آب شناسی
اصغر اصغری مقدم؛ عطا الله ندیری؛ فریبا صادقی اقدم
چکیده
دشت نقده واقع در قسمت جنوب‌غربی دریاچه ارومیه دارای منابع آبی مناسب می‌باشد. طی سالیان اخیر، توسعه کشاورزی و افزایش واحدهای صنعتی همراه با دفع نامناسب فاضلاب‌های شهری، صنعتی و کشاورزی به رودخانه گدار، احتمال آلودگی آب زیرزمینی را افزایش می‌دهد. به منظور پایش منابع آب زیرزمینی این دشت درتیرماه سال آبی 96-1395، تعداد 33 نمونه آب از چاه‌های ...
بیشتر
دشت نقده واقع در قسمت جنوب‌غربی دریاچه ارومیه دارای منابع آبی مناسب می‌باشد. طی سالیان اخیر، توسعه کشاورزی و افزایش واحدهای صنعتی همراه با دفع نامناسب فاضلاب‌های شهری، صنعتی و کشاورزی به رودخانه گدار، احتمال آلودگی آب زیرزمینی را افزایش می‌دهد. به منظور پایش منابع آب زیرزمینی این دشت درتیرماه سال آبی 96-1395، تعداد 33 نمونه آب از چاه‌های بهره‌برداری جمع‌آوری گردید و پارامترهای هیدروشیمیایی و غلظت عناصر اصلی، فرعی و فلزات سنگین (Fe، Mn، Zn، Al، As و Cr) آنها اندازه‌گیری شد. به منظور شناسایی منشأ فلزات سنگین و منابع آلودگی زمین‌زاد و انسان‌زاد مرتبط با آنها، از دیاگرام‌های هیدروشیمیایی، آنالیزهای آماری، نقشه‌های توزیع مکانی و تفاسیر زمین‌شناسی استفاده گردید. نتایج نشانگر بالا بودن مقادیر برخی پارامترها همچون EC، و فلزات سنگین Fe، Mn وAl نمونه‌های آب زیرزمینی از مقدار استاندارد بین‌المللی (WHO) است. شاخص آلودگی فلزات سنگین (HPI) به منظور شناخت کیفیت کلی منابع آب زیرزمینی، بر پایه غلظت 6 فلز سنگین مورد استفاده قرار گرفت. نتایج رده‌بندی نشان دهنده کیفیت مناسب 70 % نمونه‌ها و کیفیت نامناسب 30 % نمونه‌ها بوده است. شاخص HPI کلی دشت نقده 24/23 بود که پایین‌تر از مقادیر بحرانی آن (100) می‌باشد. همچنین بیشترین شاخص آلودگی نقاط نمونه‌برداری شده با مقادیر 161، 220، 871 به عنوان تهدیدی برای سلامت انسان محسوب می‌گردد. غلظت بالای فلزات سنگین می‌توان مرتبط با انحلال سازندهای زمین‌شناسی، استخراج معدن سنگ آهن، فعالیت واحدهای صنعتی و تغلیظ عناصر در آب زیرزمینی در نتیجه تبخیر بالا در مناطق با عمق کم سطح ایستابی باشد.
Parisa Piroozfar؛ Samad Alipour؛ Soroush Modabberi؛ David Cohen
چکیده
This study investigated the hydrogeochemistry and environmental water quality of rivers in Sarough watershed using the major ion chemistry and explored multivariate statistical methods for identification of processes which release the solutes in natural waters. Totally, 38 samples were collected along the main streams of the watershed. The mean concentrations of major cations (Na, K, Mg, Ca) and anions (Cl, NO3, CO3, HCO3, SO4) were measured about 15, 4.6, 10.5, 61, 30, 4.49, 89, 156 and 107 mg/l, respectively. The results indicated that the river waters in the Sarough watershed were neutral and ...
