زمین شناسی محیط زیست و مهندسی
سید نعیم امامی؛ صالح یوسفی
چکیده
حرکات تود ه ای در زمره خطرناک ترین حوادث طبیعی در مناطق کوهستانی به شمار می روند. پژوهش حاضر از مدل‌های یادگیری ماشین(ML) برای تهیه نقشه حساسیت به حرکات توده ای در استان چهارمحال و بختیاری استفاده می کند. این مدل ها بر پایه مجموعه اطلاعات جامع 864 حرکت توده ای شامل جریان واریزه، زمین لغزش و ریزش سنگ در طول 42 سال گذشته (1356تا1397 ...
بیشتر
حرکات تود ه ای در زمره خطرناک ترین حوادث طبیعی در مناطق کوهستانی به شمار می روند. پژوهش حاضر از مدل‌های یادگیری ماشین(ML) برای تهیه نقشه حساسیت به حرکات توده ای در استان چهارمحال و بختیاری استفاده می کند. این مدل ها بر پایه مجموعه اطلاعات جامع 864 حرکت توده ای شامل جریان واریزه، زمین لغزش و ریزش سنگ در طول 42 سال گذشته (1356تا1397 خورشیدی) و همچنین 12 عامل موثر در رخداد این حرکات، مورد بررسی، آزمون و اعتبارسنجی قرارگرفته اند. نتایج اعتبارسنجی نشان می دهدکه روشRandom Forest) RF) جنگل تصادفی مناسب ترین مدل برای تهیه نقشه های حساسیت به حرکات توده ای است. افزون براین، روش های Multivariate Adaptive Regression Splines) MARS ،(Mixture Discriminant Additive) MDA) و BRT (Boosted Regression Trees) نیز نتایج نسبتاً دقیقی ارائه داده اند. نتایج سطح زیر منحنی (AUC) برای اعتبارسنجی روش هایRF، MARS،MDA و BRT به‌ترتیب 0/968، 0/845، 0/828، و 0/765 است. برپایه نقشه حساسیت به حرکات توده ای تولید شده توسط مدل RF، 32 درصد از سطح استان در کلاس های حساسیت بالا و بسیار بالا شناسایی شده است. بیشتر مناطق در معرض خطر حرکات توده ای در باختر و مرکز استان چهارمحال و بختیاری واقع هستند. افزون براین، یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهدکه ارتفاع، زاویه شیب، فاصله از جاده‌ها و فاصله از گسل‌ها عوامل بحرانی در وقوع حرکات توده ای هستند. نتایج این پژوهش رهیافتی را برای کاهش خسارات ناشی از خطرات طبیعی ارائه می کند.
آب شناسی
الهام ابراهیم‌زاده؛ ابراهیم رحیمی؛ وحید باقری
چکیده
تعیین مناطق حساس و مستعد لغزش، زمینه‌ای برای برنامه‌‌های پایدارسازی دامنه‌ها و کاهش خسارات احتمالی فراهم می‌آورد. در حوضۀ آبریز حبله‌رود از شبکه‌های عصبی مصنوعی و منطق فازی (FL) به عنوان یکی که از روشهای تحلیل تصمیم‌گیری چند معیاره مبتنی‌بر ArcGIS در ارزیابی علمی نواحی مستعد زمینلغزش، استفاده شده است. در این زمینه از نرم‌افزارهای ...
بیشتر
تعیین مناطق حساس و مستعد لغزش، زمینه‌ای برای برنامه‌‌های پایدارسازی دامنه‌ها و کاهش خسارات احتمالی فراهم می‌آورد. در حوضۀ آبریز حبله‌رود از شبکه‌های عصبی مصنوعی و منطق فازی (FL) به عنوان یکی که از روشهای تحلیل تصمیم‌گیری چند معیاره مبتنی‌بر ArcGIS در ارزیابی علمی نواحی مستعد زمینلغزش، استفاده شده است. در این زمینه از نرم‌افزارهای MATLAB، IDRISI وArcGIS بهره گرفته شد. بعد از تهیۀ نقشههای حساسیت زمینلغزش، پهنههای مستعد پیش‌بینی شده توسط منطق فازی و شبکۀ عصبی مصنوعی پرسپترون چندلایه (MLP-ANN) ، با بانک اطلاعاتی (نقشۀ پراکنش) زمین‌لغزش‌های حوضه مقایسه شدند. نتایج، بیانگر هم‌پوشانی خوب بین پهنههای مستعد پیش‌بینی شده توسط شبکۀ عصبی مصنوعی پرسپترون چندلایه و برداشت‌های صحرایی زمینلغزش می‌باشد. نهایتاً، عملکرد روشهای مختلف در تولید نقشههای حساسیت زمینلغزش با استفاده از شاخص‌های صحت‌سنجی "جمع مطلوبیت (Qs)" و "منحنی مشخصۀ عملکرد سیستم (ROC)" با یکدیگر مقایسه شد تا روش مطلوب و کاربردی برای مدیریت خطر زمین لغزش حوضه تعیین شود. با تحلیل نقشههای پهنهبندی و با توجه به مقادیر جمع مطلوبیت و مقدار "سطح زیر منحنی (AUC)" حاصله مشاهده میشود که مقدار Qs (1.6299) و AUC (0.806- خیلی خوب) حاصل از MLP-ANN، بیشتر از مقداری است که برای نقشههای حساسیت حاصل از عملگرهای مختلف FL محاسبه شده است.
