کرامت نژادافضلی؛ راضیه لک؛ منوچهر قرشی
چکیده
گلفشان یک پدیده طبیعی و دیدنی است که معمولاً به‌صورت یک عارضه گنبدیشکل و در برخی مواقع به‌صورت حوضچه‌ای یافت می‌شود. گلفشانها مخلوطی از آب، گل و گاز هستند. این لندفرمها در بیشتر نقاط دنیا به‌ویژه در کمربند آلپ و هیمالیا و در ایران بیشتر در جلگه‌های ساحلی دریای خزر و دریای عمان دیده میشوند. گلفشانها به عنوان ...
بیشتر
گلفشان یک پدیده طبیعی و دیدنی است که معمولاً به‌صورت یک عارضه گنبدیشکل و در برخی مواقع به‌صورت حوضچه‌ای یافت می‌شود. گلفشانها مخلوطی از آب، گل و گاز هستند. این لندفرمها در بیشتر نقاط دنیا به‌ویژه در کمربند آلپ و هیمالیا و در ایران بیشتر در جلگه‌های ساحلی دریای خزر و دریای عمان دیده میشوند. گلفشانها به عنوان شاخص میدان‌های گازی و نفتی شناخته شده‌اند و از آنها برای پیش‌بینی وجود میدان‌های نفتی و گازی در اعماق زمین استفاده می‌شود. گلفشان ناپگ به عنوان بزرگترین و پویاترین گلفشان ایران در سواحل شمالی دریای عمان، قرار دارد و بر جاذبههای طبیعی سواحل جنوبی کشورمان افزوده است. این گلفشان تپهای مخروطی به ارتفاع 39 متر از سطح زمین و چندین دهانه فعال و غیر فعال در حال فعالیت دارد. خروج و فوران گل با دبی متفاوت معمولاً میان 3 تا 5 دقیقه به‌صورت متناوب تکرار شده و از بخش باختری مخروط که دیواره آن فرو ریخته است؛ به سوی زمینهای پیرامون جریان می‌یابد. در این پژوهش از گلفشان مورد مطالعه یک نمونه رسوب برداشت و پس از آماده‌سازی و تهیه پودر، نمونه توسط دستگاه ICP-OES تجزیه شیمیایی شد. همچنین اندازه ذرات رسوب نیز تعیین و داده‌ها در نرمافزار SPSS پردازش شد. بررسی رسوبات بیرون آمده از گلفشان نشان می‌دهد که ذرات تشکیلدهنده آن در ابعاد رس و سیلت هستند. عنصر آلومینیم دارای میانگین 89/8 درصد و آهن دارای میانگین 4/4 درصد است. فراوانی این دو عنصر به دلیل غنی بودن رسوبات گلفشان از رسهاست. روند تکاملی گلفشان ناپگ در سه مرحله مختلف انفجاری (Explosive) خروج سریع با دبی زیاد (Effusive) و خروج آرام و تدریجی مواد با گرانروی بالا (Extrusive) مورد بررسی قرار گرفت.
مهسا عبداعتدال؛ ظاهر حسین شمالی؛ محمدرضا قیطانچی
چکیده
منطقه مکران حاصل فرورانش پوسته اقیانوسی صفحه عربستان به زیر صفحه اوراسیاست که در حاشیه جنوب خاوری ایران و جنوب پاکستان جای گرفته است. از دید رفتار لرزه‌ای قطعه‌بندی مشخصی میان بخش‌های خاوری و باختری این پهنه فرورانش وجود دارد. در بخش باختری مکران هیچ زمین‌لرزه بزرگی تا کنون ثبت نشده است. در حالی که بخش خاوری زمین‌لرزه‌های بزرگ ...
بیشتر
منطقه مکران حاصل فرورانش پوسته اقیانوسی صفحه عربستان به زیر صفحه اوراسیاست که در حاشیه جنوب خاوری ایران و جنوب پاکستان جای گرفته است. از دید رفتار لرزه‌ای قطعه‌بندی مشخصی میان بخش‌های خاوری و باختری این پهنه فرورانش وجود دارد. در بخش باختری مکران هیچ زمین‌لرزه بزرگی تا کنون ثبت نشده است. در حالی که بخش خاوری زمین‌لرزه‌های بزرگ و متوسط بسیاری را تجربه کرده است. از دیگر تفاوتهای آشکاری که میان بخش باختری و خاوری مکران دیده می‌شود دور افت بیشتر آتشفشانهای کواترنری از پیشکمان خود در بخش خاوری نسبت به بخش باختری است. درک رفتارهای غیر عادی این زون فرورانش همواره از چالشهای بزرگ در لرزهزمینساخت این منطقه بوده است. در این پژوهش سعی می‌شود که با استفاده از روش نوفه لرزه‌ای محیطی، تصاویر دقیقتری از ساختار سرعتی پوسته و گوشته بالایی در پهنه فرورانش مکران به دست آید. برای این منظور، مجموعه بزرگی از داده‌ها در راستای تعیین تصاویر توموگرافی در این منطقه فراهم شده است. توابع گرین فواصل میان ایستگاهی امواج لاو با استفاده از داده‌های نوفه ثبت شده استخراج شده و با استفاده از آن منحنیهای پاشش سرعت گروه امواج لاو برای انجام فرایند توموگرافی دو بعدی به دست آمده است.
