رحیم معصومی؛ علیاصغر کلاگری؛ کمال سیاهچشم؛ سهیل پُرخیال
چکیده
میدان زمینگرمایی در جنوب کوه سبلان قسمتی از سیستم زمینگرمایی ناحیه کوه آتشفشانی سبلان است که در آن مظاهر فعالیت‌های آتشفشانی جوان از قبیل چشمههای آبگرم و بخارات سطحی دیده می‌شوند. سیالات گرمابی سطحی در این منطقه بیشینه دمای 77 درجه سانتیگراد و بازه pH از 4/6 تا 4/7 و بیشینه TDS 7006 میلیگرم بر لیتر را نشان میدهند. این آبها ...
بیشتر
میدان زمینگرمایی در جنوب کوه سبلان قسمتی از سیستم زمینگرمایی ناحیه کوه آتشفشانی سبلان است که در آن مظاهر فعالیت‌های آتشفشانی جوان از قبیل چشمههای آبگرم و بخارات سطحی دیده می‌شوند. سیالات گرمابی سطحی در این منطقه بیشینه دمای 77 درجه سانتیگراد و بازه pH از 4/6 تا 4/7 و بیشینه TDS 7006 میلیگرم بر لیتر را نشان میدهند. این آبها به طور کلی از نظر ترکیبی به دو دسته تقسیم می‌شوند. دسته اول عمدتاً آب‌هایی با ترکیب Na-Cl و دسته دوم به طور عمده آب‌هایی با ترکیب Ca-Na-HCO3 هستند. عناصر کمیاب و سنگین در این سیالات عمدتاً شامل بور، لیتیوم، روبیدیم، سزیم، آرسنیک و جیوه بوده که بیشینه فراوانی آنها به ترتیب 33511، 14265، 10366، 4159 و 5 ppb است. با در نظر گرفتن واحدهای سنگشناختی منطقه و نیز فعالیت گسترده سیالات گرمابی و وجود زون‌های دگرسانی گسترده، کانیهای حاوی بور به عنوان منبع اصلی این عنصر در نظر گرفته شد که توسط سیالات زمینگرمایی آبشویی و حمل شد. غلظت این عنصر تا اندازه‌ای با تثبیت در کانیهای رسی کنترل می‌شود. بررسی‌های بیشتر رفتار ژئوشیمیایی عناصر کمیاب و سنگین در این میدان زمینگرمایی نشان داد که جذب لیتیم توسط کوارتز و جذب روبیدیم توسط کانیهای رسی در دماهای کمتر از 300 درجه سانتیگراد صورت گرفته و یون کلراید در حمل جیوه نقش اصلی را ایفا کرده است. گرچه مقادیر غلظت بور، جیوه، آرسنیک و لیتیم به قدر کافی بالا نیست که بتواند کانه‌زایی اقتصادی احتمالی را برای این عناصر ضمانت کند؛ ولی حضور این عناصر در این آب‌های داغ از دو جنبه محیط زیستی بسیار مهم تشخیص داده شدند؛ اولاً به خاطر اینکه از این آبها مستقیماً برای استحمام در منطقه استفاده می‌شود؛ ثانیاً این آبها ممکن است هنگام اختلاط با آب‌های زیرزمینی و آشامیدنی به عنوان یک منبع آلاینده خطرناک عمل کنند.
علی عابدینی؛ عباس اروجی؛ علیاصغر کلاگری
چکیده
پهنه های کائولینیزه منطقه گورگور (شمال تکاب، استان آذربایجان غربی) محصول دگرسانی سنگ‌های آندزیتی به سن میوسن در شمال باختر ایران هستند. با توجه به بررسی‌های کانی‌شناسی، کائولینیت، کوارتز، جاروسیت، مونت‌موریلونیت، آلبیت، مسکوویت- ایلیت، آناتاز، کلریت، اورتوکلاز، کلسیت، گوتیت و هماتیت فازهای کانیایی در این پهنه‌ها هستند. ...
بیشتر
پهنه های کائولینیزه منطقه گورگور (شمال تکاب، استان آذربایجان غربی) محصول دگرسانی سنگ‌های آندزیتی به سن میوسن در شمال باختر ایران هستند. با توجه به بررسی‌های کانی‌شناسی، کائولینیت، کوارتز، جاروسیت، مونت‌موریلونیت، آلبیت، مسکوویت- ایلیت، آناتاز، کلریت، اورتوکلاز، کلسیت، گوتیت و هماتیت فازهای کانیایی در این پهنه‌ها هستند. رگه‌های سیلیسی حاضر در این پهنه‌ها شامل کانیهای فلزی پیریت، کالکوپیریت، گالن، اسفالریت، بورنونیت و استیبنیت است. محاسبات تغییرات جرم عناصر خاکی کمیاب (REEs) با فرض Sc به عنوان عنصر شاخص کم‌تحرک آشکار می‌کنند که گسترش فرایند کائولینیتی شدن با غنی‌شدگی- تهی‌شدگی La-Nd و تهی‌شدگی Sm-Lu همراه بوده است. تجزیه و تحلیل‌های زمین‌شیمیایی نشان میدهند که درجه تفریق Al از Fe و تخریب کانی زیرکن توسط سیال‌های گرمابی به ترتیب مهم‌ترین عوامل کنترل کننده تغییرات بی‌هنجاری‌های Eu (84/0- 06/1) و Ce (83/0-93/0) در این پهنه‌ها هستند. همبستگی‌های مثبت و قوی مقادیر (La/Lu)N و(LREEs/HREEs)N با اجزایی مانند P، S، LOI و Sr، نقش مؤثر محلول‌های درونزاد را در پیشرفت فرایند کائولینیتی شدن آشکار می‌سازد. تلفیق نتایج به دست آمده از مطالعات کانی‌شناسی و زمین‌شیمیایی پیشنهاد می‌کند که تغییرات در شیمی محلول‌های دگرسان کننده (pH و Eh) و تنوع در نوع کانیهای تثبیت کننده، دو عامل کلیدی مؤثر در تفریق و توزیع REEs در پهنه‌های کائولینیزه در گورگور هستند.
