آب شناسی
اصغر اصغری مقدم؛ عطا الله ندیری؛ فریبا صادقی اقدم
چکیده
دشت نقده واقع در قسمت جنوبغربی دریاچه ارومیه دارای منابع آبی مناسب میباشد. طی سالیان اخیر، توسعه کشاورزی و افزایش واحدهای صنعتی همراه با دفع نامناسب فاضلابهای شهری، صنعتی و کشاورزی به رودخانه گدار، احتمال آلودگی آب زیرزمینی را افزایش میدهد. به منظور پایش منابع آب زیرزمینی این دشت درتیرماه سال آبی 96-1395، تعداد 33 نمونه آب از چاههای ...
بیشتر
دشت نقده واقع در قسمت جنوبغربی دریاچه ارومیه دارای منابع آبی مناسب میباشد. طی سالیان اخیر، توسعه کشاورزی و افزایش واحدهای صنعتی همراه با دفع نامناسب فاضلابهای شهری، صنعتی و کشاورزی به رودخانه گدار، احتمال آلودگی آب زیرزمینی را افزایش میدهد. به منظور پایش منابع آب زیرزمینی این دشت درتیرماه سال آبی 96-1395، تعداد 33 نمونه آب از چاههای بهرهبرداری جمعآوری گردید و پارامترهای هیدروشیمیایی و غلظت عناصر اصلی، فرعی و فلزات سنگین (Fe، Mn، Zn، Al، As و Cr) آنها اندازهگیری شد. به منظور شناسایی منشأ فلزات سنگین و منابع آلودگی زمینزاد و انسانزاد مرتبط با آنها، از دیاگرامهای هیدروشیمیایی، آنالیزهای آماری، نقشههای توزیع مکانی و تفاسیر زمینشناسی استفاده گردید. نتایج نشانگر بالا بودن مقادیر برخی پارامترها همچون EC، و فلزات سنگین Fe، Mn وAl نمونههای آب زیرزمینی از مقدار استاندارد بینالمللی (WHO) است. شاخص آلودگی فلزات سنگین (HPI) به منظور شناخت کیفیت کلی منابع آب زیرزمینی، بر پایه غلظت 6 فلز سنگین مورد استفاده قرار گرفت. نتایج ردهبندی نشان دهنده کیفیت مناسب 70 % نمونهها و کیفیت نامناسب 30 % نمونهها بوده است. شاخص HPI کلی دشت نقده 24/23 بود که پایینتر از مقادیر بحرانی آن (100) میباشد. همچنین بیشترین شاخص آلودگی نقاط نمونهبرداری شده با مقادیر 161، 220، 871 به عنوان تهدیدی برای سلامت انسان محسوب میگردد. غلظت بالای فلزات سنگین میتوان مرتبط با انحلال سازندهای زمینشناسی، استخراج معدن سنگ آهن، فعالیت واحدهای صنعتی و تغلیظ عناصر در آب زیرزمینی در نتیجه تبخیر بالا در مناطق با عمق کم سطح ایستابی باشد.
آب شناسی
شاهرخ نوراللهی؛ اصغر اصغری مقدم؛ الهام فیجانی؛ رحیم برزگر
چکیده
در دهههای اخیر به دلیل رشد روزافزون جمعیت در منطقه مشگینشهر و به تبع آن افزایش تقاضا برای استفاده از آب برای شرب، کشاورزی و صنعت باعث شده است که آب زیرزمینی به عنوان مهمترین منبع آبی منطقه مورد توجه قرار گیرد. بنابراین لازم است در کنار توجه به کمیت آب زیرزمینی منطقه، کیفیت آن نیز مورد توجه قرار گیرد. اهداف این مطالعه، بررسی منشا ...
