مقاله پژوهشی
دوره 24، 94- زمین شناسی مهندسی و محیط زیست ، اسفند 1393، صفحه 1-1
دوره 24، 94- زمین شناسی مهندسی و محیط زیست ، اسفند 1393، صفحه 2-2
چکیده
سخن سردبیر
بیشتر
سخن سردبیر
دوره 24، 94- زمین شناسی مهندسی و محیط زیست ، اسفند 1393، صفحه 3-3
چکیده
داوران
بیشتر
داوران
عباس عباسزاده شهری؛ فریدون رضایی؛ سیمین مهدیزاده فرساد؛ کامبیز مهدیزاده فرساد؛ نعیم پناهی
چکیده
فرایند شکست هیدرولیک معمولاً در تولید مخازن نفت و گاز طبیعی به عنوان عامل افزایش تولید چاه و گسترش زمان تولید مخزن مورد استفاده قرار میگیرد. میزان تولید مخازن نفت و گاز که به روش هیدرولیکی شکسته یا شکافدار میشوند، بهطور مستقیم بهگسترش شکستگی و چگونگی ارتباط دیواره چاه با شکستگی بستگی دارد. برخی از تشکیلات و سازندهای سنگی ...
بیشتر
فرایند شکست هیدرولیک معمولاً در تولید مخازن نفت و گاز طبیعی به عنوان عامل افزایش تولید چاه و گسترش زمان تولید مخزن مورد استفاده قرار میگیرد. میزان تولید مخازن نفت و گاز که به روش هیدرولیکی شکسته یا شکافدار میشوند، بهطور مستقیم بهگسترش شکستگی و چگونگی ارتباط دیواره چاه با شکستگی بستگی دارد. برخی از تشکیلات و سازندهای سنگی شامل سامانههایی با شکستگی طبیعی هستند که بعدها میتوانند تولید یک چاه را افزایش دهند. این موضوع خاطر نشان میکند که ایجاد شکستگیهای هیدرولیک میتواند یک چنین شکستگیهای طبیعی را افزایش دهد. برای انجام شبیهسازی در این نوشتار ابتدا یک منطقه فرضی بههمراه سازند بهرهده و لایههای دربرگیرنده آن تعریف و سپس بهکمک روش اجزای مرزی کار شبیهسازی اجرا شد. نتایج نشان دادند که ایجاد صحیح شکستگی به افزایش تولید و راندمان بهرهوری خواهد افزود. بدیهی است این روش برای دادههای واقعی نیز به آسانی قابل کاربرد است.
مقاله پژوهشی
عزتاله قنواتی؛ امیر کرم؛ ابراهیم تقویمقدم
چکیده
ارزیابی زمین بهمنظور شناخت و پهنهبندی عرصههای حساس به حرکات دامنهای بهویژه زمینلغزش از پژوهشهای مربوط به جغرافیدانان طبیعی به ویژه ژئوموروفولوژیستها است. شناسایی و تعیین مناطق حساس و مستعد لغزش میتواند ضمن جلوگیری از بروز خسارتها، زمینه را برای اجرای طرحهای پایدارسازی دامنهها فراهم آورد. در این پژوهش بهمنظور ...
بیشتر
ارزیابی زمین بهمنظور شناخت و پهنهبندی عرصههای حساس به حرکات دامنهای بهویژه زمینلغزش از پژوهشهای مربوط به جغرافیدانان طبیعی به ویژه ژئوموروفولوژیستها است. شناسایی و تعیین مناطق حساس و مستعد لغزش میتواند ضمن جلوگیری از بروز خسارتها، زمینه را برای اجرای طرحهای پایدارسازی دامنهها فراهم آورد. در این پژوهش بهمنظور پهنهبندی خطر زمینلغزش در حوضه آبخیز طالقان از متغیرهای شیب، سوی شیب، سنگنگاری، کاربری زمینها، بارش، فاصله از رودخانه، فاصله از گسل، فاصله از جاده برای پهنهبندی خطر زمینلغزش استفاده شد. پس از ساخت و تجزیه تحلیل لایههای اطلاعاتی در محیط نرمافزار Arc GISاز توابع عضویت فازی برای وزندهی بهلایهها استفاده شد. لایههای فازی استانداردشده در محیطGIS همپوشانی شده و با استفاده از عملگرهای منطق فازی نقشه پهنهبندی خطر زمینلغزش تولید شدند. نتایج حاصل از این پژوهش نشان میدهد عملگر گامای 7/0 در مقایسه با دیگر عملگرهای فازی مناسبتر است. بر این اساس 91/18 درصد از مساحت منطقه بهعنوان مناطق پرخطر معرفی شده است؛ بدیهی است که اختصاص کاربریهای مسکونی، خدماتی و ... در این محدودهها سبب افزایش خسارتهای مالی و جانی میشود.
مقاله پژوهشی
اعظم قزی؛ ناصر حافظی مقدس؛ حسین صادقی؛ محمد غفوری؛ غلامرضا لشکری پور
چکیده
در این مطالعه زمینریختشناسی مهندسی محدوده شهر مشهد براساس مطالعه عکسهای هوایی، اطلاعات 180 چاه پمپاژ آب آشامیدنی و نیز اطلاعات 1500 گمانه ژئوتکنیکی در سطح شهر مشهد مورد بررسی قرار گرفته است. براساس دادههای یاد شده، شهر مشهد به 7 پهنه زمینریختشناسی شامل رخنمون سنگی، کوهپایه، مخروطافکنه رودخانه گلستان، مخروطافکنه رودخانههای ...
بیشتر
در این مطالعه زمینریختشناسی مهندسی محدوده شهر مشهد براساس مطالعه عکسهای هوایی، اطلاعات 180 چاه پمپاژ آب آشامیدنی و نیز اطلاعات 1500 گمانه ژئوتکنیکی در سطح شهر مشهد مورد بررسی قرار گرفته است. براساس دادههای یاد شده، شهر مشهد به 7 پهنه زمینریختشناسی شامل رخنمون سنگی، کوهپایه، مخروطافکنه رودخانه گلستان، مخروطافکنه رودخانههای جنوبی، مخروطافکنه رودخانه طرق، دشت هموار و آبرفتهای جوان تقسیم شده است. بر اساس اطلاعات گمانههای ژئوتکنیکی ویژگیهای زمینشناسی مهندسی حاکم بر هر محیط تا ژرفای 10 متری مورد بررسی قرار گرفت. نتایج این مطالعه نشان میدهد که بافت خاک غالب در پهنه کوهپایهای و مخروطافکنههای جنوبی شنی بوده و در پهنه مخروطافکنه گلستان ماسه و شن غالب هستند در حالی که پهنه مخروطافکنه طرق و دشت هموار، خاکهای ماسهای و رسی بافت غالب را تشکیل میدهند. نتایج آزمون عدد نفوذ استاندارد حاکی از مقاومت بیشتر خاکهای پهنه کوهپایهای است. از جمله ویژگیهای مهم تأثیر پذیر از فرایندهای زمینریختشناسی، نوع کانی رسی غالب میباشد. در این مطالعه شناسایی کانی رسی بر مبنای نمودار فعالیت انجام گرفت. در واحد کوهپایه، اسمکتیت کانی رسی غالب بوده و در دشت هموار، کائولینیت غالب است.
مقاله پژوهشی
مهدی فرنقی؛ علی منصوریان
چکیده
دادههای مکانی دقیق و بهنگام نقش بنیادین در برنامهریزی و مدیریت بحران ایفا مینمایند. با این وجود در حال حاضر دسترسی به دادههای مکانی و استفاده سریع و آسان از آنها در تصمیمگیریها با مشکلات بسیاری روبهرو است. ترکیب خودکار سرویسهای مکانی میتواند به عنوان یک راهکار جامع برای بهبود روال تصمیمسازی و تصمیمگیری در مدیریت ...
