آب شناسی
ثریا نوری سنگراب؛ اصغر اصغری مقدم؛ ناصر جبرائیلی اندریان
چکیده
طی سال‌های اخیر، با توجه به روند کاهشی بارش و افزایش پمپاژ از منابع آب زیرزمینی، نگرانی‌هایی از مخاطرات ناشی از کاهش حجم ذخایر آبخوان و افت سطح آب‌زیرزمینی و فرونشست زمین ایجاد شده است. در دشت عجب‌شیر نیز به دلیل کاهش تدریجی سطح آب زیرزمینی، برآورد فرونشست و بررسی پتانسیل فرونشست برای جلوگیری از مخاطرات زیان‌بار آن در آینده، ...
بیشتر
طی سال‌های اخیر، با توجه به روند کاهشی بارش و افزایش پمپاژ از منابع آب زیرزمینی، نگرانی‌هایی از مخاطرات ناشی از کاهش حجم ذخایر آبخوان و افت سطح آب‌زیرزمینی و فرونشست زمین ایجاد شده است. در دشت عجب‌شیر نیز به دلیل کاهش تدریجی سطح آب زیرزمینی، برآورد فرونشست و بررسی پتانسیل فرونشست برای جلوگیری از مخاطرات زیان‌بار آن در آینده، ضروری به نظر می رسد. بدین منظور با استفاده از چهارچوب ALPRIFT که شامل هفت لایه از پارامترهای مؤثر بر فرونشست می‌باشد، نقشه پتانسیل فرونشست آبخوان پهنه‌بندی شد. شاخص پتانسیل فرونشست در دو محدوده کم و متوسط به‌دست آمد. در مرحله بعد با استفاده از عکس‌های ماهواره‌ای Sentinel-1، فرونشست در طی سال‌های 1399-1400، به مقدار 4/2 سانتی متر برآورد گردید که همبستگی معناداری با تراز آب زیرزمینی سال آبی 1400-1399 و پتانسیل فرونشست داشت. همچنین در ادامه برای رفع نقص اعمال نظرات کارشناسانه و افزایش همبستگی بین فرونشست (Insar) و ALPRIFT، از روشهای بهینهسازی هوش مصنوعی شامل منطق فازی (ساجنو) و الگوریتم ژنتیک استفاده شد که از بین این مدل، روش فازی ساجنو بهترین همبستگی بین دو نقشه فرونشست و ALPRIFT را ارائه داد. همبستگی بین فرونشست با ALPRIFT، ALPRIFT-GA و ALPRIFT-SFL به ترتیب 46/0، 62/0 و 72/0 به‌دست آمد.
آب شناسی
الهام ابراهیم‌زاده؛ ابراهیم رحیمی؛ وحید باقری
چکیده
تعیین مناطق حساس و مستعد لغزش، زمینهای برای برنامه‌‌های پایدارسازی دامنه‌ها و کاهش خسارات احتمالی فراهم می‌آورد. در حوضۀ آبریز حبله‌رود از شبکه‌های عصبی مصنوعی و منطق فازی (FL) به عنوان یکی که از روشهای تحلیل تصمیم‌گیری چند معیاره مبتنی‌بر ArcGIS در ارزیابی علمی نواحی مستعد زمین‌لغزش، استفاده شده است. در این زمینه از نرم‌افزارهای ...
بیشتر
تعیین مناطق حساس و مستعد لغزش، زمینهای برای برنامه‌‌های پایدارسازی دامنه‌ها و کاهش خسارات احتمالی فراهم می‌آورد. در حوضۀ آبریز حبله‌رود از شبکه‌های عصبی مصنوعی و منطق فازی (FL) به عنوان یکی که از روشهای تحلیل تصمیم‌گیری چند معیاره مبتنی‌بر ArcGIS در ارزیابی علمی نواحی مستعد زمین‌لغزش، استفاده شده است. در این زمینه از نرم‌افزارهای MATLAB، IDRISI وArcGIS بهره گرفته شد. بعد از تهیۀ نقشههای حساسیت زمین‌لغزش، پهنه‌های مستعد پیش‌بینی شده توسط منطق فازی و شبکۀ عصبی مصنوعی پرسپترون چندلایه (MLP-ANN) ، با بانک اطلاعاتی (نقشۀ پراکنش) زمین‌لغزش‌های حوضه مقایسه شدند. نتایج، بیانگر همپوشانی خوب بین پهنه‌های مستعد پیش‌بینی شده توسط شبکۀ عصبی مصنوعی پرسپترون چندلایه و برداشت‌های صحرایی زمین‌لغزش می‌باشد. نهایتاً، عملکرد روشهای مختلف در تولید نقشههای حساسیت زمین‌لغزش با استفاده از شاخص‌های صحت‌سنجی "جمع مطلوبیت (Qs)" و "منحنی مشخصۀ عملکرد سیستم (ROC)" با یکدیگر مقایسه شد تا روش مطلوب و کاربردی برای مدیریت خطر زمین لغزش حوضه تعیین شود. با تحلیل نقشههای پهنه‌بندی و با توجه به مقادیر جمع مطلوبیت و مقدار "سطح زیر منحنی (AUC)" حاصله مشاهده میشود که مقدار Qs (1.6299) و AUC (0.806- خیلی خوب) حاصل از MLP-ANN، بیشتر از مقداری است که برای نقشههای حساسیت حاصل از عملگرهای مختلف FL محاسبه شده است.
