سنگ شناسی
طاهره پارسا؛ منیره خیرخواه؛ میرعلی اصغر مختاری
چکیده
سنگهای آتشفشانی سنوزوئیک جنوب رودخانه قزل اوزن، در پهنه ماگمایی البرز باختری-آذربایجان و بخش شمالی فلات ایرانی- ترکی واقع شدهاند. گدازههای اسیدی الیگوسن در شمال زنجان، ترکیب ریولیتی تا داسیتی دارند و بافتهای هیالوپورفیریتیک تا هیالومیکرولیتیک پورفیریتیک را نشان میدهند. این گدازهها در امتداد گسیختگیهای اصلی منطقه ...
بیشتر
سنگهای آتشفشانی سنوزوئیک جنوب رودخانه قزل اوزن، در پهنه ماگمایی البرز باختری-آذربایجان و بخش شمالی فلات ایرانی- ترکی واقع شدهاند. گدازههای اسیدی الیگوسن در شمال زنجان، ترکیب ریولیتی تا داسیتی دارند و بافتهای هیالوپورفیریتیک تا هیالومیکرولیتیک پورفیریتیک را نشان میدهند. این گدازهها در امتداد گسیختگیهای اصلی منطقه بیرون ریختهاند. فلدسپار (سانیدین)، بیوتیت و آمفیبول (هورنبلند) درشتبلورهای عمده این سنگها هستند که در خمیرهای از شیشه و کانیهای ریزبلور فلسیک (فلدسپارها و کوارتز) و مافیک (بیوتیت و آمفیبول) قرار گرفتهاند. با مطالعات ژئوشیمیایی، این سنگها دارای ماهیت کالکآلکالن پتاسیم بالا تا شوشونیتی، در زمره سنگهای اسیدی متاآلومین و I-Type قرار میگیرند. در نمودارهای عناصر کمیاب خاکی بهنجارشده نسبت به کندریت، این نمونهها الگوهای غنی از LREE با نسبت بالای LREE/HREE را نشان میدهند. غنیشدگی از عناصر کمیاب خاکی سبک و تهیشدگی از عناصر کمیاب خاکی سنگین از ویژگیهای سنگهای کالکآلکالن حاشیه فعال قارهای است. همچنین، این سنگها غنیشدگی از عناصر LILEs و آنومالی منفی از عناصر HFSEs (Nb, Ta و Ti) دارند که ویژگی سنگهای ماگمایی مربوط به محیطهای فرورانشی Post-COLG میباشد. شواهد ژئوشیمیایی دلالت بر این دارند که ماگمای مادر اسیدی منطقه از ذوببخشی پوسته پایینی در طی کاهش فشار و درطی کششهای موضعی حاصل شدهاست.
سنگ شناسی
آزاد کریمی؛ علی احمدی؛ منیره خیرخواه؛ عبدالرضا پرتابیان
چکیده
پریدوتیتها در مجموعه افیولیتی مریوان-کامیاران (MKO)، نوار افیولیتی زاگرس خارجی، غرب ایران، از نظر ویژگیهای سنگشناختی و ژئوشیمیایی مطالعه شدهاند. هر دو نوع پریدوتیت گوشتهای و ماگمایی انباشتی در توالی افیولیتی مریوان-کامیاران وجود دارند. تغییرات گسترده در MgO، Al2O3، Cr، Ni و نسبت Al2O3/SiO2 علاوه بر تعلق نمونهها به هر دو نوع پریدوتیت ...
