یحیی جمور؛ سعید هاشمی طباطبایی؛ مرتضی صدیقی؛ حمید رضا نانکلی
چکیده
هر چند در دهههای گذشته استفاده از مشاهدات سنتی نقشهبرداری مانند طولها و زوایا در اندازهگیریهای جابهجاییهای سطحی زمین و مطالعات زمینساخت به صورت محدود و محلی رایج بوده است، بنابراین با ورود سامانههای ماهوارهای تعیین موقعیت در دهه اخیر و دقت بالای آن انقلابی جدید در بهکارگیری مشاهدات ژئودزی(Geodetic Observations)، بویژه مشاهدات ...
بیشتر
هر چند در دهههای گذشته استفاده از مشاهدات سنتی نقشهبرداری مانند طولها و زوایا در اندازهگیریهای جابهجاییهای سطحی زمین و مطالعات زمینساخت به صورت محدود و محلی رایج بوده است، بنابراین با ورود سامانههای ماهوارهای تعیین موقعیت در دهه اخیر و دقت بالای آن انقلابی جدید در بهکارگیری مشاهدات ژئودزی(Geodetic Observations)، بویژه مشاهدات GPS (Global Positioning System) در مطالعات حرکات پوستهای زمین و لرزهزمینساخت بهوجود آمده است. در واقع با بررسی تغییرات زمانی مقادیر دگرشکلی سطحی زمین حاصل از مشاهدات ژئودزی میتوان به رفتارسنجی پوسته زمین پرداخت و در مورد ویژگیهای لرزهزمینساخت منطقة مورد مطالعه، اظهارنظر کرد. با انجام اندازهگیریهای ژئودزی به صورت تکراری و تحلیل نتایج به دست آمده، میتوان به الگوی دگرشکلی روز مناطق مورد مطالعه دست یافت. از آنجا که همواره شناخت دقیقتر لرزهخیزی و لرزهزمینساخت منطقه تهران به دلایل مختلف از اهمیت ویژهای برخوردار بوده است، در این مقاله از مشاهدات GPS چندسال اخیر که در این منطقه انجام شدهاند، استفاده شده است. در این تحقیق از 35 ایستگاه GPS برای پوشش تهران و نوار شمالی آن که در برگیرندة گسل شمال تهران است، استفاده شده است. برخی از این ایستگاهها تنها در دو نوبت (Epoch) سالانه اندازهگیری شدهاند و برخی دیگر بیش از 4 نوبت در سال های مختلف مورد اندازهگیری قرار گرفتهاند. اندازهگیریهای یادشده پس از پالایش و پیش پردازشهای لازم، مورد پردازش روزانه قرار گرفتند و سپس جوابهای روزانه با یکدیگر ترکیب و میدان آهنگ جابهجایی یا همان میدان سرعت سالانه محاسبه شد. تحلیل میدان تغییرشکل ژئودتیک به دست آمده در این تحقیق، حاکی از آهنگ جابهجایی زمینساخت بسیار ضعیف در حدود 5/0 الی 2 میلیمتر در سال برای مؤلفه راستالغز چپگرد از باختر به خاور و کوتاهشدگی در نوار شمالی تهران است که میتواند به گسل شمال تهران و گسل مشا برگردد. البته آهنگ جابهجایی یادشده با حرکت بر روی نوار شمالی تهران اندکی متغیر است و به نظر میرسد بخش خاوری نوار شمالی تهران از بخش باختری آن اندکی فعالتر باشد که با نتایج مطالعات زمینشناسی هم همخوانی دارد.
سعید هاشمی طباطبایی؛ امیرسعید سلامت؛ اشکان محمدی
چکیده
مطالعات ویژگیهای لرزهای ساختگاه، در مناطق مستعد زلزله انجام میشود. در این مطالعات، پارامترهای طراحی لرزهای ساختگاه بر اساس ویژگیهای زمینشناسی مهندسی و ژئوتکنیک تعیین می گردد. در این راستا بخشی از آییننامههای ساختمانی به ردهبندی ساختگاه اختصاص دارد. به منظور ردهبندی زمین، آییننامهها روشهای متنوعی همانند ...