آب شناسی
غزاله محبی تفرشی؛ محمد نخعی؛ راضیه لک
چکیده
فرونشست زمین فرآیندی غیرخطی و پیچیده است که مدل های هوش محاسباتی داده مبنا قادر هستند به مدلسازی آن بپردازند. در این مطالعه میزان دقت و کارایی مدل هیبرید برنامه ریزی بیان ژن - منطق فازی در برآورد خطر رخداد فرونشست زمین و عوامل موثر بر آن در آبخوان ورامین مورد ارزیابی قرار گرفت. بدین منظور پس از انتخاب و جمع آوری اطلاعات 15 فاکتور موثر ...
بیشتر
فرونشست زمین فرآیندی غیرخطی و پیچیده است که مدل های هوش محاسباتی داده مبنا قادر هستند به مدلسازی آن بپردازند. در این مطالعه میزان دقت و کارایی مدل هیبرید برنامه ریزی بیان ژن - منطق فازی در برآورد خطر رخداد فرونشست زمین و عوامل موثر بر آن در آبخوان ورامین مورد ارزیابی قرار گرفت. بدین منظور پس از انتخاب و جمع آوری اطلاعات 15 فاکتور موثر بر رخداد فرونشست بر اساس سوابق تحقیق در محیطGIS، در مرحله اول توسط توابع عضویت فازی، این فاکتورها استاندارد شدند و سپس جهت تلفیق لایه ها از روش برنامه ریزی بیان ژن استفاده گردید. در نهایت با استفاده از 7 سنجنده آماری مهم بر مبنای داده های تصاویر رادار به صحت سنجی مدل بر مبنای 4 سناریوی متفاوت در داده های ورودی و عملگرها پرداخته شد. نتایج نشان داد سناریوی 1 با پارامترهای ورودی تراز سنگ بستر، دبی، افت آب‌های زیرزمینی، زمین شناسی و عملگرهای -,+,×,÷,sqr,exp,Ln,^2,^3,3Rt,sin,cos,Atan، بهترین سناریو در مرحله آموزش و آزمون می باشد. بر همین اساس پارامتر افت آب‌های زیرزمینی بیشترین تاثیر را بر میزان فرونشست زمین در منطقه مورد مطالعه داشته است.
راضیه اکبری جونوش؛ منوچهر قرشی؛ حسنعلی بابایی؛ محمد نخعی؛ محسن پورکرمانی
چکیده
با توجه به خشکسالی های اخیر در دنیا، اکتشاف منابع آب زیرزمینی امری بسیار ضروری است. این طرح تحقیقاتی با توجه به قرارگیری کشور ایران در محدوده خطر خشکسالی به مطالعه آب‌های کارستی می‌پردازد. محدوده مطالعاتی در این پژوهش در مرکز کشور ایران، استان سمنان، شهرستان شاهرود، بخش بسطام قرار دارد. عوامل متعددی در پدیده کارسـتی شـدن و تشکیل ...
بیشتر
با توجه به خشکسالی های اخیر در دنیا، اکتشاف منابع آب زیرزمینی امری بسیار ضروری است. این طرح تحقیقاتی با توجه به قرارگیری کشور ایران در محدوده خطر خشکسالی به مطالعه آب‌های کارستی می‌پردازد. محدوده مطالعاتی در این پژوهش در مرکز کشور ایران، استان سمنان، شهرستان شاهرود، بخش بسطام قرار دارد. عوامل متعددی در پدیده کارسـتی شـدن و تشکیل منابع آب در سـازندهای کربناته حائز اهمیت هستند، که از مهم‌ترین آنها می‌توان به سنگ‌شناسـی، توپوگرافی، اقلیم، ژئومورفولوژی و هیدروژئولوژی اشـاره کرد. در این پژوهش نقش عوامل ساختاری در توسعه منابع آب کارستی در استان سمنان مورد بررسی قرار گرفته است .بدین منظور ابتدا لایههای اطلاعاتی مربوط به هر عامل تهیه شد. برای مثال عناصر تکتونیکی، شـامل نقشههای تراکم خطواره‌ها، تراکم طول گسل‌ها، تراکم محل تقاطع گسل‌ها، فاصله از گسل‌ها با استفاده از نقشـه‌های زمینشناسی و پردازش تصاویر ماهواره‌ای است. لایههای اطلاعاتی در محیط سـامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS)، نرم‌افزار Expert Choice و روش های زمین‌آماری (geostatistics)، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. در این پژوهش از روش های نوین تصمیم‌گیری‌های چندمعیاره (AHP; analytic hierarchy process) و (Fuzzy AHP; Fuzzy analytic hierarchy process) در مطالعات منابع آب کارستی استفاده شد.
