آب شناسی
غزاله محبی تفرشی؛ محمد نخعی؛ راضیه لک
چکیده
فرونشست زمین فرآیندی غیرخطی و پیچیده است که مدل های هوش محاسباتی داده مبنا قادر هستند به مدلسازی آن بپردازند. در این مطالعه میزان دقت و کارایی مدل هیبرید برنامه ریزی بیان ژن - منطق فازی در برآورد خطر رخداد فرونشست زمین و عوامل موثر بر آن در آبخوان ورامین مورد ارزیابی قرار گرفت. بدین منظور پس از انتخاب و جمع آوری اطلاعات 15 فاکتور موثر ...
بیشتر
فرونشست زمین فرآیندی غیرخطی و پیچیده است که مدل های هوش محاسباتی داده مبنا قادر هستند به مدلسازی آن بپردازند. در این مطالعه میزان دقت و کارایی مدل هیبرید برنامه ریزی بیان ژن - منطق فازی در برآورد خطر رخداد فرونشست زمین و عوامل موثر بر آن در آبخوان ورامین مورد ارزیابی قرار گرفت. بدین منظور پس از انتخاب و جمع آوری اطلاعات 15 فاکتور موثر بر رخداد فرونشست بر اساس سوابق تحقیق در محیطGIS، در مرحله اول توسط توابع عضویت فازی، این فاکتورها استاندارد شدند و سپس جهت تلفیق لایه ها از روش برنامه ریزی بیان ژن استفاده گردید. در نهایت با استفاده از 7 سنجنده آماری مهم بر مبنای داده های تصاویر رادار به صحت سنجی مدل بر مبنای 4 سناریوی متفاوت در داده های ورودی و عملگرها پرداخته شد. نتایج نشان داد سناریوی 1 با پارامترهای ورودی تراز سنگ بستر، دبی، افت آب‌های زیرزمینی، زمین شناسی و عملگرهای -,+,×,÷,sqr,exp,Ln,^2,^3,3Rt,sin,cos,Atan، بهترین سناریو در مرحله آموزش و آزمون می باشد. بر همین اساس پارامتر افت آب‌های زیرزمینی بیشترین تاثیر را بر میزان فرونشست زمین در منطقه مورد مطالعه داشته است.
عبدالحسین حداد؛ الهام خراسانی
چکیده
دشت سمنان واقع در حاشیه شمالی کویر مرکزی ایران، دارای اقلیمی خشک تا نیمه‌خشک است. در دهه‌های اخیر رشد سریع جمعیت و نواحی صنعتی در این دشت و به دنبال آن افزایش نیاز آبی موجب شده تا استحصال بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی بالا رود و در نتیجه ژرفای دستیابی به سطح آب شدت یابد. همین امر دشت سمنان را در زمره مناطق بحرانی کشور از نظر کمبود ...
بیشتر
دشت سمنان واقع در حاشیه شمالی کویر مرکزی ایران، دارای اقلیمی خشک تا نیمه‌خشک است. در دهه‌های اخیر رشد سریع جمعیت و نواحی صنعتی در این دشت و به دنبال آن افزایش نیاز آبی موجب شده تا استحصال بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی بالا رود و در نتیجه ژرفای دستیابی به سطح آب شدت یابد. همین امر دشت سمنان را در زمره مناطق بحرانی کشور از نظر کمبود منابع آب و پیامدهای پس از آن قرار داده است. در این پژوهش جهت برآورد میزان نشست زمین در بازه زمانی 26/3/1382 تا 23/8/1383 با استفاده از روش تداخل سنجی تصاویر ماهواره‌ای (InSAR)، حداکثر فرونشست 133 میلی‌متری زمین در شهر سمنان و پیرامون آن محرز شده است. با هدف شناسایی عوامل مؤثر در فرونشست بخشی از دشت سمنان، نوسانات عمق سطح آب زیرزمینی نیز به همراه ترسیم نمودار هیدروگراف از نتایج 15 چاه مشاهده‌ای مورد بررسی قرارگرفت که نشان‌دهنده افت ممتد سطح آب در طی دوره‌های آبی سال‌های 1382 تا 1388 بوده؛ به‌طوری که کمینه نرخ افزایش ژرفای سطح آب زیرزمینی محدوده مطالعاتی برابر 22 سانتی‌متر در سال است. آنچه از انطباق مناطق دچار فرونشست و منحنی‌های افت تراز سطح ایستابی آب در این تحقیق بر می‌آید آنست که بهره‌برداری منابع آبی زیرزمینی بیش از میزان تغذیه آبخوان سبب افزایش تنش مؤثر و در نتیجه تحکیم بالای رسوبات شده است که این عامل دشت سمنان را با توجه به خواص ژئوتکنیکی آبخوان مستعد فرونشست می‌کند. به عبارتی پهنه‌های دارای فرونشست بر مناطق افت سطح آب‌های زیرزمینی، منطبق هستند و یا در نزدیکی آنها قرار دارند. از این رو مدیریت منابع آب باید هر چه بیشتر مورد توجه سیاست‌گذاران قرار گیرد تا همگام با توسعه پایدار کشاورزی و ﺻـﻨﻌت بتوان از ادامه روند کنونی فرونشست زمین جلوگیری کرد.