بیشتر
در دهههای اخیر به دلیل رشد روزافزون جمعیت در منطقه مشگینشهر و به تبع آن افزایش تقاضا برای استفاده از آب برای شرب، کشاورزی و صنعت باعث شده است که آب زیرزمینی به عنوان مهمترین منبع آبی منطقه مورد توجه قرار گیرد. بنابراین لازم است در کنار توجه به کمیت آب زیرزمینی منطقه، کیفیت آن نیز مورد توجه قرار گیرد. اهداف این مطالعه، بررسی منشا احتمالی برخی فلزات سنگین در آب زیرزمینی دشت مشگینشهر با استفاده از روشهای آماری چندمتغیره از جمله تحلیل خوشهای و تحلیل عاملی به همراه ضریب همبستگی و همچنین شناسایی عوامل موثر در کیفیت آب زیرزمینی منطقه میباشند. برای این منظور تعداد 25 نمونه از منابع آب زیرزمینی منطقه در مهر ماه سال 1395 جمعآوری گردید و پارامترهای اسیدیته، هدایت الکتریکی، یونهای اصلی (کلسیم، منیزیم، سدیم، پتاسیم، کلرید، سولفات، کربنات، و بی کربنات) و فرعی (نیترات، فلوراید و سیلیس) و برخی از فلزات/شبهفلز سنگین همچون آهن، منگنز، آلومینیوم، روی، کروم، مس، کادمیوم، سرب و آرسنیک اندازهگیری شدند. آنالیزها نشان میدهند که فرایندهایی همچون هوازدگی و انحلال سازندهای تبخیری و سیلیکاته، تعویض یونی و فعالیتهای کشاورزی بر کیفیت آب زیرزمینی منطقه موثر میباشند. نتایج آنالیز چند متغیره نشان میدهد که اغلب فلزات سنگین در آب زیرزمینی از سازندهای آتشفشانی موجود در منطقه نشات میگیرند و شوری و اسیدیته نقش مهمی در آزادسازی آنها به آب زیرزمینی دارد. تحلیل عاملی نشان میدهد که فرایندهای زمینزاد با مجموع واریانس 9/79 درصد و عوامل انسانزاد با مجموع واریانس 6/6 درصد شیمی آب زیرزمینی منطقه را کنترل میکنند.
اکتشاف و معدن
ایوب نیکخواه؛ محمد تاجی
چکیده
در معادن روباز استخراج مادهمعدنی با حداقل قیمت و کیفیت مطلوب مهمترین هدف معدنکاری است. در این مقاله تاثیر آب زیرزمینی بر روی هزینههای تولید و فرآیند معدنکاری مورد بررسی قرار گرفته است. به این منظور پارامتر سنگشکنی ویژه (S_cr)، معرفی، اندازهگیری و مورد استفاده قرار گرفت. برای ارزیابی عملیات معدنکاری در شرایط خشک و مرطوب ...
بیشتر
در معادن روباز استخراج مادهمعدنی با حداقل قیمت و کیفیت مطلوب مهمترین هدف معدنکاری است. در این مقاله تاثیر آب زیرزمینی بر روی هزینههای تولید و فرآیند معدنکاری مورد بررسی قرار گرفته است. به این منظور پارامتر سنگشکنی ویژه (S_cr)، معرفی، اندازهگیری و مورد استفاده قرار گرفت. برای ارزیابی عملیات معدنکاری در شرایط خشک و مرطوب پایگاه داده در دو بخش هزینههای تولید و عملیات معدنکاری دو انفجار، چالهای با قطر 6 اینچ ایجاد شد. اختلاف دو شرایط متفاوت معدنکاری در افزایش هزینههای تولید و کاهش عملکرد تولید مشاهده میشود. به طوری که هزینههای شامل هزینه حفاری، هزینه انفجار، مجموع هزینه حفاری و انفجار، هزینه بارگیری به ترتیب برابر با 33/83، 450، 67/266 و 200 درصد در شرایط معدنکاری مرطوب نسبت به شرایط خشک افزایش داشته است. هزینه سنگشکنی به خاطر مقدار خردشدگی تقریبا مشابه در دو شرایط، یکسان بوده است. همچنین شرایط معدنکاری مرطوب باعث کاهش عملکرد تولید معدن مس سرچشمه را در پی داشته است به طوری که عملکرد تولید در بخشهای شامل بارگیری ویژه و شاخص عملیات واحد معدنکاری ویژه به ترتیب برابر با 34/33 و 85/198 درصد نسبت به شرایط خشک کاهش داشته است. به منظور عدم استفاده از مواد منفجره ضد آب، بهبود شاخص عملیات معدنکاری و کاهش هزینههای تولید پروژه تعیین مدل آب زیرزمینی معدن مس سرچشمه امر ضروری است. با زهکشی آب زیرزمینی در معادن روباز، عملیات معدنکاری مطلوب با هزینه کمتر همراه با توسعه پایدار فراهم خواهد شد.