سعید یوسف‌زاده؛ عطاالله ندیری
چکیده
امروزه آب زیرزمینی یکی از منابع اصلی آب آشامیدنی و کشاورزی و دیگر مصارف مختلف برای جوامع بشری است. با افزایش جمعیت و توسعهیافتگی جوامع، تقاضا برای این منبع طبیعی مهم و حیاتی و استراتژیک افزایش یافته است. این افزایش با کاهش منابع آبی با صدمه بر محیط آبخوانها همراه بوده است. بر این اساس برای رویارویی با بحران کم‌آبی و جلوگیری از تخریب ...
بیشتر
امروزه آب زیرزمینی یکی از منابع اصلی آب آشامیدنی و کشاورزی و دیگر مصارف مختلف برای جوامع بشری است. با افزایش جمعیت و توسعهیافتگی جوامع، تقاضا برای این منبع طبیعی مهم و حیاتی و استراتژیک افزایش یافته است. این افزایش با کاهش منابع آبی با صدمه بر محیط آبخوانها همراه بوده است. بر این اساس برای رویارویی با بحران کم‌آبی و جلوگیری از تخریب آبخوانها، مدیریت آنها و در پی آن شناخت دقیق متغیرهای هیدروژئولوژیکی به شدت احساس میشود. یکی از مهم‌ترین این متغیرها، هدایت هیدرولیکی است. با وجود اینکه، سامانه آب زیرزمینی یک سامانه پیچیده است و برآورد متغیرهای هیدروژئولوژیکی که معمولاً با روشهای کلاسیک مانند روشهای آزمایشگاهی، اسلاگ تست، آزمایش ردیابی و آزمون‌های پمپاز انجام می‌گیرد؛ با عدم قطعیت ذاتی همراه بوده و پر هزینه و وقتگیر است. بنابراین، استفاده از روشهای هوش مصنوعی برای برآورد هدایت هیدرولیکی، میتواند از عدم قطعیت این متغیر کم کند و تا حدودی بر دقت آن بیافزاید؛ تا بتواند بر نواقص موجود در روشهای کلاسیک چیره شود. در این پژوهش چهار روش هوش مصنوعی، روش سامانه استنتاج فازی ممدانی، سامانه استنتاج فازی ساجنو، شبکه عصبی موجکی، و ماشین بردار پشتیبان کمینه مربعات به عنوان مدلهای منفرد برای برآورد هدایت هیدرولیکی آبخوان مراغه بناب با استفاده از داده‌های ژئوفیزیکی سطحی در منطقه به کار گرفته شد. با توجه به اینکه هر کدام از مدلها بر پایه ویژگی‌های ذاتی خود در بخشی از این محدوده نتایج خوبی ارائه دادند. بنابراین برای استفاده همزمان از کارایی همه این مدلها روش ترکیب غیرخطی با عنوان مدل هوش مصنوعی مرکب نظارت شده (SCMAI) برای برآورد هدایت هیدرولیکی در دشت مراغه- بناب استفاده و نتایج آن با استفاده از معیارهای ارزیابی مختلف نشان داده شد. مدل SCMAI با استفاده از 15 داده مورد آزمایش قرار گرفت. مقادیر RMSE و به ترتیب برابر 045/0 و 97/0 به دست آمد. با مقایسه این مقادیر با مقادیر محاسبه شده برای مدلهای منفرد یاد شده، دیده شد که مدل SCMAI با داشتن RMSE کمتر و بهتر از مدلهای هوش مصنوعی منفرد است. این نتایج بیان می‌دارد که مدل SCMAI کارآیی بالایی در برآورد مقادیر هدایت هیدرولیکی در آبخوان آزاد و هتروژن دشت مراغه- بناب نشان میدهد.
الهام قدیری صوفی؛ مهیار یوسفی
چکیده
تلفیق داده‌ها یکی از روش‌هایی است که با استفاده از آن می‌توان مطالعات اکتشافی را به‌صورت یکجا و همزمان روی همه داده‌های در دسترس از یک منطقه مورد مطالعه انجام داد. بدیهی است نتایجی که با در نظر گرفتن همه داده‌ها و ارتباط میان آنها به دست می‌آید، دارای دقت و اطمینان بیشتری است. در چنین شرایطی عموماً از مدلسازی پتانسیل معدنی برای ...
