زمین شناسی محیط زیست و مهندسی
ندا خواجویی؛ سروش مدبری؛ بهنوش خوش منش زاده؛ فاطمه رضویان
چکیده
رشد جمعیت و افزایش شهرنشینی، انسان را در معرض آلایندههای شهری بیشتری قرار میدهد، بهویژه در شرایطی که مجبور به گذراندن مدتی طولانی در فضاهای بسته و با تهویه اندک هستند. این مطالعه، اولین پژوهش در باره آلایندههای غیرآلی درونساختمانی شهر تهران است که با استفاده از شاخص های ژئوشیمیایی شدت آلودگی عناصر بالقوه سمی را در غبارهای ...
بیشتر
رشد جمعیت و افزایش شهرنشینی، انسان را در معرض آلایندههای شهری بیشتری قرار میدهد، بهویژه در شرایطی که مجبور به گذراندن مدتی طولانی در فضاهای بسته و با تهویه اندک هستند. این مطالعه، اولین پژوهش در باره آلایندههای غیرآلی درونساختمانی شهر تهران است که با استفاده از شاخص های ژئوشیمیایی شدت آلودگی عناصر بالقوه سمی را در غبارهای درون ساختمانی تخمین می زند. از نواحی شلوغ و مرکزی شهر تهران، 31 نمونه غبار به روش نافعال از درون ساختمانهای مسکونی و اداری برداشت و پس از آمادهسازی، تجزیه شیمیایی با استفاده از طیفسنجی جرمی پلاسمای جفتشده القایی در آزمایشگاه دانشگاه تاراگونا اسپانیا انجام شد. شاخصهای ژئوشیمیایی منفرد شامل ضریب آلودگی، شاخص زمینانباشت و ضریب غنیشدگی، و شاخصهای تجمعی شاخص بار آلودگی و شاخص پتانسیل ریسک اکولوژیک برای تعیین شدت آلودگی در نمونههای غبار محاسبه شدند. نتایج آنالیز عنصری نشان داد که عناصر آرسنیک، کادمیم، مس، جیوه، سرب و روی در غبار درون ساختمانی شهر تهران غلظت های بالاتری نسبت به برخی شهرهای جهان نشان میدهند. در مقابل، عناصر کبالت، کروم، نیکل و وانادیم، مقادیر اندک را نشان میدهند
سنگ شناسی
نیلوفر نایبی؛ داریوش اسماعیلی؛ سروش مدبری؛ ریوکی شینجو
چکیده
ناحیه بیهنجاری (آنومالی) 21A بهعنوان بخشی از کانسارهای آهن- آپاتیت منطقه فلززایی (متالوژنی) آهن بافق بخشی از زون ایران مرکزی را شامل میشود که در این ناحیه طیفی از سنگهای آذرین، رسوبی و دگرگونی رخنمون دارند. سنگهای آذرین این ناحیه منطقه با دارا بودن دامنه تغییرات محدود زمینشیمیایی عمدتا در محدوده مونزونیت تا مونزودیوریت ...
بیشتر
ناحیه بیهنجاری (آنومالی) 21A بهعنوان بخشی از کانسارهای آهن- آپاتیت منطقه فلززایی (متالوژنی) آهن بافق بخشی از زون ایران مرکزی را شامل میشود که در این ناحیه طیفی از سنگهای آذرین، رسوبی و دگرگونی رخنمون دارند. سنگهای آذرین این ناحیه منطقه با دارا بودن دامنه تغییرات محدود زمینشیمیایی عمدتا در محدوده مونزونیت تا مونزودیوریت قرار میگیرند که ماهیت کالک-آلکالن تا کالک-آلکالن پتاسیم بالا را از خود نشان میدهند. نمودارهای بهنجار شده به گوشته اولیه و کندریت گویای غنیشدگی از LILE و LREE نسبت به HFSE و HREE و تهیشدگی از Nb-Ti-Ta است که دلالت بر این دارد که سنگهای ماگمایی مشتق شده از گوشته سنگکرهای توسط فرایندهای فرورانش تغییر کردهاند. مقادیر اولیه 87Sr/86Sr و نیز نسبتهای اولیه 143Nd/144Nd حاکی از ترکیبات عمده گوشتهای هستند. ترکیب ایزوتوپی سرب نمونههای منطقه شامل 32/20- 87/18= 206Pb/204Pb، 84/15–72/15= 207Pb/204Pb و 32/42-74/40=208Pb/204Pb میباشد. مدلسازی ایزوتوپی نمونههای پلوتونیک منطقه تأثیرپذیری کمتر از 4 درصد ذوب رسوبات صفحه فرورونده و نیز درجات مختلف مشارکت پوسته پایینی را از خود نشان میدهند. از اینرو، ذوب بخشی درجه پایین یک گوشته زیرکمانی که توسط سیالات مشتق شده از رسوبات صفحه فرورونده متاسوماتیسم شده و واکنش با پوسته قارهای طی صعود به سطوح بالاتر متحمل شدهاند برای سنگهای بیهنجاری (آنومالی) 21A پیشنهاد میشود.
