زمین شناسی اقتصادی
رئوف امیرخانی؛ محمد ابراهیمی؛ میرعلی‌اصغر مختاری؛ امیر مرتضی عظیم‌زاده
چکیده
منطقه مورد مطالعه که در این نوشتار با عنوان کانهزایی مگنتیت- آپاتیت همیجان معرفی شده، بخشی از بلوک پشت بادام در پهنه ایران مرکزی است و در فاصله حدود 12 کیلومتری جنوب باختر شهر بهاباد جای دارد. رخنمون‌های سنگی این منطقه عبارت از واحدهای آتشفشانی- رسوبی و تودههای نفوذی اسیدی تا بازیک به سن پرکامبرین و کامبرین هستند. کانهزایی ...
بیشتر
منطقه مورد مطالعه که در این نوشتار با عنوان کانهزایی مگنتیت- آپاتیت همیجان معرفی شده، بخشی از بلوک پشت بادام در پهنه ایران مرکزی است و در فاصله حدود 12 کیلومتری جنوب باختر شهر بهاباد جای دارد. رخنمون‌های سنگی این منطقه عبارت از واحدهای آتشفشانی- رسوبی و تودههای نفوذی اسیدی تا بازیک به سن پرکامبرین و کامبرین هستند. کانهزایی مگنتیت- آپاتیت به‌صورت عدسیهایی در مجاورت جنوب باختری روستای همیجان و درون سنگ میزبان توفی حدواسط- اسیدی و دولومیتها رخنمون یافته است. مگنتیت، اولیژیست (هماتیت)، پیریت و کالکوپیریت کانه‌های اصلی تشکیلدهنده کانهزایی آهن منطقه همیجان و آپاتیت، پیروکسن، ترمولیت- اکتینولیت، کلسیت و کوارتز کانی‌های اصلی مواد باطله در این کانهزایی هستند.مطالعات صحرایی و میکروسکوپی نشان از این دارد که ساخت و بافتهای موجود در کانهزایی مگنتیت- آپاتیت منطقه همیجان شامل توده‌ای، برشی، رگه- رگچهای و جانشینی است. نتایج تجزیه نمونهها بیانگر این است که این کانهزایی دارای تمرکز بالایی از عناصر خاکی کمیاب است و عیار مجموع عناصر خاکی کمیاب (∑REE) در بلورهای آپاتیت به 5/2 درصد می‌رسد. مطالعات ژئوشیمیایی نشان میدهد که Fet دارای همبستگی منفی قوی با P2O5، SiO2 و ∑REE و P2O5 دارای همبستگی مثبت قوی با ∑REE است. تجزیه کیفی و بررسی طیفهای تهیه شده به روش SEM -EDS نمونههای آپاتیتدار نشانگر وجود 2 نوع کانی عناصر خاکی کمیاب مونازیت و آلانیت به صورت ادخال در داخل آپاتیت است. همچنین، این مطالعات ماهیت فلوئوردار بودن آپاتیتها را تأیید میکند. مطالعه میانبارهای سیال در بلورهای آپاتیت بیانگر شوری بیشتر سیالها در محدوده 86/7 تا 9/13 درصد وزنی NaCl و بیشترین فراوانی دمای همگن‌شدگی مربوط به محدوده دمایی 240 تا 370 درجه سانتیگراد است. مقایسه الگوی توزیع عناصر خاکی کمیاب در کانهزایی مگنتیت- آپاتیت منطقه همیجان با دیگر کانسارهای اکسیدی آهن- آپاتیت بلوک پشت بادام و کانسارهای آهن تیپ کایرونا، همانندی میان این الگوها را نشان میدهد. به طور کلی، با توجه به شواهد مطالعات صحرایی و ژئوشیمیایی میتوان کانهزایی مگنتیت- آپاتیت منطقه همیجان را در گروه کانسارهای آهن نوع کایرونا رده‌بندی کرد.
فاطمه محمدی؛ محمد ابراهیمی؛ میرعلی‌اصغر مختاری
چکیده
منطقه مورد مطالعه که بخشی از بلوک پشت بادام را در پهنه ایران مرکزی تشکیل میدهد، در فاصله حدود 12 کیلومتری جنوب باختر شهرستان بهاباد قرار گرفته است. سنگ‌های آذرین منطقه از دید ترکیب سنگ‌شناسی، دامنه گسترده‌ای از سنگ‌های بازیک تا اسیدی و انواع نفوذی، نیمه‌ژرف و خروجی را شامل می‌شود. تودههای نفوذی و نیمه‌نفوذی موجود در این منطقه ...