محمد آفرین؛ محمد بومری؛ اسداله محبوبی؛ محمد نبی گرگیج؛ محمدعلی حمزه
چکیده
در این مطالعه، نهشته‌های گلسنگی و ماسه‌سنگی سواحل خاوری چابهار مورد بررسی رسوب‌شناسی و ژئوشیمی قرار گرفته است. بر این اساس 50 نمونه گلسنگ و ماسه‌سنگ از 5 برش تیس، رمین، لیپار، گورانکش و خور‌گریندر برداشت و مورد تجزیه دانه‌بندی و تجزیه شیمیایی به روش‌های XRF و ICP-AES قرار گرفت. جورشدگی و کج‌شدگی مثبت نمونه‌ها (فراوانی ذرات ...
بیشتر
در این مطالعه، نهشته‌های گلسنگی و ماسه‌سنگی سواحل خاوری چابهار مورد بررسی رسوب‌شناسی و ژئوشیمی قرار گرفته است. بر این اساس 50 نمونه گلسنگ و ماسه‌سنگ از 5 برش تیس، رمین، لیپار، گورانکش و خور‌گریندر برداشت و مورد تجزیه دانه‌بندی و تجزیه شیمیایی به روش‌های XRF و ICP-AES قرار گرفت. جورشدگی و کج‌شدگی مثبت نمونه‌ها (فراوانی ذرات دانه‌ریز) بیانگر رسوب‌گذاری آنها در محیطی آرام و کم انرژی است. تجزیه و تحلیل ژئوشیمیایی عناصر اصلی 10 نمونه از گلسنگ‌ها و ماسه‌سنگ‌های سواحل خاوری چابهار به سن میوسن پسین- پلیستوسن واقع شده در پهنه مکران و رسم داده‌ها روی نمودارهای تقسیم‌بندی سنگ‌های آواری ترکیب ماسه‌سنگ‌ها را وکی وگلسنگ‌ها را شیل نشان می‌دهد. افزون بر این، تعیین اثر هوازدگی در ناحیه منشأ با استفاده از اندیس‌های دگرسانی شیمیایی (CIA) و هوازدگی شیمیایی (CWI) میزان هوازدگی این نهشته‌ها را در منطقه منشأ متوسط معرفی می‌کند. اندیس تنوع ترکیبی (ICV) نیز در رسوبات مورد مطالعه، بهطور میانگین 57/1 و نشان‌دهنده این است که رسوبات دارای بلوغ شیمیایی متوسط هستند و از رسوبات چرخه اول رسوبی نتیجه شده‌اند. الگوی پراکندگی عناصر خاکی کمیاب در نمودارهای عنکبوتی نشان از غنی‌شدگی این سنگ‌ها از عناصر خاکی کمیاب سبک (LRRE) نسبت به عناصر خاکی کمیاب سنگین (HRRE) دارد. بالا بودن نسبت‌های LILE/HFSE و LRRE/HRRE در نمونه‌ها و شباهت ترکیب شیمیایی آنها با سنگ‌های مناطق فرورانش نشان می‌دهد که سیلیسی- آواری‌های سواحل چابهار در منطقه فرورانش تشکیل شده‌اند. استفاده از نمودارهای متمایز کننده محیط زمین‌ساختی همراه با الگوی نمودارهای چندمتغیره نیز نشان‌دهنده این است که سنگ‌های مورد مطالعه در حاشیه فعال قاره (ACM) ایجاد شده‌اند.
علیرضا شاکر اردکانی؛ سارا درگاهی؛ حامد امیرپور
چکیده
توده‌های دیوریتی- کوارتزدیوریتی با سن پس از ائوسن زیرین، در باختر منشور افزایشی مکران و گودال جازموریان و خاور گسل جیرفت، بخشی از نفوذیهای موجود در مجموعه گنج است که خود یکی از مجموعه‌های کمربند افیولیتی جازموریان یا مکران داخلی است. توده‌های دیوریتی- کوارتزدیوریتی درون واحد رسوبی ائوسن زیرین- میانی بیدک نفوذ کرده‌اند. این توده‌ها ...