بیشتر
تلفیق داده‌ها یکی از روش‌هایی است که با استفاده از آن می‌توان مطالعات اکتشافی را به‌صورت یکجا و همزمان روی همه داده‌های در دسترس از یک منطقه مورد مطالعه انجام داد. بدیهی است نتایجی که با در نظر گرفتن همه داده‌ها و ارتباط میان آنها به دست می‌آید، دارای دقت و اطمینان بیشتری است. در چنین شرایطی عموماً از مدلسازی پتانسیل معدنی برای تلفیق و ترکیب نتایج روشهای اکتشافی مختلف به‌منظور تولید نواحی اهداف اکتشاف و تعیین نواحی امیدبخش استفاده میشود. در این پژوهش، اطلاعات اکتشافی سطحی در منطقه 1:100000 ماهنشان در استان زنجان به منظور تعیین مناطق با پتانسیل بالای کانیسازی با استفاده از یک روش جدید ترکیبی فازی دادهمحور و دانش‌محور تلفیق شدند. لایههای اطلاعاتی مورد استفاده در مطالعه حاضر شامل نقشه زمینشناسی توزیع واحد سنگی، داده‌های ژئوشیمیایی و نقشه پراکندگی گسل‌هاست. در روش جدید معرفی شده در مقاله حاضر، نقشههای شاهد ژئوشیمیایی و چگالی گسل‌ها بدون قضاوت کارشناس و همچنین بدون استفاده از موقعیت اندیس‌های شناخته‌شده وزن‌دهی و تولید شدند ولی نقشه شاهد وزن‌دار زمینشناسی با استفاده از قضاوت کارشناسی تولید شد. در مرحله بعد لایههای وزن‌دار اطلاعاتی که به‌صورت فازی تولید شده‌اند با استفاده از عملگرهای OR و Gamma فازی به‌طور جداگانه با یکدیگر تلفیق شدند. در پایان از رخدادهای معدنی شناخته شده کانیسازی اسکارن سرب و روی منطقه، به‌منظور ارزیابی مدلهای تولید شده استفاده شد که نتایج نشان میدهد مناطق اهداف مشخص شده برای اکتشاف بیشتر، انطباق خوبی با رخدادهای معدنی موجود دارند.
عزت‌اله قنواتی؛ امیر کرم؛ ابراهیم تقوی‌مقدم
چکیده
ارزیابی زمین به‌منظور شناخت و پهنه‌بندی عرصه‌های حساس به حرکات دامنه‌ای به‌ویژه زمین‌لغزش از پژوهش‌های مربوط به جغرافیدانان طبیعی به ویژه ژئوموروفولوژیست‌ها است. شناسایی و تعیین مناطق حساس و مستعد لغزش میتواند ضمن جلوگیری از بروز خسارت‌ها، زمینه را برای اجرای طرحهای پایدارسازی دامنه‌ها فراهم آورد. در این پژوهش به‌منظور ...
بیشتر
ارزیابی زمین به‌منظور شناخت و پهنه‌بندی عرصه‌های حساس به حرکات دامنه‌ای به‌ویژه زمین‌لغزش از پژوهش‌های مربوط به جغرافیدانان طبیعی به ویژه ژئوموروفولوژیست‌ها است. شناسایی و تعیین مناطق حساس و مستعد لغزش میتواند ضمن جلوگیری از بروز خسارت‌ها، زمینه را برای اجرای طرحهای پایدارسازی دامنه‌ها فراهم آورد. در این پژوهش به‌منظور پهنه‌بندی خطر زمین‌لغزش در حوضه آبخیز طالقان از متغیرهای شیب، سوی شیب، سنگنگاری، کاربری زمینها، بارش، فاصله از رودخانه، فاصله از گسل، فاصله از جاده برای پهنه‌بندی خطر زمین‌لغزش استفاده شد. پس از ساخت و تجزیه تحلیل لایههای اطلاعاتی در محیط نرم‌افزار Arc GISاز توابع عضویت فازی برای وزن‌دهی بهلایهها استفاده شد. لایههای فازی استانداردشده در محیطGIS همپوشانی شده و با استفاده از عملگرهای منطق فازی نقشه پهنه‌بندی خطر زمین‌لغزش تولید شدند. نتایج حاصل از این پژوهش نشان میدهد عملگر گامای 7/0 در مقایسه با دیگر عملگرهای فازی مناسبتر است. بر این اساس 91/18 درصد از مساحت منطقه بهعنوان مناطق پرخطر معرفی شده است؛ بدیهی است که اختصاص کاربریهای مسکونی، خدماتی و ... در این محدودهها سبب افزایش خسارتهای مالی و جانی میشود.
مهدی کیانپور؛ محمد سیاری؛ علی ارومیه‌ای؛ محمدرضا نیکودل
چکیده
مقاومت برشی از مهم‌ترین ویژگی‌های سنگ‌های رسی و شیل‌ها در مهندسی سنگ و زمینشناسی مهندسی به شمار می‌رود. بهدلیل مشکلات موجود در تهیه نمونه دست‌نخورده، به دست آوردن متغیرهای مقاومت برشی این سنگ‌ها در آزمایشگاه همواره امکان‌پذیر نیست. در این پژوهش برآورد متغیرهای مقاومت برشی شیل‌های سازند شمشک با استفاده از دیگر ویژگی‌های ...
