سنگ شناسی
عبدالحمید انصاری
چکیده
باتولیت چهارگنبد در سیرجان و در بخش جنوبخاوری پهنه ماگمایی ارومیه-دختر واقع شده است. این توده نفوذی با ترکیب اسیدی تا کمی حد واسط به داخل واحدهای آتشفشانی ائوسن تزریق شده است. گرچه بیشتر حجم ترکیبات سنگی، گرانودیوریت و مونزوگرانیت میباشد، با این حال، ترکیبات دیگر سنگی نیز شامل کوارتزدیوریت، تونالیت و سینوگرانیت موجود بوده ...
بیشتر
باتولیت چهارگنبد در سیرجان و در بخش جنوبخاوری پهنه ماگمایی ارومیه-دختر واقع شده است. این توده نفوذی با ترکیب اسیدی تا کمی حد واسط به داخل واحدهای آتشفشانی ائوسن تزریق شده است. گرچه بیشتر حجم ترکیبات سنگی، گرانودیوریت و مونزوگرانیت میباشد، با این حال، ترکیبات دیگر سنگی نیز شامل کوارتزدیوریت، تونالیت و سینوگرانیت موجود بوده و مرز تبدیل سنگها به یکدیگر تدریجی میباشد. ترکیب عمده سنگ میزبان گرانودیوریت و مونزوگرانیت است. این توده حاوی انکلاوهای میکروگرانولار مافیک متعدد با ترکیب دیوریت و مونزودیوریت میباشد. همچنین دایکهای میکروگرانولار، توده مافیک را قطع کردهاند. انکلاوها عموما تماس ناگهانی با سنگهای میزبان دارند و از مجموعه کانیهای آذرین تشکیل شدهاند. وجود شواهد صحرایی مانند انکلاوهای میکروگرانولار مافیک با اشکال کروی تا بیضی، زنگولهای و میلهای، وجود دایکهای مافیک سین پلوتونیک و همچنین شواهد بافتی نشاندهنده عدم تعادل از قبیل حضور پلاژیوکلازهایی با منطقهبندی ترکیبی و سطوح تحلیلی مکرر و کوارتزهای اوسلی در انکلاوها، نشانه تغییرات شیمیایی و یا حرارتی مذاب در حین رشد بلور و شاهدی برای رخداد اختلاط ماگمایی هستند. انکلاوهای موجود در داخل توده گرانیتوییدی منطقه، در بیشتر عناصراصلی همچون Al2O3،CaO ،MgO ، Fe2O3، TiO2، P2O5 مقادیر بالاتری نسبت به سنگ میزبان نشان میدهند. از دید عناصر نادر خاکی (REE)، سنگهای گرانیتویید میزبان و انکلاوهای همراه، الگوهای REE نسبتاً تفریق یافته با الگوهای LREE شیبدار و MREE و HREE تخت به نمایش میگذارند. همچنین در الگوهای REE سنگهای مورد مطالعه، بیهنجاری منفی خفیفی در Eu مشاهده میشود که گویای دخالت پلاژیوکلاز در تشکیل و تحول سنگهای منطقه و یا تبلور آنها در شرایط فوگاسیته کم اکسیژن است. بر اساس نمودارهای تعیین محیط زمینساختی-ماگمایی، کلیه نمونههای مورد مطالعه از منطقه چهار گنبد، در محدوده کمانهای قوسی ناشی از فرورانش قرار میگیرند و ویژگی محیطهای حاشیه فعال قارهای را نشان میدهند.
آزاده بهاروندی؛ سیدسعید محمدی؛ ملیحه نخعی
چکیده
در منطقه بشگز در 50 کیلومتری شمال باختر سربیشه و در حاشیه خاوری بلوک لوت، واحدهای گدازهای ترشیری با ترکیب آندزیت بازالتی، آندزیت و داسیت رخنمون دارند. بافت چیره این سنگها، پورفیری با زمینه میکرولیتی- شیشهای، گلومروپورفیری و حفرهای است. کانیهای اصلی در گدازههای ...