بیشتر
پریدوتیتها در مجموعه افیولیتی مریوان-کامیاران (MKO)، نوار افیولیتی زاگرس خارجی، غرب ایران، از نظر ویژگیهای سنگشناختی و ژئوشیمیایی مطالعه شدهاند. هر دو نوع پریدوتیت گوشتهای و ماگمایی انباشتی در توالی افیولیتی مریوان-کامیاران وجود دارند. تغییرات گسترده در MgO، Al2O3، Cr، Ni و نسبت Al2O3/SiO2 علاوه بر تعلق نمونهها به هر دو نوع پریدوتیت ابیسال (MOR) و فرافرورانش (SSZ) بیانگر درجات مختلف تهیشدگی در پریدوتیتهای گوشتهای منطقه است. درجات متفاوت تهیشدگی پریدوتیتها با بازه گسترده ذوب بخشی (10 تا 15 درصد)، بهدست آمده براساس مدلهای ذوببخشی غیرمدال معکوس، سازگار هستند. غنیشدگی در عناصر HFS مانند Hf، Ti، Ta و Th بیانگر برهمکنش مذاب-سنگ در پریدوتیتهای گوشتهای است؛ در حالیکه، غنیشدگی در U و عناصر LIL نظیر Cs، Rb، Pb احتمالاً در ارتباط با برهمکنش سیال-سنگ است. پیشنهاد میشود که ماهیت MOR بخشی از پریدوتیتهای گوشتهای منطقه در مراحل بعدی طی فرایندهایی مانند برهمکنش مذاب-سنگ به پریدوتیتهای دارای ویژگیهای SSZ تغییر یافته است. این احتمال وجود دارد که، مانند دیگر رخنمونهای نوار افیولیتی زاگرس خارجی، پریدوتیتهای گوشتهای MKO با مشخصههای MOR و SSZ قبل از تغییر آنها در محیط SSZ از جایگاه MOR منشأ گرفتهاند.
نسیم عسکری؛ محمدهاشم امامی؛ منیره خیرخواه
چکیده
سنگهای ریولیتی بعد از ائوسن منطقه کهک در بخش جنوبخاوری محدوده چهارگوش 1:250000 قم و بخش خاوری ورقه 1:100000 کهک قرار دارد. این محدوده بخشی از حاشیه باختری ایران مرکزی و در نوار ماگمایی ارومیه- دختر جای دارد. سنگهای ریولیتی منطقه کهک به صورت گنبد درونزا رخنمون دارند که با توجه به حضور تودههای ریولیتی در امتداد گسل امتدادلغز میم ...
بیشتر
سنگهای ریولیتی بعد از ائوسن منطقه کهک در بخش جنوبخاوری محدوده چهارگوش 1:250000 قم و بخش خاوری ورقه 1:100000 کهک قرار دارد. این محدوده بخشی از حاشیه باختری ایران مرکزی و در نوار ماگمایی ارومیه- دختر جای دارد. سنگهای ریولیتی منطقه کهک به صورت گنبد درونزا رخنمون دارند که با توجه به حضور تودههای ریولیتی در امتداد گسل امتدادلغز میم میتوان دریافت که این گسل در جایگیری و صعود ماگمای ریولیتی مؤثر بوده است. سنگهای ریولیتی کالکوآلکالن بوده و بر اساس ترکیب شیمیایی سنگهای ریولیتی و شیمی میکا و گارنت موجود، ماگمای بهوجودآورنده پرآلومین و تیپ S است که مربوط به محیطهای برخوردی است و به نقش پوسته قارهای در تشکیل سنگهای ریولیتی اشاره دارد. با توجه به اینکه گارنت درشتبلور است و منحصراً در سنگهای ریولیتی منطقه وجود دارد و گارنت نمیتواند در بسیاری از ماگماهای بازیک متبلور شود، در نتیجه ریولیت منطقه کهک نمیتواند حاصل تبلور بخشی ماگمای بازیک باشد.
منیره خیرخواه
چکیده
بسیاری از مراکز آتشفشانی در ایران سن پلیوکواترنری دارند که دهها میلیون سال پس از برخورد اولیه عربی- اورازیا شکل گرفتهاند. سنگهای بازالتی شمال باختری ایران در استان آذربایجان غربی، بخشی از سریهای گسترده ماگماهای پلیوکواترنری گوشتهای هستند که در فلات ایرانی- ترکی فوران یافتهاند. طیف گستردهتر ترکیبات نمونههای سنگی این ...
