سنگ شناسی
نرگس شیردشت زاده؛ قدرت ترابی
چکیده
در این پژوهش گروهی از لرزولیتهای گوشتهای افیولیت عشین بررسی شدهاند که شواهد رویداد دگرگونی-زمینساختی هنگام بالاآمدگی (exhumation) و فرارانش روی پوستة قارهای پس از بستهشدن اقیانوس نئوتتیس در آنها دیده میشود. برپایة سنگنگاری، ارتوپیروکسن، کلینوپیروکسن، الیوین و کرماسپینل از کانیهای سازندة اولیة این سنگها هستند. برپایة ...
بیشتر
در این پژوهش گروهی از لرزولیتهای گوشتهای افیولیت عشین بررسی شدهاند که شواهد رویداد دگرگونی-زمینساختی هنگام بالاآمدگی (exhumation) و فرارانش روی پوستة قارهای پس از بستهشدن اقیانوس نئوتتیس در آنها دیده میشود. برپایة سنگنگاری، ارتوپیروکسن، کلینوپیروکسن، الیوین و کرماسپینل از کانیهای سازندة اولیة این سنگها هستند. برپایة کانیشناسی و زمیندمافشارسنجی، این لرزولیتهای چهارفازی در گوشتة سنگکُرهای (در فشار ~6/21 -6/8 کیلوبار) و در پی واکنشهای مذاب/سنگدیواره (در دمای 1012-1183 درجةسانتیگراد) پدید آمدهاند.پس از تشکیل، این سنگها در راستای پهنة گسلی این منطقه روی پوستةقارهای جایگیری و فرارانش کرده و دگرریخت شدهاند. نخستین رویداد دگرریختی انعطافپذیر و در بخشهای ژرفتر سنگکره موجب میلونیتیشدن دمابالای این سنگها (دمای بیشتر از 600 -800~ درجةسانتیگراد) شده است. ویژگیهای کانیشناسی نشاندهندة کاهش فشار در این مرحله و واکنش سابسولیدوس پیروکسنها و اسپینلها با هم و پیدایش الیوین و پلاژیوکلاز بهجای آنهاست. ازاینرو، دادههای سنگنگاری و دمافشارسنجی نشاندهندة رخسارة لرزولیتهای گوشتهای اسپینلدار تا پلاژیوکلازدار برای این سنگها هستند. سرانجام، درپی فرایند بالاآمدن و بیرونآمدن، این سنگها تا اندازهای دچار خردشدگی و دگرریختی شکنا و کاتاکلاستیک در دمای کمتر از 600 ~ درجة سانتیگراد و فشار و ژرفای کمتر شدهاند. در پی فرایندهای دگرسانی، بیشتر پلاژیوکلازها با کانیهای پرهنیت، پومپلهایت، کلریت، هیدروگروسولر و زنوتلیت جایگزین شدهاند.
نرگس شیردشتزاده؛ قدرت ترابی؛ رامین صمدی؛ توماس مایسل؛ سید ندیم حسینبخاری
چکیده
در منطقه درهده (در خاور افیولیت ملانژ نایین) پیکریتها درون زمینهای از پریدوتیتهای گوشته دیده میشوند. بر پایه مطالعات سنگنگاری و شیمی کانیها، این پیکریتها شامل الیوین (کریزولیت)، کلینوپیروکسن (دیوپسید) و ارتوپیروکسن (انستاتیت) با بافت کومولایی و درصد بسیار کمی (کمتر از 10 درصد حجمی) پلاژیوکلاز و کروماسپینل بهعنوان ...
بیشتر
در منطقه درهده (در خاور افیولیت ملانژ نایین) پیکریتها درون زمینهای از پریدوتیتهای گوشته دیده میشوند. بر پایه مطالعات سنگنگاری و شیمی کانیها، این پیکریتها شامل الیوین (کریزولیت)، کلینوپیروکسن (دیوپسید) و ارتوپیروکسن (انستاتیت) با بافت کومولایی و درصد بسیار کمی (کمتر از 10 درصد حجمی) پلاژیوکلاز و کروماسپینل بهعنوان کانیهای فرعی هستند. کاربرد روشهای زمین دمافشارسنجی کلینوپیروکسن نشاندهنده دمای تعادلی نزدیک به 1040 تا 1205 درجه سانتیگراد و فشار 6/8 کیلوبار برای تبلور کلینوپیروکسن درون مذاب است. تشکیل کانیهای آمفیبول و تالک و نیز نتایج دمافشارسنجی آمفیبول (در حدود 675 تا 700 درجه سانتیگراد و 8/4 تا 5/6 کیلوبار) نشان میدهد که این سنگها پس از تشکیل، همانند پریدوتیتهای گوشتهای میزبانشان، در ژوراسیک درجاتی از دگرگونی ناحیهای در حد رخساره آمفیبولیت را تحمل کردهاند. شیمی سنگ کل و ترکیب کروماسپینل نیز مؤید رخداد درجات بالای ذوببخشی گوشته و واکنشهای پیشرونده مذاب بالاآمده/سنگ دیواره در یک محیط فرافرورانش (سوپراسابداکشن) هستند که در آن، مذاب تولییتی تشکیل شده است. در هنگام تشکیل چنین مذاب بالاآمدهای، طی ریزش بلورهای الیوین، پیروکسنها و کمی پلاژیوکلاز اینترکومولوس از مذاب اولیه، پیکریتها با بافت کومولایی درون پریدوتیتهای گوشته تشکیل شدهاند.