بیشتر
در منطقه بشگز در 50 کیلومتری شمال باختر سربیشه و در حاشیه خاوری بلوک لوت، واحدهای گدازهای ترشیری با ترکیب آندزیت بازالتی، آندزیت و داسیت رخنمون دارند. بافت چیره این سنگها، پورفیری با زمینه میکرولیتی- شیشهای، گلومروپورفیری و حفرهای است. کانیهای اصلی در گدازههای آندزیتی شامل پلاژیوکلاز، پیروکسن، آمفیبول، بیوتیت و در داسیتها شامل پلاژیوکلاز، کواتز، آمفیبول و بیوتیت هستند. بررسیهای ژئوشیمیایی نشان میدهد که این سنگها، ماهیت کالکآلکالن پتاسیم متوسط تا بالا دارند. غنیشدگی Sr، Zr، Cs، Th، K، تهیشدگی Nb، Ti، P، Ba و غنیشدگی LREE نسبت به HREE در نمونههای بررسی شده، بیانگر شکلگیری آنها در محیط وابسته به فرورانش و حاشیه فعال قارهای است. بر پایه نمودار نسبتهای عناصر کمیاب، سنگهای آتشفشانی منطقه بشگز در گستره کمانهای آتشفشانی جوان یا مراحل آغازین فرورانش واقع شدهاند. میزان Mg# در سنگهای آتشفشانی منطقه بشگز بهطور میانگین حدود 48 است که بیانگر نقش اجزای گوشتهای در تشکیل آنهاست. نسبت پایین Sm/Yb (کمتر از 5/2) در گدازههای بررسی شده، بیانگر نبود گارنت در منشأ است. نسبت پایین Zr/Ba (میانگین34/0) و نسبت La/Nb بالا (19/3-22/2) در گدازههای منطقه مورد مطالعه، نشاندهنده خاستگاه گوشته سنگکرهای است. نمودارهای نسبت MREE/HREE، نشان از این دارد که گدازههای منطقه بشگز در قلمرو رخساره اسپینل لرزولیت فلوگوپیتدار جای میگیرند. نسبت پایین Ba/Rb (20<) و نسبت بالای Rb/Sr (1/0>)، حضور فلوگوپیت را در منشأ تایید میکند. الگوی یکنواخت عناصر خاکی کمیاب و مقادیر متوسط LaN/LuN (14-8) در سنگهای حدواسط و اسیدی بشگز، بیانگر ارتباط ژنتیکی آنهاست.
سید ضیا حسینی؛ محسن آروین
چکیده
فعالیت آتشفشانی نئوژن تلقربان-چاهبرشک (شمال شهربابک) بهصورت جریان وگنبد گدازهای داسیتی و آندزیتی رخنمون دارد و از دید سنگنگاری شامل درشتبلورهای پلاژیوکلاز، هورنبلند و گاه بیوتیت و کوارتز در قالب بافت پورفیری و هیالوپلیتیک است. اپاسیته شدن هورنبلند و بیوتیت به همراه منطقهبندی و بافت غربالی در درشتبلورهای پلاژیوکلازها ...
بیشتر
فعالیت آتشفشانی نئوژن تلقربان-چاهبرشک (شمال شهربابک) بهصورت جریان وگنبد گدازهای داسیتی و آندزیتی رخنمون دارد و از دید سنگنگاری شامل درشتبلورهای پلاژیوکلاز، هورنبلند و گاه بیوتیت و کوارتز در قالب بافت پورفیری و هیالوپلیتیک است. اپاسیته شدن هورنبلند و بیوتیت به همراه منطقهبندی و بافت غربالی در درشتبلورهای پلاژیوکلازها از نشانههای شرایط نبود تعادل ماگمایی در هنگام سرد شدن به شمار میروند. دادههای ژئوشیمیایی و نمودارهای سنگشناختی ماهیت ماگمایی کالکآلکالن با پتاسیم متوسط آنها را نشان میدهد. غنیشدگی از عناصرLILE و تهیشدگی از عناصر با شدت یونی بالا HFSE (مانند Ta، Nb و Ti) اشاره به ارتباط فعالیتهای آتشفشانی نئوژن تلقربان- چاهبرشک با محیط فرورانش دارد. همچنین مقادیر Al2O3>16، Sr/Y>80 و الگوی عناصر کمیاب بهنجار شده با کندریت، همانندی زیاد آنها را با آداکیتها نمایان میکند. ویژگیهای ژئوشیمیایی متمایز مانند Rb/Sr80، Yb18 و Y
محمود صادقیان؛ سکینه شکاری
چکیده
توده گرانیتوییدی درّهباغ در شمال باختر الیگودرز از دو بخش مافیک و فلسیک تشکیل شده است. این بخشها به ترتیب دارای ترکیب سنگشناسی دیوریت تا کوارتزدیوریت و گرانودیوریت تا لوکوگرانیت هستند. آشکارترین ویژگیهای بخش فلسیک توده نفوذی درهّباغ عبارتند از حضور گسترده آنکلاوهای متاپلیتی آندالوزیتدار، سورمیکاسه، سیلیسی (کوارتزی ...