بیشتر
دادههای مکانی دقیق و بهنگام نقش بنیادین در برنامهریزی و مدیریت بحران ایفا مینمایند. با این وجود در حال حاضر دسترسی به دادههای مکانی و استفاده سریع و آسان از آنها در تصمیمگیریها با مشکلات بسیاری روبهرو است. ترکیب خودکار سرویسهای مکانی میتواند به عنوان یک راهکار جامع برای بهبود روال تصمیمسازی و تصمیمگیری در مدیریت بحران مطرح شود. این نوشتار بر آن است تا با ارایه راهحلی اجرایی به منظور فراهم آوردن امکان انجام پردازشهای پیچیده مکانی با استفاده از ترکیب خودکار سرویسهای مکانی فرایند برنامهریزی مدیریت بحران را بهبود بخشد. بر این اساس سرویسهای مکانی، که توسط سازمانهای مختلف توسعه دادهشده، به صورت نحوی و معنایی تشریح شده و در بستر زیرساخت ملی داده مکانی پیادهسازی میشوند. این سرویسها در ادامه متناسب با نیاز کاربران با استفاده از الگوریتمهای برنامهریزی هوش مصنوعی با یکدیگر ترکیب شده و پردازشهای مورد نیاز را اجرا میکنند. روش ارایه شده با استفاده از یک مورد اجرایی در زمینه ایجاد نقشه پهنهبندی خطر زمینلغزش راستآزمایی شده است.
فریدون رضایی؛ حمید نظری؛ سحر رحمانیان؛ علیرضا شهیدی
چکیده
با توسعه روز افزون شهری و ساخت و گسترش سازههای سطحی و زیر سطحی چون خطوط بسیار مترو درسطح کشور، نیاز به انجام مطالعات ژئوتکنیک پیرامون این سازهها بیش از پیش مورد تأکید قرار میگیرد. تهران بزرگ، که در دامنه جنوبی بلندیهای البرز مرکزی روی مجموعه نهشتههای آبرفتی کواترنری با گسلهای جنبای لرزهزایی چون سامانه شمالی در سوی شمال ...
بیشتر
با توسعه روز افزون شهری و ساخت و گسترش سازههای سطحی و زیر سطحی چون خطوط بسیار مترو درسطح کشور، نیاز به انجام مطالعات ژئوتکنیک پیرامون این سازهها بیش از پیش مورد تأکید قرار میگیرد. تهران بزرگ، که در دامنه جنوبی بلندیهای البرز مرکزی روی مجموعه نهشتههای آبرفتی کواترنری با گسلهای جنبای لرزهزایی چون سامانه شمالی در سوی شمال و گسلهای پارچین و پیشوا در سوی جنوب در بر گرفته شده است، نیاز انجام پژوهشهایی با هدف برآورد ارتباط دو سویه توان لرزهخیزی گسلهای پیرامون و ویژگیهای ژئوتکنیکی نهشتههای گستره مورد مطالعه را آشکار میسازد. در این پژوهش با استفاده از دادههای صحرایی و آزمایشگاهی به بررسی ویژگیهای ژئوتکنیکی نهشتههای مسیر، جنس لایههای خاک و پارامترهای مختلف هر لایه بهکمک نرم افزارهای تهیه شده، چون مقادیر ظرفیت باربری و نشست و پتانسیل روانگرایی در درازای 27 کیلومتری از مسیر تونل خط 7 مترو تهران پرداخته شده است. بر پایه این پژوهش، نهشتههای آبرفتی واحدهای Cو Dمجموعههای آبرفتی تهران، از مقاومت بهنسبت بالایی برخوردار بوده و مقدار نشست سطح زمین در تمامی نقاط اندازهگیری شده، در حد مجاز (<2.5cm) است. بررسی ارزیابی پتانسیل روانگرایی بر پایه دادههای SPT، نشان از نبود احتمال رخداد روانگرایی در لایههای ماسهدار در گستره خاوری- مرکزی تهران، در هنگام یک جنبش لرزهای احتمالی دارد.
مقاله پژوهشی
کریم سلیمانی؛ جلال زندی؛ محمود حبیبنژاد روشن
چکیده
در طی چنددهه اخیر، پژوهشگران زیادی نقشههای حساسیت به زمینلغزش را با استفاده از روشهای مختلف شامل روشهای احتمالاتی (نسبت فراوانی)، تحلیل سلسله مراتبی، دو متغیره، چند متغیره، رگرسیون لجستیک، منطق فازی و شبکههای عصب مصنوعی تهیه کردهاند. هدف از این مطالعه ارزیابی حساسیت به رخداد زمینلغزش حوزه آبخیز وازرود واقع در استان مازندران ...
بیشتر
در طی چنددهه اخیر، پژوهشگران زیادی نقشههای حساسیت به زمینلغزش را با استفاده از روشهای مختلف شامل روشهای احتمالاتی (نسبت فراوانی)، تحلیل سلسله مراتبی، دو متغیره، چند متغیره، رگرسیون لجستیک، منطق فازی و شبکههای عصب مصنوعی تهیه کردهاند. هدف از این مطالعه ارزیابی حساسیت به رخداد زمینلغزش حوزه آبخیز وازرود واقع در استان مازندران است که با استفاده از سه روش نسبت فراوانی (FR)، دو متغیره آماری ارزش اطلاعاتی (Wi) و وزندهی به فاکتورها (Wf)، و با بهرهگیری از سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) و روشهای سنجش از دور به انجام رسید. حوزه آبخیز کوهستانی وازرود حساسیت زیادی به رخداد زمینلغزش داشته و تاکنون خسارات متعددی ایجاد کرده و تهدیدهای آن در آینده ادامه دارد. برای کاهش خسارات این پدیده، ارزیابی علمی این نواحی حساس به رخداد زمینلغزش ضرورت دارد. بنابراین، نواحی حساس به رخداد زمینلغزش با استفاده از سه روش پهنهبندی، شناسایی و مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج این سه روش با استفاده از سطح زیر منحنی ویژگیهای عامل نسبی (ROC) مورد اعتبارسنجی و تجزیه و تحلیل قرار گرفت. فرایند اعتبارسنجی نشان داد که مقدار سطح زیرمنحنی ROC در روش وزندهی به فاکتورها (Wf) برابر با 962/0 همراه با خطای استاندارد 002/0 بوده و نسبت به دیگر روشها پیشبینی بهتری در رخداد زمینلغزشها داشته است.
مقاله پژوهشی
محمدرضا شایستهفر؛ محمد محمدی؛ علی رضایی؛ حجتالله رنجبر
چکیده
با ردیابی کانیهای مغناطیسی همراه با کرومیت میتوان ذخائر کرومیت را پیجویی کرد. کرومیت خود فاقد خاصیت مغناطیسی است ولی از نظر ژنتیکی رابطه نزدیکی بین کرومیت و منیتیت وجود دارد. با توجه به این امر و اختلاف مغناطیسی کرومیت با سنگهای در برگیرنده، سعی بر این بود تا با استفاده از دادههای ژئوفیزیک هوایی، ذخائر کرومیت برگه 1:50000 آبدشت ...