آب شناسی
سمیه اسمعیلی؛ اصغر اصغری مقدم؛ رحیم برزگر؛ نعیمه کاظمیان
چکیده
دشت قرهضیاءالدین در شمالغرب ایران در استان آذربایجانغربی واقع شده است. هدف این مطالعه بررسی عوامل و فرایندهای موثر بر کیفیت شیمیایی آب زیرزمینی دشت قرهضیاءالدین میباشد. برای این منظور 20 نمونه از آب زیرزمینی با توزیع مناسب در آبان ماه سال 1395 جمعآوری شد و غلظت یونهای اصلی و نیترات و سیلیس آنها در آزمایشگاه اندازهگیری ...
بیشتر
دشت قرهضیاءالدین در شمالغرب ایران در استان آذربایجانغربی واقع شده است. هدف این مطالعه بررسی عوامل و فرایندهای موثر بر کیفیت شیمیایی آب زیرزمینی دشت قرهضیاءالدین میباشد. برای این منظور 20 نمونه از آب زیرزمینی با توزیع مناسب در آبان ماه سال 1395 جمعآوری شد و غلظت یونهای اصلی و نیترات و سیلیس آنها در آزمایشگاه اندازهگیری گردید. همچنین مقادیر اسیدیته و هدایت الکتریکی نمونهها در صحرا اندازهگیری شدند. در این مطالعه از نمودارهای ترکیبی و هیدروشیمیایی مختلف، شاخص کلروآلکالین، شاخص اشباعیت و مدلسازی معکوس به منظور دستیابی به هدف مورد اشاره استفاده گردید. نتایج حاصل از نمودارهای ترکیبی نشان میدهد که نفوذ آب شور برگشتی از کشاورزی، تعویض کاتیونی، هوازدگی و انحلال سنگها و کانیها به ویژه کربنات-ها، سیلیکاتها، ژیپس و هالیت و فرایند تبخیر از عوامل موثر بر کیفیت شیمیایی آب زیرزمینی منطقه میباشند. شاخصهای کلروآلکالین محاسبه شده بیان میکنندکه در تمام نمونههای آب این شاخصها منفی میباشند که نشانگر وقوع تعویض یونی معکوس است. نمونههای آب نسبت به کانیهای کربناته وکوارتز حالت فوقاشباع دارند در حالی که نسبت به کانیهای سولفاته و هالیت تحتاشباع هستند. نتایج مدلسازیهای ژئوشیمیایی معکوس وقوع فرایندهای هوازدگی و انحلال کانیهای کربناته، سولفاته و هالیت و تعویض یونی را در بخش-های مختلف آبخوان تائید میکنند.
مهدی سیاووش حقیقی
چکیده
یکی از عواملی که سبب کاهش کیفیت شیمیایی آبهای زیرزمینی برای استفاده در صنایع میشود؛ افزایش حضور یونهای مزاحم است. این یونها میتوانند در روند فرآوری مواد معدنی تأثیر بگذارند و با ایجاد رسوب یا خورندگی در مسیر انتقال آب سبب کاهش بازدهی تولید شوند. در معدن سنگآهن گلگهر میزان شوری آب زیرزمینی در طی سالهای گذشته افزایش ...