بیشتر
توده گرانیتوییدی درّهباغ در شمال باختر الیگودرز از دو بخش مافیک و فلسیک تشکیل شده است. این بخشها به ترتیب دارای ترکیب سنگشناسی دیوریت تا کوارتزدیوریت و گرانودیوریت تا لوکوگرانیت هستند. آشکارترین ویژگیهای بخش فلسیک توده نفوذی درهّباغ عبارتند از حضور گسترده آنکلاوهای متاپلیتی آندالوزیتدار، سورمیکاسه، سیلیسی (کوارتزی به ارث رسیده از رگههای کوارتزی با ماهیت دگرگونی)، متاپسامیتی و همچنین زینوکریستهای آندالوزیت در سراسر بخش فلسیک. سنگهای فلسیک دارای ماهیت پرآلومین و کالکوآلکالن هستند و در گروه گرانیتوییدهای نوع S (پالینژنتیک) و کمان حاشیه قاره (CAG) قرار میگیرند. سنگهای مافیک دارای ماهیت متاآلومین و کالکآلکالن هستند و در گروه گرانیتوییدهای نوع I و کمان حاشیه قاره (CAG) جای میگیرند. بر پایه مشاهدات صحرایی، شواهد سنگنگاری، ویژگیهای ژئوشیمیایی و تفسیر رویدادهای صورت گرفته، در اثر نفوذ ماگماهای بازیک- حدواسط در مجموعه متاپلیتی- متاگریوکی تریاس پایانی- ژوراسیک آغازین، دما بالا رفته و دگرگونی مجاورتی بزرگ مقیاسی که تا حد تشکیل سیلیمانیتهورنفلس پیش رفته، صورت گرفته است. گذر دما از نقطه ذوب متاپلیتها- متاگریوکها، مذابهایی با ترکیب مناسب برای ساخت تودههای گرانیتوییدی نوع S فراهم کرده است. ماگمای تولید شده به ترازهای بالاتر پوسته رفته و در آن جای گرفته است. جایگیری آن با دگرگونی مجاورتی کم وسعتی در حد کردیریت- هورنفلس همراه بوده است.
مهراج آقازاده؛ زهرا بدرزاده
چکیده
در شمال باختر ایران انواع لامپروفیرهای غنی از آمفیبول و غنی از بیوتیت بیشتر به صورت دایک رخنمون دارند و نهشتههای پیش از پلیوسن را قطع میکنند. لامپروفیرهای مورد مطالعه در مناطق ارسباران، شبهجزیره اسلامی و رشته ارتفاعات میشو رخنمون دارند. بر پایه مطالعات کانیشناسی و بلورشیمی لامپروفیرهای غنی از آمفیبول دارای کانیشناسی ...
بیشتر
در شمال باختر ایران انواع لامپروفیرهای غنی از آمفیبول و غنی از بیوتیت بیشتر به صورت دایک رخنمون دارند و نهشتههای پیش از پلیوسن را قطع میکنند. لامپروفیرهای مورد مطالعه در مناطق ارسباران، شبهجزیره اسلامی و رشته ارتفاعات میشو رخنمون دارند. بر پایه مطالعات کانیشناسی و بلورشیمی لامپروفیرهای غنی از آمفیبول دارای کانیشناسی عمده آمفیبول نوع کرسوتیتی، کلینوپیروکسن نوع دیوپسید در یک زمینهای از بلورهای فلدسپار و شیشه قرار دارند. این نوع لامپروفیرها گاه دارای بلورهای الیوین و بیوتیت هستند. لامپروفیرهای غنی از میکا دارای کانیهای میکا با ترکیب فلوگوپیت و کلینوپیروکسن دیوپسیدی در یک زمینه شیشهای هستند. بر پایه مجموعه کانیایی، شیمی کانیها و همچنین ویژگیهای ژئوشیمیایی لامپروفیرهای غنی از آمفیبول از نوع آلکالن و ترکیب کامپتونیتی- سانائیتی و میکا لامپروفیرها از نوع کالکآلکالن و ترکیب مینت را دارند. لامپروفیرهای آلکالن ویژگیهای ماگماهای نوع OIB را نشان میدهند درحالی که لامپروفیرهای کالکآلکالن ویژگیهای ماگماهای محیطهای فرورانشی را دارند. لامپروفیرهای آمفیبولدار سرخه ویژگیهای حدواسط بین دو گروه آلکالن و کالکآلکالن را دارند. با توجه به ویژگیهای ژئوشیمیایی هر دو نوع لامپروفیرهای آلکالن و کالکآلکالن از گوشته نوع اسپینل گارنت لرزولیت حاوی کانیهای آبدار منشأ گرفتهاند. ماگمای لامپروفیرهای کالکآلکالن از گوشته لیتوسفری متاسوماتیسم شده توسط عوامل فرورانش و غنی از فلوگوپیت و لامپروفیرهای آلکالن از گوشته لیتوسفری متاسوماتیسم شده توسط گوشته ژرف و غنی از آمفیبول نشأت گرفتهاند و در پتروژنز لامپروفیرهای آمفیبولدار سرخه هر دو نوع گوشته دخالت داشته است. لامپروفیرهای آلکالن و کالکآلکالن مورد مطالعه در یک محیط پس از برخورد جایگزین شدهاند.