بیشتر
با ردیابی کانیهای مغناطیسی همراه با کرومیت میتوان ذخائر کرومیت را پیجویی کرد. کرومیت خود فاقد خاصیت مغناطیسی است ولی از نظر ژنتیکی رابطه نزدیکی بین کرومیت و منیتیت وجود دارد. با توجه به این امر و اختلاف مغناطیسی کرومیت با سنگهای در برگیرنده، سعی بر این بود تا با استفاده از دادههای ژئوفیزیک هوایی، ذخائر کرومیت برگه 1:50000 آبدشت مورد پیجویی قرار گیرد. در بررسی دادههای ژئوفیزیک هوایی منطقه با اعمال فیلترهای دیجیتال برگردان به قطب، مشتق اول و دوم، سیگنال تحلیلی و ادامه فراسو بر روی نقشه شدت کل میدان مغناطیسی، تودههای مغناطیسی دیده شده در منطقه مورد بررسی قرار گرفتند. با بررسی این نقشهها و مقایسه آنها با کانسارهای کرومیت منطقه یک الگوی مغناطیسی حاصل شد. زمینشناسی منطقه، بهویژه مجموعههای افیولیتی و اولترامافیک و مناطق دارای کرومیت، مورد مطالعه قرار گرفت و نتایج حاصل با الگوی مغناطیسی مقایسه شد و با توجه به نقشه مشتق قائم و ادامه فراسو، در کل برگه آبدشت 25 منطقه برای اکتشافات تفصیلی و برداشتهای زمینی پیشنهاد شد.
مقاله پژوهشی
ایرج وثوقینیری
چکیده
روش ادیومگنتوتلوریک با منبع کنترلشونده اسکالر در کانسار طلای ووشی بهکار گرفته شد و طی آن 237 ایستگاه در هشت خط اندازهگیری شدند. طراحی خطوط در راستای شمالی - جنوبی بهگونهای صورت گرفت تا ثبت دادهها در راستای تقریباً عمود بر ساختارهای زمینشناسی منطقه صورت گیرد. با استفاده از دادههای بهدست آمده نقشههای ...
بیشتر
روش ادیومگنتوتلوریک با منبع کنترلشونده اسکالر در کانسار طلای ووشی بهکار گرفته شد و طی آن 237 ایستگاه در هشت خط اندازهگیری شدند. طراحی خطوط در راستای شمالی - جنوبی بهگونهای صورت گرفت تا ثبت دادهها در راستای تقریباً عمود بر ساختارهای زمینشناسی منطقه صورت گیرد. با استفاده از دادههای بهدست آمده نقشههای کنتور مقاومت ویژه در 10 بسامد 8، 16، 32، 64، 128، 256، 512، 1024، 2048 و 4096 رسم شدند. دادههای سی.اِس.اِی.اِم.تی اطلاعات مهمی را در مورد زونهای کانهزایی و ساختارهای موجود در منطقه ارائه داد، بهطوری که افزون بر شناسایی برخی زونهای کانهزایی و تعیین پارامترهای مکانی آنها، تشخیص برخی گسلهای جدید نیز ممکن شد. نقشهبرداریهای تفصیلی زمینشناسی و حفاریهای بعدی بیشتر نتایج بهدست آمده را مورد تأیید قرار دادند.
مقاله پژوهشی
محسن شادمان؛ بهزاد تخمچی
چکیده
امروزه تلفیق دادههای زمین مرجع با استفاده از فناوری سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS)، به صورت گستردهای بهکار گرفته میشود. در این روشها، تلفیق لایههای اطلاعاتی با توجه به کیفیت و کمیت دادهها و بهکارگیری روشهای وزندهی مناسب صورت میگیرد. در پایان با استفاده از روشهای تقسیمبندی مانند روش فواصل هندسی، نقشه پتانسیل معدنی ...
بیشتر
امروزه تلفیق دادههای زمین مرجع با استفاده از فناوری سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS)، به صورت گستردهای بهکار گرفته میشود. در این روشها، تلفیق لایههای اطلاعاتی با توجه به کیفیت و کمیت دادهها و بهکارگیری روشهای وزندهی مناسب صورت میگیرد. در پایان با استفاده از روشهای تقسیمبندی مانند روش فواصل هندسی، نقشه پتانسیل معدنی تهیه میشود. روشهای خوشهبندی که استفاده از آنها در پردازش دادهها در حال افزایش است، با توجه به میزان شباهت میان دادهای، نمونهها را میان گروههای مشخص تقسیم میکند. در این پژوهش روش تهیه نقشه پتانسیل معدنی با هدف اکتشاف طلا با استفاده از روش خوشهبندی میانگینهای -K و میانگینهای-K فازی بررسی میشود. پس از آن نتایج این روشها با نقشه پتانسیل معدنی که در محیط GIS با استفاده از مدل تلفیق همپوشانی اندیسها برای منطقه باریکا در برگه 1:100000 آلوت در جنوب آذربایجان غربی تهیه شده، مقایسه میشود. در منطقه باریکا به دلیل در دسترس نبودن نقاط حفاری در دسترس نمیتوان تعداد کلاسها و مرز هر کلاس برای تعیین امتیازات نقشه نهایی را با روشهای متداول مشخص کرد، ولی در روشهای خوشهبندی، تعیین آستانه برای تعداد کلاس مفروض بهصورت خودکار و بر پایه میزان شباهت دادهها به خوبی انجام میشود. افزون بر این با استفاده از روشهای خوشهبندی میتوان شمار کلاس بهینه برای نمایش امتیازهای نقشه پتانسیل را نیز تعیین کرد که در این پژوهش انجام شده است. نتایج نشان میدهد که هر دو روش، خوشهبندی و همپوشانی اندیسها، پرپتانسیلترین محدوده را تقریباً مشابه یکدیگر بهدست آوردهاند با این تفاوت که روش خوشهبندی به اطلاعات کمتری نسبت به منطقه مورد بررسی نیاز دارد در حالی که در روش همپوشانی اندیسها، وزندهی دادهها و تعیین آستانه برای تعیین مرز امتیازات پایانی به اطلاعات بیشتری نیاز دارد.
مقاله پژوهشی
فرهاد آلیانی؛ ثریا دادفر؛ محمد معانیجو
چکیده
پیجویی کانسارها با بررسی زونهای دگرسانی از اهمیت زیادی برخوردار بوده است. با توجه به اینکه شناسایی زونهای دگرسانی نواحی دارای پتانسیل آهن با استفاده از دادههای سنجش از دور کمتر مورد بررسی و توجه قرار گرفته است، بنابراین برای نیل به شناسایی دگرسانیهای پیرامون اندیس آهن حاجیآباد واقع در شمال خاوری سنقر، تکنیکهای پردازش ...
بیشتر
پیجویی کانسارها با بررسی زونهای دگرسانی از اهمیت زیادی برخوردار بوده است. با توجه به اینکه شناسایی زونهای دگرسانی نواحی دارای پتانسیل آهن با استفاده از دادههای سنجش از دور کمتر مورد بررسی و توجه قرار گرفته است، بنابراین برای نیل به شناسایی دگرسانیهای پیرامون اندیس آهن حاجیآباد واقع در شمال خاوری سنقر، تکنیکهای پردازش تصاویر ماهوارهای نظیر ترکیب رنگی کاذب (FCC)، نسبت باندی (B.R)، روش کروستای انتخابی (DPCA) و روش نقشهبرداری زاویه طیفی (SAM)بر روی دادههای مرئی و مادون قرمز نزدیک به علاوه مادون قرمز کوتاه VNIR+SWIR))سنجندهASTER مورد استفاده قرار گرفتهاند. مقایسه منحنیهای استاندارد(United States Geological Survey) USGS با منحنیهای منطقه مورد مطالعه نشاندهنده این است که منحنی کانیهای نماینده زون پروپیلیتیک با کانیهای کلریت و اپیدوت و زون فیلیک- آرژیلیک با ایلیت و کائولینیت و اکسیدهای آهن با گوتیت و هماتیت مطابقت بیشتری دارد. صحت نتایج حاصل توسط بازدیدهای صحرایی و مطالعات میکروسکوپی تأیید شده و نشاندهنده وجود الگوهای دگرسانی در اطراف این کانسار است.