مجتبی مهدینیا؛ سید رضا موسوی حرمی؛ داود جهانی
چکیده
هدف از این مطالعه بررسی مشخصات سنگنگاری و تفسیر محیط رسوبی سازند فراقان (پرمین زیرین) با استفاده از روش آزمایشگاهی در یکچاه از چاههای میدان گلشن است. میدان گازی گلشن در حدود 180 کیلومتری جنوب خاوری بوشهر،بین پارس جنوبی وپارس شمالی ومیدان فردوسی قرار دارد. در این تحقیق با استفاده از 130 مقطع نازک از خردههای حفاری و تحلیل رخسارههای ...
بیشتر
هدف از این مطالعه بررسی مشخصات سنگنگاری و تفسیر محیط رسوبی سازند فراقان (پرمین زیرین) با استفاده از روش آزمایشگاهی در یکچاه از چاههای میدان گلشن است. میدان گازی گلشن در حدود 180 کیلومتری جنوب خاوری بوشهر،بین پارس جنوبی وپارس شمالی ومیدان فردوسی قرار دارد. در این تحقیق با استفاده از 130 مقطع نازک از خردههای حفاری و تحلیل رخسارههای سنگی، 8 سنگرخساره، 3 ریزرخساره و 2 رخساره هیبرید در چاه مورد مطالعه شناسایی شد. بلوغ ترکیبی بسیار خوب و بلوغ بافتی نسبتاً خوب ماسهسنگهای سازند فراقان، به همراه شواهدی مانند شکستگی دانههای گردشده کوارتز دلالت بر ساحلی تا دریاییبودن ماسهسنگهای سازند فراقان دارد. این سنگرخسارهها و ریزرخسارهها، نشانگر نهشتهشدن این رسوبات در زیرمحیطهای یک محیط ساحلی تا دریایی کمژرفا هستند. رخسارههای شناساییشده در زیر محیطهای خلیجهای دهانهای،سبخا، بخش پیشانی ساحل، جلوی ساحل و دور از ساحل نهشته شدهاند.
فریبرز قریب؛ یعقوب لاسمی؛ محمد هاشم امامی
چکیده
رخسارههای آواری سازند کهر در برشهای مورد مطالعه مربوط به محیطهای رودخانهای، دلتایی و ساحلی و رخسارههای کربناتی، وابسته به محیط دریایی کم ژرفا شناسایی شدهاند. تغییرات عمودی سازند کهر در هر دو برش مورد مطالعه نشاندهنده یک چرخه بزرگ به سوی بالا پیشرونده است. سنگنگاری سنگهای آذرین نیم ژرف - ژرف نواحی مورد بررسی، آنها را ...
بیشتر
رخسارههای آواری سازند کهر در برشهای مورد مطالعه مربوط به محیطهای رودخانهای، دلتایی و ساحلی و رخسارههای کربناتی، وابسته به محیط دریایی کم ژرفا شناسایی شدهاند. تغییرات عمودی سازند کهر در هر دو برش مورد مطالعه نشاندهنده یک چرخه بزرگ به سوی بالا پیشرونده است. سنگنگاری سنگهای آذرین نیم ژرف - ژرف نواحی مورد بررسی، آنها را در حد مونزوگابرو- دیوریت وگاه سینیت با گرایش قلیایی نشان داده است. بررسی رخسارهها و سنگنگاری سنگهای آذرین یاد شده نشان میدهند که حوضه رسوبی سازند کهر یک کافت درون قارهای بوده است .
نواب خدائی؛ محمد حسین آدابی؛ سید علی معلمی؛ مهران مرادپور
چکیده
سازند کنگان با ستبرای 115 متر شامل یک توالی کربناتی- تبخیری است که بهعنوان بخشی از بزرگترین مخزن کربناتی در میدان پارس جنوبی در خلیج فارس بهشمار میرود. بررسی سنگنگاری دولومیتهای سازند کنگان منجر به شناسایی 5 نوع دولومیت شامل دولومیکرایت، دولومیکرواسپار، دولواسپار، سیمان دولومیتی و دولومیت زین اسبی شده است. همچنین مطالعات ...
