زمین شناسی محیط زیست و مهندسی
سیل 6 مرداد 1401 امامزاده داوود؛ درس هایی برای شناخت خطر سیل در شمال گستره تهران

راضیه لک؛ علی محمدی؛ جواد درویشی خاتونی؛ الناز آقاعلی

مقالات آماده انتشار، اصلاح شده برای چاپ، انتشار آنلاین از تاریخ 26 اسفند 1402

https://doi.org/10.22071/gsj.2024.370503.2038

چکیده
  بارش های شدید در زمان های غیرمتعارف، همواره یکی از عوامل مهم ایجاد خسارات فراوان در مناطق کوهستانی است. در بسیاری موارد بی توجهی به وضعیت زمین ریخت شناسی و حریم رودخانه، تعرض و ساخت و ساز در مسیر و حریم قانونی رود و همینطور تغییر اقلیم و تغییر الگوی بارش ها بویژه در شرایط النینیو، سبب بروز مخاطرات محیطی از جمله سیل می گردد. در این پژوهش ...  بیشتر

سنگ شناسی
محیط زمین‌ساختی و پتروژنز سنگ‌های آذرین منطقه تشویر، کوه‌های طارم، شمال باختر ایران

رضا جمال امیدی؛ سعید حکیمی آسیابر؛ شهروز حق نظر؛ منصور وثوقی عابدینی

دوره 32، شماره 2 ، تیر 1401، ، صفحه 105-120

https://doi.org/10.22071/gsj.2022.305126.1936

چکیده
  کوه‌های طارم در منتهی‌الیه جنوب باختر رشته‌کوه البرز با جهت تقریبی شمال‌باختری-جنوب‌خاوری قراردارند. منطقه تشویر قسمتی از حاشیه شمالی کوه‌های طارم و در 90 کیلومتری شمال خاور زنجان می‌باشد. بیشتر سنگ‌های آذرین این محدوده شامل بازالت، بازالت آندزیتی و میان‌لایه‌هایی از توف است. غنی‌شدگی عناصر LIL همراه با بی‌هنجاری مثبت Ce, P و ...  بیشتر

چینه شناسی و فسیل شناسی
اثر فسیل سیرکول‌ایکنوس و سایر اثر فسیل های پاره سازند پنجم سازند میلا در برش تویه-دروار، البرز خاوری

نصرالله عباسی؛ رضا اهری پور

دوره 31، شماره 4 ، دی 1400، ، صفحه 1-12

https://doi.org/10.22071/gsj.2021.285607.1903

چکیده
  سازند میلا در برش منطقه تویه-دروار در باختر دامغان از پنج پاره سازند تشکیل شده است. پاره سازند پنجم شامل توالی شیل های آهکی، سنگ آهک و شیل های سبز زیتونی است. اثر فسیل های یافت شده در این پاره سازند شامل Cruziana problematica، Gordia isp، Helminthopsis abeli، Helminthopsis tenuis، Palaeophycus striatus، Planolites beverleyensis، Psammichnites gigas، Scolicia strozzii، Treptichnus pedum و Circulichnis montanus است. اثرفسیل ...  بیشتر

چینه شناسی و فسیل شناسی
اولین گزارش از فرامینیفرهای بنتیک ژوراسیک میانی و پسین البرز شرقی (برش غزنوی و کپه‌داغ (برش چمن‎بید)

طیبه سربندی فراهانی؛ مهدی یزدی؛ محمودرضا مجیدی فرد

دوره 29، شماره 115 ، خرداد 1399، ، صفحه 301-312

https://doi.org/10.22071/gsj.2019.121419.1427

چکیده
  پژوهش حاضر به مطالعه سیستماتیک و معرفی فرامینیفرای کف‌زی سازند چمن‌بید در برش الگو و سازند فرسیان در برش غزنوی می‌پردازد. سازند چمن‌بید در برش الگو شامل تناوبی از مارن، سنگ آهک و سنگ آهک مارنی حاوی فرامینیفر و آمونیت به سن ؟باتونین- تیتونین پسین می‌باشد. برش غزنوی در حدفاصل شاهرود- آزادشهر رخنمون داشته و شامل مارن‌های نرم فسیل‌دار، ...  بیشتر