مقاله پژوهشی
بهرام بهرامبیگی؛ حجت اله رنجبر؛ جمشید شهابپور؛ سیدحسامالدین معینزاده
چکیده
تصاویر ابرطیفی سنجنده هایپریون دارای اطلاعات بسیار غنی از سطح زمین در 242 باند ظریف و پیوسته هستند. در این میان عوامل جوی بسیاری وجود دارند که محتوای اطلاعات طیفی برخی از باندها را آلوده میکنند،در نتیجه برای استخراج بیشتر میزان اطلاعات در بهترین حالت از یک تصویر ابرطیفی، انجام تصحیحات جوی مرحلهای اجتنابناپذیر است که منجر ...
بیشتر
تصاویر ابرطیفی سنجنده هایپریون دارای اطلاعات بسیار غنی از سطح زمین در 242 باند ظریف و پیوسته هستند. در این میان عوامل جوی بسیاری وجود دارند که محتوای اطلاعات طیفی برخی از باندها را آلوده میکنند،در نتیجه برای استخراج بیشتر میزان اطلاعات در بهترین حالت از یک تصویر ابرطیفی، انجام تصحیحات جوی مرحلهای اجتنابناپذیر است که منجر به تصحیح اطلاعات باندهای آلوده شده بهوسیله عوامل جوی میشود. تصحیحات جوی با دو روش داده پایه و صحنه پایه روی تصاویر قابل اعمال هستند. در روشهای صحنه پایه بدون نیاز بهاطلاعات صحرایی، ناهنجاریهای طیفی با استفاده از پردازش اطلاعات طیفی خود تصویر شناسایی و بازیافت میگردند. در این مطالعه به بررسی نتایج حاصل از دو روش صحنه پایه تصحیح جوی آنی QUAC (Quick Atmospheric Correction) و روش میانگین نسبی بازتابها IARR (Internal Average RelativeReflectance) روی تصویر هایپریونِ پهنه آرژیلیک در منطقه آتشفشان مساحیم پرداخته شده است. بهمنظور ارزیابی نتایج حاصل از روشهای صحنه پایه یادشده، از مطالعات طیفنگاری صحرایی و روش تصحیح داده پایه خط تجربی انطباقELM (Empirical Line Method) استفاده شده است. مقایسه مورد نظر با استفاده از روش نقشهبردار زاویه طیفی و محاسبه اختلاف زاویهای طیف تصاویر تصحیح شده و طیف صحرایی انجام شد. نتایج تجزیههای XRD و طیفسنجی روی نمونههای برداشت شده از منطقه الگوی کائولینیت را نشان میدهد که کانی شاخص دگرسانی آرژیلیک بهحساب میآید. بررسیهای میدانی انجامشده (در نقاط ارائهشده توسط روش نقشهبردار زاویه طیفی در تصاویر تصحیح شده) مؤید برتری تصحیح جوی IARR در تفکیک پهنه آرژیلیک است. بهمنظور مقایسه کمی نتایج حاصل از تصحیحات، پیکسلهای حداکثر امکان بهدستآمده از روش نقشهبردار زاویه طیفی برای هر کدام از تصاویر تصحیح شده، در قالب اطلاعات طبقهبندی شده مورد ارزیابی قرار گرفتند. پس از رسم ماتریس درستی پیکسلهای نمایه شده در طبقهبندی و نیز پیکسلهای نمونهبرداریشده و بررسیشده در مطالعات صحرایی - آزمایشگاهی، ضریب درستی عامل برای نواحی مطلوب ارائهشده در تصاویر تصحیحشده با روشهای صحنه پایه و روش داده پایه ELM محاسبه شد. نتایج بهدست آمده بیانگر ضریب درستی عامل 58/74 درصد برای تصویر تصحیحشده به روشIARR و ضریب درستی عامل 5/35 درصد برای تصویر تصحیحشده به روش QUAC است؛ این در حالی است که تصحیح داده پایه ELM نیز با اتکا به دادههای طیفنگاری صحرایی ضریب درستی58/74 درصد را نشان میدهد. بنابراین در تفکیک پهنه آرژیلیک در مناطق نیمه خشک تصحیح جوی IARRپیش پردازشی مناسب و کم هزینه برای بازیافت اطلاعات طیفی دادههای ابرطیفی به حساب میآید.
مقاله پژوهشی
فاطمه خادمی؛ حسین پیرخراطی؛ سجاد شاه کرمی
چکیده
دریاچه ارومیه یکی از پیکرههای آبی قدیمی و بسیار مهم ایران زمین است که امروزه به یک بحران زیست محیطی عظیم دچار شده است. مشابه آنچه که امروز برای دریاچه ارومیه اتفاق میافتد در فاصلهای نه چندان دور برای دریای آرال رخ داد و آن را به یک شورهزار تبدیل کرد و اثرات زیست محیطی مخربی به جای گذاشت. پسروی دریاچه ارومیه نیز عواقب ...
بیشتر
دریاچه ارومیه یکی از پیکرههای آبی قدیمی و بسیار مهم ایران زمین است که امروزه به یک بحران زیست محیطی عظیم دچار شده است. مشابه آنچه که امروز برای دریاچه ارومیه اتفاق میافتد در فاصلهای نه چندان دور برای دریای آرال رخ داد و آن را به یک شورهزار تبدیل کرد و اثرات زیست محیطی مخربی به جای گذاشت. پسروی دریاچه ارومیه نیز عواقب زیست محیطی بسیاری دارد که یکی از آنها تخریب و شور شدن خاکها است. در این پژوهش با استفاده از تصاویر ماهوارهای لندست و به کمک علم سنجش از دور وGIS، شورهزارهای اطراف دریاچه مورد بررسی قرار گرفته است. بدین ترتیب که ابتدا مناطق شور در دادههای ماهوارهای تشخیص داده شده و سپس ترکیبهای رنگی مورد نظر در نرم افزار ENVI تعریف شد و در نهایت پس از استخراج نقشه از تصاویر، تغییرات مساحت مورد بررسی قرار گرفت و اثرات زیست محیطی که در اثر افزایش شورهزارها اتفاق خواهد افتاد مطالعه شد. مطالعه تصاویر ماهوارهای لندست در یک دوره 13 ساله روند بسیار سریع افزایش اراضی شور را نشان میدهد آنچنان که در سال 1998، مساحت شورهزارها 516/28 کیلومترمربع و در سال 2011 به 411/744 کیلومترمربع افزایش یافته است، که این مقدار تقریباً 26 برابر سال 1998 است افزایش اراضی شور منجر به تخریب و از بین رفتن حاصلخیزی خاک شده و اگر این روند به همین ترتیب ادامه یابد میتواند منجر به خارج شدن اراضی حاصلخیز از عرصه تولیدات کشاورزی شود.
مقاله پژوهشی
محسن خادمی؛ فرزین قائمی؛ سید کیوان حسینی؛ فرخ قائمی
چکیده
از جمله ساختارهایی که میتوان به سازوکار زمینساختی منطقه پی برد شکستگیها هستند. برداشت شکستگیها در فرادیواره و فرودیواره راندگی شمال نیشابور که به عنوان یک گسل فعال شناخته شده است صورت گرفته است. شکستگیهای اطراف راندگی شمال نیشابور را به دو دسته شکستگیهای عمود و موازی با گسل تقسیم کرده و هر دو دسته، تغییر در نوع حرکت راندگی ...
