حمید نظری
چکیده
تاکنون پژوهش‌های بسیاری با هدف به نقشه کشیدن سامانه‌های گسلی فعال پیرامون تهران با رویکرد برآورد خطر زمینلرزه احتمالی در آینده این کلان شهر به انجام رسیده است. اگرچه با‌توجه به نبود شناخت کافی از ژرفا و ماهیت لایه لرزه‌زا و همین طور فراهم نبودن داده‌های عددی از نرخ دگرشکلی پوسته، پیشینه و ویژگیهای لرزهای سرچشمه‌های ...
بیشتر
تاکنون پژوهش‌های بسیاری با هدف به نقشه کشیدن سامانه‌های گسلی فعال پیرامون تهران با رویکرد برآورد خطر زمینلرزه احتمالی در آینده این کلان شهر به انجام رسیده است. اگرچه با‌توجه به نبود شناخت کافی از ژرفا و ماهیت لایه لرزه‌زا و همین طور فراهم نبودن داده‌های عددی از نرخ دگرشکلی پوسته، پیشینه و ویژگیهای لرزهای سرچشمه‌های لرزه‌زا همچون مکان احتمالی گسلش زمینلرزهای، بزرگا و زمان رخداد در این پهنه لرزه‌زمین‌ساختی، انجام این مهم تاکنون به شایستگی مهیا نبوده است. با توجه به پژوهش‌های به سامان رسیده دهه گذشته در زمینه لرزه‌شناسی، ژئودینامیک و پارینه‌لرزه‌شناسی، در این پژوهش تلاش بر ارائه تحلیل و هم‌سنجی آماری برآمده از نتایج حاصل از پژوهش‌های پارینه‌لرزه‌شناسی در گستره البرز مرکزی است که روی گسلهای بنیادین و پویای پیرامون تهران - گسلهای آستانه، فیروزکوه، مشا، طالقان، شمال تهران، پیشوا و افرازهای شمال ری و کهریزک- به سرانجام رسیده است. گسل‌هایی که جنبش احتمالی هر یک از آنها را با توجه به هندسه، سازوکار و گستره مه‌لرزه‌ای اثر و تخریب احتمالی میتوان زمینلرزه تهران نامید. از تلفیق و هم‌سنجی نتایج به‌دست آمده از پژوهش‌های پارینه‌لرزه‌شناسی در گستره البرز مرکزی بیراه نخواهد بود اگر رخداد احتمالی زمینلرزه تهران را در وضعیت هشدار رخدادی با بزرگای احتمالی 5/6-2/7 در بازه زمانی 50 سال برآورد کرد.
محمد فروتن؛ حمید نظری؛ برتراند میر؛ میشل سبریر؛ مرتضی فتاحی؛ کریستل لو دورتز؛ منوچهر قرشی؛ خالد حسامی؛ محمد رضا قاسمی؛ مرتضی طالبیان
چکیده
سامانه گسلی دهشیر سازنده لبه باختری مجموعه گسلهای جنبای راستالغز راستبر شمالی- جنوبی در پهنه فلات مرکزی ایران و دربرگیرنده 6 پارهگسل به‌گونهای خطی است که در گذر از پهنههای زمینساختی سنندج- سیرجان، کمان ماگمایی ارومیه- دختر و ایران مرکزی، سبب بریدگی و جا به‌جایی راستبر سنگنهشتههای آتشفشانی ائوسن و بادزنهای آبرفتی کواترنری ...