بیشتر
This study investigated the hydrogeochemistry and environmental water quality of rivers in Sarough watershed using the major ion chemistry and explored multivariate statistical methods for identification of processes which release the solutes in natural waters. Totally, 38 samples were collected along the main streams of the watershed. The mean concentrations of major cations (Na, K, Mg, Ca) and anions (Cl, NO3, CO3, HCO3, SO4) were measured about 15, 4.6, 10.5, 61, 30, 4.49, 89, 156 and 107 mg/l, respectively. The results indicated that the river waters in the Sarough watershed were neutral and fresh water in nature (mean values: pH=7.7 and TDS= 315.8 mg/l). Most of the water samples were categorized in hard and very hard water classes with mean value for TH=197 mg/l and were under-saturated regarding with major carbonates, sulfates and evaporate minerals in most of samples. The major water types were Ca–HCO3–SO4, Ca–Mg–CO3 and Ca–SO4–HCO3. The Na, Cl and NO3 concentration in all water samples fell within the accepted limit of national and international standards for drinking water. Nevertheless, Ca, Mg and SO4 content in some samples were higher than the maximum desirable limits. Schuler diagram showed that majority of the water samples were good and acceptable for drinking. Evaluating the quality of river water for irrigation purposes using Wilcox diagram and SAR, EC and RSC indices indicated that majority of the water samples were suitable for irrigation. The results of multivariate statistical techniques such as correlation coefficient matrix, CA and PCA indicated the strong association between Na-K-Cl-SO4 and Ca-Mg-CO3-TH. It was assumed that weathering of carbonates (limestone/dolomite formations, calcareous marl formation and travertine) in the area were common source of Ca, Mg and HCO3. Also, travertine springs were considered as active point sources which release these elements into the drainage system. Meanwhile, dissolution of halite and gypsum in red marl formations (lower part of Qom F. and Upper Red F.) were the main processes considered as the origin of Na, K, Cl and SO4 in river water of study area.
مریم تاج بخشیان؛ محمد حسین محمودی قرایی؛ اسدالله محبوبی؛ رضا موسوی حرمی؛ ایرج اجلالی
چکیده
هیدروژئوشیمی آب‌های سطحی و زیرزمینی راهنمای مناسبی برای تشخیص واکنش‌های انجام شده در آبخوان و همچنین شناسایی عوامل آلاینده طبیعی و انسان‌زاد مؤثر بر منابع آب است. ١7 نمونه آب برای بررسی کیفیت آب‌های زیرزمینی و سطحی موجود در منطقه پالایشگاه گاز شهید هاشمی‌نژاد، در شمال خاور شهر مشهد و در فاصله ٣۵ کیلومتری شهرستان سرخس مورد مطالعه ...
بیشتر
هیدروژئوشیمی آب‌های سطحی و زیرزمینی راهنمای مناسبی برای تشخیص واکنش‌های انجام شده در آبخوان و همچنین شناسایی عوامل آلاینده طبیعی و انسان‌زاد مؤثر بر منابع آب است. ١7 نمونه آب برای بررسی کیفیت آب‌های زیرزمینی و سطحی موجود در منطقه پالایشگاه گاز شهید هاشمی‌نژاد، در شمال خاور شهر مشهد و در فاصله ٣۵ کیلومتری شهرستان سرخس مورد مطالعه قرار گرفت و غلظت آنیون‌ها و کاتیون‌های اصلی، میزان pH، دما، هدایت الکتریکی و میزان کل مواد جامد محلول در آنها تعیین شد. با استفاده از نمودار Piper نوع و رخساره سدیم سولفاتی و سدیم کلروری برای منابع آب مورد مطالعه تعیین شد. نمودارهای ترکیبی Ca2+/Mg2+ در برابر Mg2+ و Ca2+/Ca2++Mg2+ در برابر SO42-/SO42-+HCO3-و همچنین میزان سختی کل و فشار گاز CO2،انحلال کربنات‌ها را تأیید کرد. نسبت‌های یونی Na+/Na++Cl-، Ca2+/Ca2++SO42-، HCO3-/Σ anions، HCO3-/SiO2، SiO2/Na++K+-Cl-، Na++K+ و