بیشتر
از جمله ساختارهایی که میتوان به سازوکار زمینساختی منطقه پی برد شکستگیها هستند. برداشت شکستگیها در فرادیواره و فرودیواره راندگی شمال نیشابور که به عنوان یک گسل فعال شناخته شده است صورت گرفته است. شکستگیهای اطراف راندگی شمال نیشابور را به دو دسته شکستگیهای عمود و موازی با گسل تقسیم کرده و هر دو دسته، تغییر در نوع حرکت راندگی شمال نیشابور را نشان داده و این نشانه تغییر سازوکار زمینساختی در منطقه است. جدیدترین سازوکاری که برای این منطقه تعریف شده است نظریه چرخش ساعتگرد حول یک محور قائم است. نظریه چرخش بیان میدارد که این منطقه به سمت جنوب در حال حرکت است و هر چه به سمت خاور میرویم بزرگی آن بیشتر میشود. از آنجایی که جهت حرکت جهانی خرد قاره ایران مرکزی به سمت شمال است، حرکت به سمت جنوب این منطقه خلاف جهت حرکت جهانی است. افزایش بلندی ارتفاعات به سمت خاور که دلیلی برای بیشتر بودن میزان کوتاهشدگی در این منطقه است و کاهش بزرگی بردار سرعت GPS به سمت خاور خود دلیلی بر این مدعاست که کمتر شدن بردار سرعت به سمت خاور دلیل بر کم شدن میزان کوتاهشدگی نیست.
مقاله پژوهشی
مسعود اخیانی؛ مهدی خرقانی؛ مرتضی رحیمی؛ فرهنگ سرشکی
چکیده
مجموعه آتشفشانی نفوذی ترود- چاه شیرین در بخش باختری کمربند فلززایی سبزوار و در شمال معلمان در استان سمنان واقع شده است. نفوذ تودههای آذرین اسیدی تا حدواسط در سنگهای آتشفشانی منطقه باعث دگرسانی و کانیسازیهای متفاوتی در برخی از قسمتهای منطقه شده است. در این مطالعه روشهای مختلف بارزسازی دگرسانیها از قبیل روشهای ترکیب رنگی ...
بیشتر
مجموعه آتشفشانی نفوذی ترود- چاه شیرین در بخش باختری کمربند فلززایی سبزوار و در شمال معلمان در استان سمنان واقع شده است. نفوذ تودههای آذرین اسیدی تا حدواسط در سنگهای آتشفشانی منطقه باعث دگرسانی و کانیسازیهای متفاوتی در برخی از قسمتهای منطقه شده است. در این مطالعه روشهای مختلف بارزسازی دگرسانیها از قبیل روشهای ترکیب رنگی کاذب، عملگرهای منطقی نسبت باندی و روش نقشهبردار زاویه طیفی بر روی دادههای سنجنده ASTER اعمال گشت و مناطق دارای دگرسانیهای آرژیلیک پیشرفته، آرژیلیک متوسط، فیلیک و پروپیلیتیک در سطح منطقه بارزسازی شد .مناطق دگرسانی آرژیلیک و فیلیک با استفاده از دو روش عملگرهای منطقی نسبت باندی و روش نقشهبردار زاویه طیفی و کانیهای کائولینیت، ایلیت، مونت موریلونیت، آلونیت، پیروفیلیت، کلریت، اپیدوت و کلسیت که در آلتراسیونهای آرژیلیک متوسط، آرژیلیک پیشرفته، فیلیک و پروپیلیتی منطقه یافت میشوند، با روش نقشهبردار زاویه طیفی بارزسازی و تفکیک شدند و نتایج آن با نقشه زمینشناسی، مشاهدات میدانی و نتایج آنالیز XRD نمونههای میدانی مقایسه شد. برای مقایسه نتایج و ارزیابی صحت روشهای یادشده از ماتریس خطا و ضریب کاپا استفاده شد. بر این اساس دقت کلی دو روش عملگرهای منطقی نسبت باندی و روش نقشهبردار زاویه طیفی برای تفکیک مناطق آرژیلیک و فیلیک به ترتیب 68% و 72% و ضریب کاپای آنها به ترتیب و 0.627 به دست آمد. مقایسه این آمارها بیانگر آن است که روش نقشهبردار زاویه طیفی با دقت بالاتر و مطلوبتری توانسته است مناطق دگرسانی منطقه را بارزسازی نماید.
مقاله پژوهشی
یلدا نظری؛ احمد عباس نژاد
چکیده
دشت راین با گستردگی حدود 1900 کیلومتر مربع بخشی از حوزه آبریز کویر لوت بهشمار میآید که درحاشیه جنوب باختری کویر لوت و دامنه خاوری کوه هزار و به فاصله حدود 110 کیلومتری جنوب خاوری کرمان قرار گرفته است. این منطقه از در محدوده´ 13˚, 57 تا ´ 54, ˚57 طول خاوری و ´23 , ˚ 29 تا ´52 , ˚ 29 عرض شمالی قرار دارد. ارتفاع متوسط آن از سطح دریا ...
بیشتر
دشت راین با گستردگی حدود 1900 کیلومتر مربع بخشی از حوزه آبریز کویر لوت بهشمار میآید که درحاشیه جنوب باختری کویر لوت و دامنه خاوری کوه هزار و به فاصله حدود 110 کیلومتری جنوب خاوری کرمان قرار گرفته است. این منطقه از در محدوده´ 13˚, 57 تا ´ 54, ˚57 طول خاوری و ´23 , ˚ 29 تا ´52 , ˚ 29 عرض شمالی قرار دارد. ارتفاع متوسط آن از سطح دریا حدود 2600 متر است. با توجه به قرارگیری منطقه در مجاورت کمربند آتشفشانی ارومیه- دختر و نقش فورانها و سنگهای آتشفشانی و فعالیتهای گرمابی در تمرکز آرسنیک و اهمیت این عنصر در محیط زیست، مطالعه روی آرسنیک در آبهای زیرزمینی دشت انجام گرفت. در این مطالعه بهمنظور ارزیابی پراکندگی و منشأ آرسنیک، از 29 منبع آب زیرزمینی (چشمه، قنات و چاه) نمونهبرداری شد و غلظت As،کاتیونها و آنیونهای اصلی (Na+، K+،Ca2+ ،Mg2+ ، Cl-، SO4- ، HCO3-)، فلوراید، نیترات و پارامترهای EC، TDS، قلیاییت و سختیکل در نمونههای آب تعیین شد. بر پایه این دادهها، نقشه هم غلظت و نمودار همبستگی رسم شدند و سپس با روشهای آزمون مؤلفه اصلی(PCA) و تجزیه خوشهای (CA) مورد تجزیه و تحلیلهای آماری قرارگرفتند.تغییرات غلظت آرسنیک در منطقه میان ppb 1/0 تا ppb 8/204 با میانگین ppb96/20 است. بر پایه تجزیه و تحلیل آماری، آرسنیک در منطقه با pH همبستگی مثبت نشان میدهد. دو عامل اصلی تزریق آبهای گرمابی به سفره آب زیرزمینی و واجذبی از اکسید و هیدرواکسیدهای آهن به عنوان عوامل افزایش غلظت آرسنیک در این دشت معرفی میشوند.
مقاله پژوهشی
بهناز دهرآزما؛ آمنه آذرپیکان؛ سروش مدبری؛ علیرضا سیاره
چکیده
خاک یکی از مهمترین اجزای لیتوسفر بوده و به عنوان بخشی از اکوسیستم نقش بسیار مهمی در چرخه حیات ایفا میکند. هدف از این تحقیق ارزیابی تأثیر کانهزایی و معدن متروکه سرب- روی آیقلعهسی بر نحوه توزیع فلزات سنگین و آلودگی خاک منطقه است. در این راستا 4 نمونه از خاک حاصل از باطلههای رها شده در اطراف معدن متروکه و 23 نمونه خاک برجا در ...