کورش شیرانی؛ عبدالله سیف
چکیده
پهنهبندی خطر زمینلغزش با روشهای متفاوتی صورت میگیرد و بسیاری از این روشها بر اساس شرایط ویژه مناطق مورد بررسی، بنا میشود. در این نوشتار، ابتدا منطقه پشتکوه (شهرستان فریدونشهر) به‌وسعت تقریباً 77646 هکتار واقع در باختر استان اصفهان انتخاب شد. سپس با استفاده از عکسهای هوایی، تصاویر ماهوارهای (ETM+2002)، نقشههای ...
بیشتر
پهنهبندی خطر زمینلغزش با روشهای متفاوتی صورت میگیرد و بسیاری از این روشها بر اساس شرایط ویژه مناطق مورد بررسی، بنا میشود. در این نوشتار، ابتدا منطقه پشتکوه (شهرستان فریدونشهر) به‌وسعت تقریباً 77646 هکتار واقع در باختر استان اصفهان انتخاب شد. سپس با استفاده از عکسهای هوایی، تصاویر ماهوارهای (ETM+2002)، نقشههای زمینشناسی تهیه‌شده و بررسیهای میدانی، نقشه پراکنش زمینلغزشها تهیه شد. همچنین با استفاده از بررسیهای میدانی و مرور مطالعات انجام شده در مناطق مشابه با حوضههای کارون شمالی و دز علیا و نقشههای موضوعی موجود، اقدام به بررسی و تعیین 8 عامل عمده مؤثر در رخداد زمینلغزش شامل شیب، جهت شیب، سنگ‌شناسی، کاربری اراضی، بارندگی، فاصله از جاده، گسل، آبراهه و نقشههای لازم در مقیاس 1:50000 شد. به منظور بالا بردن دقت، سرعت و سهولت تحلیل، تمامی اطلاعات مکانی و توصیفی وارد نرم‌افزار ArcGIS شد. پس از تهیه لایههای اطلاعاتی و وزن‌دهی به عوامل مؤثر با استفاده از نقشه پراکنش زمینلغزش، اقدام به تهیه نقشههای پهنهبندی خطر زمینلغزش با دو روش آماری دومتغیره تراکم سطح (Density Area) و ارزش اطلاعات (Information Value) کرده و نتایج مورد ارزیابی قرار گرفتند. با افزایش شاخص نسبت تراکمی(Dr) (به منظور مقایسه بین پهنههای خطر) در هر دو روش پهنهبندی خطر لغزش، درجه خطرافزایش می‌یابد و تفکیک‌پذیری بین رده‌های پهنههای خطر قابل قبول و افزاینده است. شاخص‌های مجموع کیفیت (Qs) و دقت (P) (برای مقایسه روشها با همدیگر) به ترتیب برای روش ارزش اطلاعات (Information Value) 65/0 و 034/0 و برای تراکم سطح (Density Area) 56/0 و 028/0 بوده که نمایانگر آن است که روش ارزش اطلاعات (Information Value) نسبت به روش تراکم سطح (Density Area) در پهنهبندی خطر زمینلغزش، دارای برتری و مطلوبیت بهتری است.
سعید هاشمی طباطبایی؛ علی اکبر موسی‌وند؛ سید محمد صفوی؛ بهمن اکبری
چکیده
زمین لغزش و سیل از جمله بلایای طبیعی هستند که هر یک به نوبه خود باعث بروز خسارت و تلفات جانی و مالی فراوان میشوند. رخداد همزمان این دو پدیده می‌تواند منجر به جریان‌های واریزه‌ای شود. با توجه به تکرار وقوع سیلاب‌های واریزه‌ای در مناطق مختلف بویژه نواحی شمال کشور( نکا 1378، گلستان 1380، 1381، 1384 ) و قدرت تخریبی فوق‌العاده و خسارات جانی ...