بیشتر
بسیاری از مراکز آتشفشانی در ایران سن پلیوکواترنری دارند که دهها میلیون سال پس از برخورد اولیه عربی- اورازیا شکل گرفتهاند. سنگهای بازالتی شمال باختری ایران در استان آذربایجان غربی، بخشی از سریهای گسترده ماگماهای پلیوکواترنری گوشتهای هستند که در فلات ایرانی- ترکی فوران یافتهاند. طیف گستردهتر ترکیبات نمونههای سنگی این فلات از بازالتهای اولیه تا ریولیت همراه با گدازههای پتاسیمی تا اولتراپتاسیک است. بازالتهای آلکالن با ویژگی درون صفحهای و بازالتهای مشابه بازالتهای جزایر اقیانوسی در این فلات حضور دارند.از اینرو، مطالعات دقیق سنگشناختی و تعیین سن تکاپوی آتشفشانی بازیک کواترنری شمال باختر ایران که در بخش خاوری این فلات قرار گرفته است، اهمیت بسیاری دارد. این مقاله ماهیت و سنهای جدید به روش 40Ar/39Ar سنگهای آتشفشانی بازیک شمال باختر ایران را در مقایسه با آتشفشانهای جوان خاور ترکیه (آناتولی)، آرارات و تندورک و ایگیتداغی مورد بررسی قرار میدهد. این آتشفشانهای جوان در چند مرحله مواد آذرآواری و روانههای گدازه را با ترکیب بازیک تا میانه فوران کردهاند. چنانکه از شمال ماکو تا جنوب باختری دریاچه ارومیه (حدود 200 کیلومتر)، طی مدت زمان کوتاهی در طی کواترنری از مواد بازیک پوشیده شده است. این سنگهای بازیک تا میانه از آتشفشانهای آرارات (آگریداغی)، تندورک و ایگیتداغی منشأ گرفتهاند. بررسی تغییرات شیمی سنگهای آتشفشانی کواترنری نشان از پیشرفت ژئوشیمیایی ترکیبات از کالکآلکالن به آلکالن، از سوی شمال (ماکو) به سمت جنوب (سلماس) منطقه، با نزدیکشدن به صفحه عربی دارد. گدازهها حدود 10 میلیون سال پیش از یک پوسته ستبر و یک گوشته سنگکرهای نازک در فلات ایرانی- ترکی فوران یافتهاند. دامنههای سنی این گدازههای بازالتی، از 87/1 تا 4/0 میلیون سال برآورد شده است. این دادههای سنی، از مطالعات سنیابی که پیشتر در ترکیه انجام شده است، سنهای بسیار دقیقتری را نشان میدهد و ایگیتداغی که پیش از این تعیین سن نشده بود، در این مطالعه سنیابی شده است. با مطالعات سنگشناختی و برآورد سنی دقیق از گدازههای شمال باختر ایران و مقایسه با سنگهای مشابه در ترکیه میتوان به تصویر کاملی از تکاپوی ماگمایی سرتاسری این بخش از فلات ایرانی- ترکی دست یافت.
گلاویژ ملکی؛ عبدالله سعیدی؛ محمدهاشم امامی؛ منیره خیرخواه
چکیده
در پهنه سنندج- سیرجان بسیاری از سنگهای آتشفشانی بازی که گاه به صورت تختگاههایی سنگهای کهنتر از کواترنری را پوشاندهاند، با شکل و ریخت گوناگون رخنمون یافتهاند. بر اساس تاریخچه ژئودینامیکی کوهزاد زاگرس، سنگهای مورد مطالعه، سنگهای پس از برخورد هستند که در امتداد راستای سامانههای کششی در سطح آشکار شدهاند. رخنمون این سنگها ...
