیبدن، طلا، سرب، روی، آهن و .... در منطقه شدهاند. در این پژوهش با استفاده از تمامی دادههای موجود شامل نقشههای زمینشناسی، برداشتهای ژئوشیمیایی و نشانههای معدنی شناخته شده و همچنین اطلاعات استخراج شده از پردازش دادههای ژئوفیزیک هوایی موجود و نیز بهرهگیری از لایههای مختلف اطلاعاتی بهدست آمده (شامل شکستگیها، دگرسانیهای گرمابی و واحدهای سنگی افزون بر نقشههای زمینشناسی) از پردازش دادههای ماهوارههای زمینی همچون Landsat، Terra وRadarsat، بانکهای اطلاعاتی مورد نیاز تهیه شد. این دادهها پس از وزندهی به روش نوین تحلیل سلسله مراتبیAnalytic Hierarchy Process –AHP))، با در نظر گرفتن مدل زایشی مورد انتظار در منطقه، براساس روش همپوشانی شاخص (Index Overlay) در سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) تلفیق و مدل سازی شدند. نتیجه این بررسیها تهیه نقشه نواحی امید بخش معدنی طلای اپیترمال بوده است. خاطر نشان میسازد با توجه به بازدیدهای صحرایی و کسب نتایج مثبت در مشاهدات زمینی و تجزیههای آزمایشگاهی، 5 محدوده دارای پتانسیل با اولویت اول در ورقه اردستان برای بررسیهای اکتشافی تکمیلی در فاز پیجویی معرفی شدند.
مقاله پژوهشی
بهرام بهرامبیگی؛ داود رییسی؛ سیدکاظم علوی پناه؛ سیدحسامالدین معینزاده
چکیده
منطقه گندمبریان یا ریگ سوخته در شمال باختر کرمان و در کویر لوت واقع شده است. این ناحیه همواره از دید دمای زیاد مورد توجه بوده است. در این مطالعه با بهرهگیری از مطالعات سنجش از دور گرمایی و با استفاده از نرمافزارENVI و تصاویر گرمایی سنجنده ETM+ دمای سطحی منطقه گندمبریان اندازهگیری شده است (ساعت تصویربرداری 10 صبح روز چهارشنبه ...
بیشتر
منطقه گندمبریان یا ریگ سوخته در شمال باختر کرمان و در کویر لوت واقع شده است. این ناحیه همواره از دید دمای زیاد مورد توجه بوده است. در این مطالعه با بهرهگیری از مطالعات سنجش از دور گرمایی و با استفاده از نرمافزارENVI و تصاویر گرمایی سنجنده ETM+ دمای سطحی منطقه گندمبریان اندازهگیری شده است (ساعت تصویربرداری 10 صبح روز چهارشنبه 7 مهرماه 1389). توزیع غیر یکنواخت سنگهای بازالتی و فرسایش و شکستگی سنگها در منطقه گندمبریان سبب شده است تا دمای سطحی محاسبه شده در بخش جنوبی گندمبریان که پوشیده از سنگهای بازالتی تیره رنگ است، شدت بازتاب گرمایی بیشتری نسبت به بخش شمالی منطقه از خود نشان دهد. از سوی دیگر بررسی فاکتور خطوارگی در این ناحیه نشان میدهد که مناطق با شدت شکستگی بیشتر دمای سطحی کمتری نسبت به پیرامون خود دارند. وجود رشتهکوهها در همه جهات کویر لوت (شمال، جنوب، خاور و باختر)، نفوذ رطوبت دریایی بهویژه از سوی اقیانوس هند به درون آن را محدود میسازد و این امر سبب افزایش خشکی و تعداد ساعات آفتابی و کاهش ابرناکی منطقه شده است. به طور کلی موقعیت کویری، عرض جغرافیایی و ارتفاع پایین منطقه از عواملی هستند که در کنار جذب سطحی ویژه بازالت، دمای بسیار بالای سطح سرتخت بازالتی یادشده را سبب میشوند. با احتساب تصحیحات روزانه و ماهانه، دمای پایانی محاسبه شده به عنوان بالاترین دمای برآوردی سرتخت بازالتی گندمبریان در سال دست کم 76 درجه سانتیگراد است که بر پایه بررسیهای صورت پذیرفته میتوان این ناحیه را به عنوان یکی از قطبهای گرمایی کره زمین در نظر گرفت.
مقاله پژوهشی
امیرمهیار اژدرپور؛ محمد رضا نیکودل؛ سید داود محمدی
چکیده
بطریهای پلاستیکی و تایرهای فرسوده وسایل نقلیه از عمدهترین زبالههای امروزی جامعه بشری هستند که معضلات زیستمحیطی فراوانی را به وجود آوردهاند. استفاده از این مواد ضایعاتی در مسلح کردن مصالح خاکی میتواند به کاهش مشکلات زیست محیطی ناشی از آنها بیانجامد. از سوی دیگر، امروزه مسلح کردن خاکهای سست با ضایعات پلاستیکی مختلف ...