بیشتر
توده‌های دیوریتی- کوارتزدیوریتی با سن پس از ائوسن زیرین، در باختر منشور افزایشی مکران و گودال جازموریان و خاور گسل جیرفت، بخشی از نفوذیهای موجود در مجموعه گنج است که خود یکی از مجموعه‌های کمربند افیولیتی جازموریان یا مکران داخلی است. توده‌های دیوریتی- کوارتزدیوریتی درون واحد رسوبی ائوسن زیرین- میانی بیدک نفوذ کرده‌اند. این توده‌ها دارای هوازدگی کروی و فرسایش پوست پیازی هستند. حضور فلدسپار، بیوتیت و کانی‌های ثانویه (مانند کانی‌های رسی، بیوتیت ثانویه و اکسیدهای آهن) در ایجاد این اشکال در توده‌های مورد مطالعه نقش به‌سزایی دارند. از دید کانیایی، نفوذی‌ها از پلاژیوکلاز، کلینوپیروکسن، آمفیبول، بیوتیت، کوارتز و کانی‌های کِدِر تشکیل شده‌اند. بر پایه مطالعات شیمی کانی، پلاژیوکلازها ترکیب الیگوکلاز تا لابرادوریت و شواهدی از بافت‌های غیرتعادلی (همچون غربالی و منطقه‌بندی نوسانی) دارند. کلینوپیروکسن‌ها دارای ترکیب اوژیت با طبیعت ماگمایی متعلق به سری تولئیتی هستند که با توجه به رابطه خطی Ti نسبت به AlIV آنها، به نظر می‌رسد در فشار کمتر از 5 کیلوبار و ژرفای کمتر از 15 کیلومتر تشکیل شده باشند. آمفیبول‌ها دارای ترکیب مگنزیوهورنبلند متمایل به اکتینولیت هستند. بر اساس نمودارهای Zr/TiO2 در برابر Nb/Y و SiO2 در برابر Nb/Y، توده‌های نفوذی به‌ترتیب در محدوده‌های دیوریت- کوارتزدیوریت و ساب‌آلکالن جای دارند. همچنین پایین بودن نسبت Nb/Y (16/0- 14/0) نشان‌دهنده طبیعت ساب‌آلکالن (تولئیتی) نمونه‌های یادشده است. توده‌های نفوذی متاآلومینوس و از نوع I هستند که با توجه به میزان عناصر HFS و REE به یک گروه تعلق دارند. نبود بی‌هنجاری مشخص Eu، نشان از تفریق کم‌اهمیت پلاژیوکلاز و یا شرایط اکسیدان ماگمای سازنده آنها دارد. نمودارهای توصیفی عناصر کمیاب به همراه الگوی عناصر خاکی کمیاب بهنجار شده نسبت به کندریت نشان می‌دهد که دیوریت- کوارتزدیوریت‌های قلعه‌گنج در مرحله بلوغ یک محیط پهنه بالای فرورانش تشکیل شده‌اند.
علیرضا شاکر اردکانی؛ محسن آروین؛ رولند اوبرهنسلی
چکیده
توده‌های نفوذی فلسیک پالئوسن زیرین مجموعه گنج، بخشی از کمربند افیولیتی جازموریان یا مکران داخلی، در شمال- شمال خاور قلعه گنج در باختر منشور افزایشی مکران و گودال جازموریان و خاور گسل جیرفت رخنمون یافته‌اند. ترکیب سنگ‌شناختی توده‌های نفوذی فلسیک، کوارتزدیوریت، پلاژیوگرانیت، تونالیت، گرانودیوریت، مونزوگرانیت و آلبیت گرانیت ...