زمین ساخت
دگرشکلی های ساختاری گستره معدن دونا

سعید حکیمی آسیابر

دوره 28، شماره 110 ، اسفند 1397، ، صفحه 235-246

https://doi.org/10.22071/gsj.2017.78835.1052

چکیده
  چکیده محدوده معدن دونا قسمتی از پهنه زمین‌شناسی البرزمرکزی است. تاقدیس دونا قسمتی از یک ساختار فراجسته تکتونیکی است که در حدفاصل گسل‌‌های رانده کندوان و آزادکوه جای گرفته است. در این تحقیق سه گروه از گسل‌‌های اصلی شناسایی شده‌اند. گروه اول این گسل‌‌ها هم‌راستای محور چین‌های مهم و دارای راستای خاوری- باختری و شیب حدود 50-40 درجه ...  بیشتر

منشأ و جایگاه تکتونوماگمایی فعالیت آتشفشانی کواترنری دره الموت

بهناز حسینی؛ مریم محمدی سیانی؛ احمدرضا احمدی

دوره 27، شماره 106 ، اسفند 1396، ، صفحه 57-66

https://doi.org/10.22071/gsj.2018.58321

چکیده
  فعالیت آتشفشانی کواترنر در دره الموت در سه مرحله انجام پذیرفته است که گدازه‌های آن روی رسوبات سرخ نئوژن گسترده شده است. این سنگ‌های آتشفشانی با ترکیب حدواسط و با میزان SiO2 48/55 تا 88/61 درصد از نوع هورنبلند تراکی‌آندزیت هستند. نمودار عناصر خاکی کمیاب این سنگ‌ها دارای شیب تند در بخش LREE و MREE [(N(La/Ho)] در حدود 85 و شیب به نسبت کم در بخش HREE  [N(Ho/Lu)] ...  بیشتر

محیط رسوبی و چینه‎نگاری سکانسی نهشته‌های سازند جیرود در برش ده صوفیان

مجید خزایی؛ محبوبه حسینی برزی؛ عباس صادقی؛ حسین مصدق

دوره 26، شماره 102 ، اسفند 1395، ، صفحه 101-116

https://doi.org/10.22071/gsj.2017.44130

چکیده
  سازند جیرود به سن دونین پسین در برش ده‎صوفیان در شمال خاور شهمیرزاد (البرز مرکزی) از نهشته‌های تخریبی و کربناته تشکیل شده است. مرز زیرین آن با نهشته‌های تخریبی ریزدانه سازند میلا ناپیوسته همشیب و فرسایشی و مرز بالایی آن با سازند مبارک همشیب و پیوسته است. رخساره‌های تخریبی سازند جیرود در این برش شامل رخساره‌های کنگلومرایی، ماسه‌سنگی ...  بیشتر

ماکروفسیل‎های گیاهی سازند کلاریز معدن یورت شرقی، آزادشهر و تطابق آن با دیگر افق‎های گیاهی ایران و جهان

فاطمه واعظ جوادی

دوره 25، شماره 99 ، خرداد 1395، ، صفحه 95-110

https://doi.org/10.22071/gsj.2016.40794

چکیده
  معدن زغال‌سنگ یورت شرقی در جنوب خاور آزادشهر در استان گلستان قرار دارد. این معدن دربردارنده یک افق گیاهی شامل 19 گونه ماکروفسیل گیاهی متعلق به 13 جنس از راسته اکوئی‌ستال‌ها، فیلیکال‌ها، بنتیتال‌ها، سیکادال‌ها، گینکگوآل‌ها و کنیفرآل‌هاست. با توجه به گونه‌های شاخصی همچون Pterophyllum bavieri، Pterophyllum nathorsti و Baiera muensteriana سن تریاس بالایی ...  بیشتر