بیشتر
بطریهای پلاستیکی و تایرهای فرسوده وسایل نقلیه از عمدهترین زبالههای امروزی جامعه بشری هستند که معضلات زیستمحیطی فراوانی را به وجود آوردهاند. استفاده از این مواد ضایعاتی در مسلح کردن مصالح خاکی میتواند به کاهش مشکلات زیست محیطی ناشی از آنها بیانجامد. از سوی دیگر، امروزه مسلح کردن خاکهای سست با ضایعات پلاستیکی مختلف به عنوان راهکارهای جدیدی برای تسلیح کردن مصالح در نظر گرفته میشود. زمانی که خردههای پلاستیک پت و فیبر لاستیک در درصدهای مختلف به خاک اضافه میشوند ویژگیهای تراکمی، پارامترهای مقاومت برشی و نسبت باربری را تغییر میدهند که در مورد خردههای پت، این افزایش در تمام ویژگیهای مهندسی خاک ماسهای آشکار است ولی در مورد فیبر چنین روند منظمی صادق نیست و حضور فیبر لاستیک فرسوده بر روی برخی از ویژگیهای مهندسی خاک اثر منفی میگذارد.
مقاله پژوهشی
فرزانه بهروش؛ محمدحسین محمودی قرایی؛ فرشته قاسمزاده؛ سیما عوضمقدم
چکیده
گرد و غبارهای ترافیکی بیشتر دارای سطح بالایی از فلزات سنگین است که میتواند سلامت انسان و محیط زیست را تحت تأثیر قرار دهد. در این مقاله تلاش شده است با اندازهگیری غلظت فلزات سنگین در خاک و گرد و غبارهای موجود در مناطقی از شهر مشهد و در نواحی با حجم ترافیک بالا و همچنین در ماههایی که بیشترین حجم ترافیک را دارند، میزان آلایندگی این ...
بیشتر
گرد و غبارهای ترافیکی بیشتر دارای سطح بالایی از فلزات سنگین است که میتواند سلامت انسان و محیط زیست را تحت تأثیر قرار دهد. در این مقاله تلاش شده است با اندازهگیری غلظت فلزات سنگین در خاک و گرد و غبارهای موجود در مناطقی از شهر مشهد و در نواحی با حجم ترافیک بالا و همچنین در ماههایی که بیشترین حجم ترافیک را دارند، میزان آلایندگی این خاکها بررسی شود. بدین منظور 23 نمونه خاک سطحی از سه مسیر اصلی شهر مشهد بهگونهای که همه سطح شهر را پوشش دهد، برداشت شد و غلظت کل عناصر Ni، Zn، Pb،Cr وCu اندازهگیری شد. سطح آلودگی خاک شهری با استفاده از شاخص زمینانباشت(Igeo) ، شاخص آلودگی(PI) و شاخص آلودگی یکنواخت (IPI) بررسی شد. شاخص آلودگی نشان میدهد که همه نمونهها سطح بالایی از آلودگی به وسیله سرب (3.688-74.16) دارند. همچنین فلز روی (1.484-7.23) نیز در بیشتر نمونهها سطح بالایی از آلودگی نشان میدهد. در حالی که نیکل (1.01-1.953) و مس (0.678-1.945) سطح متوسطی از آلودگی نشان میدهند. کروم (0.246-0.772) نیز در همه نمونهها سطح پایینی از آلودگی نشان داد. منابع احتمالی آلایندهها با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل اجزای اصلی ارزیابی شد. نتایج تجزیه، غلظتهای بالای فلزات سرب، مس، روی و نیکل را نسبت به میانگین غلظت این فلزات در بخش بالایی پوسته زمین نشان داد. وجود ضریب همبستگی مثبت میان عناصر سنگین روی و مس و همچنین سرب و روی، نشاندهنده منابع تولیدکننده همانند است که همان سوخت خودروها و استفاده از ترمز در وسایل نقلیه است .نتایج به دست آمده از روش استخراج ترتیبی نیز نشان از این دارد که گونهسازی عناصر Pb، Zn و Ni بیشتر در فازهای ناپایدار (F1+F2+F3+F4) صورت گرفته که نشاندهنده منشأ انسانی برای آنهاست، ولی عناصر Crو Cu بیشتر در فاز پایدار (F5) توزیع شدهاند که بیانگر منشأ بیشتر طبیعی برای این دو عنصر است.
مقاله پژوهشی
صغری بهرامی؛ عزتاله رییسی
چکیده
سازندهای کارستی آسماری- جهرم بهطور وسیعی در شهرستان داراب رخنمون دارند. محل دفن فعلی پسماندهای شهر داراب روی آبرفت های گراولی- ماسهای قرار دارد که این آبرفتها با ستبرای چند متر روی سازند کارستی آسماری واقع شده است. هدف این مقاله بررسی اثر محل دفن زباله شهرستان داراب برروی کیفیت آبهای زیرزمینی است. 10 حلقه چاه کارستی ...