بیشتر
یکی از عواملی که سبب کاهش کیفیت شیمیایی آبهای زیرزمینی برای استفاده در صنایع میشود؛ افزایش حضور یونهای مزاحم است. این یونها میتوانند در روند فرآوری مواد معدنی تأثیر بگذارند و با ایجاد رسوب یا خورندگی در مسیر انتقال آب سبب کاهش بازدهی تولید شوند. در معدن سنگآهن گلگهر میزان شوری آب زیرزمینی در طی سالهای گذشته افزایش قابل توجهی یافته است. از آنجا که آب شور معدن در کارخانه تغلیظ برای تولید پالپ به کار میرود؛ کیفیت آب شور استحصالی از معدن مورد توجه است. در این پژوهش تأثیر عوامل مختلف افزایش شوری از جمله، کیفیت آبهای زیرزمینی ورودی و آبهای سطحی نفوذی، وضعیت سنگشناختی منطقه، تأثیر افزایش ژرفای معدنکاری، ستبرای اشباع آب زیرزمینی، تغییرات شیب هیدرولیکی، وضعیت چرخه هیدرولیکی منطقه، بیلان، ویژگیهای ایزوتوپی آبها و تبخیر، بر کیفیت آب زیرزمینی بررسی و عوامل مؤثر در ایجاد شوری تعیین شده است.
یلدا نظری؛ احمد عباس نژاد
چکیده
دشت راین با گستردگی حدود 1900 کیلومتر مربع بخشی از حوزه آبریز کویر لوت بهشمار میآید که درحاشیه جنوب باختری کویر لوت و دامنه خاوری کوه هزار و به فاصله حدود 110 کیلومتری جنوب خاوری کرمان قرار گرفته است. این منطقه از در محدوده´ 13˚, 57 تا ´ 54, ˚57 طول خاوری و ´23 , ˚ 29 تا ´52 , ˚ 29 عرض شمالی قرار دارد. ارتفاع متوسط آن از سطح دریا ...
بیشتر
دشت راین با گستردگی حدود 1900 کیلومتر مربع بخشی از حوزه آبریز کویر لوت بهشمار میآید که درحاشیه جنوب باختری کویر لوت و دامنه خاوری کوه هزار و به فاصله حدود 110 کیلومتری جنوب خاوری کرمان قرار گرفته است. این منطقه از در محدوده´ 13˚, 57 تا ´ 54, ˚57 طول خاوری و ´23 , ˚ 29 تا ´52 , ˚ 29 عرض شمالی قرار دارد. ارتفاع متوسط آن از سطح دریا حدود 2600 متر است. با توجه به قرارگیری منطقه در مجاورت کمربند آتشفشانی ارومیه- دختر و نقش فورانها و سنگهای آتشفشانی و فعالیتهای گرمابی در تمرکز آرسنیک و اهمیت این عنصر در محیط زیست، مطالعه روی آرسنیک در آبهای زیرزمینی دشت انجام گرفت. در این مطالعه بهمنظور ارزیابی پراکندگی و منشأ آرسنیک، از 29 منبع آب زیرزمینی (چشمه، قنات و چاه) نمونهبرداری شد و غلظت As،کاتیونها و آنیونهای اصلی (Na+، K+،Ca2+ ،Mg2+ ، Cl-، SO4- ، HCO3-)، فلوراید، نیترات و پارامترهای EC، TDS، قلیاییت و سختیکل در نمونههای آب تعیین شد. بر پایه این دادهها، نقشه هم غلظت و نمودار همبستگی رسم شدند و سپس با روشهای آزمون مؤلفه اصلی(PCA) و تجزیه خوشهای (CA) مورد تجزیه و تحلیلهای آماری قرارگرفتند.تغییرات غلظت آرسنیک در منطقه میان ppb 1/0 تا ppb 8/204 با میانگین ppb96/20 است. بر پایه تجزیه و تحلیل آماری، آرسنیک در منطقه با pH همبستگی مثبت نشان میدهد. دو عامل اصلی تزریق آبهای گرمابی به سفره آب زیرزمینی و واجذبی از اکسید و هیدرواکسیدهای آهن به عنوان عوامل افزایش غلظت آرسنیک در این دشت معرفی میشوند.
حمیدرضا ناصری؛ فرشاد علیجانی؛ محمد نخعی
چکیده
به منظور شناخت پتانسیل آب زیرزمینی در مناطق کارستی، ژرفایابی مقاومت الکتریکی عمودی در 62 نقطه، تصویربرداری ژئوفیزیک با توموگرافی مقاومت الکتریکی دو بعدی در سه مقطع آرایه شلومبرژه، هشت مقطع با آرایه دوقطبی- دوقطبی، و دو سایت سه بعدی در کارست جنوب باختر ایذه انجام شد. ژرفای نفوذ جریان در مقاطع توموگرافی حاصل از آرایه شلومبرژه حدود ...