بیشتر
مطالعات ویژگیهای لرزهای ساختگاه، در مناطق مستعد زلزله انجام میشود. در این مطالعات، پارامترهای طراحی لرزهای ساختگاه بر اساس ویژگیهای زمینشناسی مهندسی و ژئوتکنیک تعیین می گردد. در این راستا بخشی از آییننامههای ساختمانی به ردهبندی ساختگاه اختصاص دارد. به منظور ردهبندی زمین، آییننامهها روشهای متنوعی همانند میانگین سرعت موج برشی تا ژرفای 30 متر را ارائه مینمایند. این مقاله، بخشی از مطالعات ریزپهنهبندی ژئوتکنیک لرزهای شهر شیراز برای تعیین نوع زمین در قالب مطالعات لرزهای شکست مرزی را ارائه میدهد. روش مورد نظر، زمان سیر امواج الاستیک چندگانه را در طول سطح مشترک لایههایی که سرعتهای متفاوت دارند اندازهگیری میکند. در این مطالعات از لرزه نگار 24 ژئوفونی با فواصل 75/3 متری استفاده شد. سرعت موج برشی برای سه لایه مختلف لرزهای برآورد شد. سنگ بستر لرزهای به لایهای اطلاق میشود که در آن سرعت موج برشی به بیش از 750 متر بر ثانیه میرسد. ژرفای سنگ بستر لرزهای در شهر شیراز از حدود 1 تا 29 متر اندازهگیری شد. میانگین سرعت موج برشی تا ژرفای 30 متر بین 375 تا 1253 متر بر ثانیه متغیر است. با توجه به نتایج بهدست آمده، نوع زمین در شهر شیراز بر اساس استاندارد 2800 و آییننامه اروپا ردهبندی و با یکدیگر مقایسه شدند. نتایج نشان میدهد که گستره شهر شیراز با توجه به آیین نامه2800 در گروه I و بر اساس آییننامه اروپا، به طور عمده در گروه B و E و در برخی مناطق در گروه A ردهبندی میشود. مقایسه نتایج نشان داد که ردهبندی خاک در استاندارد 2800 نیاز به اصلاح دارد.
سعید هاشمی طباطبایی؛ اشکان محمدی؛ امیرسعید سلامت
چکیده
زمینلرزه ویرانگر شهر بم در 5 دیماه 1382 به وقوع پیوست. بررسیهای ریزپهنهبندی لرزهای شهر بم با هدف برآورد ویژگیهای زمینشناسی مهندسی و ژئوتکنیک لرزهای به منظور کاهش خطرات ناشی از زلزله پس از این رخداد، آغاز شد. ریزپهنهبندی لرزهای شهر بم در قالب بررسیهای ژئوالکتریک، ژئوسیسمیک، ژئوتکنیک، مطالعات لرزه زمینساخت، تحلیل ...
بیشتر
زمینلرزه ویرانگر شهر بم در 5 دیماه 1382 به وقوع پیوست. بررسیهای ریزپهنهبندی لرزهای شهر بم با هدف برآورد ویژگیهای زمینشناسی مهندسی و ژئوتکنیک لرزهای به منظور کاهش خطرات ناشی از زلزله پس از این رخداد، آغاز شد. ریزپهنهبندی لرزهای شهر بم در قالب بررسیهای ژئوالکتریک، ژئوسیسمیک، ژئوتکنیک، مطالعات لرزه زمینساخت، تحلیل خطر و ژئوتکنیک لرزهای در شهر انجام گرفت. بر اساس بررسیهای ژئوسیسمیک و استاندارد 2800 آبرفت شهر بم از نوع I و II بوده و در بیشتر مناطق ژرفای سنگ بستر لرزهای کمتر از 30 متر است. وجود 10 نوع خاک و نحوه گسترش سطحی و ژرفایی آنها بر مبنای کاوشهای ژئوتکنیکی و حفاری ماشینی به صورت خشک و مغزهگیری پیوسته، مشخص شد. نقشههای پربندی شتاب بیشینه افقی و قائم و ارائه طیفهای خطر یکنواخت در سطوح مختلف لرزهای در سنگ بستر، تهیه شد. با تحلیل پاسخ ساختگاه، متغیرهای مختلف حرکت در سطح زمین شامل بیشینه شتاب، دوره تناوب متناظر با بیشترین تشدید، ضریب بزرگنمایی و ...منطقه مورد مطالعه برای دوره بازگشتهای مختلف پهنهبندی شد. بر اساس نتایج، محدوده شهر بم به چهار ناحیه کلی افراز و برای هر کدام از آنها به صورت جداگانه طیفهای طراحی پیشنهاد شد. برخی از طیفهای حاصل با طیفهای طراحی آییننامه اروپا و استاندارد 2800 مقایسه شد.