بیشتر
سازندهای کارستی آسماری- جهرم بهطور وسیعی در شهرستان داراب رخنمون دارند. محل دفن فعلی پسماندهای شهر داراب روی آبرفت های گراولی- ماسهای قرار دارد که این آبرفتها با ستبرای چند متر روی سازند کارستی آسماری واقع شده است. هدف این مقاله بررسی اثر محل دفن زباله شهرستان داراب برروی کیفیت آبهای زیرزمینی است. 10 حلقه چاه کارستی و آبرفتی، در پاییندست محل دفن زباله انتخاب شد تا غلظت یونهای اصلی، نیترات، کلیفرم کل، کلیفرم مدفوعی، فلزات سنگین و عناصر کمیاب در این چاهها اندازهگیری شود. غلظت یونهای اصلی و نیترات در این چاهها، کمتر از حد مجاز تعیین شده برای این عناصر توسط سازمان حفاظت محیط زیست آمریکاست. کلیفرم مدفوعی در بیشتر چاهها بیش از حد مجاز است. هیچ منبعی آلودگی که سبب افزایش کلیفرم مدفوعی در چاههای بهرهبرداری شود، وجود ندارد. پژوهشهایی که بهتازگی انجام شده است نشان میدهد که کلیفرم میتواند بهطور طبیعی در خاک وجود داشته باشد. بر پایه استاندارد سازمان محیط زیست آمریکا و سازمان بهداشت جهانی، مقدار آنتیموان و سلنیم در برخی از چاهها بیش از حد مجاز است. با توجه به سوی جریان آب و روند تغییرات غلظت آنتیموان و سلنیم، منشأ این عناصر نمیتواند محل دفن زباله باشد، همچنین هیچ منبع انسانزادی در منطقه وجود ندارد که منشأ این آلایندهها باشد. منشأ آنتیموان و سلنیم بهاحتمال زیاد زمینزاد است و از سنگآهک و شیل در منطقه مورد مطالعه سرچشمه گرفته است. بهعلت خشکسالی و اضافه برداشت، حجم ذخیره دینامیک آبخوان بهطور قابل ملاحظهای کاهش یافته، آنتیموان و سلنیم در حجم کمتری از آب آبخوان حل شده و در نتیجه غلظت این عناصر افزایش یافته است.
مقاله پژوهشی
سیدجابر یوسفی؛ علیجان آفتابی
چکیده
بررسیهای عناصر سمی در رسوبات پیرامون معدن مس- طلا چهارگنبد نشاندهنده رسوبات با منشأ و عناصر آلاینده مختلف است. برای بررسی منشأ عناصر سمی در رسوبات و جدایش ژئوشیمیایی آنها، 38 نمونه رسوب از نقاط مختلف شامل رسوبات رودخانهای، آبرفتهای منطقه و رسوبات سد باطله بهصورت تصادفی از ژرفای 0 تا 5 سانتیمتر برداشت شد. در رسوبات رودخانهای ...
بیشتر
بررسیهای عناصر سمی در رسوبات پیرامون معدن مس- طلا چهارگنبد نشاندهنده رسوبات با منشأ و عناصر آلاینده مختلف است. برای بررسی منشأ عناصر سمی در رسوبات و جدایش ژئوشیمیایی آنها، 38 نمونه رسوب از نقاط مختلف شامل رسوبات رودخانهای، آبرفتهای منطقه و رسوبات سد باطله بهصورت تصادفی از ژرفای 0 تا 5 سانتیمتر برداشت شد. در رسوبات رودخانهای منطقه، میانگین غلظت نقره ppm 09/0، آرسنیک ppm 82/17، بیسموت ppm 48/0، کادمیم ppm 22/0، کبالت ppm 58/17، مس ppm 49/91، آهن ppm 33/43161، منگنز ppm 83/1152، مولیبدن ppm 97/0، نیکل ppm 5/41، سرب ppm 82/10، گوگرد ppm 484، آنتیموان ppm 3/1، سلنیم ppm 13/0، قلع ppm 05/1، تیتانیم ppm 67/3067، تالیم ppm 35/0، وانادیم ppm 5/126 و روی ppm 82/90 است. در رسوبات سد باطله میانگین غلظت نقره ppm 22/0، آرسنیک ppm 37/28، بیسموت ppm 14/13، کادمیم ppm 26/0، کبالت ppm 88/51، مس ppm 4/1981، آهن ppm 33/81677، منگنز ppm 13/2165، مولیبدن ppm 86/72، نیکل ppm 67/80، سرب ppm 38/191، گوگرد ppm 17/5593، آنتیموان ppm 75/47، سلنیم ppm 66/0، قلع ppm 77/1، تیتانیم ppm 83/2136، تالیم ppm 43/0، وانادیم ppm 75/80 و روی ppm 94/989 است. در این مقاله برای ارزیابی نتایج از روشهای آماری چندمتغیره شامل آزمون ضریب همبستگی، آزمون مؤلفههای اصلی و تحلیل خوشهای استفاده شد. با انجام روش آماری چندمتغیره مشخص شد که در محدوده معدن مس چهارگنبد 4 نوع رسوب از دیدگاه ژئوشیمیایی قابل جدایش است. دسته اول شامل رسوبات ناشی از فعالیتهای معدنی است که در مؤلفه اول آزمون مؤلفههای اصلی توسط عناصر سمی Ag، As، Cd، Co، Cu، Fe، Mo، Pb، Sb، Se، Sn، Tl و Zn مشخص میشوند. گروه دوم رسوباتی هستند که فعالیتهای کانسارسازی بر سنگ منشأ آنها تأثیر نگذاشته است و در مؤلفه دوم آزمون مؤلفههای اصلی توسط عناصر Al، Sc، Sr، V، Ta و Ti تعریف میشوند. گروه سوم شامل رسوبات طبیعی منطقه است که فعالیتهای کانسارسازی بر سنگ مادر آنها تأثیر گذاشته است و در مؤلفه سوم آزمون مؤلفههای اصلی با عناصر Bi، Mn و S مشخص شدهاند. گروه چهارم رسوبات دارای عناصر سمی Cr و Ni هستند که ناشی از هوازدگی سولفیدها و احتمالاً سنگهای افیولیتی منطقه هستند.