بیشتر
سازند کنگان با ستبرای 115 متر شامل یک توالی کربناتی- تبخیری است که بهعنوان بخشی از بزرگترین مخزن کربناتی در میدان پارس جنوبی در خلیج فارس بهشمار میرود. بررسی سنگنگاری دولومیتهای سازند کنگان منجر به شناسایی 5 نوع دولومیت شامل دولومیکرایت، دولومیکرواسپار، دولواسپار، سیمان دولومیتی و دولومیت زین اسبی شده است. همچنین مطالعات عنصری دولومیکرایتها و دولومیکرواسپارها نشاندهنده افزایش نسبی مقادیر استرانسیم و سدیم و کاهش نسبی مقادیر آهن و منگنز در نمونههای دولومیکرایتی نسبت به نمونههای دولومیکرواسپارایتی است. یادآوری میشود که روند ایزوتوپی اکسیژن- کربن در این دولومیتها نشاندهنده تأثیر اندک دیاژنز جوی (در دولومیتهای نوع اول، دوم و سوم) و دیاژنز تدفینی (در دولومیتهای نوع چهارم و پنجم) است. یادآوری این نکته ضروری است که اگرچه دولومیکرایتها در محیط سبخایی تشکیل شدهاند، دیاژنز جوی اندکی را تحمل کردهاند. همچنین منشأ منیزیم برای دولومیکرایتها، منیزیم آب دریا و یا آبهای میاندانهای در حال تعادل با آب دریا و برای دولومیتهای دانه درشتتر در سازند کنگان احتمالاً آبهای محبوس میاندانهای و یا شورابههای حوضهای است. دمای تهنشستی کربناتهای سازند کنگان با استفاده از سنگینترین ایزوتوپ اکسیژن در نمونههای دولومیکرایتی، 5/44 درجه سانتیگراد محاسبه شده است.
فرحناز کریم زاده؛ محمد حسین آدابی
چکیده
توالیهای رسوبی آواری و کربناتی سازندهای سرخ شیل و شتری به ترتیب به سن تریاس پیشین و میانی و با مجموع ستبرای 870 متر در ناحیه بهاباد، شهرستان بافق در ایران مرکزی به صورت همشیب و تدریجی بر روی یکدیگر قرار دارند. توالی سنگهای شیلی، سیلتستونی و ماسهسنگی سرخ شیل به تدریج به رخساره آهکهای دولومیتی شده مربوط به پهنه کشندی ...
بیشتر
توالیهای رسوبی آواری و کربناتی سازندهای سرخ شیل و شتری به ترتیب به سن تریاس پیشین و میانی و با مجموع ستبرای 870 متر در ناحیه بهاباد، شهرستان بافق در ایران مرکزی به صورت همشیب و تدریجی بر روی یکدیگر قرار دارند. توالی سنگهای شیلی، سیلتستونی و ماسهسنگی سرخ شیل به تدریج به رخساره آهکهای دولومیتی شده مربوط به پهنه کشندی سازند شــتری ختم میشوند. توالی ستبر لایه تا تودهای سنگهای به طور عمده دولومیتی سازند شتری نیز به صورت تدریجی توسط آهکهای نازک تا ستبر لایه به نام عضو آهک اسپهک پوشیده شدهاند. در مطالعات سنگشناسی چهار نوع مختلف دولومیت (از نظر شکل و اندازه بلورها، پراکندگی اندازه بلورها در متن سنگ و اشکال مرزهای بلوری) تشخیص داده شده است. دولومیت نوع یک، در شرایط دمای سطحی و در مراحل اولیه رسوبگذاری تشکیل شده و دولومیت دیاژنتیــکی اولیه بهشمار میآید. سایر دولومیتها به ترتیب درشت شدن اندازه بلور آنها، در محیـطهای کمژرفا تا ژرف تدفینی تشکیل شدهاند. تغییر ترکیب سیالهای دولومیت ساز در طی مراحــل گوناگون دیاژنز (اولیه تا تأخیری) سبب چنین تنوعی درتشکیل دولومیتهای این سازند شده است. بر اساس مطالعات زمینشیمیایی (تجزیههای عنصریFe , Na , Sr , Mg ,Ca و Mnو ایزوتوپی ) و) تشکیل این دولومیتها به طور عمده در محیط کاهیده و طی افزایش تدریجی دما در مراحل مختلف تدفین رخ داده است. منبع اصلی تأمین یون منیزیم در مورد دولومیتهای بسیار دانه ریز اولیه آب دریا و در مورد سایر انواع دولومیتها دیاژنز کانیهای رسی لایههای زیرین (سازند سرخ شیل) و شورابهای حوضهای پیشنهاد میشود. نتایج مطالعات XRD وXRF بر روی کانیهای رسی کلریتی و مونت موریلونیتی سازند سرخ شیل حاکی از کاهش به ترتیب 36 و 84 درصدی محتوای MgO در مقایسه با کانیهای رسی استاندارد مشابه است. این کاهش نشانه دیاژنز کانیهای رسی موجود در شیلها و خروج منیزیم در نتیجه فشردگی لایههای بالایی است که تأمینکننده بخشی از Mg برای دولومیتی شدن کربناتها بوده است. با اندازهگیری مقدار کربن آلی در دولومیتها و آهکها مشخص شد که تمرکز این ماده در دولومیتها چندین برابر آهکها میباشد. این مطلب گویای مستعدتر بودن آهکهای غنی از مواد آلی برای فرایند دولومیتی شدن است. در این سازند ساختارهای زیستی چون استروماتولیتها در به دام انداختن مواد آلی نقش مهمی داشتهاند. دمای تشکیل دولومیتهای اولیه (Early diagenetic) سازند شتری حدود 39 درجه سانتیگراد و دولومیتهای ثانویه (Late diagenetic) 179 درجه سانتیگراد محاسبه شده است.
حسن محسنی؛ سعید خدابخش؛ امیر حسین صدر؛ فرهاد آلیانی
چکیده
سنگ نوشته بیستون در کناره شمالی جاده کرمانشاه به همدان و در فاصله 40 کیلومتری شهرکرمانشاه بر روی صخرههای آهکی کنار جاده نقش بسته است. انحلال سطح سنگنوشته سبب تخریب بخشی از این میراث بینظیرشده است. سن سنگهای مورد مطالعه در محدوده کتیبه یاد شده کرتاسه زیرین است و در پیرامون شبکه گستردهای از راندگیها بویژه در ...
بیشتر
سنگ نوشته بیستون در کناره شمالی جاده کرمانشاه به همدان و در فاصله 40 کیلومتری شهرکرمانشاه بر روی صخرههای آهکی کنار جاده نقش بسته است. انحلال سطح سنگنوشته سبب تخریب بخشی از این میراث بینظیرشده است. سن سنگهای مورد مطالعه در محدوده کتیبه یاد شده کرتاسه زیرین است و در پیرامون شبکه گستردهای از راندگیها بویژه در شمال- شمال باختری قرار گرفتهاند که از جمله آنها میتوان به راندگی پراوکه از روستای نژیواران تا حوالی کرمانشاه ادامه دارد و شبکه راندگیهای بین روستای نادرآباد تا اشرف آباد اشاره کرد. بدین خاطر، آهکهای منطقه به شدت تکتونیزه هستند. شبکه درزهها در این منطقه به شعاع یک کیلومتر به مرکزیت سنگنوشته اندازهگیری و تحلیل شدند. دو دسته درزه اصلی در این منطقه توسعه یافته و باعث تشدید انحلال آهکها در ناحیه بیستون شده است. لایه در بردارنده سنگنوشته متشکل از میکرایت فسیلدار (مادستون تا وکستون) با قطعات زیستآواری از جنس جلبکهای آهکی با ترکیب اولیه آراگونیتی بوده است و مقداری روزنداران و پلت نیز در بین آنها دیده میشود. به علت توسعه درزهها و وجود اجزای ناپایدار آراگونیتی، این آهکها در محیط دیاژنزی جوی متحمل انحلال شده و تشدید روند انحلال منجر به کارستی شدن آهکها شده است. تخلخل قالبی، حفرهای، کانالی، و غاری ازجمله شواهد تأیید کننده روند گسترش انحلال در منطقه است. مشاهده حفرههای انحلالی به ابعاد چند میلیمتر تا دهها سانتیمتردرسطح زمین گویای این موضوع است. توسعه درزهها به همراه شیب لایهبندی سبب هدایت سیالهای جوی به سوی سطح (دیواره) سنگ نوشته شده است. در نتیجه در محلهای ریزش آب، چندین حفره در سطح سنگنوشته ایجاد شده و باعث آسیب فراوان آن میشود. با توجه به جهت شیب لایهبندی و گسترش شبکه کارستی در آهکهای ناپایدار از لحاظ سنگشناسی، تنها راه حل ممکن دور نمودن سیالهای نفوذی خورنده از سطح سنگنوشته و انحراف مسیر تخلیه طبیعی آنهاست.