حسین هادیزاده؛ علیاصغر کلاگری؛ نیما نظافتی؛ حبیب ملایی
چکیده
منطقه نیان در شمال باختری بلوک لوت میزبان سامانه رگه‌ای چند فلزی Pb-Zn-Cu-Ag-Au است که درون یک سری از سنگ‌های آتشفشانی با ترکیبی متغیر از داسیت، ریوداسیت، آندزیت تا تراکیآندزیت گسترش یافتهاند. این سنگ‌ها در طی دو مرحله مجزا از فوران گدازه‌ها تشکیل شده‌اند. سنگ‌های میزبان کانه‌زایی سرشتی کالکآلکالن تا شوشونیتی داشته و در محیطی ...
بیشتر
منطقه نیان در شمال باختری بلوک لوت میزبان سامانه رگه‌ای چند فلزی Pb-Zn-Cu-Ag-Au است که درون یک سری از سنگ‌های آتشفشانی با ترکیبی متغیر از داسیت، ریوداسیت، آندزیت تا تراکیآندزیت گسترش یافتهاند. این سنگ‌ها در طی دو مرحله مجزا از فوران گدازه‌ها تشکیل شده‌اند. سنگ‌های میزبان کانه‌زایی سرشتی کالکآلکالن تا شوشونیتی داشته و در محیطی کوهزایی تشکیل شده‌اند. عملکرد توأم و متضاد دو گسل اصلی در دو سوی محدوده معدنی، سبب ایجاد شرایط کششی در بلوک میان این دو گسل شده که منتهی به گسترش یک سری گسلهای فرعی با مؤلفههای شیبلغز و امتدادلغز درون بلوک شده است. این پهنه‌های شکستگی بهعنوان مجرای مناسبی برای تراوش سیال‌ها و گسترش رگه‌های سیلیسی کانه‌دار رفتار کردهاند. عواملی چون شکستگیهای گسترده و وجود سنگ‌های پیروکلاستیکی با نفوذپذیری بالا باعث گسترش دگرسانی‌های گسترده در سنگ‌های میزبان شده است. سه نوع دگرسانی مشخص در کانسار نیان گسترش یافته است: 1) سیلیسی (کوارتز، کلسدونی، آدولاریا، کلسیت، ایلیت و سریسیت)؛ 2) آرژیلیکی (ایلیت، اسمکتیت، کوارتز، کائولینیت، آدولاریا، کلریت، سریسیت و زئولیت)؛ 3) پروپیلیتیک (کلریت، کلسیت، آلبیت، اپیدوت،کوارتز و اسمکتیت) که با 5 مرحله کانه‌زایی همراه هستند. این دگرسانی‌ها توسط محلول‌های کلریدی با pH خنثی تا بسیار قلیایی تشکیل شده‌اند. کانه‌زایی در کانسار نیان بهصورت رگه‌ای، رگچهای، افشان در سنگ‌های میزبان و نیز در ارتباط با برش‌های گرمابی است. مهم‌ترین کانههای کانسار نیان شامل پیریت، اسفالریت، گالن، کالکوپیریت، مارکاسیت، پیروتیت، ملنیکوویت و هماتیت هستند. مهم‌ترین کانیهای باطله نیز شامل کوارتز (کلسدونی)، کریستوبالیت، کلسیت، دولومیت، سیدریت، باریت، فلوریت و آدولاریا هستند. شواهدی چون ارتباط کانی‌سازی با رگه‌های سیلیسی- کربناتی، حضور آدولاریا، ایلیت، کلسیت‌های تیغه‌ای و برش‌های گرمابی و همچنین حضور کانیهای دگرسانی کوارتز، آدولاریا، ایلیت، آلبیت، کلریت، ایلیت- اسمکتیت میانلایهای، کلسیت و پیریت در سیستم گرمابی نیان، نشان می‌دهد که این کانیها از محلول‌های کلریدی با pH تقریباً خنثی تا بسیار قلیایی در یک محیط اپی‌ترمالی سولفیداسیون پایین تشکیل شده‌اند.