سنگ شناسی
نیلوفر نایبی؛ داریوش اسماعیلی؛ سروش مدبری؛ ریوکی شینجو؛ رضا دیوسالار؛ برند لمان
چکیده
آنالیزهای ژئوشیمیایی سنگ کل و ایزوتوپهای Sr-Nd-Pb سنگهای نفوذی منطقه چادرملو، ارتباط با تاریخچه ماگمایی کوهزایی کادومین حاشیه شمالی گندوانا در طول پرکامبرین پایانی-اوایل پالئوزوییک را نشان میدهد. گرچه این آنالیزها نشاندهنده شباهتهای ژئوشیمیایی از جمله کالک آلکالن بودن، غنیشدگی در عناصر لیتوفیل درشتیون مانند Rb، Ba، K ...
بیشتر
آنالیزهای ژئوشیمیایی سنگ کل و ایزوتوپهای Sr-Nd-Pb سنگهای نفوذی منطقه چادرملو، ارتباط با تاریخچه ماگمایی کوهزایی کادومین حاشیه شمالی گندوانا در طول پرکامبرین پایانی-اوایل پالئوزوییک را نشان میدهد. گرچه این آنالیزها نشاندهنده شباهتهای ژئوشیمیایی از جمله کالک آلکالن بودن، غنیشدگی در عناصر لیتوفیل درشتیون مانند Rb، Ba، K و Cs، تهیشدگی عناصری مانند Nb، Ta، P، Ti و الگوهای عناصر خاکی کمیاب را از خود نشان میدهند، اما دادههای ایزوتوپی Sr-Nd سنگهای مورد مطالعه منطقه آشکارا گویای ناهممنشأ بودن نمونههای بازیک (گابرویی) و فلسیک (گرانیتی) میباشند بهگونهایکه، این دادههای Sr-Nd سنگ کل (1/8- 3/6-= ɛNd(t)) به همراه نسبت بالای (207Pb/206Pb)t نشاندهنده یک مذاب مشتق شده از پوسته قارهای برای گرانیتوییدها و منشأ گوشتهای برای گابروهاست. سنهای بهدست آمده از این دو گروه سنگی نیز نشان میدهد که گابروها قدیمیتر از گرانیتوییدها میباشند. رژیم زمینساخت کششی بهوسیله عقبنشینی یا دیلامیناسیون صفحات باعث ذوب مجدد سنگهای آذرین قدیمی مربوط به کمان و برهمکنش با پیسنگ قارهای کامبرین شده و مذابهای گرانتیوییدی منطقه مورد مطالعه را شکل میدهد. در الگوهای بهنجارشده عناصر خاکی کمیاب گابروها نسبت به کندریتها، اختلاط ژئوشیمیایی و ایزوتوپی و افزایش نسبتهای LREE/HREE به خوبی دیده میشوند که شواهدی بر ناهمگنی گوشته و برهمکنش با پیسنگ پالئوپروتروزوییک است.