بیشتر
خاک یکی از مهمترین اجزای لیتوسفر بوده و به عنوان بخشی از اکوسیستم نقش بسیار مهمی در چرخه حیات ایفا میکند. هدف از این تحقیق ارزیابی تأثیر کانهزایی و معدن متروکه سرب- روی آیقلعهسی بر نحوه توزیع فلزات سنگین و آلودگی خاک منطقه است. در این راستا 4 نمونه از خاک حاصل از باطلههای رها شده در اطراف معدن متروکه و 23 نمونه خاک برجا در کل حوضه آبریز مورد مطالعه، از عمق 5 تا 25 سانتیمتری با در نظر گرفتن چینهشناسی منطقه و فاصله از معدن متروکه، برداشت شد. نمونههای خاک حاصل از باطله و خاک برجای منطقه توسط پلاسمای جفت شده القایی (ICP-OES) برای تعیین غلظت فلزات سنگین (Pb، Zn، As، Cd، Cuو Ag) آنالیز شدند. نتایج نشان میدهند که متوسط غلظت فلزات Pb (2/9187)، Zn (3/9392)، As (8/630)، Cd (2/0)، Cu (9/1005) و Ag (1/61)، برحسبmg/kg در نمونههای خاک حاصل از باطلهها نسبت به متوسط خاک جهانی، بهجز Cd و نسبت به استاندارد خاک هلند بهجز Ag بالا است. در نمونههای خاک اطراف معدن نیز غلظت فلزات بالا است و با دور شدن از رگه معدنی و معدن متروکه از غلظت آنها کاسته میشود. در نمونههای شاهد غلظت فلزات Pb، Zn، As و Ag نسبت به متوسط خاک جهانی و استاندارد کشور هلند بالا است که این امر نشان دهنده بالا بودن غلظت زمینه این عناصر در منطقه میباشد. خاک منطقه از نظر شاخصهای زمینانباشت، ضریب غنیشدگی، ضریب آلودگی و درجه آلودگی و شاخص بار آلودگی برای عناصر Pb و Zn در اطراف محدوده معدنی دارای آلودگی بالا تا بینهایت است. بر اساس ضریب همبستگی، عناصر Pb، Zn، Cu و Ag دارای همبستگی بالایی هستند.
مقاله پژوهشی
اعظم سرهنگی؛ سروش مدبری؛ سیدرضا موسوی حرمی؛ مریم زیبایی
چکیده
آلودگیهای انسانزاد و یا زمینزاد مهمترین تهدیدکنندههای منابع آبی هستند که ارتباط مستقیم با سلامت عمومی جامعه دارد و توسعه انسانی منابع آب را به شدت تهدید میکند. مخزن سد لتیان، یکی از منابع اصلی تأمین آب شرب تهران است که در این نوشتار، مطالعات ژئوشیمی زیستمحیطی همزمان آب و رسوب در آن مورد مطالعه قرار گرفت. ...
بیشتر
آلودگیهای انسانزاد و یا زمینزاد مهمترین تهدیدکنندههای منابع آبی هستند که ارتباط مستقیم با سلامت عمومی جامعه دارد و توسعه انسانی منابع آب را به شدت تهدید میکند. مخزن سد لتیان، یکی از منابع اصلی تأمین آب شرب تهران است که در این نوشتار، مطالعات ژئوشیمی زیستمحیطی همزمان آب و رسوب در آن مورد مطالعه قرار گرفت. برای این منظور 8 ایستگاه در سطح دریاچه انتخاب و نمونهبرداری آب (برای دو فاز معلق و حلشده) و رسوبات سطحی بستر بر اساس استانداردها و دستورالعملهای معتبر انجام گرفت. نتایج تجزیه ژئوشیمیایی انجام شده به روشICP-OES ، بر روی نمونههای برداشت شده از آب و رسوب مخزن سد لتیان، نشان داد که غلظت عناصر بالقوه سمی در بیشتر نمونهها زیر حد آشکارسازی دستگاه و در حد استانداردهای EPA برای آب آشامیدنی است و نمونههای رسوب برای بیشتر عناصر جزو آرسنیک و سرب که تأثیرات مضری برای گونههای زیستی دارند، در محدوده مجاز معیارهای کیفی قرار گرفته است. همچنین ضریب EF و شاخص Igeo حالت بدون آلودگی نمونههای رسوبی را نشان داد. غنیشدگی فلزی بسیار شدید رسوبات نسبت به آب در این محدوده در مقایسه با مطالعات انجام شده در دیگر نقاط جهان نشانگر نقش آشکار و چشمگیر فرایندهای جذب سطحی در جذب آلایندهها از آب و نیز خطر احتمالی برگشت عناصر از رسوب به ستون آب باشد.
مقاله پژوهشی
اصغر اصغری مقدم؛ لیدا جلالی
چکیده
دشت خوی در شمال باختر کشور و در شمال استان آذربایجانغربی گسترده شده است. این منطقه جزو مناطق سرد و خشک محسوب شده و میانگین بارندگی آن 344 میلیمتر است. هدف از این پژوهش بررسی وضعیت هیدروشیمیایی منابع آبزیرزمینی دشت خوی، از نظر تعیین آلودگی آرسنیک در مناطق مختلف دشت است. با توجه به نتایج تجزیههای هیدروشیمیایی از 36 نمونه آبزیرزمینی ...
بیشتر
دشت خوی در شمال باختر کشور و در شمال استان آذربایجانغربی گسترده شده است. این منطقه جزو مناطق سرد و خشک محسوب شده و میانگین بارندگی آن 344 میلیمتر است. هدف از این پژوهش بررسی وضعیت هیدروشیمیایی منابع آبزیرزمینی دشت خوی، از نظر تعیین آلودگی آرسنیک در مناطق مختلف دشت است. با توجه به نتایج تجزیههای هیدروشیمیایی از 36 نمونه آبزیرزمینی دشت خوی، مقادیر عنصر آرسنیک در برخی مناطق دارای غلظت بالاتر از حد استاندارد سازمان بهداشت جهانی (WHO)برای آب شرب است. در نمونههای تجزیهشده، بهسوی خاور و جنوب خاور منطقه مورد مطالعه، غلظت آرسنیک افزایش نشان میدهد. بر پایه تجزیه خوشهای، نمونههای تجزیهشده در سه خوشه قرار گرفتهاند. هر کدام از خوشهها با توجه بهمحتوی عناصر سنگین از جمله آرسنیک و آهن نیز به زیرگروههای دیگری تقسیم شدهاند. در ماتریس ضریب همبستگی، آرسنیک همبستگی مثبتی با آهن، مس، سدیم، کلر، سولفات و EC نشان میدهد. همبستگی بالای آرسنیک با آهن و مس نشاندهنده تأثیر بالای اکسیدها و هیدروکسیدهای این عناصر در جذب آرسنیک در رسوبات و همراه بودن آنها را در رسوبات و به تبع آن در آب است. بیشترین اشباع شدگی آرسنیک به ترتیب برای ترکیبات FeAsO4:2H2O و Ca3(AsO4)2:4H2O را نشان میدهد که روند تغییر شاخص اشباع برای این دو ترکیب نیز مشابه است و تقریباً از مناطق تغذیه بهسوی مناطق تخلیه آبزیرزمینی افزایشی است. بر پایه روش تجزیه فاکتوری، سه عامل اصلی مؤثر بر هیدروشیمی منطقه مورد شناسایی قرار گرفت. در عامل نخست کلر، سدیم، سولفات، پتاسیم، آرسنیک، مس، آهن و هدایت الکتریکی مؤثرند که در واقع این عوامل منشأ زمینزاد دارد. با توجه به نتایج حاصل میتوان گفت منشأ آرسنیک منطقه مورد مطالعه زمینزاد (geogenic) است و مربوط بهعوامل زمینشناسی، سنگها و رسوبات حاصل از فرسایش این سنگهاست. با این وجود میتوان گفت انحلال کانیهای موجود در سازندهای میوسن (مارن، شیل و ماسه و کنگلومرای قرمز) و پلیوسن (کنگلومرای با میانلایههای مارن و ماسه) بر آرسنیک آبزیرزمینی این ناحیه تأثیر داشته است.