ویژگی‌های هندسی و سازوکار جوان گسل شمال قزوین: بر پایه بررسی‌های ریخت‌زمین‌ساختی

بابک طاهرخانی؛ حمید نظری؛ محسن پورکرمانی؛ مهران آرین

دوره 24، 95- زمین ساخت ، خرداد 1394، ، صفحه 29-38

https://doi.org/10.22071/gsj.2015.41781

چکیده
  گسل شمال قزوین با روند خاوری- باختری از 11 کیلومتری شمال قزوین می‌گذرد و در راستای آن سازند ائوسن کرج بر روی نهشته‌های آبرفتی هزاردره (A) و سازند آبرفتی (B) رانده شده است. زمین‌لرزه تاریخی 1119 میلادی با بزرگای نسبی 5/6 منسوب به جنبش این گسل دانسته شده است. گسل شمال قزوین از دیدگاه لرزه‌زمین‌ساختی فعال بوده و از این رو می‌تواند یک عامل تهدید ...  بیشتر

مطالعه ساختار پوسته بخش خاوری البرز با استفاده از فازهای تبدیل‌یافته P

نرگس افسری؛ فتانه تقی‌زاده فرهمند؛ محمدرضا قاسمی

دوره 24، 95- زمین ساخت ، خرداد 1394، ، صفحه 49-56

https://doi.org/10.22071/gsj.2015.41849

چکیده
  رشته‌کوه‌های البرز بخشی از کوهزاد آلپ- هیمالیا است که در جنوب دریای کاسپین و شمال ایران مرکزی قرارگرفته است. دگرریختی پوسته در این کوهستان حاصل کوتاه‌شدگی بین شمال ایران مرکزی و صفحه سخت کاسپین جنوبی است. به منظور بررسی ساختار پوسته در بخش خاوری رشته‌کوه البرز، از داده‌های مربوط به بازه زمانی سال‌های 2004 تا 2010 میلادی که در شبکه‌های ...  بیشتر

ویژگی‌های مغناطیسی ماسه‌سنگ‌های گروه شمشک، در پاسخ به کاربرد روش‌های زمین‌مغناطیس

زهیدا حمیدی بهشتی؛ حبیب علیمحمدیان؛ مرتضی طالبیان؛ علیرضا شهیدی؛ محمدرضا قاسمی

دوره 24، 95- چینه‌شناسی و رسوب‌شناسی ، خرداد 1394، ، صفحه 153-164

https://doi.org/10.22071/gsj.2015.42306

چکیده
  دانش زمین‌مغناطیس یکی از پرکاربرد‌ترین شاخه‌های دانش ژئوفیزیک به شمار می‌رود. این دانش امروزه گستره وسیعی از کاربرد‌ها،  همانند مطالعات فابریک مغناطیسی، دیرینه‌مغناطیس و مغناطیس محیطی را در برمی‌گیرد که هر کدام از این روش‌های مغناطیسی، مناسب لیتولوژی‌های خاصی است. ماسه‌سنگ‌های گروه شمشک در خلال دو رویداد مهم زمین‌ساختی ...  بیشتر

نشانه‌‌‌های زمین‌ریختی زمین‌ساخت فعال حوضه زهکشی چالوس در البرز، شمال ایران

معصومه حاج‌منوچهری؛ مهران آرین؛ منوچهر قرشی؛ علی سلگی؛ علی سربی

دوره 24، 95- زمین ساخت ، خرداد 1394، ، صفحه 273-280

https://doi.org/10.22071/gsj.2015.42072

چکیده
  شاخص زمین‌ریخت‌شناسی زمین‌ساخت فعال، ابزار مفیدی برای بررسی تأثیر فعالیت زمین‌ساخت در یک ناحیه است. محاسبه این شاخص به‌وسیله نرم‌افزار‌های Arc GIS و سنجش‌از‌ دور (به عنوان ابزار شناسایی) در یک منطقه بزرگ برای تشخیص ناهنجاری‌های احتمالی مرتبط با زمین‌ساخت فعال سودمند است. این روش به‌ویژه در مناطقی که کار مطالعاتی کمی روی فعالیت ...  بیشتر

جایگاه زمین‌ساختی ـ ماگمایی بازالت‌های بالشی کرتاسه در دامنه شمالی البرز در خاور گیلان (شمال ایران): بخشی از مجموعه افیولیتی یا کافت درون قاره‌ای؟