مقاله پژوهشی
عباس مقصودی؛ مجید ونایی؛ محمد یزدی
چکیده
شهرستان نکا با وسعت تقریبی 1865 کیلومتر مربع در شمال ایران و در 21 کیلومتری خاور ساری قرار گرفته است. در محدوده مورد مطالعه نکارود مجموعا 51 نمونه در قالب 4 مقطع برداشت شد که به دو روش تجزیه کامل و تجزیه سه مرحلهای (جهت تعیین سهم انسانساخت و سهم طبیعی) مورد تجزیه شیمیایی قرار گرفت. شاخص غنیشدگی (ER)نشان میدهد که در تمام مقاطع عناصر ...
بیشتر
شهرستان نکا با وسعت تقریبی 1865 کیلومتر مربع در شمال ایران و در 21 کیلومتری خاور ساری قرار گرفته است. در محدوده مورد مطالعه نکارود مجموعا 51 نمونه در قالب 4 مقطع برداشت شد که به دو روش تجزیه کامل و تجزیه سه مرحلهای (جهت تعیین سهم انسانساخت و سهم طبیعی) مورد تجزیه شیمیایی قرار گرفت. شاخص غنیشدگی (ER)نشان میدهد که در تمام مقاطع عناصر نقره، کادمیم و قلع دارای غنیشدگی بسیار شدید هستند در صورتی که عنصر روی در مقطع شماره 2 و3 و عنصر سرب در مقطع شماره 3 دارای غنیشدگی شدید تا بسیار شدید است و مابقی عناصر دارای غنیشدگی متوسط تا مشخص میباشند. شاخص ژئوشیمیایی(Igeo) نشان میدهد که در تمام مقاطع عناصر نقره و کادمیم دارای آلودگی شدید تا بسیار شدید میباشند در حالی که روی دارای آلودگی متوسط تا آلودگی زیاد و ما بقی عناصر دارای آلودگی در حد آلودگی کم تا متوسط است. بیشترین سهم انسانساخت در مقطع1(ملاخیل ـ کوهسارکنده ـ جاده معدن نکا چوب) مربوط به عناصر کبالت و نقره و کمترین آن مربوط به عناصر نیکل و آهن میباشد. در حالی که در مقطع4 (بزمیل تا لجن لته سفلی) بیشترین سهم انسانساخت مربوط به عناصر سرب و نقره و کمترین آن مربوط به عناصر وانادیم، نیکل، مس و روی است. از عوامل کلیدی آلاینده در محدوده مورد مطالعه میتوان به پسابهای حاصل از معادن زغالسنگ، ایستگاههای راهآهن و کارخانجات بزرگی همچون کارخانه چوب- کاغذ نکا اشاره نمود. علاوه بر آن و پسابهای خانگی و صنعتی شهرهای بزرگی همچون نکا میتواند مزید بر علت باشد که نتیجه آن آزاد شدن فلزات سنگین و آلودگیهای زیستمحیطی باشد.
مقاله پژوهشی
مهین فرهادیان بابادی؛ فریبرز مسعودی؛ علیرضا زراسوندی
چکیده
مقادیر قابل توجهی پسماند در هر عملیات حفاری نفتی تولید میشود که دارای اجزای گوناگون مانند فلزات سنگین و هیدروکربنها هستند. این پسماندها در گودالهای خاکی کنار دکل حفاری و یا دریا تخلیه میشوند که بهمنظور مدیریت درست دفع آنها لازم است ماهیت ژئوشیمیاییشان بهخوبی شناخته شود. در این پژوهش، نمونهبرداری از مواد افزودنی ...
بیشتر
مقادیر قابل توجهی پسماند در هر عملیات حفاری نفتی تولید میشود که دارای اجزای گوناگون مانند فلزات سنگین و هیدروکربنها هستند. این پسماندها در گودالهای خاکی کنار دکل حفاری و یا دریا تخلیه میشوند که بهمنظور مدیریت درست دفع آنها لازم است ماهیت ژئوشیمیاییشان بهخوبی شناخته شود. در این پژوهش، نمونهبرداری از مواد افزودنی گل پایه آبی سنگین، سنگشناسیهای مختلف سازندگچساران و همچنین خاکهای پیرامون انجام شد. پس از آمادهسازی، غلظت فلزات در نمونهها بهروش ICP-MS اندازهگیری شد. بر پایه نتایج به دست آمده، غلظت فلزات سرب، مس، آرسنیک، روی، مولیبدن، آنتیموان، جیوه و استرانسیم در پسماندها بیشتر از استانداردها و خاک های منطقه است. همچنین محاسبه ضریب همبستگی میان عناصر در پسماندها نشان داد که فازهای کانیایی احتمالی، بهصورت ناخالصی همراه با باریت حفاری وجود دارد. بررسیهای زیستمحیطی نیز نشان از آن دارد که این پسماندها نسبت به فلزات جیوه و آنتیموان، آرسنیک، مس و سرب بسیار آلوده هستند. استفاده از باریت با درجه خلوص بالا میتواند غلظت بسیاری از فلزات آلودهکننده را کاهش دهد.