سعید هاشمی طباطبایی؛ علی اکبر موسیوند؛ سید محمد صفوی؛ بهمن اکبری
چکیده
زمین لغزش و سیل از جمله بلایای طبیعی هستند که هر یک به نوبه خود باعث بروز خسارت و تلفات جانی و مالی فراوان میشوند. رخداد همزمان این دو پدیده میتواند منجر به جریانهای واریزهای شود. با توجه به تکرار وقوع سیلابهای واریزهای در مناطق مختلف بویژه نواحی شمال کشور( نکا 1378، گلستان 1380، 1381، 1384 ) و قدرت تخریبی فوقالعاده و خسارات جانی ...
بیشتر
زمین لغزش و سیل از جمله بلایای طبیعی هستند که هر یک به نوبه خود باعث بروز خسارت و تلفات جانی و مالی فراوان میشوند. رخداد همزمان این دو پدیده میتواند منجر به جریانهای واریزهای شود. با توجه به تکرار وقوع سیلابهای واریزهای در مناطق مختلف بویژه نواحی شمال کشور( نکا 1378، گلستان 1380، 1381، 1384 ) و قدرت تخریبی فوقالعاده و خسارات جانی و مالی فراوان، بررسی علل رخداد و عوامل مؤثر در تشکیل جریان واریزهای برای کاهش خسارات آن، ضروری و مفید به نظر میرسد. در این مقاله شرایط تشکیل جریان واریزهای مورد بحث قرار گرفته است. به دنبال یک رگبار شدید و به نسبت کوتاه، در شهر ماسوله سیلاب عظیمی جاری و به همراه خود مقادیر بسیار زیادی گل و لای و قطعات بزرگ سنگ موجود در مسیر را حمل و با انسداد پل ابتدای شهر، سیلاب به سوی خیابان اصلی منحرف و خسارات قابل توجهی به تأسیسات شهر و خودروهای موجود در مسیر وارد نمود. به طور کلی مناطق ناپایدار موجود در حوضه، حدود 40 درصد کل زیرحوضه را تشکیل میدهند. حرکات تودهای به صورت ریزش، لغزش و جریان نمودار میشوند. لغزشهای سنگی در بخش خروجی حوضه (جنوب حوضه) به تنهایی حدود 7/25 درصد از کل مساحت حوزه را در بر میگیرند. به منظور تعیین دبی به لحاظ حمل مصالح از روشهای مختلف استفاده شد. پس از تجزیه و تحلیل روشها و انطباق آن با شرایط منطقه و اندازهگیریهای صحرایی، بهترین روش برای محاسبه مقدار دبی جریان واریزهای انتخاب شد. نتایج بررسیهای صحرایی نشان میدهد که مقاطع رودخانه در بالادست، برای عبور قطعات بزرگ سنگ مناسب نبوده و قطعه سنگ بزرگی که دهانه پل ابتدای شهر را مسدود و باعث انحراف جریان سیلاب به داخل شهر شدﻩ، از مصالح زمین لغزش بزرگ پایین دست تأمین شده است.
مرتضی طالبیان؛ سعید هاشمی طباطبایی؛ مرتضی فتاحی؛ منوچهر قرشی؛ علی بیت الهی؛ عباس قلندر زاده؛ محمد علی ریاحی
چکیده
فلات ایران با قرارگیری بین دو صفحه عربی و اروپا-آسیا، سالانه حدود 22 میلیمتر کوتاهشدگی در راستای شمال- جنوب دارد. حدود 9 میلیمتر از این کوتاهشدگی سبب چینخوردگی و گسلخوردگی در زاگرس میشود و باقیمانده آن بهطور عمده در البرز و کپه داغ جای میگیرد. بلوک مرکزی ایران تغییر شکل اندکی دارد بنابراین، متناسب با میزان کوتاهشدگی ...