SO42-+Cl- نیز عواملی مانند تبادل یونی، انحلال ژیپس، هالیت و سولفات‌های سدیم و پتاسیم و هوازدگی کربنات‌ها و سیلیکات‌ها را به عنوان مهم‌ترین عوامل مؤثر بر ترکیب شیمیایی منابع آب منطقه مشخص کرد. بر طبق نمودارهای Log(aCa2+/a(H+)2) و Log(aMg2+/a(H+)2) در برابرLog (aNa+/a(H+)2) که برای مشخص کردن کانی‌های سیلیکاتی محلول در آب استفاده می‌شوند، به غیر از دو نمونه که در محدوده کانی کلینوکلر قرار گرفته‌اند، دیگر نمونه‌های مورد مطالعه انحلال کانی کائولینیت را نشان می‌دهند. محاسبه نمایه‌های اشباع با استفاده از نرم‌افزار PHREEQC، مشخص کرد که در همه نمونه‌ها کانی کلسیت، دولومیت و آراگونیت حالت فوق اشباع، کانی هالیت و انیدریت تحت اشباع و کانی ژیپس هر سه حالت فوق اشباع، تحت اشباع و تعادل را دارد. نمودارهای Schoeller و Wilcox کیفیت نامناسب را برای منابع آب برداشت شده برای مصارف آشامیدن و کشاورزی نشان دادند. در واقع منابع آب منطقه به دلیل حضور سازندهایی با قابلیت انحلال بالا که در سطح وسیعی رخنمون دارند کیفیت مناسبی نداشته است و از سویی سطح ایستابی به نسبت کم‌ژرفا و دمای بالای محیط نیز سبب تشدید آن می‌شود. با توجه به نتایج به‌دست آمده عوامل طبیعی نقش اصلی بر کیفیت منابع آب منطقه داشته‌اند.
جواد درویشی خاتونی؛ راضیه لک؛ علی محمدی
چکیده
دریاچه ارومیه بزرگ‌ترین دریاچه فوق شور در جهان است که یک حوضه بسته درون قاره‌ای مستقل با گستردگی حدود 6000 کیلومتر مربع و متوسط ژرفای 6 متر است. از نظر هیدروشیمی منابع آب تأمین کننده حوضه آبریز غالباً تیپ کلروره و سولفاته را نشان می دهد که متأثر از سنگ‌شناسی سازندهای زمین‌شناسی پیرامون دریاچه و حوضه آبریز است. میزان مجموع کلسیم ...
بیشتر
دریاچه ارومیه بزرگ‌ترین دریاچه فوق شور در جهان است که یک حوضه بسته درون قاره‌ای مستقل با گستردگی حدود 6000 کیلومتر مربع و متوسط ژرفای 6 متر است. از نظر هیدروشیمی منابع آب تأمین کننده حوضه آبریز غالباً تیپ کلروره و سولفاته را نشان می دهد که متأثر از سنگ‌شناسی سازندهای زمین‌شناسی پیرامون دریاچه و حوضه آبریز است. میزان مجموع کلسیم و منیزیم همه آب‌های وارده به دریاچه بیشتر از میزان بی‌کربنات آن است. بررسی هیدروشیمی آب دریاچه ارومیه از سال 2007 تا 2012 با نمونه‌برداری از آب دریاچه انجام شد. در طول این دوره شش ساله، 120 نمونه آب در فصول تر و خشک (فروردین و شهریور) مورد تجزیه قرار گرفت. نتایج نشان می‌دهد که تیپ شورابه دریاچه ارومیه میان سال‌های 2007 تا 2010 تغییرات کمی داشته است. این تغییرات برای سال 2011 بسیار زیاد است و در دوره‌های زمانی کوتاه مدت تغییرات بسیار زیادی در میزان آنیون‌ها و کاتیون‌ها رخ داده است. از سال 2007 تا 2010 تیپ شورابه از نوع Na-Mg-Clبوده است که قابل مقایسه با دریاچه بزرگ نمک در آمریکا است. از سال 2011 با افزایش قابل توجهی میزان شوری و چگالی آب دریاچه، تیپ شورابه نیز تغییر کرده است. در سال 2011 و 2012 با افزایش میزان سدیم و کلرید محلول و رسیدن به آستانه تبلور مستقیم هالیت از آب دریاچه، با ته نشست نمک در کف و حاشیه دریاچه میزان Na کاهش یافته و بواسطه کاهش میزان Na، میزان منیزیم افزایش یافته و تیپ شورابه از Na-Mg-Cl به Mg-Na-Cl تغییر یافته است. شورابه مسیر IIIB1bنمودار تکامل شورابه ارائه شده توسط Eugster و Hardie را طی نموده است. در نمودار تکامل شورابه اشاره شده ملاحظه می‌شود که تیپ Na-Mg-Cl مربوط به دوره پیش از خشک شدن دریاچه ارومیه و تیپ Mg-Na-Cl مربوط به دوره خشک می باشد. به نظر می‌رسد این حالت نیز یک حالت گذرا باشد و این دریاچه در نهایت با تبخیر بیشتر، به شوری بالاتر می‌رسد (اکنون شوری دریاچه بیش 400 گرم در لیتر است) و با ته نشست هالیت و سولفات سدیم، به تیپ Mg-SO4-Cl تکامل می یابد. بنا براین نمودار یادشده شامل اندکی تغییر می شود. تیپ فعلی شورابه در مسیرIII2b نمودار تکامل شورابه است. با گذشت زمان اختلاف ترکیب شیمیایی و شوری دریاچه در شمال و جنوب بزرگراه شهید کلانتری بیشتر می‌شود.