شهروز حق نظر؛ سارا ملکوتیان؛ خلیل الهیاری

دوره 24، 94- سنگ و کانی ، اسفند 1393، ، صفحه 171-182

https://doi.org/10.22071/gsj.2015.42908

چکیده
  بازالت‌های بالشی به سن کرتاسه در دامنه شمالی البرز در خاور گیلان (شمال ایران) برونزد دارند. این گدازه‌ها دارای ترکیب عمده اولیوین بازالت هستند. از نظر ژئوشیمیایی این بازالت‌ها جزو سری انتقالی یا کمی آلکالن بوده و بی‌هنجاری‌های منفی  Ba, Zr, Nb-Taو بی‌هنجاری‌های مثبت Pb , K و نسبت‌های پایین Ce/Pb و Nb/U و نسبت‌های بالای Ba/Zr , Th/Nb از شاخصه‌های ...  بیشتر

شواهد وارونگی بردار لغزش در گسل کوشک نصرت، شمال ساوه

کیوان اورنگ؛ محمد محجل؛ غلامرضا تاج‌بخش

دوره 24، 94- زمین ساخت ، اسفند 1393، ، صفحه 315-328

https://doi.org/10.22071/gsj.2015.43429

چکیده
  تحلیل حرکتی سامانه گسلی کوشک نصرت در ناحیه شمال ساوه نشان می‌دهد که سازوکار این گسل (با راستای WNW-ESE)، در زمانی پس از میوسن زیرین، از راستالغز- مورب‌لغز معکوس راست‌بر به مورب‌لغز معکوس چپ‌بر (در برخی پهنه‌ها تا راستالغز چپ‌بر) تغییر کرده است. شواهد ساختاری بازمانده از حرکت راست‌بر گسل عبارتند از: 1) حوضه کششی کوشک نصرت که در نتیجه ...  بیشتر

چینه‌نگاری سکانسی بخش‏های 1 تا 3 سازند میلا در خاور البرز مرکزی

هادی امین‏ رسولی؛ یعقوب لاسمی؛ شرمین ظاهری

دوره 23، شماره 91 ، خرداد 1393، ، صفحه 25-38

https://doi.org/10.22071/gsj.2014.43751

چکیده
  پیشروی دریای کامبرین میانی- اردوویسین آغازین به ساختن توالی پیشرونده سازند میلا (بخش‏های 1 تا 3) در کوه‏های البرز انجامیده است. این توالی با ناپیوستگی همشیب در میان واحد کوارتزیت بالایی سازند لالون و بخش 4 سازند میلا جای دارد. بخش‏های 1 تا 3 از سنگ‏های کربناتی و آواری ساخته شده‏اند و دربردارنده رخساره‏های وابسته به پهنه کشندی ...  بیشتر

زمین‌شناسی و سنگ‌شناسی مجموعه بازالتی سلطان‎میدان در رخنمون‌های شمال و شمال خاور شاهرود، البرز خاوری، شمال ایران

مرتضی درخشی؛ حبیب‌الله قاسمی؛ طاهره سهامی

دوره 23، شماره 91 ، خرداد 1393، ، صفحه 63-76

https://doi.org/10.22071/gsj.2014.43771

چکیده
  مجموعه بازالتی سلطان‎میدان نمایانگر مهم‌ترین،  ستبر‌ترین و حجیم‌ترین فعالیت ماگمایی پالئوزوییک پیشین ایران است که در پهنه البرز خاوری در شمال و شمال خاور شاهرود رخنمون دارد. این مجموعه، روی سازند قلی به سن  اردوویسین پایانی  و در زیر سازند پادها به سن  دونین پیشین قرار دارد. نشانه‌های میدانی  بیانگر حضور بیش از 50 ...  بیشتر

اثرشناسی سازند جیرود در رخداد انقراض هانگنبرگ (فامنین- تورنزین)، برش زایگون، البرز مرکزی

ئارام بایت گل؛ نصرالله عباسی

دوره 23، شماره 89 ، آذر 1392، ، صفحه 33-48

https://doi.org/10.22071/gsj.2013.44016

چکیده
  در این مقاله بررسی دقیق اثرشناسی (Ichnology) نهشت‌های سازند جیرود به سن دونین پسین در برش شمال روستای زایگون در البرز مرکزی انجام شده است. سازند جیرود در این برش چینه‌شناسی مجموعه گوناگونی از اثر فسیل‌ها دارد که در بردارنده 14 اثرجنس با 23 اثرگونه است. این اثرفسیل‌ها نشان‌دهنده رفتارهای پناهگاهی، تغذیه‌ای، گریزینگ، تعادلی و فراری هستند ...  بیشتر