بیشتر
به منظور شناخت پتانسیل آب زیرزمینی در مناطق کارستی، ژرفایابی مقاومت الکتریکی عمودی در 62 نقطه، تصویربرداری ژئوفیزیک با توموگرافی مقاومت الکتریکی دو بعدی در سه مقطع آرایه شلومبرژه، هشت مقطع با آرایه دوقطبی- دوقطبی، و دو سایت سه بعدی در کارست جنوب باختر ایذه انجام شد. ژرفای نفوذ جریان در مقاطع توموگرافی حاصل از آرایه شلومبرژه حدود 180 متر است که میتواند مناطق مختلف کارست و بهویژه آبخوانهای کارستی ژرفایی را نمایش دهد اما به دلیل آن که فاصله میان سونداژها بین 50 تا 100 متر متغیر است، نمیتوان تصویر آشکاری از حفرات کارستی بهویژه حفرات با اندازه کمتر از 50 متر به دست آورد. نتایج مشخص کرد که توموگرافی ژئوالکتریک دو بعدی با آرایه دو قطبی- دوقطبی و تفکیکپذیری یک و دو متری نسبت به فاصله الکترودی پنج متری، حفرات کارستی را بهتر نمایان میسازد اما فاصله الکترودی پنج متر به دلیل ژرفای تجسس بیشتر، بینش جامعتری نسبت به مناطق مختلف کارستی به دست میدهد، بنابراین قابلیت آن برای تشخیص لایههای آبدار و حفرات کارستی ژرفایی بیشتر است. بررسی مقاومت ژئوالکتریک سهبعدی با اندازهگیری دو بعدی متراکم نیز قابلیت تشخیص گسترش زیرسطحی عوارض زمینشناسی و حفرات کارستی را دارد. بر اساس یافتههای ژئوالکتریک تعیین محل شش حلقه چاه در کارست منطقه انجام گرفت که آبدهی بالای چهار حلقه چاه درآهک آسماری و آبدهی متوسط دو حلقه چاه دیگر در آهک ایلام- سروک در تطابق با یافتههای ژئوالکتریک با آرایههای متفاوت است.
فریدون رضایی؛ احمد دادستان
چکیده
نشستزمین، در محدوده شهرک طالقانی اشتهارد از نوع خطی و تدریجی است که بر روی نهشتههای آبرفتی بنا شده است. با تهیه نقشه زمینشناسی و نیمرخهای آن، زمینشناسی ساختمانی و با وضعیت و نوع آبخوان، اثر کاهش سطح ایستابی و هیدروشیمی آب زیرزمینی، وجود کانال قدیمی احتمالی به روش ژئوالکتریک مطالعه شد. از نظر ژئوتکنیک نهشتههای ریزدانه عهد ...
بیشتر
نشستزمین، در محدوده شهرک طالقانی اشتهارد از نوع خطی و تدریجی است که بر روی نهشتههای آبرفتی بنا شده است. با تهیه نقشه زمینشناسی و نیمرخهای آن، زمینشناسی ساختمانی و با وضعیت و نوع آبخوان، اثر کاهش سطح ایستابی و هیدروشیمی آب زیرزمینی، وجود کانال قدیمی احتمالی به روش ژئوالکتریک مطالعه شد. از نظر ژئوتکنیک نهشتههای ریزدانه عهد حاضر از نوع رس لاغر و چاق همراه با لای و ماسه در رده متوسط با تخلخل زیاد و نشست بیش از حد مجاز هستند. این خاکها با املاح معدنی زیاد در رده واگرا و نیمهواگرا قرار دارند که با ورود آب از شبکه آبرسانی شهری و چاههای جذبی خانگی، حرکت بسیار آهسته را آغاز کرده و سبب نشست تدریجی خطی در امتداد میلهها و کورههای قنات قدیمی شدهاند. بررسی وضعیت آب زیرزمینی آبخوان آبرفتی دشت اشتهارد نیز نشان داد که بیلان آن منفی است و بهرغم این که هیدروگراف چاههای محدوده شهرک افت جبران نشده دارند، اما در نشست خطی نقشی ندارند. خاکهای مستعد واگرایی با نفوذ آب از چاههای جذبی خانگی و شبکه آبرسانی شهری و وجود میلهها و کورههای قنات قدیمی و پنهان در ژرفای 15 متری در زیر شهرک طالقانی اشتهارد که سبب نشست تدریجی خطی شده است، نشان میدهد که گسترش شهر کهن اشتهارد و انتخاب ساختگاه جدید با مطالعات ژئوتکنیکی همراه نبوده است و زنگ خطری است که باید پیش از اجرای طرحهای عمرانی، بررسیهای ژئوتکنیکی را در محل ساختگاه انتخابی انجام داد.