بیشتر
فلات ایران با قرارگیری بین دو صفحه عربی و اروپا-آسیا، سالانه حدود 22 میلیمتر کوتاهشدگی در راستای شمال- جنوب دارد. حدود 9 میلیمتر از این کوتاهشدگی سبب چینخوردگی و گسلخوردگی در زاگرس میشود و باقیمانده آن بهطور عمده در البرز و کپه داغ جای میگیرد. بلوک مرکزی ایران تغییر شکل اندکی دارد بنابراین، متناسب با میزان کوتاهشدگی در البرز و کپه داغ، با سرعت حدود 13 میلیمتر در سال به سوی شمال حرکت مینماید. در خاور ایران، بلوک صلب و پایدار افغانستان قرار دارد که حرکت چندانی نسبت به اوراسیا ندارد بنابراین حرکت به سوی شمال ایران مرکزی نسبت به بلوک افغانستان تنش برشی راستگردی را در خاور ایران ایجاد مینماید که به ترتیب حدود 8 و 5 میلیمتر در سال آن در راستای گسلهای خاور و باختر دشت لوت جای میگیرند. یکی از مشکلات برآورد خطر زمینلرزه در خاور ایران کمبود دادههای زمینلرزهای، ژئودتیک و ناشناخته بودن نرخ لغزش گسلها است. از این رو در این پژوهش سعی شده است تا به کمک دادههای موجود زمینشناسی و سنیابی مطلق شیوه توزیع حرکت راستالغز بر روی گسلهای این ناحیه تا حدودی برآورد شود. در ادامه با توجه به اهمیت گسل بم- براوات و گسل زمینلرزهای جنوب بم در برآورد خطر زمینلرزه در شهر بم این گسل به طور خاص مورد مطالعه قرار گرفته است. نمونهگیری از آبرفتهای برخاسته در اثر جنبش گسل بم- براوات در انتهای جنوبی این گسل، و تعیین سن مطلق آنها به روش لومینسانس نوری، نرخ برخاستگی حدود 5/0 میلیمتر در سال را برای این گسل مشخص مینماید. از آن جا که جنبش این گسل از نظر هندسی با گسل جنوب بم در ارتباط است، بنابراین به کمک این سنیابی نرخ لغزش راستالغز راستگرد گسل جنوب بم نیز حدود 2 میلیمتر در سال بر آورد میشود .
سعید هاشمی طباطبایی؛ عطاء آقایی آرایی
چکیده
این مقاله نتایج مطالعات انجام شده به منظور اصلاح خاک با استفاده از آهک شکفته و زنده را ارائه میکند. نمونههای خاک با مقادیر متفاوت آهک مخلوط شدند. ویژگیهای ژئوتکنیکی بررسی شده بر روی نمونهها، شامل ویژگیهای تراکمی، حدود اتربرگ، مقاومت فشاری و CBR است. مشاهدات نشان میدهند که بیشینه وزن مخصوص خشک خاک اصلاح شده با ...
بیشتر
این مقاله نتایج مطالعات انجام شده به منظور اصلاح خاک با استفاده از آهک شکفته و زنده را ارائه میکند. نمونههای خاک با مقادیر متفاوت آهک مخلوط شدند. ویژگیهای ژئوتکنیکی بررسی شده بر روی نمونهها، شامل ویژگیهای تراکمی، حدود اتربرگ، مقاومت فشاری و CBR است. مشاهدات نشان میدهند که بیشینه وزن مخصوص خشک خاک اصلاح شده با آهک شکفته کاهش و رطوبت بهینه افزایش مییابد. در صورتی که تغییرات قابل ملاحظهای در وزن مخصوص خشک بیشینه و رطوبت بهینه خاک اصلاح شده با آهک زنده مشاهده نشد. شاخص خمیری نمونهها روند کاهشی نشان دادند. اگرچه این روند در نمونههای اصلاح شده با آهک زنده مشهودتر است. افزودن مقدار درصدهای مختلف آهک موجب افزایش قابل ملاحظه در مقاومت فشاری نمونه با افزایش زمان شد. اما تأثیر آهک زنده در افزایش مقاومت فشاری نمونههای اصلاح شده مشهودتر بود، مشابه این روند در آزمایشهای CBR نیز مشاهده شد. مقادیر بهینه آهک شکفته و زنده به منظور اصلاح رفتار مقاومتی خاک ارائه شده است.