بیشتر
در پهنه سنندج- سیرجان بسیاری از سنگهای آتشفشانی بازی که گاه به صورت تختگاههایی سنگهای کهنتر از کواترنری را پوشاندهاند، با شکل و ریخت گوناگون رخنمون یافتهاند. بر اساس تاریخچه ژئودینامیکی کوهزاد زاگرس، سنگهای مورد مطالعه، سنگهای پس از برخورد هستند که در امتداد راستای سامانههای کششی در سطح آشکار شدهاند. رخنمون این سنگها در سطح از روند شمال باختری- جنوب خاوری پیروی میکند. بهویژه مجموعههای بررسی شده در چارچوب این مقاله با نامهای ندری، طهمورث و احمدآباد این روند را نشان میدهند. از این نگاه در سه جایگاه نامبرده، برداشتهای صحرایی بر روی سامانههای شکستگی انجام شد که نتایج زیر حاصل شده است. گسلهای برداشت شده از سه جایگاه سنگهای بازالتی، ویژگیهای گوناگونی از نگاه روند جایگاه جریانهای بازالتی و نیز سن آنها دارند. این گسلها که همگی از نوع گسلهای کششی (عادی) هستند یا سنی پس از شکلگیری بازالتها دارند (جوانترین گسلها)، یا همزمان با برونریزی بازالتها هستند که همزمان با آخرین مرحله رسوبگذاری مارنهای میوسن پسین است و کهنترین این گسلها دارای سن میوسن پسین و پیش از برونریزی بازالت هستند.
منیره خیرخواه؛ محمدهاشم امامی
چکیده
در منتهیالیه شمال باختری ایران، در منطقه آذربایجان غربی سنگهای آتشفشانی بازیک در طی کواترنری گسترش وسیعی یافتهاند. این منطقه در بخش میانی کوهزاد آلپ- هیمالیا و در فلات مرتفع ایران -ترکیه در آناتولی خاوری واقع شده است. گدازههای بازیک کواترنری با طیف ترکیبی متنوعی از بازالت قلیایی، بازالت آندزیتی، تراکی بازالت آندزیتی تا ...
بیشتر
در منتهیالیه شمال باختری ایران، در منطقه آذربایجان غربی سنگهای آتشفشانی بازیک در طی کواترنری گسترش وسیعی یافتهاند. این منطقه در بخش میانی کوهزاد آلپ- هیمالیا و در فلات مرتفع ایران -ترکیه در آناتولی خاوری واقع شده است. گدازههای بازیک کواترنری با طیف ترکیبی متنوعی از بازالت قلیایی، بازالت آندزیتی، تراکی بازالت آندزیتی تا تراکیت و با گستره وسیع بر روی نهشتههای رسوبی قرار گرفتهاند. این سنگها که از مراکز آتشفشانی، شکستگیهای ژرف، گسلهای امتدادلغز در حوضههای فراکششی برون ریزی داشتهاند، از ویژگی های ساختاری، سنگشناختی متفاوتی برخوردارند. در راستای پژوهش بر روند تکامل و منشأ ماگماهای بازالتی منطقه و بر اساس بررسیهای صحرایی، سنگنگاری و سنگشناسی، ده نمونه از منطقه برای بررسیهای ایزوتوپی نسبتهای 143Nd/144Nd , 87Sr/86Sr انتخاب شد که حاصل آن مقایسه با دادههای ایزوتوپی سنگهای بازالتی مشابه در ترکیه است. تفسیر بررسیهای ایزوتوپی بر روی نمونههای بازیک آذربایجان گویای آن است که منشأ ماگماهای بازالتی در شمال باختری آذربایجان، گوشتهای و در محدوده ترکیب کلی زمین (Bulk Earth) واقع شدهاند. ترکیب سنگهای بازالتی شمال منطقه گوشته تا حدودی تهی شده (depleted mantle) که در مناطق جنوبی همراه با آلایش پوستهای میباشند.