زمین شناسی اقتصادی
سحر طربی؛ محمد هاشم امامی؛ سروش مدبری؛ سید جمال شیخ ذکریایی
چکیده
منطقه مؤمن آباد در جنوب خاوری بیرجند و شمال خاوری سربیشه، در زون زمیندرز سیستان قرار دارد. بر اساس مطالعات صحرایی، سنگ نگاری، زمینشیمیایی و پراش پرتو ایکس در دو توالی آتشفشانی است به بررسی شرایط دگرسانی در منطقه پرداخته شده است. بر این اساس بنتونیتها از نوع سدیمی-کلسیمی و ناهمگن میباشند. یافتههای کانی شناسی نشان میدهد ...
بیشتر
منطقه مؤمن آباد در جنوب خاوری بیرجند و شمال خاوری سربیشه، در زون زمیندرز سیستان قرار دارد. بر اساس مطالعات صحرایی، سنگ نگاری، زمینشیمیایی و پراش پرتو ایکس در دو توالی آتشفشانی است به بررسی شرایط دگرسانی در منطقه پرداخته شده است. بر این اساس بنتونیتها از نوع سدیمی-کلسیمی و ناهمگن میباشند. یافتههای کانی شناسی نشان میدهد که کانیهای اسمکتیت، کریستوبالیت و کوارتز، فلدسپارهای قلیایی (آلبیت و آنورتیت و سانیدین)، ژیپس، کلسیت، هماتیت، هولاندیت، کلینوپتیولیت،کائولینیت، ایلیت، و هالیت از پاراژنزهای بنتونیتها هستند. در توالی اول، آثار دگرسانی رسی و اکسید آهن و در توالی دوم، آثار دگرسانی رسی، کربناتی، کلریتی، کلسیتی، آلبیتی، سیلیسی شدن و اکسید آهن دیده میشود. واحدهای دگرسان شده مربوط به توالی دوم، در چهار لایه شامل پرلیتهای ریولیتی رگهای، تودهای، عدسی شکل و بنتونیتهای سفید و سبزرنگ و میانبارهایی از داسیت و ریوداسیت با آثار دگرسانی تبلور شیشه آتشفشانی و تبدیل پرلیت به بنتونیت، رسی شدن شدید و سیلیسی شدن میباشد. ترکیبات و بافتهای گدازهای-آذرآواری و تبلور شیشه آتشفشانی و دگرسانی پرلیت به بنتونیت در نتیجه دگرسانی دیاژنتیک است. رسی شدن شیشه، تبلور فلدسپارها در واحدهای آتشفشانی، دگرسان شدن پلاژیوکلاز به آلبیت+ سریسیت، بیوتیت به کلریت، خمیره سنگ به کوارتز، کلسیت، زئولیت و کلریت در پرلیتها، رگههای اکسید آهن و واحدهای قرمز رنگ و تغییر رنگ بنتونیتها در منطقه مرتبط به دگرسانی گرمابی و حضور سیالات و محلولهای غنی از آهن و منیزیم است.
زمین شناسی محیط زیست و مهندسی
عباس فلاح؛ سروش مدبری؛ علیرضا سیاره؛ امیر علی طباخ شعبانی
چکیده
بهمنظور بررسی اثرات ترافیک و آلودگی شهری بر غلظت فلزات سنگین، 40 نمونه خاک از فضاهای سبز کرج با کاربریهای مختلف و 5 نمونه از مناطق غیرآلوده به عنوان شاهد و زمینه ژئوشیمیایی برداشت شد. نمونهها پس از آماده سازی با استفاده از دستگاه OES-ICP تجزیه شیمیایی شد. تحلیل آماری دادهها با استفاده از نرم افزار SPSS نسخه 21 انجام شد. شاخصهای ...