سازوکار گسل جوان البرز (منطقه شمالی قم)، شاهدی بر انتقال وارون‌شدگی گسل‌های پهنه البرز مرکزی-باختری به گسل‌های هم‌راستای آنها در جنوب این پهنه

رامین الیاس زاده؛ محمد محجل؛ بهزاد فراهانی؛ سیده راضیه جعفری

دوره 21، شماره 83 ، خرداد 1391، ، صفحه 13-22

https://doi.org/10.22071/gsj.2012.54511

چکیده
  گسل البرز در منطقه شمال قم،  راستای شمال باختری- جنوب خاوری دارد. مطالعه ساختاری، دو نوع سازوکار را برای گسل البرز نشان می‌دهد. تحلیل نوع جابه‌جایی بر اساس خش خط‌های موجود دارای ریک میانگین (º 53-º 45)  بر روی صفحه گسلی جوان در پهنه گسلی البرز، نشان می‌دهد که گسل البرز با هندسه N135/75SW سازوکار جوان معکوس با مؤلفه برشی چپ‌بر دارد ...  بیشتر

تحلیل رخساره و تفسیر محیطی اثرفسیل های پلانولیتس و پالئوفیکوس از رسوبات پالئوزوییک ایران میانی

ئارام بایت گل؛ نصرالله عباسی؛ اسداله محبوبی؛ رضا موسوی حرمی؛ هادی امین رسولی

دوره 21، شماره 83 ، خرداد 1391، ، صفحه 185-196

https://doi.org/10.22071/gsj.2012.54543

چکیده
  در این مطالعه بخش شیلی سازند لالون، بخش پنج سازند میلا و سازندهای شیرگشت و جیرود در زیر پهنه‌های ایران مرکزی و البرز از پهنه ایران میانی، برای تفکیک دو اثرجنس پالئوفیکوس و پلانولیتس بررسی شدند. هر کدام از این واحدها، حاوی مجموعه اثر فسیل­های متنوعی است که دو اثرجنس پالئوفیکوس و پلانولیتس از فراوان‌ترین آنهاست. در مطالعه حاضر، ضمن ...  بیشتر

بررسی ویژگی های ماده آلی و مدل سازی حرارتی شیل سیاه قاعده ای گروه شمشک (تریاس بالایی- ژوراسیک میانی) در برش طزره، البرز خاوری، شمال ایران

علی شکاری‌فرد؛ فرانسوا بودن؛ کاظم سیدامامی؛ یوهان اشنیدر؛ حسین رحیم‌پوربناب

دوره 21، شماره 83 ، خرداد 1391، ، صفحه 219-228

https://doi.org/10.22071/gsj.2012.54549

چکیده
  ویژگی­های ژئوشیمی (پیرولیز راک- اوال و تجزیه عنصری کروژن)، پالینوفاسیس و سنگ‌نگاری آلی (با استفاده از میکروسکوپ نور عبوری، بازتابی و فرابنفش) شیل سیاه قاعده­ای گروه شمشک (تریاس بالایی- ژوراسیک میانی) در برش طزره (البرز خاوری) بررسی شده است. شیل سیاه قاعده­ای غنی از ماده آلی بی‌شکل به‌همراه مقدار کمتری ذرات پراکنده ویترینیت است ...  بیشتر

بررسی زمین‌ساخت جنبا در منطقه البرز با استفاده از مشاهدات شبکه دائمیGPS

فاطمه خرمی؛ خالد حسامی؛ حمیدرضا نانکلی؛ فرخ توکلی

دوره 21، شماره 82 ، اسفند 1390، ، صفحه 223-230

https://doi.org/10.22071/gsj.2011.54507

چکیده
  در این مقاله با استفاده از اندازه‌‌گیری‌های شبکه دائمی GPSایران، سینماتیک کنونی شمال ایران (بخش شمالی ایران مرکزی و پهنه البرز) در بازه زمانی 2009-2005 مورد مطالعه قرار می‌گیرد و چگونگی دگرشکلی این منطقه با استفاده از میدان سرعت و آهنگ کرنش ژئودتیک بررسی خواهد شد. میدان سرعت حاصل از توزیع کنونی ایستگاه‌های دائمی GPS نشان می‌دهد در البرز ...  بیشتر