بیشتر
مقاومت برشی از مهم‌ترین ویژگی‌های سنگ‌های رسی و شیل‌ها در مهندسی سنگ و زمینشناسی مهندسی به شمار می‌رود. بهدلیل مشکلات موجود در تهیه نمونه دست‌نخورده، به دست آوردن متغیرهای مقاومت برشی این سنگ‌ها در آزمایشگاه همواره امکان‌پذیر نیست. در این پژوهش برآورد متغیرهای مقاومت برشی شیل‌های سازند شمشک با استفاده از دیگر ویژگی‌های سنگ بررسی شده است. برای این منظور، 30 نمونه از شیل‌های سازند شمشک از گمانههای حفاری‌شده در محل نیروگاه تلمبه- ذخیره‌ای سیاه‌بیشه و از ژرفاهای مختلف گرد‌آوری شد و متغیرهای مقاومت برشی (c و ϕ)، چگالی، تخلخل، مقاومت کششی و درصد کوارتز برای هر نمونه در آزمایشگاه تعیین شد. داده‌های به دست آمده از روشهای آماری و منطق فازی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت تا روابطی میان متغیرهای مقاومت برشی و دیگر ویژگی‌های سنگ به‌دست آید. نتایج به‌دست آمده نشان میدهد که متغیرهای مقاومت برشی شیل‌های مورد مطالعه می‌توانند با دقت قابل قبولی از مدلهای منطق فازی ارائه شده برآورد شوند. ضرایب R2میان مقادیر برآورد‌شده از مدلهای منطق فازی با مقادیر به‌دست‌آمده در آزمایشگاه برای چسبندگی و زاویه اصطکاک داخلی به ترتیب 95/0 و 84/0 به دست آمد. افزون برتغییرات ضرایب رگرسیون (R2)، روند توزیع خطاهای محاسبه شده، شاخص‌های عملکرد (VAF) و جذر میانگین مربعات خطا (RMSE) به دست آمده برای متغیرهای مقاومت برشی برآورد شده از روش رگرسیون چندمتغیره و روش منطق فازی نشان‌دهنده کارایی و دقت بالای مدل منطق فازی ارائه شده و عدم کارایی مطمئن روشهای آماری رگسیون چندمتغیره در برآورد متغیرهای مقاومت برشی شیل‌های مطالعه شده است.
مقاومت برشی از مهم‌ترین ویژگی‌های سنگ‌های رسی و شیل‌ها در مهندسی سنگ و زمینشناسی مهندسی به شمار می‌رود. بهدلیل مشکلات موجود در تهیه نمونه دست‌نخورده، به دست آوردن متغیرهای مقاومت برشی این سنگ‌ها در آزمایشگاه همواره امکان‌پذیر نیست. در این پژوهش برآورد متغیرهای مقاومت برشی شیل‌های سازند شمشک با استفاده از دیگر ویژگی‌های سنگ بررسی شده است. برای این منظور، 30 نمونه از شیل‌های سازند شمشک از گمانههای حفاری‌شده در محل نیروگاه تلمبه- ذخیره‌ای سیاه‌بیشه و از ژرفاهای مختلف گرد‌آوری شد و متغیرهای مقاومت برشی (cو ϕ)، چگالی، تخلخل، مقاومت کششی و درصد کوارتز برای هر نمونه در آزمایشگاه تعیین شد. داده‌های به دست آمده از روشهای آماری و منطق فازی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت تا روابطی میان متغیرهای مقاومت برشی و دیگر ویژگی‌های سنگ به‌دست آید. نتایج به‌دست آمده نشان میدهد که متغیرهای مقاومت برشی شیل‌های مورد مطالعه می‌توانند با دقت قابل قبولی از مدلهای منطق فازی ارائه شده برآورد شوند. ضرایب R2میان مقادیر برآورد‌شده از مدلهای منطق فازی با مقادیر به‌دست‌آمده در آزمایشگاه برای چسبندگی و زاویه اصطکاک داخلی به ترتیب 95/0 و 84/0 به دست آمد. افزون برتغییرات ضرایب رگرسیون (R2)، روند توزیع خطاهای محاسبه شده، شاخص‌های عملکرد(VAF)و جذر میانگین مربعات خطا (RMSE) به دست آمده برای متغیرهای مقاومت برشی برآورد شده از روش رگرسیون چندمتغیره و روش منطق فازی نشان‌دهنده کارایی و دقت بالای مدل منطق فازی ارائه شده و عدم کارایی مطمئن روشهای آماری رگسیون چندمتغیره در برآورد متغیرهای مقاومت برشی شیل‌های مطالعه شده است.
مجتبی یمانی؛ علی‌اکبر شمسی‌پور؛ مریم جعفری‌اقدم؛ سجاد باقری سید شکری
چکیده
حوضه چله در جنوب استان کرمانشاه و در واحد زاگرس چین‌خورده قرار دارد. با توجه به گستردگی سازندهای آهکی و وجود گسل‌ها و درزه‌های زمین‌ساختی، لند فرم‌های کارستی تکامل‌یافته‌ای در این حوضه شکل گرفته است. هدف این پژوهش، بررسی توسعهیافتگی کارست و میزان تأثیر عوامل مختلف در نفوذپذیری سازند‌ها است. داده‌های اصلی پژوهش را نقشههای ...