محمد فاریابی؛ نصراله کلانتری؛ احمد نگارستانی
چکیده
دشت جیرفت در فاصله 230 کیلومتری جنوب شهرستان کرمان و در جنوب خاوری ایران قرار گرفته است و شامل دو آبخوان است: یک آبخوان تحت فشار و یک آبخوان آزاد، اما آبخوان تحت فشار به سمت حواشی دشت محدود شده و به آبخوان آزاد تبدیل میشود. آب نفوذیافته از مخروطافکنههای بخش شمالی نقش بسیار مهمی در تغذیه آبخوان دارد، اما نقش رودخانه هلیلرود ...
بیشتر
دشت جیرفت در فاصله 230 کیلومتری جنوب شهرستان کرمان و در جنوب خاوری ایران قرار گرفته است و شامل دو آبخوان است: یک آبخوان تحت فشار و یک آبخوان آزاد، اما آبخوان تحت فشار به سمت حواشی دشت محدود شده و به آبخوان آزاد تبدیل میشود. آب نفوذیافته از مخروطافکنههای بخش شمالی نقش بسیار مهمی در تغذیه آبخوان دارد، اما نقش رودخانه هلیلرود نیز قابل ملاحظه است. به دلیل اینکه آب زیرزمینی مهمترین منبع جهت مصارف کشاورزی، شرب و صنعت در این منطقه است، بنابراین ارزیابی کیفی آن اهمیت ویژهای دارد. هدف از این تحقیق ارزیابی کیفی آب زیرزمینی در دشت جیرفت است و شامل بررسی تغییرات مکانی کیفیت آب زیرزمینی در بخشهای مختلف و تعیین عوامل مؤثر بر آن است. در این مطالعه برای ارزیابی کیفیت شیمیایی آب زیرزمینی از تلفیقی از روشهای آماری مانند تجزیه خوشهای و ضرایب همبستگی و روشهای هیدروشیمیایی مانند نسبتهای یونی و نمودارهای ترکیبی استفاده شده است. نمونههای آب زیرزمینی با استفاده از روش تجزیه خوشهای گروهبندی شده و نمونههای مشابه شناسایی شدند. بر اساس نتایج تجزیه خوشهای، نمونههای آب زیرزمینی در چهار گـروه قـرار میگیـرند (آبخـوان از لحـاظ کیفـی به چـهار زون تقسـیم شـده است) که هر گـروه دارای ترکیب شیـمیایی متـفاوتی است. در این نوشـتار، از نسبتهای یونی ماننـد (Na+K-Cl)/ (Na+K-Cl+Ca)،Mg/(Ca+Mg) ، Ca/(Ca+SO4)، Na/ (Na+Cl)، HCO3/ (sum anions) و Cl/ (sum anions) و نمودارهای ترکیبی برای تعیین عوامل مؤثر بر کیفیت آب زیرزمینی استفاده شده است. بر اساس نتایج حاصل، فرایندهایی مانند انحلال ژیپس، هالیت، سولفاتهای سدیمدار، هوازدگی پلاژیوکلازهای غنی از سدیم و تبادل یونی کیفیت شیمیایی آب زیرزمینی را تحتتأثیر قرار میدهند.