بیشتر
زمین لغزش و سیل از جمله بلایای طبیعی هستند که هر یک به نوبه خود باعث بروز خسارت و تلفات جانی و مالی فراوان میشوند. رخداد همزمان این دو پدیده می‌تواند منجر به جریان‌های واریزه‌ای شود. با توجه به تکرار وقوع سیلاب‌های واریزه‌ای در مناطق مختلف بویژه نواحی شمال کشور( نکا 1378، گلستان 1380، 1381، 1384 ) و قدرت تخریبی فوق‌العاده و خسارات جانی و مالی فراوان، بررسی علل رخداد و عوامل مؤثر در تشکیل جریان واریزه‌ای برای کاهش خسارات آن، ضروری و مفید به نظر می‌رسد. در این مقاله شرایط تشکیل جریان واریزه‌ای مورد بحث قرار گرفته است. به دنبال یک رگبار شدید و به نسبت کوتاه، در شهر ماسوله سیلاب عظیمی جاری و به همراه خود مقادیر بسیار زیادی گل و لای و قطعات بزرگ سنگ موجود در مسیر را حمل و با انسداد پل ابتدای شهر، سیلاب به سوی خیابان اصلی منحرف و خسارات قابل توجهی به تأسیسات شهر و خودروهای موجود در مسیر وارد نمود. به طور کلی مناطق ناپایدار موجود در حوضه، حدود 40 درصد کل زیرحوضه را تشکیل می‌دهند. حرکات تودهای به صورت ریزش، لغزش و جریان نمودار میشوند. لغزشهای سنگی در بخش خروجی حوضه (جنوب حوضه) به تنهایی حدود 7/25 درصد از کل مساحت حوزه را در بر میگیرند. به منظور تعیین دبی به لحاظ حمل مصالح از روشهای مختلف استفاده شد. پس از تجزیه و تحلیل روشها و انطباق آن با شرایط منطقه و اندازه‌گیری‌های صحرایی، بهترین روش برای محاسبه مقدار دبی جریان واریزه‌ای انتخاب شد. نتایج بررسیهای صحرایی نشان می‌دهد که مقاطع رودخانه در بالادست، برای عبور قطعات بزرگ سنگ مناسب نبوده و قطعه سنگ بزرگی که دهانه پل ابتدای شهر را مسدود و باعث انحراف جریان سیلاب به داخل شهر شدﻩ، از مصالح زمین لغزش بزرگ پایین دست تأمین شده است.
سعید هاشمی طباطبائی؛ امیر سعید سلامت؛ علی رهنما
چکیده
این مقاله روشهای مختلف را به منظور ارزیابی زمینلغزش طالقانی که تحت تأثیر بارندگی در شهرستان گرمی استان اردبیل در سال 1382 رخ داد، توصیف می‌کند. در اثر این لغزش، حدود 300 منزل مسکونی آسیب دید و تعدادی از آنها تخریب شدند. به‌رغم شرایط همگن زمینشناسی و ریخت‌شناسی، هیچ‌گونه گسیختگی در مناطق مجاور ملاحظه نشده است. مشاهدات میدانی ...
بیشتر
این مقاله روشهای مختلف را به منظور ارزیابی زمینلغزش طالقانی که تحت تأثیر بارندگی در شهرستان گرمی استان اردبیل در سال 1382 رخ داد، توصیف می‌کند. در اثر این لغزش، حدود 300 منزل مسکونی آسیب دید و تعدادی از آنها تخریب شدند. به‌رغم شرایط همگن زمینشناسی و ریخت‌شناسی، هیچ‌گونه گسیختگی در مناطق مجاور ملاحظه نشده است. مشاهدات میدانی نتایج نشان داد که تغییرات تراز آب زیرزمینی از مهم‌ترین عوامل در تحریک زمینلغزش است. لذا این مطالعات بر نقش تغییرات تراز آب زیرزمینی تکیه می‌کند. شیب لغزش در قسمت تاج بسیار تند و به سمت پاشنه بسیار ملایم و یکنواخت میشود.
بررسیهای میدانی با روشهای ژئوالکتریک به روش سونداژ قائم، حفاری چاهک‌های اکتشافی، مشاهدات صحرایی و زمین‌ریخت‌شناسی انجام و با نرم‌افزارهای Rockwork 2004 و Arc GIS تحلیل شدند. روش ژئوالکتریک ساختار کلی زمین لغزش از جمله ستبرای خاک سطحی، ژرفای استقرار سنگ کف، ستبرای لایه اشباع و نقاط مسیر ورود آب زیرسطحی به منطقه مورد مطالعه را ارائه کرد. برای به دست آوردن اطلاعات دقیق زیرسطحی بر اساس مشاهدات صحرایی و نتایج حاصل از روش ژئوالکتریک، تعداد 21 چاهک دستی حفر شد. نمونه‌های معرف مصالح ساختگاه مورد مطالعه، انتخاب و آزمایش شدند. بر اساس نتایج حاصل از مطالعات آزمایشگاهی، تحلیل شیب با استفاده از نرم‌افزار Slide انجام و راهکارهای تثبیت ارائه شد.