بیشتر
حوضه چله در جنوب استان کرمانشاه و در واحد زاگرس چین‌خورده قرار دارد. با توجه به گستردگی سازندهای آهکی و وجود گسل‌ها و درزه‌های زمین‌ساختی، لند فرم‌های کارستی تکامل‌یافته‌ای در این حوضه شکل گرفته است. هدف این پژوهش، بررسی توسعهیافتگی کارست و میزان تأثیر عوامل مختلف در نفوذپذیری سازند‌ها است. داده‌های اصلی پژوهش را نقشههای توپوگرافی و زمینشناسی و نیز عکس‌های هوایی به همراه داده‌های آب‌شناسی وزارت نیرو تشکیل داده‌اند. در مطالعه موجود 9 عامل محیطی به عنوان متغیرهای مستقل و زمین‌ریخت‌شناسی شکل‌های کارستی به عنوان متغیر وابسته مورد بررسی قرار گرفتند.نخست معیارها و عوامل کمی و کیفی شناسایی شد. سپس با انجام کارهای میدانی و پرسش‌نامه، این معیارها و عوامل با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی تجزیه و تحلیل شدند. در پایان در محیط GIS نقشههای همپوشانی تهیه و یکسان‌سازی عوامل و تصحیح پایانی با کمک منطق فازی انجام شد. به منظور نتیجه‌گیری بهتر، منطقه از نظر توسعه و تحول کارست به چهار بخش تقسیم شد. تلفیق لایههای اطلاعاتی، نقش مؤثر سنگشناسی (سازند آسماری) را در فرایند توسعهیافتگی کارست نشان میدهد. همچنین کارست در بلندی‌های جنوبی حوضه و زمینهای مسطح در رأس تاقدیس شمالی و نیز در امتداد گسل اصلی منطقه توسعهیافتگی کامل‌تری دارد. مناطق توسعه‌یافته کارست 95/107 کیلومتر مربع یا به عبارتی 5/22 درصد از مساحت حوضه را به خود اختصاص داده است. همچنین پهنه با توسعه متوسط کارست 34 درصد از مساحت حوضه را پوشش میدهد.
کیومرث حبیبی؛ مصطفی بهزاد فر؛ ابوالفضل مشکینی؛ سعید نظری
چکیده
ایران‌زمین به دلیل موقعیت جغرافیایی و قرار گرفتن روی کمربند جهانی زلزله، در طول تاریخ همواره زمین‌لرزه‌های مخربی را تجربه کرده است و هر ساله چندین لرزه در سطح کشور ثبت میشود. آخرین مورد آن زلزله 8/6 ریشتری بم در پنجم دی‌ماه 1382 بوده است که سبب تلفات شدید انسانی و زیرساخت‌ها در سطح کشور شد. زلزله‌ای که با 30 هزار کشته و 10 هزار زخمی از ...
بیشتر
ایران‌زمین به دلیل موقعیت جغرافیایی و قرار گرفتن روی کمربند جهانی زلزله، در طول تاریخ همواره زمین‌لرزه‌های مخربی را تجربه کرده است و هر ساله چندین لرزه در سطح کشور ثبت میشود. آخرین مورد آن زلزله 8/6 ریشتری بم در پنجم دی‌ماه 1382 بوده است که سبب تلفات شدید انسانی و زیرساخت‌ها در سطح کشور شد. زلزله‌ای که با 30 هزار کشته و 10 هزار زخمی از بزرگ‌ترین زلزله‌های سده اخیر به شمار می‌آید. هدف این مقاله شناسایی دلایل اصلی این مقدار تلفات است. برای رسیدن به این هدف 13 شاخص کالبدی- فضایی مؤثر بر آسیب‌پذیری شهرها در سطح جهانی شناسایی و سپس در قالب مدلهای برنامه‌ریزی و تلفیقی چون فازی و تحلیل سلسله مراتبی وارون وزن‌دهی شدند. لایههای انتخابی در محیط سامانه اطلاعات جغرافیایی ترکیب و درپایان نقشه میزان آسیب‌پذیری شهر پیش از زلزله اخیر مدلسازی شد. در مرحله دوم میزان آسیب‌پذیری شهر بر پایه برداشت‌های دقیق طرح تفصیلی شهر مشابه‌سازی و میزان ضریب همبستگی آن با مدل فرضی ارائه‌شده این پژوهش محاسبه شد که ضریبی معادل با 59/0 را نشان داد. نتایج این پژوهش نشان میدهد که نه تنها مدل فازی برای تعیین آسیب‌پذیری و ناپایداری شهرهایی چون بم کاربرد دارد بلکه با استفاده از این مدل ارائه‌شده می‌توان میزان تاب‌آوری شهر را در برابر زلزله و دیگر بحران‌های طبیعی محاسبه کرد و سرانجام به رابطه میان تئوری و عمل دست یافت.
سارا یوسفی فر؛ احمد خاکزاد؛ هوشنگ اسدی هارونی؛ محمدرضا جعفری؛ منصور وثوقی عابدینی
چکیده
کانسار مس– طلای پورفیری دالی از نظر زمینشناسی در برخورد نوار ماگمایی ارومیه- دختر و زون سنندج- سیرجان قرار گرفته است و برای نخستین‌بار بر اساس پردازش داده‌های ماهواره‌ای TM مورد شناسایی قرار گرفته است. در این تحقیق، بخش شمالی کانسار دالی برای تلفیق لایههای اکتشافی و به منظور تعیین مناطق پتانسیلدار مس و طلا، مورد بررسی ...