بیشتر
منطقه مورد مطالعه که بخشی از بلوک پشت بادام را در پهنه ایران مرکزی تشکیل میدهد، در فاصله حدود 12 کیلومتری جنوب باختر شهرستان بهاباد قرار گرفته است. سنگ‌های آذرین منطقه از دید ترکیب سنگ‌شناسی، دامنه گسترده‌ای از سنگ‌های بازیک تا اسیدی و انواع نفوذی، نیمه‌ژرف و خروجی را شامل می‌شود. تودههای نفوذی و نیمه‌نفوذی موجود در این منطقه عبارتند از توده بزرگ گرانیتوییدی همیجان، توده کوچک گرانیتوییدی فردوس، تودههای کوچک گابرویی- دیوریتی و گنبد ریولیتی کوه‌سیاه. توده گرانیتوییدی همیجان متشکل از طیف پیوسته‌ای شامل یک توده نفوذی کم‌ژرفا در بخش‌های مرکزی تا گدازه‌ها و توف‌های ریولیتی در بخش‌های حاشیه‌ای است که به سوی بالا توسط بخش کربناتی سری ریزو (دولومیتها) پوشیده می‌شود و دگرگونی حرارتی مشخصی در محل همبری دیده نمی‌شود. توده گرانیتوییدی همیجان دارای بافت پورفیری، پورفیروییدی و گرافیکی متشکل از درشت‌بلور‌های پلاژیوکلاز، فلدسپار قلیایی و کوارتز در زمینه‌ای از کوارتز و فلدسپار قلیایی به نسبت ریز‌بلور است. در گدازه‌های ریولیت حاشیه‌ای بافتهای پورفیری و اسفرولیتی با درشت‌بلور‌های کوارتز و فلدسپار قلیایی دیده می‌شوند. توف‌های ریولیتی بافت پورفیروکلاستیک دارند. گرانیت فردوس با بافتهای هتروگرانولار، گرافیکی و پرتیتی دارای کانی‌های اصلی ارتوز، کوارتز و پلاژیوکلاز است و ریولیت‌های کوه سیاه دارای بافت پورفیری، فلسوفیری و فلسیتی با درشت‌بلور‌های کوچک کوارتز و فلدسپار قلیایی هستند. مطالعات ژئوشیمیایی نشان از این دارد که مجموعه تودههای گرانیتی همیجان، فردوس، ریولیت حاشیه گرانیت همیجان و گنبد ریولیتی کوه سیاه دارای ماهیت کالک‌آلکالن پتاسیم بالا تا شوشونیتی بوده و در گروه گرانیت‌های نوع S پرآلومین با گرایش به سوی I قرار می‌گیرند. در نمودارهای چندعنصری بهنجارشده عناصر کمیاب، همه گروه‌های سنگی یادشده الگوی همانندی دارند که می‌تواند نشانگر ارتباط ژنتیکی آنها باشد. این نمودارها یک الگوی غنی از LILE (مانند Rb، K، Th و Pb) همراه با بی‌هنجاری منفی عناصر HFSE (مانند Nb و Ti) نشان می‌دهند. الگوی عناصر خاکی کمیاب بهنجارشده با کندریت نشانگر یک الگوی به نسبت پرشیب غنی از LREE با نسبت بالای LREE/HREE است. بی‌هنجاری مثبت و منفی عناصر یاد شده در سنگ‌های مورد مطالعه می‌تواند در ارتباط با درجات پایین ذوب بخشی گوشته متاسوماتیسم شده همراه با آلایش ماگمای گوشته‌ای با مواد پوسته‌ای باشد. بهطور کلی، با توجه به اطلاعات به دست آمده از مطالعات صحرایی، سنگ‌شناسی، ژئوشیمی و نمودارهای تمایز محیط‌های زمین‌ساختی گرانیت‌ها، میتوان گفت که گرانیتویید همیجان و سنگ‌های اسیدی وابسته، در یک محیط پس از برخورد در بلوک پشت بادام تشکیل شده‌اند.