بیشتر
سامانه گسلی دهشیر سازنده لبه باختری مجموعه گسلهای جنبای راستالغز راستبر شمالی- جنوبی در پهنه فلات مرکزی ایران و دربرگیرنده 6 پارهگسل به‌گونهای خطی است که در گذر از پهنههای زمینساختی سنندج- سیرجان، کمان ماگمایی ارومیه- دختر و ایران مرکزی، سبب بریدگی و جا به‌جایی راستبر سنگنهشتههای آتشفشانی ائوسن و بادزنهای آبرفتی کواترنری شده است. گواههای زمینریختشناختی نشان از جنبایی این سامانه گسلی در کواترنری پایانی دارد و بررسیهای پارینهلرزهشناختی گواهی بر جنبش لرزهای پارهگسل مروست در بازه زمانی پلیستوسن پایانی و هولوسن دارد. برای شناخت هرچه بیشتر پیشینه لرزهای این پارهگسل در بازه زمانی میانمدت (103 تا 105 سال) با توجه به ویژگیهای ریختزمینساختی و رسوبی- چینهای، 3 ساختگاه در فاصله 35 کیلومتری از یکدیگر در درازای پارهگسل مروست با هدف انجام بررسیهای پارینهلرزهشناختی برگزیده شده است. رخنمون برآمده از حفر ترانشهای عمود بر راستای گسل در جنوبیترین ساختگاه (هرابرجان)، پدیدارکننده شاخههای گسلی پرشیب با راستای °10±140N به‌همراه خشلغزهایی با ریک نزدیک به افقی و سازوکار چیره راستالغز راستبر است. در ساختگاه شمال مروست نیز ترانشه حفرشده در گستره پارهگسل مروست دربرگیرنده نهشتههای آبرفتی و کوهرفتی پلیستوسن پایانی- هولوسن است که با انجام سنسنجی نهشتههای سست غنی از کوارتز به روش لومینسانس نوری (OSL) تا Ka 72 سنیابی شدهاند. بررسیهای پارینهلرزهشناختی در این ساختگاه نشان از ماندگاری گواههای به‌جای مانده از جنبش شدید لرزهای همراه با گسیختگی سطحی برای بخشی از پارهگسل مروست دارد، به گونهای که همترازی زمانی میان زمینلرزههای پارینه با بزرگای 7Mw > ≈ بیانگر دستکم رخداد 7 زمینلرزه در گذر 43 هزار سال گذشته و با میانگین دوره بازگشت 150±3650 سال است. رخداد جوانترین زمینلرزه (Event I) با جا به‌جایی راستبر میان 2 تا 4 متر و با درازای گسیختگی سطحی بیش از 40 کیلومتر روی پارهگسل مروست بر پایه سنسنجی به روش OSL به 2200~ سال پیش نسبت داده می‌شود. سن جوانترین رخداد لرزهای سازگار با نبود نشانههای ویرانی در سازه تاریخی مروست با پیشینه نزدیک به 1300 سال در فاصله کمتر از 10 کیلومتری خاور پارهگسل مروست است. الگوی جنبشی روی پارهگسل مروست را میتوان در خوشه زمانی و در 2بازه دگرشکلی 1) همراه با جنبش لرزهای و 2) به همراه جنبش لرزهای کم یا بیلرزه جای داد. با پنداشت پیوستگی چنین الگوی دگرشکلی تا چرخه لرزهای آتی، پارهگسل مروست امروزه در بازه همراه با جنبش لرزهای به سر میبرد که با لحاظ کمترین فاصله زمانی میان دو رخداد لرزهای پیاپی نزدیک به 2000 سال، تولید زمینلرزهای ویرانگر با بزرگای بیش از 7 در سنجه Mw در آینده نزدیک دور از انتظار نیست.
طاهره مجیدی نیری؛ حمید نظری؛ منوچهر قرشی؛ مرتضی طالبیان؛ آمنه کاوه فیروز
چکیده
گسل پیشوا با درازای حدود 35 کیلومتر در جنوب‌خاوری ورامین قرار گرفته است. این گسل در جنوبیترین مرز میان ایالتهای ساختاری البرز و ایران مرکزی واقع شده و روند کلی آن شمال‌باختری– جنوب‌خاوری (N38W, 33NE) و دارای سازوکار وارون با مؤلفه چپبر همراه با گسلهای ناهمسوی (Antithetic) عادی است. بررسیهای ریختزمینساختی انجام شده در راستای ...
بیشتر
گسل پیشوا با درازای حدود 35 کیلومتر در جنوب‌خاوری ورامین قرار گرفته است. این گسل در جنوبیترین مرز میان ایالتهای ساختاری البرز و ایران مرکزی واقع شده و روند کلی آن شمال‌باختری– جنوب‌خاوری (N38W, 33NE) و دارای سازوکار وارون با مؤلفه چپبر همراه با گسلهای ناهمسوی (Antithetic) عادی است. بررسیهای ریختزمینساختی انجام شده در راستای گسل پیشوا، نشان از فعال بودن آن دارد. بر پایه بررسیهای انجام شده در ساختگاههای T1 و T2 ترانشه پارینه لرزه‌شناسی گسل پیشوا، تعداد 3 تا 5 رخداد لرزهای با دوره بازگشت 3265 سال برای این گسل شناسایی شد که جوانترین و کهنترین رخدادها بهترتیب سن87/0 ، 29 هزار سالدارند. برپایه میزان جابهجایی در مدت هر رویداد مه لرزهای و با بهره‌گیری از روابط Wells & Coppersmith (1994) بزرگترین و کوچکترین زمینلرزه شناسایی شده بهترتیب دارای بزرگای 08/7 و 9/5 هستند. از آن جاییکه سن جوانترین رویداد شناسایی شده در حدود 870 سال به دست آمد، بنابراین احتمالاً بتوان زمینلرزهAD 1384 (میلادی)شهرری را به این گسل منتسب دانست.