مقاله پژوهشی
فرهاد حمزه؛ شهرام شفیعی بافتی
چکیده
یکی از اساسیترین مسائل در اکتشاف و استخراج معادن سنگ ساختمانی، شناسایی و مدلسازی ناپیوستگیها است. عموماً در معادن سنگ ساختمانی، آنالیز ناپیوستگیها مورد توجه قرار نمیگیرد و در مراحل استخراج مسائل بسیاری را بهوجود میآورد. این پژوهش به بررسی و مطالعه ناپیوستگیها در رخنمونهای آهکی در مقیاس تصاویر ماهوارهای پرداخته ...
بیشتر
یکی از اساسیترین مسائل در اکتشاف و استخراج معادن سنگ ساختمانی، شناسایی و مدلسازی ناپیوستگیها است. عموماً در معادن سنگ ساختمانی، آنالیز ناپیوستگیها مورد توجه قرار نمیگیرد و در مراحل استخراج مسائل بسیاری را بهوجود میآورد. این پژوهش به بررسی و مطالعه ناپیوستگیها در رخنمونهای آهکی در مقیاس تصاویر ماهوارهای پرداخته است. معادن سنگ ساختمانی اطراف کرمان در واحدهای آهکی مربوط به دوره کرتاسه قرار گرفتهاند. مطالعات زمینشناسی نشان میدهد که توسعه خطوارگیها ناشی از عملکرد دو سیستم گسلش )امتدادلغز و نرمال( بوده است. گسلش نرمال عملکرد بارزی دارد و سبب توسعه شدید ناپیوستگیها در معادن سنگ ساختمانی شده است. برای آنالیز خطوارگیها در ابتدا با استفاده از نرمافزار Envi تصویر باند 8 سنجنده ETM+ در سه جهت 45، 90 و 315 درجه فیلتر شد و سپس با استفاده از نرمافزار ArcMap ویژگیهای خطوارگیها (همچون جهتگیری، طول، تقاطع و تعداد خطوارهها) در محیط GIS تعیین و نقشه خطوارگی و نقشه تراکم برای هر رخنمون تهیه شد. مقایسه ویژگیهای خطوارگی در روش GIS و بازدید صحرایی یک تطابق بالا بین دو روش را ثابت میکند. نتایج این مطالعه، شکستگی شدیدی را در رخنمونها نشان میدهد. میتوان نتیجه گرفت که بیشتر رخنمون ها ریسک بالایی برای استخراج نشان میدهند.
مقاله پژوهشی
محسن شادمان؛ علیرضا عربامیری؛ حسن خیرالهی؛ داود رجبی
چکیده
دادههای الکترومغناطیس حوزه بسامد به دلیل سرعت بالای برداشت و وضوح مناسب برای ژرفاهای نه چندان زیاد، در کاربردهای گوناگونی مانند اکتشاف آب و مواد معدنی، زیستمحیطی و شناسایی مصنوعات بشری مدفون شده استفاده میشود. در وارونسازی این دادهها به مقاومتویژه الکتریکی و ژرفا میتوان با در نظر گرفـتن تقـریبی مناسـب، از روشهای ...
بیشتر
دادههای الکترومغناطیس حوزه بسامد به دلیل سرعت بالای برداشت و وضوح مناسب برای ژرفاهای نه چندان زیاد، در کاربردهای گوناگونی مانند اکتشاف آب و مواد معدنی، زیستمحیطی و شناسایی مصنوعات بشری مدفون شده استفاده میشود. در وارونسازی این دادهها به مقاومتویژه الکتریکی و ژرفا میتوان با در نظر گرفـتن تقـریبی مناسـب، از روشهای وارونسازی بسیار سریعتری نسبت به روشهای وارونسازی با تکرار استفاده کرد؛ که در برخی منابع با نام روشهای تـبدیل یا روشهای وارونسازی سریع نام برده میشوند. منطقه مورد مطالعه در باختر برگه 1:100000 آلوت در استان آذربایجان غربی قرار گرفته است و طی مطالعات ژئوشیمیایی و لیتوژئوشیمیایی به عنوان یک بیهنجاری طلا- سرب معرفی شده است. این پهنه طلادار با توجه به مطالعات زمینشناسی طی دو مرحله تشکیل پهنه سولفید تودهای و تأثیر دگرگونی ناشی از پهنه برشی روی آن غنی شده است. در این مقاله ضمن معرفی الگوریتمهای وارونسازی سریع، از الگوریتم اصلاح شده سیمون استفاده و نقشههای توزیع مقاومتویژه الکتریکی برای بسامدهای مختلف سامانه برداشت تهیه شده است و سپس با در نظر گرفتن ویژگیهای نوع کانیسازی، زمینشناسی منطقه، تفسیر مناسب از نقشههای توزیع مقاومتویژه الکتریکی صورت گرفته است. با استفاده از این روشها، محدودههای پهنه برشی و محلهای کانیسازی احتمالی برای بررسیهای بیشتر تشخیص داده شد. افزون بر این به نظر میرسد که توزیع مقاومت الکتریکی حاصل از بسامد 7200 هرتز با میانگین ژرفای 60 متر نشان میدهد که مرز میان لایه آهک کرتاسه و متاولکانیک کرتاسه در ژرفا نسبت به سطح، تغییرات سریعی دارد که میتوان با بررسیهای صحرایی درستی نقشه زمینشناسی را نیز بررسی کرد.