بیشتر
بهمنظور بررسی اثرات ترافیک و آلودگی شهری بر غلظت فلزات سنگین، 40 نمونه خاک از فضاهای سبز کرج با کاربریهای مختلف و 5 نمونه از مناطق غیرآلوده به عنوان شاهد و زمینه ژئوشیمیایی برداشت شد. نمونهها پس از آماده سازی با استفاده از دستگاه OES-ICP تجزیه شیمیایی شد. تحلیل آماری دادهها با استفاده از نرم افزار SPSS نسخه 21 انجام شد. شاخصهای آلودگی برای عناصر مورد توجه در شهر کرج تعیین و ارتباط آنها با عناصر دیگر تعیین شدند. بررسیهای آماری نشان داد که توزیع فلزاتی مانند کادمیم، کروم، مس، نیکل و روی در خاکهای شهر کرج شبیه به هم بوده و اغلب در مرکز شهر کرج (محدوده باغهای جهانشهر و پارک خانواده) نسبت به سایر مناطق شهر بیشتر است. خاک زمینهای کشاورزی دارای فلزات سنگین کمتری نسبت به سایر زمینها (پارکها و باغها) است. این یافتهها مطابق با نتایجی است که توسط سایر محققان در مناطق دیگر جهان گزارش شده است. آرسنیک، گوگرد و سرب توزیع متفاوتی نسبت به سایر فلزات سنگین ذکر شده دارند. مقدار میانگین عناصر روی، فسفر، نیکل، مس، کروم و کادمیم در مرکز شهر بیشتر از سایر محدودههای شهری است. شاخص آلودگی فلزات سنگین در خاک کرج برای عناصر مختلف به ترتیب : As>S>P>Zn>Pb>Cu>Ni, Cr>Cd است. شاخص آلودگی فلزات سنگین برای خاک کرج 75/1 بوده که در ردیف خاکهای با آلودگی متوسط قرار دارد.
یوسف رحیم سوری؛ عبدالمجید یعقوب پور؛ سروش مدبری
چکیده
مقایسه متغیرهای فیزیکوشیمیایی(pH، Eh،EC ،TDS ،TH ، TA، دما و شوری) اندازهگیری شده و تجزیههای شیمیایی نمونههای آب چشمهها و آبهای آشامیدنی روستاهای واقع در حوضه آبریز رودخانه آغدره در شمالباختری شهرستان تکاب تفاوتهای چشمگیری را نشان داده است. بر اساس این نتایج، در میان چشمههای آب نمونهبرداری شده کمترین مقادیر pH و ...
بیشتر
مقایسه متغیرهای فیزیکوشیمیایی(pH، Eh،EC ،TDS ،TH ، TA، دما و شوری) اندازهگیری شده و تجزیههای شیمیایی نمونههای آب چشمهها و آبهای آشامیدنی روستاهای واقع در حوضه آبریز رودخانه آغدره در شمالباختری شهرستان تکاب تفاوتهای چشمگیری را نشان داده است. بر اساس این نتایج، در میان چشمههای آب نمونهبرداری شده کمترین مقادیر pH و بیشترین مقادیر TDS، EC، شوری، سختی کل، قلیائیت کل، غلظت کاتیونها، آنیونها و عناصر بالقوه سمناک As وSb به چشمه واقع در پاییندست معدن متروکه آنتیموان آغدره بالا (چشمهAq.D1-1) و چشمه واقع در پاییندست سدهای باطله واحد استحصال طلای آغدره (چشمه Aq.D5) تعلق دارد. غلظت کل As وSb در چشمهAq.D1-1 بهترتیب g/lμ 3753 و g/lμ 320 و در چشمه Aq.D5 بهترتیب g/lμ 162 و g/lμ 3 است. در میان نمونههای آب آشامیدنی روستاهای محدوده مورد مطالعه بالاترین غلظت As0 بهآب آشامیدنی روستای آغدره پایین با غلظت کل As g/lμ 29 و در مورد Sb به آب آشامیدنی روستای آغدره وسط با غلظت کل Sb g/lμ 5 تعلق دارد. بر اساس مقادیر مجاز اشاره شده در استانداردهای بینالمللی، غلظت کاتیونها و آنیونهای اصلی و مقادیر پارامترهای فیزیکوشیمیایی (به غیر از سختی کل) نمونههای آب چشمهها و آبهای آشامیدنی روستاهای محدوده مورد مطالعه در دامنه مقادیر مجاز تعیین شده قرار دارند. با توجه به بررسیهای صورت گرفته مشخص شده است که آلودگی As وSb چشمه Aq.D1-1 منشأ زمینزاد (geogenic) دارد و از شیلهای سیاه با غلظت بالایی از عناصرAs وSb ناشی شده است، در حالی که آلوده شدن آب چشمه Sp.5 منشأ انسانزاد (anthropogenic) دارد و از نشت پساب ذخیره شده در پشت سدهای باطله واحد استحصال طلای آغدره و نفوذ آن بهآب چشمههای پاییندست ایجاد شده است.
