رضا کهنسال؛ منصور قربانی؛ سیدمحمد پورمعافی؛ مرتضی خلعت‌بری جعفری؛ جعفر عمرانی
چکیده
گدازه‌های بالشی افیولیتی فرومد در باختر سبزوار و حاشیه شمالی خرد قاره ایران مرکزی رخنمون دارند. این گدازه‌ها دربردارنده سنگ‌آهک‌های پلاژیک با ریزفسیل‌های کرتاسه بالایی هستند و در دو گروه سنی تورونین پسین- سانتونین و کنیاسین- کامپانین پسین دسته‌بندی می‌شوند. گدازه‌های بالشی بازالتی به شکل‌های لوله‌ای و غده‌ای هستند و از بیرون ...
بیشتر
گدازه‌های بالشی افیولیتی فرومد در باختر سبزوار و حاشیه شمالی خرد قاره ایران مرکزی رخنمون دارند. این گدازه‌ها دربردارنده سنگ‌آهک‌های پلاژیک با ریزفسیل‌های کرتاسه بالایی هستند و در دو گروه سنی تورونین پسین- سانتونین و کنیاسین- کامپانین پسین دسته‌بندی می‌شوند. گدازه‌های بالشی بازالتی به شکل‌های لوله‌ای و غده‌ای هستند و از بیرون به درون هر بالش شامل بخش‌های حاشیه‌ای خارجی (ویتروفیری)، میانی (واریولیتی) و درونی (اینترگرانولار) است. هر بخش دارای بافت خاص خود و مجموعه کانیایی از الیوین ± پلاژیوکلاز ± کلینوپیروکسن است. تشکیل بلورهای اسکلتی بهویژه الیوین و به مقدار کمتر پلاژیوکلاز در بخش میانی، نشان از سرعت زیاد هسته‌بندی در این کانی‌ها دارد. سرشت ماگمایی گدازه‌های تورونین پسین- سانتونین توله‌ایتی و گدازه‌های کنیاسین- کامپانین پسین توله‌ایتی- کالک‌آلکالن است. اگر چه غنی‌شدگی عناصر LILE، تهی‌شدگی نسبی از عناصر HFSE، غنی‌شدگی متفاوت عناصر LREE و روند تغییرات خطی عناصر HREE، نشان از شکل‌گیری گدازه‌های بالشی در محیط وابسته به کمان و از منشأ گوشته‌ای ناهمگن با درجات متفاوتی از ذوب بخشی دارد، اما کاهش نسبت‌های Th/Yb، La/Nb، Ce/Nb و Ce/Th نشانگر گرایش آنها به محیط‌های حدواسط میان IAB و MORB است. بر خلاف گدازه‌های تورونین پسین- سانتونین، افزایش نسبت‌هایLa/Yb و Nb/Yb در گدازه‌های کنیاسین- کامپانین پسین نشانگر باروری گوشته و کاهش نسبت Nb/Ta و افزایش نسبی Th بیانگر دخالت مذاب حاصل از ذوب بخشی صفحه فرورونده در زایش این گدازه‌هاست. ژرفای به دست آمده برای محل ذوب سنگ منشأ گدازه‌های بالشی منطقه میان 40 تا 70 کیلومتر برآورد می‌شود که بیانگر ذوب بخشی در محدوده پهنه لرزولیت اسپینل‌دار است. به نظر می‌رسد تشکیل گدازه‌های بالشی افیولیتی فرومد در یک حوضه حاشیه‌ای متمایل به پشت کمان مربوط به پهنه فرافرورانشی رخ داده است.
رضا کهنسال؛ منصور قربانی؛ سید محمد پورمعافی؛ مرتضی خلعت‌بری جعفری؛ جعفر عمرانی؛ صدیقه ذوالفقاری؛ سارا سلیمانی
چکیده
سنگ‌های افیولیتی ناحیه فرومد، در انتهای بخش باختری افیولیت سبزوار، جزیی از افیولیت‌های حاشیه خردقاره ایران مرکزی هستند. بررسی‌های صحرایی در این ناحیه نشان از وجود توالی خروجی با سن کرتاسه پسین دارد. این توالی در تورونین پسین- سانتونینشامل گدازه‌های بازالتی بالشی همراه با چرت‌های رادیولردار است ولی در کنیاسین- کامپانین پسین از ...
بیشتر
سنگ‌های افیولیتی ناحیه فرومد، در انتهای بخش باختری افیولیت سبزوار، جزیی از افیولیت‌های حاشیه خردقاره ایران مرکزی هستند. بررسی‌های صحرایی در این ناحیه نشان از وجود توالی خروجی با سن کرتاسه پسین دارد. این توالی در تورونین پسین- سانتونینشامل گدازه‌های بازالتی بالشی همراه با چرت‌های رادیولردار است ولی در کنیاسین- کامپانین پسین از گدازه‌های بازالتی بالشی در بخش‌های زیرین- میانی و انواع توف‌ها در بخش‌های بالایی تشکیل شده است. روانه‌های صفحه‌ای، برش‌های هیالوکلاستیک و سنگ‌آهک‌های پلاژیک به‌صورت بین‌لایه‌ای فضای میان گدازه‌ها و توف‌ها را پر کرده‌اند. گسترش گدازه‌های بالشی در مقایسه با روانه‌های صفحه‌ای بیشتر است و بیشترآنها فیریک هستند.با اینکه غنی‌شدگی عناصر LILE و تهی‌شدگی برخی عناصر HFSE (Ta, Nb) ناشی از تمایل گدازه‌های بالشی ناحیه فرومد به محیط‌های فرورانش (کمان‌های جزیره‌ای) و غنی‌شدگی متفاوت در عناصر LREE نسبت به عناصر HREE نشاندهنده وجود گوشته‌ای ناهمگن در تشکیل بازالت‌های بالشی است، ولی سرشت دوگانه ماگمایی (توله‌ایتی و کالک‌آلکالن) گدازه‌ها و جایگاه آنها در نمودارهای زمین‌ساخت- ماگمایی و همچنین تهی‌شدگی آشکار عنصر Th در گدازه‌های تورونین پسین- سانتونین همگی نشانگر شکل‌گیری توالی خروجی افیولیتی ناحیه فرومد در محیط فرافرورانش و در حوضه پشت کمان است.
