شهمیر اقتصادی؛ مهدی شوکتی آمقانی
چکیده
ساختار کنونی زمین‌ساختی و لرزه‌خیزی بالای منطقه مکران متأثر از فرورانش رو به شمال صفحه اقیانوسی نوتتیس به زیر صفحه اوراسیاست. بر طبق شواهد علمی و تاریخی، گسل مکران دارای پتانسیل بسیار بالای لرزه‌خیزی و مستعد ایجاد سونامی ناشی از آن در سواحل جنوب خاوری کشورمان است. توپوگرافی، گرانی هوای آزاد و گرانی بوگه در این منطقه ...
بیشتر
ساختار کنونی زمین‌ساختی و لرزه‌خیزی بالای منطقه مکران متأثر از فرورانش رو به شمال صفحه اقیانوسی نوتتیس به زیر صفحه اوراسیاست. بر طبق شواهد علمی و تاریخی، گسل مکران دارای پتانسیل بسیار بالای لرزه‌خیزی و مستعد ایجاد سونامی ناشی از آن در سواحل جنوب خاوری کشورمان است. توپوگرافی، گرانی هوای آزاد و گرانی بوگه در این منطقه تغییرات برجسته‌ای را نشان می‌دهند که وابسته به تغییرات قابل ملاحظه در ساختارهای ژرف زمین هستند. مقادیر تا حدودی منفی‌تر گرانی هوای آزاد نشان می‌دهد که شیب فرورانش در باختر مکران بیشتر از خاور آن است. بیشتر زمین‌لرزه‌های با بزرگای بیشتر از 6 منطقه مکران در محدوده تغییرات مثبت به منفی گرانی هوای آزاد رخ داده‌اند که می‌توانند تا حدی پیش‌نشانگر زمین‌لرزه‌های با بزرگای بالا باشند. مقدار گرانی بوگه از mGal150 در پوسته اقیانوسی دریای عمان به mGal 90- در پوسته قاره‌ای اوراسیا می‌رسد. ژرفای موهو در دریای عمان 14 کیلومتر است و به مقدار حدود 32 کیلومتر در زیر پوسته قاره‌ای اوراسیا می‌رسد. شیب فرورانش نیز حدود 7/5 درجه است. مطالعه و شبیه‌سازی سیلاب ناشی از سونامی با در نظر گرفتن زمین‌لرزه‌های احتمالی، اهمیت ویژه ای دارد. در این پژوهش، سیلاب سونامی‌های ناشی از زمین‌لرزه‌های احتمالی گسل مکران در سواحل استان سیستان و بلوچستان و در بندر بریس به روش عددی شبیه‌سازی و مطالعه شده است. سناریو‌های در نظر گرفته شده برای این کار، زمین‌لرزه‌ای با بزرگای 8 ، زمینلرزهسال 1945 در پاکستان با بزرگای 5/8 و زمینلرزهفرضی با بزرگای زمینلرزه2010 ژاپن با بزرگای 0/9 بوده‌اند. نتایج به دست آمده نشان می‌دهند که بیشترین مقدار بالا آمدن آب برای منطقه با زمینلرزهبا بزرگای 8 حدود 5/0 متر، برای منطقه بازمینلرزهبا بزرگای 5/8 حدود 4/3 متر و برای منطقه با زمینلرزهبا بزرگای 9 حدود 14 متر است. همچنین بیشترینپهنای منطقه سیلابی حدود 4/1کیلومتر و زمان رسیدن اولین امواج به ساحل حدود 22 دقیقه است. نتایج به دست آمده از این پژوهشمی‌تواند در برنامه‌ریزی برای گسترش منطقه مفید باشد.
محمد حیدرزاده؛ محرم دولتشاهی پیروز؛ ناصر حاجی زاده ذاکر؛ محمد مختاری
چکیده
هدف از انجام این مطالعه، بررسی تاریخچه رخداد سونامی و پتانسیل سونامی‌خیزی سواحل جنوبی ایران در حاشیه اقیانوس هند از طریق ارائه فهرستی از زمین‌لرزه‌های تاریخی رخ داده در این منطقه و نیز مدل‌سازی فازهای تولید و انتشار سونامی در این منطقه است. پس از رخداد سونامی بزرگ 26 دسامبر سال 2004 در سواحل اندونزی که حدود 225000 کشته ...