حمیدرضا ناصری؛ زهرا کی همایون؛ محمد نخعی
چکیده
به منظور شناخت ویژگی‌های هیدروژئوشیمیایی منابع آب دشت لنجانات و تعیین عوامل طبیعی و انسانی مؤثر بر کیفیت آن، از 162 منبع آبی شامل: آب زیرزمینی، آب سطحی و پساب صنایع مهم منطقه در چهار دوره به صورت فصلی در سال 87 نمونه‌برداری شده است. نتایج حاصل از سنجش‌های صحرایی و آزمایشگاهی متغیرهای فیزیکوشیمیایی، عناصر اصلی، فرعی و کمیاب نشان می‌دهد ...
بیشتر
به منظور شناخت ویژگی‌های هیدروژئوشیمیایی منابع آب دشت لنجانات و تعیین عوامل طبیعی و انسانی مؤثر بر کیفیت آن، از 162 منبع آبی شامل: آب زیرزمینی، آب سطحی و پساب صنایع مهم منطقه در چهار دوره به صورت فصلی در سال 87 نمونه‌برداری شده است. نتایج حاصل از سنجش‌های صحرایی و آزمایشگاهی متغیرهای فیزیکوشیمیایی، عناصر اصلی، فرعی و کمیاب نشان می‌دهد که غلظت بالای عناصر اصلی (Na، Ca، Cl و SO4) عامل افزایش مقدار EC (µS/cm 11390-561) در آب زیرزمینی دشت است. عناصر خاص نهشته‌های تبخیری و کربناتی (B، Ba، Br، Sr، I و Li) غلظت بیشتری نسبت به دیگر عناصر فرعی و کمیاب سنجش شده در آبخوان دارد. منحنی تابع توزیع تجمعی (CDF)، نمودارهای هیدروژئوشیمیایی، نسبت‌های معرف و شاخص اشباع حاصل از مدل‌سازی ژئوشیمیایی نشان می‌دهد که انحلال نهشته‌های تبخیری (هالیت و ژیپس) و تبادل کاتیونی مهم‌ترین فرایندهای مؤثر بر ترکیب شیمیایی آب زیرزمینی است. نتایج حاصل از اعمال تحلیل‌های عاملی و خوشه‌ای ضمن تأیید فعال بودن واکنش‌های آب/سنگ در آبخوان، نشان‌دهندة تأثیر فعالیت‌های انسانی بر کیفیت آب زیرزمینی از طریق افزایش یون NO3 است. پساب صنایع منطقه تأثیری بر کیفیت آب زیرزمینی دشت نداشته است و از نظر عناصر فرعی و کمیاب غلظت‌های بیش از حد استاندارد نشان نمی‌دهد. تأثیر پساب‌های خانگی بر کیفیت آب زیرزمینی دشت محدود به افزایش باکتری‌های مدفوعی است. فعالیت‌های کشاورزی از طریق استفاده از حاصل‌خیزکننده‌های نیتراتی باعث آلودگی آب زیرزمینی دشت شده است. غلظت ترکیبات نیتروژن و وجود باکتری‌ها نشان از تأثیر پساب زمین‌های کشاورزی و تخلیه فاضلاب‌های صنعتی و خانگی بر کیفیت آب رودخانه دارد.