بیشتر
کانسار مس– طلای پورفیری دالی از نظر زمینشناسی در برخورد نوار ماگمایی ارومیه- دختر و زون سنندج- سیرجان قرار گرفته است و برای نخستین‌بار بر اساس پردازش داده‌های ماهواره‌ای TM مورد شناسایی قرار گرفته است. در این تحقیق، بخش شمالی کانسار دالی برای تلفیق لایههای اکتشافی و به منظور تعیین مناطق پتانسیلدار مس و طلا، مورد بررسی قرار گرفته است. لایههای اکتشافی شامل: سنگشناسی، دگرسانی، ژئوفیزیک، ژئوشیمی، زمینساخت و کانهزایی مس است. از آنجا که تصمیم صحیح میتواند تأثیر بسزایی در طرحهای اکتشافی داشته باشد، در این پژوهش سعی شد تا از روش نوین تلفیقی استفاده شود که شامل روشهای شاخص همپوشانی، منطق فازی و فرایند تحلیل سلسله مراتبی است. این سه روش تأیید کننده و مکمل هم هستند و مناطق پرپتانسیل کانیسازی مس و طلا پورفیری را نمایان کرده است. از بین روشهای مورد استفاده، فرایند تحلیل سلسله مراتبی مناسب‌ترین روش برای تلفیق لایههای اکتشافی در این محدوده است. بررسیهای اکتشافی انجام گرفته از جمله شواهد صحرایی رخنمونها، کانهزاییها و نیز نمونهبرداری از 6 ترانشه در محدوده مورد مطالعه، مؤید این موضوع است. بر اساس نتایج حاصل، در آینده چشم‌انداز زمینشناسی در بخش مرکزی محدوده مورد مطالعه برای ادامه عملیات اکتشافی بخصوص اکتشاف عمقی مناسب است.
مهدی کیانپور؛ محمد سیاری؛ علی ارومیه ای
چکیده
مقاومت تراکمی تکمحوری و مدول تغییر شکلپذیری از مشخصههای بسیار مهم سنگ بکر در مهندسی سنگ و زمینشناسی مهندسی است. بهدلیل مشکلات اندازهگیری مستقیم این مشخصههاو لزوم وجود امکانات آزمایشگاهی، در برآورد این دو مشخصه، اغلب از روشهای غیرمستقیم استفاده میشود. در این تحقیق، مدلهایی برای برآورد مقاومت تراکمی ...
بیشتر
مقاومت تراکمی تکمحوری و مدول تغییر شکلپذیری از مشخصههای بسیار مهم سنگ بکر در مهندسی سنگ و زمینشناسی مهندسی است. بهدلیل مشکلات اندازهگیری مستقیم این مشخصههاو لزوم وجود امکانات آزمایشگاهی، در برآورد این دو مشخصه، اغلب از روشهای غیرمستقیم استفاده میشود. در این تحقیق، مدلهایی برای برآورد مقاومت تراکمی تکمحوری و مدول تغییر شکلپذیری شیل‌های سازند شمشک در منطقة سیاه‌بیشه با استفاده از روشهای آماری و منطق فازی ارائه شده است. برای این منظور از خواص چگالی، تخلخل و شاخص بار نقطهای که به سادگی قابل اندازهگیری هستند، استفاده شده است. هر دو روش رگرسیون آماری چندمتغیره و منطق فازی، کارایی خوبی در برآورد مقاومت تراکمی تکمحوری و مدول تغییر شکلپذیری این سنگ‌ها نشان میدهند. تغییرات ضریب رگرسیون (R2)، شاخص‌های عملکرد (VAF) و جذر میانگین مربعات خطا (RMSE) به دست آمده برای مقاومت تراکمی تکمحوری و مدول تغییر شکلپذیری برآورد شده از روش رگرسیون چندمتغیره و روش منطق فازی، نشاندهندة کارایی بهتر و دقت بیشتر مدل منطق فازی ارائه شده نسبت به روش رگسیون چندمتغیره در برآورد هر دو ویژگی مقاومت تراکمی تکمحوری و مدول تغییر شکلپذیری شیل‌های مورد مطالعهاست.
مجتبی رجبی؛ بهمن بهلولی؛ مجید محمدی نیا؛ اسماعیل غلامپور آهنگر
چکیده
سرعت امواج برشی و تراکمی دارای کاربردهای متعددی در مطالعات پتروفیزیکی، ژئوفیزیکی و ژئومکانیکی مخازن نفتی می‌باشند. سرعت امواج تراکمی توسط ابزار صوتی که در تمامی چاه‌های نفت و گاز رانده میشود قابل محاسبه است ولی داده‌های مربوط به سرعت امواج برشی در تمامی چاه‌ها بویژه چاه‌های قدیمی وجود ندارد. در این مطالعه با استفاده از نگارهای ...