مقاله پژوهشی
حمید خرمی؛ بهرام رضایی؛ احمد امینی؛ فتحالله مصوری
چکیده
مطالعات کانیشناسی و درجه آزادی از مهمترین متغیرهای مورد استفاده در انتخاب روش جدایش است. در این مطالعه ویژگیهای انواع مختلف کانیهای موجود درکانسنگ فلورین شناسایی و روشهای مناسب برای پیشفرآوری و فرآوری پایانی ارائه شد. ویژگیهای کانسنگ با مطالعات میکروسکوپی، XRF، XRD و تجزیه شیمیایی تعیین و ترکیبات کانیشناسی بر پایه تجزیه ...
بیشتر
مطالعات کانیشناسی و درجه آزادی از مهمترین متغیرهای مورد استفاده در انتخاب روش جدایش است. در این مطالعه ویژگیهای انواع مختلف کانیهای موجود درکانسنگ فلورین شناسایی و روشهای مناسب برای پیشفرآوری و فرآوری پایانی ارائه شد. ویژگیهای کانسنگ با مطالعات میکروسکوپی، XRF، XRD و تجزیه شیمیایی تعیین و ترکیبات کانیشناسی بر پایه تجزیه شیمیایی و مطالعات میکروسکوپی و همچنین مشخصات بافت مانند ابعاد ذرات، توزیع ذرات کانی باارزش، وضعیت کانیهای درگیر و وضعیت کانسنگ مشخص شد. بر پایه بررسیهای انجام یافته این کانسنگ شامل: فلورین (52/40%)، کلسیت (24%)، کوارتز (20%)، اسمیتزونیت (8%)، گالن (2%)، کانیهای رسی (3%)، باریت (1%) و گوتیت (6/0%) است و فاز کربناتی به دو شکل کلسیت درشتبلور و میکرایتی تا میکرواسپارایت دیده شد. کوارتز بهشکل ریزبلورین و اکسیدهای لیمونیت و گوتیت به شکل لکههای 20 تا 30 میکرونی در درون کوارتز تشکیل شده است. درجه آزادی نمونه پس از خردایش در فراکسیونهای ابعادی مختلف، با روش میکروسکوپی تعیین و بر پایه آن درجه آزادی فلورین (100 میکرون)، کلسیت (100 میکرون) وکوارتز (90 میکرون) و همچنین درگیری کانی کوارتز و کلسیت با فلورین در ابعاد 100 مش (150 میکرون) به ترتیب 36 و23 درصد است. در پایان روش ثقلی در ابعاد600 - 425+ میکرون به عنوان روش پیش فرآوری و فلوتاسیون در ابعاد 150- 75+ میکرون به عنوان روش پایانی فرآوری انتخاب شد.
مقاله پژوهشی
محمد عباسی؛ سجاد باقری سیدشکری؛ مریم جعفری اقدم
چکیده
تاقدیس نوا در باختر استان کرمانشاه واقع شده و با توجه به گستردگی سازندهای آهکی، وجود گسلها و درزههای تکتونیکی و شرایط اقلیمی، دارای کارست تحول یافتهای است. هدف از این پژوهش، بررسی و پهنه بندی تحول کارست و شناخت میزان تأثیر عوامل مختلف توسعه کارست تاقدیس نوا میباشد. دادههای اصلی تحقیق را نقشههای توپوگرافی، زمینشناسی، خاک ...
بیشتر
تاقدیس نوا در باختر استان کرمانشاه واقع شده و با توجه به گستردگی سازندهای آهکی، وجود گسلها و درزههای تکتونیکی و شرایط اقلیمی، دارای کارست تحول یافتهای است. هدف از این پژوهش، بررسی و پهنه بندی تحول کارست و شناخت میزان تأثیر عوامل مختلف توسعه کارست تاقدیس نوا میباشد. دادههای اصلی تحقیق را نقشههای توپوگرافی، زمینشناسی، خاک و کاربری اراضی، عکسهای هوایی، تصاویر ماهوارهای به همراه آمار هواشناسی وزارت نیرو و سازمان هواشناسی تشکیل دادهاند. در مطالعه موجود 9 عامل محیطی به عنوان متغیرهای مستقل و ژئومورفولوژی اشکال کارستی به عنوان متغیر وابسته مورد بررسی قرار گرفتند. سپس با انجام بررسیهای میدانی، چالههای بسته به عنوان تکامل یافتهترین لندفرمهای کارستی منطقه شناسایی شدند و بر اساس ویژگیهای این لندفرمها به هر کدام از عوامل مؤثر در توسعه کارست وزن کارشناسی اختصاص داده شد. در نهایت در محیط Arc Gis نقشههای همپوشانی تهیه و یکسانسازی عوامل و تصحیح نهایی با کمک مدل آنتروپی انجام شد و نقشه پهنهبندی نهایی تهیه و عوامل تأثیرگذار در تحول کارست تاقدیس مشخص شد. نتایج نشان میدهد که منطقه دارای چهار طبقه کارست با تحول بسیار زیاد، زیاد، متوسط و فاقد کارست میباشد. در میان عوامل نه گانه به ترتیب فاصله از گسل، جهت شیب، شیب، دما و بارش دارای بیشترین نقش و عوامل خاک، کاربری اراضی، سطوح ارتفاعی و لیتولوژی فاقد تأثیر میباشند. دقت سنجی مدل با چالههای بسته نشان دهنده وجود 92% چالههای بسته در دو طبقه تحول بسیار زیاد و زیاد میباشد که حاکی از کارایی مطلوب مدل آنتروپی در پهنه بندی تحول کارست است.
مقاله پژوهشی
اصغر اصغری مقدم؛ الهام فیجانی؛ عطاءالله ندیری
چکیده
ارزیابی آسیبپذیری آبخوان به منظور تعیین مناطق دارای پتانسیل آلودگی برای مدیریت منابع آبزیرزمینی از اهمیت بالایی برخوردار است. در این تحقیق، با استفاده از مدل دراستیک ارزیابی آسیبپذیری آب زیرزمینی در آبخوان دشت مراغه- بناب برآورد شده است. در مدل دراستیک از پارامترهای مؤثر در ارزیابی آسیبپذیری سفرۀ آب زیرزمینی شامل ژرفای سطح ...