شهرام شریعتی؛ سید علی آقانباتی؛ سید رضا موسوی حرمی؛ سروش مدبری؛ محمد حسین آدابی
چکیده
کانسار سرب و روی انگوران بهعنوان یکی از بزرگترین ذخایر سرب و روی خاور میانه و جزو 5 معدن بزرگ ایران بر اساس قانون تشخیص معادن بزرگ از کوچک قرار دارد. در این منطقه، افزون بر معادن فلزی و غیر فلزی متنوع صنایع، کارخانههای بسیاری هم وجود دارد که بیشتر بهعنوان صنایع تبدیلی خاک روی به کنسانتره و یا ساخت و تولید شمش سرب و روی به فعالیت ...
بیشتر
کانسار سرب و روی انگوران بهعنوان یکی از بزرگترین ذخایر سرب و روی خاور میانه و جزو 5 معدن بزرگ ایران بر اساس قانون تشخیص معادن بزرگ از کوچک قرار دارد. در این منطقه، افزون بر معادن فلزی و غیر فلزی متنوع صنایع، کارخانههای بسیاری هم وجود دارد که بیشتر بهعنوان صنایع تبدیلی خاک روی به کنسانتره و یا ساخت و تولید شمش سرب و روی به فعالیت مشغول بوده یا هستند. بررسیهای انجام شده و نتایج تجزیه شیمیایی نشان میدهد که در اثر فعالیت صنایع موجود در منطقه میزان برخی عناصر در منطقه از حالت طبیعی خود خارج و ناهنجاریهای زیستمحیطی در منطقه ایجاد شدهاست. محیط زیست منطقه، بیشترین تأثیرات منفی خود را از انباشت باطلهها و پسماندهایی دریافت میکنند که با عنوان کیک در حاشیه رودها و آبراههها و یا زمینهای باز، (بهطور عمده زراعی) رها میشوند. این کیکها که در حقیقت پسماندهای حاصل از عملیات فلوتاسیون و ذوب روی و سرب و فرایند تولید کنستانتره هستند، شاید از نظر صنعتی بیشتر سرب و روی خود را از دست دادهاند اما از دیدگاه زیستمحیطی چندین برابر حد مجاز، سرب و روی و دیگر عناصر بالقوه سمی را در خود دارند. میزان این عناصر در برخی نمونهها تا بیش ازppm 10000 سرب و روی و نیکل، بیش ازppm 8000 آرسنیک وppm 4000 کادمیم نیز گزارش شده است. همچنین بررسیها نشان داد که استخرهای باطله و یا استخرهای تجمع پساب یکی دیگر از اصلیترین عوامل ایجاد خطر برای محیط زیست منطقه به شمار میروند. میزان تاppm 200000 روی و گاه 2000 ppm سرب و ppm 20000 نیکل همچنین میزان چند صد ppm آرسنیک و حتی میزان ppm200000 کادمیم در آب و منابع آبی منطقه از آن جملهاند. بیشترین بازتاب این بیهنجاریها در رسوبات و آب منطقه به چشم میخورد اما خاک کشاورزی نیز از این آلودگیها متأثر شده و بیهنجاریهای عمدهای از نظر زیستمحیطی در خود جای داده است. این مقاله به طور اختصاصی با بررسی میزان مجاز عناصر سرب، روی، کادمیم و آرسنیک، راههای اصلی ورود عناصر را به محیط زیست منطقه بررسی، سعی کرده راهکارهایی برای کنترل و کاهش میزان آنها ارائه کند.