حمید نظری؛ جان فرانسوا ریتز؛ رضا سلامتی؛ منوچهر قرشی؛ عباس قاسمی؛ حسن حبیبی؛ فرشاد جمالی؛ شهریار جوادی پور
چکیده
تهران و مجموعه شهرهای پیرامون آن در گستره اثر گسلهای جنبا و لرزه‌زایی چون گسلهای شمال تهران و مشا در سوی شمال- شمال خاوری و گسلهای پارچین و پیشوا در بخش جنوبی خود قرار می‌گیرند. گستره تهران در میان خود نیز دربردارنده مجموعه‌ای از پاره گسل‌ها و پدیده‌های کم و بیش خطی است که از برخی از آنها با نام‌های نیاوران، محمودیه، داوودیه، ...
بیشتر
تهران و مجموعه شهرهای پیرامون آن در گستره اثر گسلهای جنبا و لرزه‌زایی چون گسلهای شمال تهران و مشا در سوی شمال- شمال خاوری و گسلهای پارچین و پیشوا در بخش جنوبی خود قرار می‌گیرند. گستره تهران در میان خود نیز دربردارنده مجموعه‌ای از پاره گسل‌ها و پدیده‌های کم و بیش خطی است که از برخی از آنها با نام‌های نیاوران، محمودیه، داوودیه، در بخش‌های شمالی شهر و ری و کهریزک در بخش جنوبی شهر یاد می‌شود. در گذشته با استناد بر زمینلرزههای تاریخی منسوب به ری و نواحی پیرامون آن و شواهد و پدیده‌های زمین‌ریختی،بیشتر این ساختارهای خطی که گاه با پرتگاه آشکار نیز همراه هستند در میان پهنه آبرفتی جنوب تهران در شمار افرازهای گسله دسته‌بندی شدهاند. از آن میان میتوان به مجموعه شمال ری و کهریزک به عنوان شاخص‌ترین آنها در بخش جنوبی تهران و ری اشاره داشت. بود یا نبود گسلهای ری و کهریزک از دیدگاه لرزه‌زمین‌ساختی و زمین‌شناسی شهری بسیار با اهمیت است. از آنجاکه تاکنون، پژوهش‌های نوین نوزمین‌ساختی با بهره‌گیری از طیف گسترده‌ای از دانش روز چون پارینه‌لرزه‌شناسی و ژئوفیزیک در گستره مورد مطالعه طی چند سال گذشته هرگز موفق به تأیید وجود چنین ساختارهای گسل و لرزه زا در گستره جنوبی تهران نشدند. در این نوشتار بر اساس داده‌های حاصل از پژوهش‌های پارینه‌لرزه‌شناسی، ژئوفیزیکی و ویژگیهای لرزه‌زمین‌ساختی گستره مورد مطالعه و همچنین زمین‌شناسی کواترنری حوضه رسوبی پیش بوم البرز (نمونه: نهشتههای ساحلی"Shoreline" در ناحیه پارچین) و مناطقی دیگر با ویژگیهای ریختاری مشابه چون تراس‌های برآمده در پنجه مخروط افکنه رودخانه کردان (باختر کرج)، این پرتگاه‌ها را در شمار افرازهای کرانه‌ای (Shoreline) در پنجه مخروط افکنه بزرگ تهران می‌انگارد. روش به‌کار گرفته شده در این پژوهش، دربرگیرنده بررسی و تحلیل تصاویر ماهواره‌ای گوناگون چون (Landsat,Spot,Quick bird)، عکس‌های هوایی در مقیاس 55000 :1، همراه با به‌کارگیری GPS kinematics در نقشه برداری و تهیه مدل‌های رقومی سه بعدی (DEM) از پهنه پرتگاه کهریزک، حفر ترانشه‌های پارینه‌لرزه‌شناسی و اجرای برش‌های ژئوفیزیکی (ژئوالکتریک و ژئورادار) در بخش‌های گوناگون از پرتگاه‌های مجموعه ری و کهریزک بوده است.
