ابراهیم طالع فاضل؛ بهزاد مهرابی؛ احمد خاکزاد؛ رضا کیانپور
چکیده
کانسار سنگ آهن سنگان در فاصله 308 کیلومتری جنوب خاوری مشهد در زون ساختاری خاور ایران قرار دارد. این کانسار بهدلیل داشتن عیار و ذخیره بالای آهن و پایین بودن مقادیر فسفر و گوگرد از مهمترین ذخایر آهن ایران بهشمار میرود. مهمترین بیهنجاریهای سنگان شامل بیهنجاریهای باختری، مرکزی و خاوری است که کانسار دردوی، نمونهای شاخص ...
بیشتر
کانسار سنگ آهن سنگان در فاصله 308 کیلومتری جنوب خاوری مشهد در زون ساختاری خاور ایران قرار دارد. این کانسار بهدلیل داشتن عیار و ذخیره بالای آهن و پایین بودن مقادیر فسفر و گوگرد از مهمترین ذخایر آهن ایران بهشمار میرود. مهمترین بیهنجاریهای سنگان شامل بیهنجاریهای باختری، مرکزی و خاوری است که کانسار دردوی، نمونهای شاخص از اسکارنهای غنی از مگنتیت بوده و در محل همبری توده نفوذی گرانیت سرنوسر (با ویژگی گرانیتهای تیپ I به سن الیگومیوسن) و سنگهای کربناتی پرمنیزیم (به سن کرتاسه پسین) در بیهنجاری مرکزی تشکیل شده است. زونهای اسکارن در کانسار آهن دردوی متشکل از سه زیرپهنه بروناسکارن، دروناسکارن و کانسنگ آهن است که زیرپهنه دروناسکارن بهصورت محدود و بروناسکارن بیشترین گسترش را دارد. بخش بروناسکارن متشکل از زیرپهنهگارنت اسکارن، گارنت-پیروکسن اسکارن و پیروکسن اسکارن است که در فاصله دورتر به اپیدوت اسکارن تبدیل میشود. شواهد صحرایی، کانیشناسی و میکروترمومتری(دماسنجی میکروسکوپی) میانبارهای سیال، حاکی از دو مرحله اسکارنزایی شامل: 1) نفوذ توده گرانیتی در دمای 320 تا C˚520 و فشار تقریبی 1 کیلوبار و 2) تشکیل زون اسکارنی پیشرونده با دمای 310 تا C˚490 و شوری میانگین (wt.% NaCl) 6/33 به همراه تشکیل کانیهای متاسوماتیک بدون آب و زون اسکارن پسرونده با دمای تقریبی 190 تا C˚310 و میانگیـــــــن شوری (wt.% NaCl) 3/13 به همراه کانه مگنتیت و کانیهای سولفیدی پیریت تودهای، مارکاسیت و کالکوپیریت است. بهدنبال آن فعالیتهای تأخیری، موجب تشکیل رگههای کوارتز-کانهدار و عقیم متشکل از پیریت نیمهشکلدار تا بیشکل، کالکوپیریت و فلوگوپیت در منطقه شده که طی دو مرحله یکی با دمای 360 تا C˚440 و میانگین شوری (wt.% NaCl) 4/33 و دیگری با دمای 235 تا C˚320و شوری میانگین (wt.% NaCl) 6/14 در سنگ میزبان اسکارن و توده نفوذی، تشکیل شدهاند. بر اساس مطالعات، میتوان گفت فرایندهای آمیختگی و رقیقشدگی سیال کانهساز توسط آبهای جوی با شوری و دمای پایین و نیز تغییرات شیمیایی ناشی از واکنش سیال کانهساز با سنگ میزبان، از عوامل مؤثر در نهشت آهن در زونهای اسکارنی بهصورت مگنتیت و تشکیل کانههای سولفیدی در رگه و رگچههای کوارتز گرمابی در مراحل پایانی کانیسازی در منطقه است.
