حجتاله عباسی؛ غلامحسین شمعانیان اصفهانی؛ فرجاله فردوست
چکیده
کانی سازی سرب و روی در کانسار پیچمتو در فاصله 38 کیلومتری شمال باختری شاهرود و در پهنه ساختاری البرز خاوری در سنگهای آهکی سازند لار به سن ژوراسیک پسین رخ میدهد. کانیزایی سرب و روی به شکل عدسی و رگهای در نتیجه جانشینی و پرکنندگی فضاهای خالی و شکستگیهای سنگ میزبان جایگیر شده است. مطالعات سنگنگاری و کانیشناسی ...
بیشتر
کانی سازی سرب و روی در کانسار پیچمتو در فاصله 38 کیلومتری شمال باختری شاهرود و در پهنه ساختاری البرز خاوری در سنگهای آهکی سازند لار به سن ژوراسیک پسین رخ میدهد. کانیزایی سرب و روی به شکل عدسی و رگهای در نتیجه جانشینی و پرکنندگی فضاهای خالی و شکستگیهای سنگ میزبان جایگیر شده است. مطالعات سنگنگاری و کانیشناسی نشان میدهد که اسمیتسونیت، کالامین، گالن و سروسیت کانههای اصلی سازنده کانسنگ، و کلسیت، دولومیت، آراگونیت، اکسیدهای آهن، کوارتز و کانیهای رسی کانیهای باطله کانسار را تشکیل میدهند. دگرسانی سنگ دیواره شامل تبلور دوباره، دولومیتی شدن و برشی شدن است. مطالعه میانبارهای سیال در کانسار پیچمتو نشان میدهد که این میانبارها، آبگین دوفازی (L + V) غنی از مایع و غنی از گاز هستند. دمای ذوب یخ اندازه گیری شده در میانبارهای سیال میان 8/19- تا 3/8- درجه سانتیگراد تغییر میکند. شوری میانبارهای سیال از 12 تا 22/22 با میانگین 41/15 درصد وزنی معادل NaCl است. دماهای همگنشدگی میانبارهای سیال در کانسار پیچمتو در محدوده دمایی گستردهای از 70 تا 220 با میانگین 176 درجه سانتیگراد جانمایی شده است. محدوده شوری و دمای همگنشدگی میانبارهای سیال نشان میدهد که سیال کانیساز در کانسار پیچمتو از شورابهای حوضهای منشأ گرفته است. مقادیر δ34S برای 2 نمونه از گالن در کانسار پیچمتو 6/15+ ‰ و 2/16+ ‰ است. این مقادیر نشان میدهد که سولفات آب دریا محتملترین منشأ گوگرد است. گوگرد احیا شده به احتمال بسیار زیاد از راه احیاشدگی ترموشیمیایی سولفات تأمین شده است. مقادیر δ13C در کانی کلسیت 16/4- ‰ و 17/9- ‰ است. مقادیر δ18O در نمونههای کلسیت 6/2 ‰ و 8/0‰ را نشان میدهد. مقادیر δ18O کلسیت با ترکیب ایزوتوپی اکسیژن آب دریای فانروزوییک همپوشانی دارد و احتمالاً نشاندهنده مشارکت مهم آب دریای فانروزوییک در سیال کانیساز است. مقادیر منفیδ13C نمونههای کلسیت نشان میدهد که مواد آلی موجود در سنگهای میزبان بهطور مهمی در سیال گرمابی دخالت داشته است. مقدار δ13C و δ18O در کانی اسمیتسونیت به ترتیب 21/7- ‰ و 41/3- ‰ است. سبک بودن ترکیب ایزوتوپی کربن در کانی اسمیتسونیت نشاندهنده منشأ ثانویه آن و تأثیر آبهای جوی و آبهای محتوی CO2 مشتق از تجزیه مواد آلی در تشکیل این کانی است. کانسار پیچمتو را میتوان از دیدگاه جایگاه زمینساختی، نوع سنگ میزبان، دگرسانی سنگ دیواره و منشأ سیالها و مواد کانیساز با کانسارهای سرب و روی نوع دره میسیسیپی (MVT) مقایسه کرد که در دو مرحله اولیه (تشکیل سولفیدها) و ثانویه (تشکیل کربناتها و سیلیکاتها) تشکیل شده است.