مقاله پژوهشی
حمیدرضا محمدی؛ حمید منصوری؛ حسین جلالیفر
چکیده
هدف این مقاله بررسی کارایی روش فتوگرامتری در تعیین جهتداریناپیوستگیها است. استفاده از روش فتوگرامتری به عنوان روشی مکمل در تشخیص ناپیوستگیها در روشهای خط برداشتدر حال افزایش است. در روش خط برداشتبه دلیل عدم دسترسی، امکان برداشت ناپیوستگیهای موجود در بخشبالایپلهسنگی (که ممکن است دارای ویژگیهای متفاوت از بخش پایینیپله ...
بیشتر
هدف این مقاله بررسی کارایی روش فتوگرامتری در تعیین جهتداریناپیوستگیها است. استفاده از روش فتوگرامتری به عنوان روشی مکمل در تشخیص ناپیوستگیها در روشهای خط برداشتدر حال افزایش است. در روش خط برداشتبه دلیل عدم دسترسی، امکان برداشت ناپیوستگیهای موجود در بخشبالایپلهسنگی (که ممکن است دارای ویژگیهای متفاوت از بخش پایینیپله باشند) میسر نیست. از طرف دیگر در این روش امکان برداشت ناپیوستگیهایی بیشتر است که زاویهای نزدیکتر به قائم با خط برداشت داشته باشند و ناپیوستگیهایتقریباً موازی با خط برداشت شانس کمتری برای برداشت شدن دارند.با استفاده از دو روش یادشدهناپیوستگیها در یک پله سنگی در معدن شماره 1 گلگهر سیرجان برداشت شد. در روش خط برداشت 42 ناپیوستگی و در روش فتوگرامتری 258 ناپیوستگی برداشت شد. در روش خط برداشت 2 دستهدرزه و در روش فتوگرامتری 3 دستهدرزه تشخیص داده شد. دو دسته درزه J1 و J2 در هر دو روش با تفاوت کمی در جهتداری وجود دارند. اما دستهدرزه J3 که یک دسته درزه بحرانی از منظر پایداری شیب است فقط در روش فتوگرامتری برداشت شد. همچنین نتایج نشان داد از آنجاییکه در روش فتوگرامتریبرای تعیین میانگین جهتدارییک صفحه ناپیوستگی از تعداد زیادی از نقاط آن صفحه استفاده میکند، دارایجهتداری دقیقتری است.
مقاله پژوهشی
رحیم برزگر؛ اصغر اصغری مقدم؛ عطاالله ندیری؛ الهام فیجانی
چکیده
با توجه به تمرکز جمعیت، فعالیتهای کشاورزی و کارخانههای صنعتی در دشت تبریز، ارزیابی آسیبپذیری آبخوان این دشت برای توسعه، مدیریت، تصمیمات کاربری اراضی و جلوگیری از آلودگی آبهای زیرزمینی ضرورری به نظر میرسد. در این پژوهش، آسیبپذیری آبخوان پیچیده دشت تبریز در برابر آلودگی به کمک مدل دراستیک در محیط GIS بررسی شده و بهینهسازی ...
بیشتر
با توجه به تمرکز جمعیت، فعالیتهای کشاورزی و کارخانههای صنعتی در دشت تبریز، ارزیابی آسیبپذیری آبخوان این دشت برای توسعه، مدیریت، تصمیمات کاربری اراضی و جلوگیری از آلودگی آبهای زیرزمینی ضرورری به نظر میرسد. در این پژوهش، آسیبپذیری آبخوان پیچیده دشت تبریز در برابر آلودگی به کمک مدل دراستیک در محیط GIS بررسی شده و بهینهسازی این مدل توسط روشهای مختلف فازی صورت گرفت. در مدل دراستیک از پارامترهای مؤثر در ارزیابی آسیبپذیری سفره آب زیرزمینی شامل ژرفای سطح ایستابی، تغذیه خالص، جنس محیط آبخوان، نوع خاک، شیب توپوگرافی، مواد تشکیلدهنده ناحیه غیراشباع و هدایت هیدرولیکی استفاده میشود که بهصورت هفت لایه در نرمافزار ArcGIS تهیه شدند و با وزندهی و رتبهبندی و تلفیق این هفت لایه، نقشه نهایی آسیبپذیری آب زیرزمینی نسبت به آلودگی تهیه و شاخص دراستیک برای منطقه بین 40 تا 126 برآورد شد. برای صحتسنجی مدل، از دادههای غلظت نیترات در آب زیرزمینی منطقه استفاده شد که نشان داد همبستگی نسبی بین غلظت نیترات و مدل دراستیک تهیه شده وجود دارد. به منظور بهینهسازی مدل دراستیک، از روشهای فازی ساجنو، ممدانی و لارسن استفاده گردید. برای این منظور، پارامترهای دراستیک بهعنوان دادههای ورودی و شاخص آسیبپذیری بهعنوان خروجی برای مدلهای فازی تعریف شدند و مقادیر نیترات مربوطه به دو دسته آموزش و آزمایش تقسیم شد. شاخص آسیبپذیری مربوط به مرحله آموزش با مقادیر نیترات مربوطه تصحیح گردید و پس از آموزش مدل، با استفاده از مقادیر نیترات نتایج مدلها در مرحله آزمایش مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج بهدست آمده از مدلهای مختلف فازی نشان دادند که روش فازی ساجنو روشی کارآ و مفید برای بهینهسازی مدل دراستیک است. بر اساس مدل نهایی، نواحی خاوری منطقه در محدوده شهر تبریز دارای بیشترین میزان پتانسیل آلودگی میباشند.