فرگشت ساختاری البرز در میان زیستی و نوزیستی

علیرضا شهیدی؛ اریک باریر؛ ماری فرانسوا برونت؛ عبداله سعیدی

دوره 21، شماره 81 ، آذر 1390، ، صفحه 201-216

https://doi.org/10.22071/gsj.2011.54384

چکیده
  رخداد سیمیرین در شمال ایران حاصل برخورد قاره‌ای است که با ناپیوستگی‌های  ناحیه‌ای و تغییرات شدید در رسوبگذاری همراهی می‌شود. بررسی‌های تنش دیرینه در گستره البرز نشان می‌دهد از نورین تا باژوسین میانی (گروه شمشک)، کشش در راستای 030 درجه توسط گسل‌های عادی همزمان با نهشت صورت گرفته است. نویسندگان  این مقاله زمین‌ساخت کششی را همزمان ...  بیشتر

زیست‌چینه‌نگاری نهشته‌های سیستم کربنیفر در منطقه کیاسر بر پایه حضور عناصر کنودونتی و معرفی 7 زیست‌زون مطابق با استانداردهای جهانی

عباس فلاح؛ بهاءالدین حمدی؛ حسین مصدق

دوره 20، شماره 78 ، اسفند 1389، ، صفحه 117-122

https://doi.org/10.22071/gsj.2010.54621

چکیده
  برش مورد بررسی (کیاسر) در منطقه کیاسر، 75 کیلومتری جنوب خاوری ساری و در البرز مرکزی واقع است .نهشته‌های کربنیفر (سازند مبارک) 385 متر ستبرا داشته و شامل سنگ‌آهک‌های نازک لایه در قاعده و سنگ‌های آهکی با ستبرای مختلف (به طور عمده متوسط لایه) با میان لایه‌های شیلی در بخش‌های بالاتر است. مرز بین نهشته‌های متعلق به دونین و نهشته‌های متعلق ...  بیشتر

سنگ‌شناسی و محیط رسوبی سازند کهر در نواحی فیروزآباد و شاهین‌دژ (البرز مرکزی و باختری)

فریبرز قریب؛ یعقوب لاسمی؛ محمد هاشم امامی

دوره 20، شماره 77 ، آذر 1389، ، صفحه 109-114

https://doi.org/10.22071/gsj.2010.55348

چکیده
  رخساره‌های آواری سازند کهر در برش‌های مورد مطالعه مربوط به محیط‌های رودخانه‌ای، دلتایی و ساحلی و رخساره‌های کربناتی، وابسته به محیط دریایی کم ژرفا شناسایی شده‌اند. تغییرات عمودی سازند کهر در هر دو برش مورد مطالعه نشان‌دهنده یک چرخه بزرگ به سوی بالا پیشرونده است. سنگ‌نگاری سنگ‌های آذرین نیم ژرف - ژرف نواحی مورد بررسی، آنها را ...  بیشتر

ویژگی‌های هندسی و سازو کار جوان گسل طالقان :بر پایه بررسی‌های ریخت‌زمین‌ساختی

حمید نظری؛ ژان فرانسوا ریتز

دوره 18، شماره 71 ، خرداد 1388، ، صفحه 173-177

https://doi.org/10.22071/gsj.2010.57011

چکیده
  گسل طالقان در کرانه جنوبی دره طالقان در فاصله 50 کیلومتری از تهران بزرگ قرار دارد. از این گسل به‌طور معمول به‌عنوان یک گسل فشارشی با شیب به‌سوی جنوب یاد می‌شود. گسل طالقان یکی از بزرگ‌ترین عوامل تهدید لرزه‌ای برای شهرهای گستره تهران و کرج با جمعیتی نزدیک به12 میلیون نفر است که می‌تواند عامل بسیاری از زمین‌لرزه‌های کهن و ویرانگر ...  بیشتر