بیشتر
سرعت امواج برشی و تراکمی دارای کاربردهای متعددی در مطالعات پتروفیزیکی، ژئوفیزیکی و ژئومکانیکی مخازن نفتی می‌باشند. سرعت امواج تراکمی توسط ابزار صوتی که در تمامی چاه‌های نفت و گاز رانده میشود قابل محاسبه است ولی داده‌های مربوط به سرعت امواج برشی در تمامی چاه‌ها بویژه چاه‌های قدیمی وجود ندارد. در این مطالعه با استفاده از نگارهای تخلخل(نوترون، صوتی، چگالی)، سرعت موج برشی به کمک روشهای منطق فازی وعصبی ـ فازی در یک مخزن کربناتی برآورد شد. بانک اطلاعاتی در این مطالعه شامل ٢٠٤٦ نقطه اطلاعاتی برای ساخت سامانههای فازی و عصبی ـ فازی (داده‌های چاه مدل) و ١٨٦٤ نقطه (از چاه آزمون) برای آزمودن مدلها است که وابسته به مخزن کربناتی سروک در یکی از میادین نفتی جنوب ایران هستند. نتایج به‌دست آمده نشان میدهد که روشهای به کار رفته در برآورد سرعت موج برشی در این مخزن کربناتی موفقیتآمیز بوده است و در صورتی که داده‌های سه نگار تخلخل نام برده کافی باشد، استفاده از این روشها برای برآورد سرعت موج برشی در چاه‌های فاقد این پارامتر (در این منطقه) پیشنهاد میشود.
غلامرضا الیاسی؛ محمد کریمی؛ عباس بحرودی؛ امیر عادلی سرچشمه
چکیده
حجم زیاد نقشهها از منابع مختلف، در مقیاسها و قالبهای متفاوت و با سلیقه‌های فردی گوناگون و عدم وجود راه‌کارهای مناسب در تلفیق حجم وسیع اطلاعات، تهیه نقشه پتانسیل معدنی را با مشکل مواجه ساخته است. استفاده از علم و فناوری سامانه اطلاعات جغرافیایی، افزون‌بر آن که میتواند در ساماندهی اطلاعات مربوط به مطالعات اکتشاف ذخایر ...
بیشتر
حجم زیاد نقشهها از منابع مختلف، در مقیاسها و قالبهای متفاوت و با سلیقه‌های فردی گوناگون و عدم وجود راه‌کارهای مناسب در تلفیق حجم وسیع اطلاعات، تهیه نقشه پتانسیل معدنی را با مشکل مواجه ساخته است. استفاده از علم و فناوری سامانه اطلاعات جغرافیایی، افزون‌بر آن که میتواند در ساماندهی اطلاعات مربوط به مطالعات اکتشاف ذخایر معدنی مورد استفاده قرار گیرد، توانایی آن را دارد که تهیه و تلفیق لایههای اطلاعاتی مختلف را در قالب مدلهای گوناگون، با سرعت و دقت بیشتری انجام داده و به عنوان پشتیبانی برای تصمیم‌گیری‌های فضایی مورد استفاده قرار گیرد. در این مقاله، نقشه پتانسیل معدنی اندیس مس نوچون به منظور تعیین نقاط حفاری تهیه شده است. لایههای مورد استفاده شامل لایههای تیپ سنگشناسی، ساختار، دگرسانی، نشانههای کانیسازی، زون بی‌هنجاری قابلیت شارژپذیری(شارژابیلیته)، مقاومت ظاهری، فاکتور فلزی و بی‌هنجاری عناصر مس و مولیبدن، ادیتیو مس و مولیبدن هستند. پس از آماده‌سازی اطلاعات و تهیه نقشههای فاکتور و وزن‌دهی آنها، این نقشهها در قالب یک شبکه استنتاجی تلفیق شدند. استفاده تلفیقی از عملگرهای منطق فازی و همپوشانی شاخص در شبکه استنتاجی افزون‌بر مرتفع نمودن نقایص موجود در دیگر مدلها، امکان ترکیب قابل انعطاف‌تر نقشههای فاکتور را فراهم ساخته است. با توجه به نقشه پتانسیل معدنی تهیه شده، محتمل‌ترین منطقه از نظر وجود کانیسازی مس پورفیری در بخش شمالخاوری محدوده مورد مطالعه تعیین شد. در پایان با انطباق گمانههای اکتشافی با نقشههای پتانسیل معدنی نهایی، میزان تطابق نتایج بر اساس دو نوع کلاسه‌بندی نقشه پتانسیل معدنی به ترتیب برابر 52/64 و 16/63 درصد برآورد شد. گفتنی است در صورت انجام این مطالعات، پیش از انجام عملیات حفاری و تنها با فرض عدم حفر گمانههای اکتشافی در مناطق دارای وضعیت ضعیف یا خیلی ضعیف، 26 درصد از گمانهها حفاری نشده و حدود 200 میلیون تومان در هزینه‌های حفاری صرفه‌جویی خواهد شد.