مقاله پژوهشی
محمد نخعی؛ میثم ودیعتی؛ خالق محمدی
چکیده
در چند سال اخیر، هجوم آب شور به آبخوان ارومیه سبب بدتر شدن کیفیت آب زیرزمینی شده است. به دلیل اثرات زیست محیطی جبران ناپذیر و نامناسب بودن شرایط آبخوان، مطالعه آسیبپذیری آب زیرزمینی ناشی از نفوذ آب شور بسیار ضروری است. در این پژوهش بر کاربرد روش جدید گالدیت به منظور ارزیابی آسیبپذیری آبخوان، تحت تأثیر نفوذ آب شور دریاچه ارومیه تمرکز ...
بیشتر
در چند سال اخیر، هجوم آب شور به آبخوان ارومیه سبب بدتر شدن کیفیت آب زیرزمینی شده است. به دلیل اثرات زیست محیطی جبران ناپذیر و نامناسب بودن شرایط آبخوان، مطالعه آسیبپذیری آب زیرزمینی ناشی از نفوذ آب شور بسیار ضروری است. در این پژوهش بر کاربرد روش جدید گالدیت به منظور ارزیابی آسیبپذیری آبخوان، تحت تأثیر نفوذ آب شور دریاچه ارومیه تمرکز شده است. محاسبه شاخص گالدیت بر اساس شش شاخص ماهیت آبخوان (G)، هدایت هیدرولیکی آبخوان (A)، ارتفاع سطح آب زیرزمینی بالاتر از سطح دریا (L)، فاصله از ساحل (D)، تأثیر بزرگی و گستردگی آب شور نفوذ کرده (I) و ستبرای آبخوان (T) است. نتایج این پژوهش نشان داد، شاخص گالدیت در شمال خاوری آبخوان بسیار بالا و در جنوب خاور آبخوان بالا است. آسیبپذیری در شمال آبخوان متوسط و در خاور کم است. روش گالدیت کمک زیادی به مدیران برای مطالعه شرایط آبخوان میکند.
مقاله پژوهشی
بهمن سلیمانی؛ قاسم ساعدی؛ عباس چرچی؛ اسماعیل سالاروند
چکیده
بررسی شکستگیهای طبیعی در مخازن نفتی به عنوان عامل مهم در کنترل جریان اهمیت دارد. این موضوع با استفاده از مقاطع نازک، مغزه و نمودارهای تصویرگر FMI و انحراف سرعت یکی از میادین جنوب باختر ایران مورد مطالعه قرار گرفت. اطلاعات خام مربوط به نمودارFMI توسط نرمافزارGeoframe پردازش و تفسیر شد. نمودارهای انحراف سرعت و تخلخل ثانویه نیز محاسبه ...
بیشتر
بررسی شکستگیهای طبیعی در مخازن نفتی به عنوان عامل مهم در کنترل جریان اهمیت دارد. این موضوع با استفاده از مقاطع نازک، مغزه و نمودارهای تصویرگر FMI و انحراف سرعت یکی از میادین جنوب باختر ایران مورد مطالعه قرار گرفت. اطلاعات خام مربوط به نمودارFMI توسط نرمافزارGeoframe پردازش و تفسیر شد. نمودارهای انحراف سرعت و تخلخل ثانویه نیز محاسبه و با یکدیگر مقایسه شد. نتایج نشان داد که استیلولیت، حفرهها، همچنین ریزشکستگیهای باز و پرشده در مخزن وجود دارد. با افزایش ژرفا، تراکم نسبی شکستگیهای باز کاهش و شکستگیهای پرشده افزایش مییابد. شکستگیها عمدتاً، از دو نوع طولی و عرضی بوده و با زاویه شیب بالا نسبت به سطح لایهبندی تشکیل شدهاند. سامانه تخلخل سنگ مخزن بهطور عمده از انواع بینذرهای و شکستگی بوده و با توجه به آثار آغشتگی نفت در بیشتر مقاطع نازک، اهمیت بالای شکستگیها به عنوان معبری مناسب برای عبور سیال آشکار شد.
مقاله پژوهشی
گلناز جوزانی کهن؛ فریدون سحابی؛ غلامحسین نوروزی؛ حسین معماریان
چکیده
انواع مختلف کانیهای رسی به شیوههای گوناگون موجب کاهش کیفیت مخازن هیدروکربنی، اخلال در عملیات حفاری و همچنین سبب ایجاد مشکلاتی در امر تفسیر لاگهای چاهنگاری میشوند. از این رو، شناسایی و تفکیک آنها در صنعت بالادستی نفت اولویت و اهمیت ویژهای دارد. در این پژوهش، نوع، میزان و نحوه توزیع هریک از انواع کانیهای رسی در 76 نمونه ...