محمد حسن کریم پور؛ آزاده ملک زاده شفارودی
چکیده
کانسار آهن سنگان خواف در حدود 300 کیلومتری جنوب خاوری مشهد واقع است. این معدن به دلیل عیار بالای آهن، پایین بودن میزان فسفر و ذخیره زیاد، از مهمترین ذخایر آهن ایران است. کانیسازی از نوع اسکارن مگنتیتی است. این ذخیره در تقسیمبندی جدید نیز جزو ذخایر مگنتیت (اکسید آهن) قرار گرفته است. براساس رخنمون سطحی، اسکارن در بخش باختری ...
بیشتر
کانسار آهن سنگان خواف در حدود 300 کیلومتری جنوب خاوری مشهد واقع است. این معدن به دلیل عیار بالای آهن، پایین بودن میزان فسفر و ذخیره زیاد، از مهمترین ذخایر آهن ایران است. کانیسازی از نوع اسکارن مگنتیتی است. این ذخیره در تقسیمبندی جدید نیز جزو ذخایر مگنتیت (اکسید آهن) قرار گرفته است. براساس رخنمون سطحی، اسکارن در بخش باختری از نوع همبری با ترکیب کلسیمی و به سمت خاور بهتدریج به نوع حاشیهای و با ترکیب منیزیمی تبدیل میشود. کانیشناختی زونهای اسکارنی بخش باختری (توده مگنتیت A') شامل آندرادیت، آمفیبول دما بالا، مگنتیت و کلسیت است. تودههای مگنتیت بخش C, B, A-جنوبی حاوی ریپدولیت، فرواکتینولیت، سیدریت و مقدار اندکی پیریت است. تودههای مگنتیت محدودههای -C شمالی و باغک حاوی مگنتیت غنی از منیزیم، فلوگوپیت، کلینوکلر، فورستریت، دولومیت، تالک، پیریت ± پیروتیت ± کلکوپیریت ± آرسنوپیریت است. بیشترین مقدار سولفید در این دو منطقه یافت میشود. سنگ منشأ شناسایی شده در این تحقیق (در منطقه A') از نوع اولتراپتاسیک با K2O بیش از 9 درصد است. گرانیت سرنوسر که تاکنون به عنوان سنگ منشأ مطرح بوده، K2O کمتر از 5 درصد دارد، لذا با شناسایی سنگ منشأ نوع اولتراپتاسیک، گرانیت سرنوسر نمیتواند سنگ منشأ باشد. میزان K2O در گرانیت سرنوسر نزدیک به زونهای اسکارنی افزایش مییابد که حاصل دگرسانی است. محلول کانهدار که از مرز گرانیت سرنوسر و سنگ آهک جابه جا میشده است، ضمن تشکیل اسکارن باعث دگرسانی گرانیت سرنوسر نیز شده است. براساس مطالعات میکروسکوپی و محاسبه نورم، سنگ منشأ آهن در حد کوارتز هورنبلند سینیت پورفیری و کوارتز بیوتیت هورنبلند سینیت قلیایی پورفیری و سنگهای جوانتر در حد بیوتیت گرانیت، بیوتیت هورنبلند کوارتزمونزونیت پورفیری و کوارتز سینیت پورفیری هستند. پتاسیم در منطقه سنگان، نوع کانیسازی اسکارن را کنترل کرده است. در اسکارن همبری (توده A') آمفیبول غنی از پتاسیم، کلر و فلوئور و در اسکارن حاشیهای (توده C و باغک) فلوگوپیت (حاوی پتاسیم و فلوئور) تشکیل شده است.مقایسه برخی عناصر جزئی سنگ منشأ سنگان و گرانیت سرنوسر نشان میدهد که مقدار Rb، Zn، Zr و Nb در سنگ منشأ بالاتر و عناصر Sr و Cu در سنگهای منشأ پایینتر از سرنوسر است.مقایسه عناصر فرعی سنگهای جوانتر با سنگ منشأ آهن نشان میدهد که: 1) مقدار Cr، Ni، Zr، Ce، Cu، Sr و La در تودههای جوانتر بیشتر است و 2) مقدار روبیدیم در تودههای جوانتر کمتر از سنگ منشأ آهن است.