بیشتر
ارزیابی آسیبپذیری آبخوان به منظور تعیین مناطق دارای پتانسیل آلودگی برای مدیریت منابع آبزیرزمینی از اهمیت بالایی برخوردار است. در این تحقیق، با استفاده از مدل دراستیک ارزیابی آسیبپذیری آب زیرزمینی در آبخوان دشت مراغه- بناب برآورد شده است. در مدل دراستیک از پارامترهای مؤثر در ارزیابی آسیبپذیری سفرۀ آب زیرزمینی شامل ژرفای سطح ایستابی، تغذیه، جنس سفره، نوع خاک، شیب توپوگرافی، مواد تشکیلدهندة منطقۀ غیراشباع و هدایت هیدرولیکی استفاده میشود که به صورت 7 لایه در محیط GIS تهیه شدند و با وزندهی و رتبهبندی و تلفیق 7 لایۀ یاد شده، نقشۀنهایی آسیبپذیری آبخوان نسبت به آلودگی، با تقسیمبندی به 3 محدودۀ آسیبپذیری کم، متوسط و زیاد تهیه و شاخص دراستیک برای کل منطقه بین 81 تا 116 برآورد شد. برای صحتسنجی مدل از دادههای غلظت نیترات در منطقه استفاده شد که نتایج همبستگی نسبی با ضریب همبستگی 81/0 را برای مدل دراستیک نشان داد. به منظور بهبود نتایج مدل، از 4 روش هوش مصنوعی شامل شبکه عصبی مصنوعی، مدل فازی ساجنو و ممدانی، و مدل نروفازی استفاده شد. به این منظور داده های ورودی (پارامترهای دراستیک) و خروجی (آسیب پذیری) مدل و مقادیر نیترات مربوطه به 2 دسته آموزش و آزمایش تقسیم شد. خروجی مربوط به مرحله آموزش با مقادیر نیترات مربوطه تصحیح شد و پس از آموزش مدل، با استفاده از مقادیر نیترات نتایج مدلها در مرحله آزمایش مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان داد که تمام مدلهای هوش مصنوعی به کار گرفته شده، قابلیت بهبود نتایج مدل دراستیک اولیه را دارند، اما در این بین، مدل نروفازی بهترین نتایج را دربرداشت و به عنوان مدل نهایی برگزیده شد. به طوری که در مرحله آزمایش، تمام چاههای حاوی آلودگی نیترات بالا در دسته آسیب پذیری بالا قرار گرفتند. بر اساس مدل نهایی، نواحی باختری منطقه دارای بیشترین میزان پتانسیل آلودگی هستند. همچنین، نتایج نشان داد که مدلهای هوش مصنوعی میتواند به عنوان روشی کارا جهت بهینه سازی مدل دراستیک عمل کند و نتایج دقیقتری از برآورد پتانسیل آلودگی در منطقه مورد مطالعه را در پی داشته باشد.
ارزیابی آسیبپذیری آبخوان به منظور تعیین مناطق دارای پتانسیل آلودگی برای مدیریت منابع آبزیرزمینی از اهمیت بالایی برخوردار است. در این تحقیق، با استفاده از مدل دراستیک ارزیابی آسیبپذیری آب زیرزمینی در آبخوان دشت مراغه- بناب برآورد شده است. در مدل دراستیک از پارامترهای مؤثر در ارزیابی آسیبپذیری سفرۀ آب زیرزمینی شامل ژرفای سطح ایستابی، تغذیه، جنس سفره، نوع خاک، شیب توپوگرافی، مواد تشکیلدهندة منطقۀ غیراشباع و هدایت هیدرولیکی استفاده میشود که به صورت 7 لایه در محیط GIS تهیه شدند و با وزندهی و رتبهبندی و تلفیق 7 لایۀ یاد شده، نقشۀنهایی آسیبپذیری آبخوان نسبت به آلودگی، با تقسیمبندی به 3 محدودۀ آسیبپذیری کم، متوسط و زیاد تهیه و شاخص دراستیک برای کل منطقه بین 81 تا 116 برآورد شد. برای صحتسنجی مدل از دادههای غلظت نیترات در منطقه استفاده شد که نتایج همبستگی نسبی با ضریب همبستگی 81/0 را برای مدل دراستیک نشان داد. به منظور بهبود نتایج مدل، از 4 روش هوش مصنوعی شامل شبکه عصبی مصنوعی، مدل فازی ساجنو و ممدانی، و مدل نروفازی استفاده شد. به این منظور داده های ورودی (پارامترهای دراستیک) و خروجی (آسیب پذیری) مدل و مقادیر نیترات مربوطه به 2 دسته آموزش و آزمایش تقسیم شد. خروجی مربوط به مرحله آموزش با مقادیر نیترات مربوطه تصحیح شد و پس از آموزش مدل، با استفاده از مقادیر نیترات نتایج مدلها در مرحله آزمایش مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان داد که تمام مدلهای هوش مصنوعی به کار گرفته شده، قابلیت بهبود نتایج مدل دراستیک اولیه را دارند، اما در این بین، مدل نروفازی بهترین نتایج را دربرداشت و به عنوان مدل نهایی برگزیده شد. به طوری که در مرحله آزمایش، تمام چاههای حاوی آلودگی نیترات بالا در دسته آسیب پذیری بالا قرار گرفتند. بر اساس مدل نهایی، نواحی باختری منطقه دارای بیشترین میزان پتانسیل آلودگی هستند. همچنین، نتایج نشان داد که مدلهای هوش مصنوعی میتواند به عنوان روشی کارا جهت بهینه سازی مدل دراستیک عمل کند و نتایج دقیقتری از برآورد پتانسیل آلودگی در منطقه مورد مطالعه را در پی داشته باشد.
مقاله پژوهشی
اصغر اصغریمقدم؛ رحیم برزگر
چکیده
دشت تبریز با وسعتی بیش از 700 کیلومترمربع از محدوده خاوری شهر تبریز تا شورهزارهای دریاچه ارومیه گسترده شده است. این دشت دارای دونوع آبخوان با کیفیت آب زیرزمینی متفاوت است. آبخوان آزاد که در کل دشت گسترده شده، در مناطق تغذیه دشت از بالادست دارای کیفیت آب خوب و در طول مسیر جریان رودخانه آجیچای و قسمتهای باختری دشت کاملاً شور میباشد. ...
بیشتر
دشت تبریز با وسعتی بیش از 700 کیلومترمربع از محدوده خاوری شهر تبریز تا شورهزارهای دریاچه ارومیه گسترده شده است. این دشت دارای دونوع آبخوان با کیفیت آب زیرزمینی متفاوت است. آبخوان آزاد که در کل دشت گسترده شده، در مناطق تغذیه دشت از بالادست دارای کیفیت آب خوب و در طول مسیر جریان رودخانه آجیچای و قسمتهای باختری دشت کاملاً شور میباشد. آبخوانهای تحتفشار چند لایهای که در مرکز و قسمتهای باختری دشت قرار گرفتهاند، از کیفیت آب نسبتاً خوبی برخوردارند. غلظت مقادیر آرسنیک نیز در این آبخوانها مختلف بوده و نمونههای تجزیه شده از نظر شیمیایی و بهویژه غلظت آرسنیک دو گروه آب کاملاً متفاوتی را تشکیل میدهند. هدف این پژوهش، بررسی توزیع مکانی و عوامل کنترلکننده غلظت بالای آرسنیک در این آبخوانها است. برای این منظور 16 نمونه آب با توزیع مناسب در دشت از آبخوانهای یاد شده، برای آنالیز یونهای اصلی و عناصر جزئی جمعآوری و در آزمایشگاه مورد تجزیه شیمیایی قرار گرفتند. مقدار غلظت آرسنیک در آبخوان آزاد و در محل تغذیه از مرزهای دشت، کم و در آبخوانهای تحتفشار و ژرف، زیاد است. ارتباط غلظت آرسنیک با شرایط هیدروژئولوژیکی، غلظتهای نیترات، سولفات و pH مقایسه و نتایج با روشهای تجزیه به عوامل و روشهای هیدروژئوشیمیایی تعبیر وتفسیر شد. حضور نیترات و سولفات با بار عاملی مثبت و آرسنیک با بار عاملی منفی میتواند شرایط احیایی را برای سیستم آب زیرزمینی بیان کند که باعث تحرک آرسنیک میشود. اشباعشدگی(SI) کانیهای حاوی آرسنیک، با وجود بالا بودن میزان آرسنیک در نمونهها، بسیار پایین و تحتاشباع است. آرسنیک موجود در منابع آب زیرزمینی منطقه دارای منشأ زمینشناسی است و مقادیر غلظت آن به شرایط هیدروژئولوژیکی و احیایی محیط، مدت زمان ماندگاری آب در لایههای زیرین زمین و ژرفای چاه بستگی دارد.