بیشتر
انواع مختلف کانیهای رسی به شیوههای گوناگون موجب کاهش کیفیت مخازن هیدروکربنی، اخلال در عملیات حفاری و همچنین سبب ایجاد مشکلاتی در امر تفسیر لاگهای چاهنگاری میشوند. از این رو، شناسایی و تفکیک آنها در صنعت بالادستی نفت اولویت و اهمیت ویژهای دارد. در این پژوهش، نوع، میزان و نحوه توزیع هریک از انواع کانیهای رسی در 76 نمونه مغزهدو چاه تولیدی و خشک در سنگ مخزن ماسهسنگی شوریجه، به سن کرتاسه آغازی، با استفاده از شش روش تجزیه دستگاهی یعنی روشهای طیفسنجی پراش پرتو ایکس (XRD)، طیفسنجی فلورسانس پرتو ایکس (XRF)، مطالعات میکروسکوپی تیغههای نازک، تجزیههای حرارتی (DTA-TGA)، تجزیه میکروسکوپ الکترونی روبشی (SEM)و اندازهگیری ظرفیت تبادل کاتیونی (CEC) تعیین شده است. نتایج آزمایشها نشان داد که کانیهای رسی چیره در این دو چاه به ترتیب فراوانی ایلیت، کلریت منیزیمدار و کائولینیت است که میزان متوسط هریک در چاه خشک به مراتب بیشتر از چاه تولیدی است. مقدار اندکی گلوکونیت (در هر دو چاه)، مونتموریلونیت (فقط در چاه تولیدی) و کانیهای رسی مخلوط لایه از انواع ایلیت- مونتموریلونیت و کلریت- مونتموریلونیت (فقط در چاه خشک) وجود دارد. با طبقهبندی میزان رس در 5 گروه(کمتر از 10 درصد، 10 تا 15 درصد، 15 تا 20 درصد، 20 تا 25 درصد و بیش از 25 درصد)، بر اساس درصد تجمعی در هر گروه، چاه تولیدی از نوع تمیز و چاه خشک در گروه ماسه شیلی قرار میگیرد. روند افزایشی کانیهای ایلیت، گلوکونیت و روند کاهشی کائولینیت و همین طور افزایش درصد ایلیت و کلریت در کانیهای مخلوط لایه با افزایش ژرفا و به تبع آن افزایش دما بیانگر عملکرد فرایند دیاژنز تدفینی در این سازند است. بیشترین میزان همبستگی کانیهای رسی با درصد عناصر آهن، آلومینیم، پتاسیم و منیزیم به دست آمد. منشأ رسهای سازند شوریجه عمدتاً ثانوی و حاصل دگرسانی خردهسنگها، پلاژیوکلازها و فلدسپارهای قلیایی است و در مواردی نیز منشأ رس به صورت جریانی با توزیع لایهای از خارج است. الگوی توزیع رسهای اتوژن به صورت پرکننده، پوشش دهنده و پلزننده میان منافذ است که تخلخل و تراوایی سازند را کاهش میدهند.
مقاله پژوهشی
محمدامین شعبانی؛ مهدی ایران نژاد؛ امیررضا آزادمهر
چکیده
روش معمول برای فروشویی کانسنگ اکسیدی مس، فروشویی با استفاده از اسید سولفوریک است. با توجه به اثرات نامطلوب اسید سولفوریک بر محیط زیست، استفاده از روشهای جایگزین و سازگار با محیط زیست ضروری است. دو روش فروشویی زیستی و فروشویی با اسید سیتریک به عنوان روشهای سازگار با محیط زیست در این پژوهش مطالعه شده است. کانسنگ مورد استفاده، ...
بیشتر
روش معمول برای فروشویی کانسنگ اکسیدی مس، فروشویی با استفاده از اسید سولفوریک است. با توجه به اثرات نامطلوب اسید سولفوریک بر محیط زیست، استفاده از روشهای جایگزین و سازگار با محیط زیست ضروری است. دو روش فروشویی زیستی و فروشویی با اسید سیتریک به عنوان روشهای سازگار با محیط زیست در این پژوهش مطالعه شده است. کانسنگ مورد استفاده، کانسنگ اکسیده مس منطقه طارم سفلی بود و مقدار مس موجود در نمونه با استفاده از روش تجزیه تر 4/3 درصد تعیین شد. به دلیل عدم وجود گوگرد و منابع سولفیدی در کانسنگ مورد آزمایش، استفاده از باکتریهای متداول در عملیات فروشویی زیستی مقدور نبود. بنابراین، از یک گونه هتروترف به نام سودوموناس آئروجینوزا(Pseudomonas aeruginosa) استفاده شد که این باکتری در شرایط مناسب قادر به تولید اسیدهای آلی مانند سیتریک، اگزالیک و گلوکونیک است. این اسیدها به عنوان عامل فروشویی عمل میکنند و سبب انحلال مس میشوند. در ادامه پژوهش، عملیات فروشویی با استفاده از اسید سیتریک به عنوان یکی از اسیدهای آلی تولیدی توسط این باکتری بررسی شد. شرایط بهینه فروشویی زیستی عبارت است از: درصد گلوکز محیط کشت 6 درصد ، مدت زمان 8 روز و مقدار ماده معدنی افزوده شده به cc80 محیط کشت یک گرم و شرایط بهینه فروشویی عبارت است از: غلظت 2/0 مولار اسید، نسبت جامد به مایع(g/mL) 1:20، مدت زمان فروشویی نیم ساعت و دما °C40، تحت شرایط بهینه 53 درصد مس در عملیات فروشویی زیستی و 92 درصد مس در عملیات فروشویی بازیابی شد.