بیشتر
توده‌های نفوذی فلسیک پالئوسن زیرین مجموعه گنج، بخشی از کمربند افیولیتی جازموریان یا مکران داخلی، در شمال- شمال خاور قلعه گنج در باختر منشور افزایشی مکران و گودال جازموریان و خاور گسل جیرفت رخنمون یافته‌اند. ترکیب سنگ‌شناختی توده‌های نفوذی فلسیک، کوارتزدیوریت، پلاژیوگرانیت، تونالیت، گرانودیوریت، مونزوگرانیت و آلبیت گرانیت است. بافت اصلی آنها گرانولار همسان تا ناهمسان‌دانه است که همراه با بافت‌های دیگر مانند میکروگرافیک، گرانوفیری، پویی‌کیلیتیک و منطقه‌بندی است. تجمع کانیایی آنها پلاژیوکلاز، کوارتز، ارتوکلاز، میکروکلین، آمفیبول، بیوتیت و کانی‌های کدر است. پلاژیوکلازهای دارای بافت منطقه‌بندی، از انواع عادی، معکوس و نوسانی بوده و بر پایه مطالعات شیمی کانی دارای ترکیب آلبیت تا آندزین هستند. آمفیبول‌ها از نوع کلسیمی با ترکیب مگنزیوهورنبلند با تمایل به سوی اکتینولیت هستند. بر پایه مطالعات ژئوشیمیایی، توده‌های نفوذی فلسیک مجموعه گنج ترکیب ترونجمیت تا تونالیت دارند و متعلق به سری ماگمایی ساب- آلکالن با طبیعت کالک- آلکالن هستند و ویژگی‌های گرانیت‌های پرآلومینوس را نشان میدهند. در نمودار توصیفی عناصر کمیاب به همراه دیاگرام چند عنصره بهنجارشده بر پایه گرانیت‌های پشته‌های میان اقیانوسی توده‌های نفوذی فلسیک در محدوده گرانیت‌های مرتبط با کمان با تمایلی به سمت محدوده گرانیت‌های پشته‌های میان اقیانوسی قرار می‌گیرند. این ویژگی‌ها همراه با بی‌هنجاری منفی عناصر Nb و Ta به عنوان شاهدی از شکل‌گیری توده‌های نفوذی فلسیک مجموعه گنج در یک محیط پهنه فرافرورانش است.
محمدالیاس مسلم‌پور؛ مرتضی خلعت‌بری جعفری؛ توموآکی موریشیتا؛ مجید قادری
چکیده
توالی گوشته‌ای رخنمون‌یافته در باختر محدوده فنوج- مسکوتان، دربردارنده لرزولیت و هارزبورژیت کلینوپیروکسن‌دار با بافت پورفیروکلاستیک، لرزولیت ریزبلور با کانی‌های نوظهور، عدسی‌های پراکنده کرومیتیت و نفوذیهای گابرویی قطع‌کننده است. بررسی‌های سنگ‌نگاری و داده‌های مایکروپروب، شواهدی از فعل و انفعالات پریدوتیت/مذاب، فرایندهای ...
بیشتر
توالی گوشته‌ای رخنمون‌یافته در باختر محدوده فنوج- مسکوتان، دربردارنده لرزولیت و هارزبورژیت کلینوپیروکسن‌دار با بافت پورفیروکلاستیک، لرزولیت ریزبلور با کانی‌های نوظهور، عدسی‌های پراکنده کرومیتیت و نفوذیهای گابرویی قطع‌کننده است. بررسی‌های سنگ‌نگاری و داده‌های مایکروپروب، شواهدی از فعل و انفعالات پریدوتیت/مذاب، فرایندهای پس از ذوب و فعل و انفعالات ساب‌سالیدوس را نشان میدهند که با ظهور دو نسل پیروکسن- الیوین دگرشکل و اولیه و پیروکسن- الیوین- آمفیبول نوظهور و ریزبلور تجلی یافته است. کانی‌های نسل دوم به‌صورت میانبار، بینابینی و ریزبلور تشکیل شده‌اند. این دو نسل از کانی‌ها، ویژگی‌های ژئوشیمیایی کاملاً متمایز دارند، به‌گونه‌ای‌که کانی‌های نسل اول، قابل مقایسه با پریدوتیت‌های پشته‌های میان‌اقیانوسی و کانی‌های نسل دوم، ویژگی‌هایی متمایل به محیط‌های فرافرورانش را نشان میدهند. بنابراین ترکیب شیمیایی کانی‌های نسل‌های مختلف، نشان از سنگ‌زایی متفاوت سنگ‌های اولترامافیک کمپلکس افیولیتی فنوج- مسکوتان دارد. تفسیر داده‌های شیمیایی از سنگ کل نشان می‌دهد که این سنگ‌ها منبع گوشته‌ای از نوع مورب تهی‌شده دارند که 5 تا 15 درصد ذوب بخشی را تحمل کرده‌اند. بررسی الگوهای عناصر خاکی کمیاب بهنجارشده با مقادیر کندریت و مقایسه آنها با الگوهای گوشته‌ای از نوع مورب تهی‌شده (DMM)، نشانگر غنی‌شدگی LREE و HREE نسبت به MREE و ارائه الگوهای U شکل است، بنابراین پریدوتیت‌های کمپلکس افیولیتی فنوج- مسکوتان، تحول چندمرحله‌ای را تجربه کرده‌اند و ویژگی‌هایی از محیط آبیسال تا پهنه فرافرورانش نشان میدهند. می‌توان گفت که گذر از محیط آبیسال به‌سمت فرافرورانش متأثر از سیال‌های برخاسته از صفحه فرورونده بوده است.