قاسم نباتیان؛ مجید قادری
چکیده
کانسارهای اکسید آهن- آپاتیت، از ذخایر مهم عناصر خاکی کمیاب بهشمار میروند. کانیزایی عناصر خاکی کمیاب در ناحیه زنجان، همراه با کانسارهای مگنتیت- آپاتیت سرخهدیزج، علیآباد، مروارید، ذاکر، اسکند و گلستانآباد دیده میشود. این ناحیه از دید ساختاری در پهنه البرز باختری- آذربایجان و زیرپهنه طارم قرار دارد. بیشتر سنگهای ناحیه، ...
بیشتر
کانسارهای اکسید آهن- آپاتیت، از ذخایر مهم عناصر خاکی کمیاب بهشمار میروند. کانیزایی عناصر خاکی کمیاب در ناحیه زنجان، همراه با کانسارهای مگنتیت- آپاتیت سرخهدیزج، علیآباد، مروارید، ذاکر، اسکند و گلستانآباد دیده میشود. این ناحیه از دید ساختاری در پهنه البرز باختری- آذربایجان و زیرپهنه طارم قرار دارد. بیشتر سنگهای ناحیه، مربوط به واحدهای گدازهای ائوسن و شامل الیوینبازالت، تراکیآندزیت، آندزیت و به مقدار فراوان سنگهای آذرآواری بهویژه توف است که در طی ائوسن بالایی توسط تودههای نفوذی با ترکیب میکروکوارتزدیوریت پورفیری و کوارتزمونزونیت تا کوارتزمونزودیوریت قطع شدهاند. کانیزایی مگنتیت- آپاتیت ناحیه زنجان در ارتباط با سنگهای نفوذی با ترکیب کوارتزمونزونیت تا کوارتزمونزودیوریت است و بیشتر به شکل رگهای و داربستی (رگه- رگچههای نامنظم مگنتیت- آپاتیت) دیده میشود. در همه کانسارهای مگنتیت- آپاتیت ناحیه، بلورهای آپاتیت همراه با مگنتیت است و اندازه آنها در برخی موارد به بیش از 20 سانتیمتر میرسد. مونازیت مهمترین کانی عناصر خاکی کمیاب در این ذخایر است که بهصورت میانبار(انکلوزیون) در آپاتیت تمرکز پیدا کرده است. محتوای مجموعREE در کانی آپاتیت این کانسارها 4/0 تا 6/1 درصد است. مطالعات انجامشده، بیانگر غنیشدگی این کانسارها از عناصر خاکی کمیاب سبک (LREE) نسبت به عناصر خاکی کمیاب سنگین (HREE) است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان میدهد کانیسازی مگنتیت- آپاتیت در ناحیه زنجان از ماگمای کوارتزمونزونیتی با ترکیب کالکآلکالن که در موقعیت زمینساختی کمانهای ماگمایی قرار دارد، تشکیل شده است. با توجه به بررسیهای انجامشده در ناحیه زنجان، کانسارهای مگنتیت- آپاتیت این ناحیه در گروه پتانسیلهای مهم تمرکز REE در ایران بهشمار میآیند.