بیشتر
هدف از انجام این مطالعه، بررسی تاریخچه رخداد سونامی و پتانسیل سونامی‌خیزی سواحل جنوبی ایران در حاشیه اقیانوس هند از طریق ارائه فهرستی از زمین‌لرزه‌های تاریخی رخ داده در این منطقه و نیز مدل‌سازی فازهای تولید و انتشار سونامی در این منطقه است. پس از رخداد سونامی بزرگ 26 دسامبر سال 2004 در سواحل اندونزی که حدود 225000 کشته بر‌جای نهاد، تلاش‌های گسترده‌ای برای ارزیابی خطر سونامی و توسعه سامانه‌های کاهش اثرات زیان بار آن در منطقه اقیانوس هند صورت گرفته و در حال انجام است. اولین اقدام در جهت بررسی خطر سونامی در هر منطقه‌ای، بررسی تاریخچه رخداد سونامی در آن منطقه و ارائه فهرستی از سونامی‌های رخ داده در آن منطقه است. تهیه چنین فهرستی اطلاعات مفیدی در مورد میزان خطر سونامی، دوره بازگشت سونامی و نیز سواحل در معرض خطر در اختیار قرار می دهد. با توجه به این مسئله، در قالب این مطالعه، اولین فهرست سونامی‌های تاریخی رخ داده در منطقه فرورانش مکران تهیه شده است. ناحیه فرورانش مکران در نزدیکی سواحل ایران، عمان، پاکستان و هند واقع شده و رخداد سونامی در این منطقه، کشورهای فوق را می‌تواند متاثر کند. آخرین سونامی بزرگ در منطقه مکران در 28 نوامبرسال 1945 اتفاق افتادکه دست‌کم 4000 کشته در سواحل ایران، پاکستان، هند، و عمان بر‌جای گذاشت. همچنین، در این تحقیق از طریق مدل‌سازی فاز تولید سونامی در اثر رخداد زمین‌لرزه‌های زیر‌دریایی، پتانسیل تولید سونامی در سواحل جنوبی ایران به‌طورکمی برآورد شده است. در این راستا، در قالب این تحقیق برنامه‌ای برای شبیه‌سازی و پیش‌بینی مقدار دگرشکلی بستر اقیانوس در اثر رخداد زمین‌لرزه‌های زیر‌دریایی بر مبنای معادلاتMansinha & Smylie (1971) تهیه شده است. پس از حصول اطمینان از صحت عملکرد برنامه، از آن جهت شبیه‌سازی مقدار دگرشکلی بستر اقیانوس در اثر رخداد زمین‌لرزه‌های زیر‌دریایی در منطقه مکران استفاده شده است. نتایج بیانگر آن است که به‌طور‌کلی خطر سونامی در این منطقه را می‌توان به سه سطح تقسیم کرد که عبارتند از : خطر نسبی خیلی کم برای تولید سونامی (در صورت رخداد زمین‌لرزه‌ای با بزرگای تا 7)، خطر نسبی کم تا متوسط برای تولید سونامی (در صورت رخداد زمین‌لرزه‌ای با بزرگای بین 7 تا 5/7) و خطر نسبی بالا (در صورت رخداد زمین‌لرزه‌ای با بزرگای بیش از 5/7). در بخش دیگری از مقاله، با استفاده از تئوری انتشار امواج بلند، انتشار سونامی در منطقه مکران مدل‌سازی شد. نتایج مدل‌سازی انتشار سونامی نشان می‌دهد که در صورت رخداد سونامی در منطقه مکران، امواج سونامی در عرض 15 تا 20 دقیقه نزدیک‌ترین ساحل را درخواهند نوردید. در پایان مقاله، با توجه به ارزیابی‌های صورت گرفته در مورد خطر سونامی، ضمن تأکید بر لزوم توسعه یک سامانه هشدار سونامی برای سواحل جنوبی ایران، ساختار این سامانه، مؤلفه‌ها و سازوکار آن ارائه شده است.