سعید انگورانی؛ حسین معماریان؛ مسعود شریعت پناهی؛ محمد جواد بلورچی
چکیده
فرونشست یک پدیده زیست محیطی، به‌معنی نشست تدریجی و یا پایین رفتن ناگهانی سطح زمین به‌دلیل تراکم مواد زیر سطحی است. برداشت بیش از حد از آب‌های زیرزمینی، که ناشی از نیاز روزافزون به منابع آب است، یکی از دلایل اصلی رخداد این پدیده به شمار می‌آید. پدیده فرونشست در مناطق مسکونی، صنعتی و کشاورزی می‌تواند آثار تخریبی فاجعه باری به دنبال ...
بیشتر
فرونشست یک پدیده زیست محیطی، به‌معنی نشست تدریجی و یا پایین رفتن ناگهانی سطح زمین به‌دلیل تراکم مواد زیر سطحی است. برداشت بیش از حد از آب‌های زیرزمینی، که ناشی از نیاز روزافزون به منابع آب است، یکی از دلایل اصلی رخداد این پدیده به شمار می‌آید. پدیده فرونشست در مناطق مسکونی، صنعتی و کشاورزی می‌تواند آثار تخریبی فاجعه باری به دنبال داشته باشد. نمونه آشکار این پدیده در دشت تهران به چشم می‌خورد. اگر چه همبستگی بالای موجود میان فرونشست زمین از یک سو و کاهش تراز سطح آب زیرزمینی و تغییر در ویژگیهای مکانیکی لایه‌های زیرسطحی از سوی دیگر تا حد زیادی شناخته شده و تلاش‌های چندی برای شناخت کامل این پدیده صورت گرفته است، ولی تاکنون مدل جامع و دقیقی از پیش‌بینی فرونشست ارائه نشده است. مدلسازی پدیده فرونشست که یکی از پیچیده‌ترین مسائل در حوزه علوم زمین است می‌تواند به درک بهتر این پدیده و جلوگیری احتمالی از خسارات ناشی از آن بیانجامد. روش‌های عددی متداولی که برای مدلسازی این پدیده به‌کار می‌روند، بیشتر بر پایه فرضیات ساده کننده‌ای بنا شده‌اند که سبب می‌شوند نتایج حاصل از این مدل‌ها دقت کمی داشته باشند. در این پژوهش رهیافت جدیدی برای پیش‌بینی میزان فرونشست زمین با استفاده از روش‌های هوشمند، مانند شبکه‌های عصبی مصنوعی، پیشنهاد شده و کارایی رهیافت پیشنهادی در یک منطقه مورد مطالعه (دشت جنوب تهران) مورد بررسی قرار گرفته است. در جریان این پژوهش، تأخیر زمانی میان برداشت آب زیرزمینی و فرونشست، با مقایسه معادلات حاکم بر هیدورگراف‌ها و داده‌های سامانه‌های موقعیتیاب جهانی موجود در ایستگاه‌های نظارتی و به کمک الگوریتم‌های ژنتیک معادل 27 ماه به دست آمد. متغیرهای ورودی مدل شامل تغییرات سطح آب‌زیرزمینی، بسامد طبیعی خاک، ستبرای رسوبات، مختصات نقاط و زمان و کمیت خروجی مدل، تغییرات فرونشست برآورد شده با استفاده از روش تداخل‌سنجی امواج راداری بوده است. مدل یاد شده در 15 بازه زمانی ساخته و در ساخت آن از مجموعه داده‌های آزمون که با داده‌های استفاده شده در ساخت مدل، فاصلهای 4 ماهه داشته‌اند، استفاده شد. مقایسه مقدار پیش‌بینی شده توسط مدل و مقدار واقعی فرونشست، نشانگر تطابق خوب دو دسته نتایج و قابلیت اعتماد مدل پیشنهادی است.
امیر شمشکی؛ یوسف محمدی؛ محمد جواد بلورچی
چکیده
روش تداخل سنجی ماهواره‌ای امواج رادار (InSAR) نشان می‌دهد که در پهنه‌ای گسترده از دشت هشتگرد در استان تهران با موقعیت جغرافیایی″45 ′47 °35 تا ″05 ′03°36 عرض شمالی و″05 ′ 29 °50 تا ″28 ′54 °50 طول خاوری ، فرونشست زمین با نرخ بیشینه 16 و نرخ متوسط4/8 سانتیمتئر بر سال شکل گرفته است. به‌طورکلی آبخوان ...
بیشتر
روش تداخل سنجی ماهواره‌ای امواج رادار (InSAR) نشان می‌دهد که در پهنه‌ای گسترده از دشت هشتگرد در استان تهران با موقعیت جغرافیایی″45 ′47 °35 تا ″05 ′03°36 عرض شمالی و″05 ′ 29 °50 تا ″28 ′54 °50 طول خاوری ، فرونشست زمین با نرخ بیشینه 16 و نرخ متوسط4/8 سانتیمتئر بر سال شکل گرفته است. به‌طورکلی آبخوان اصلی دشت از رسوبات آبرفتی سازند کهریزک و تهران با نفوذپذیری زیاد تشکیل شده است که قابلیت هدایت هیدرولیکی بالایی دارند. سازند کهریزک شامل شن، ماسه و سیلت است و به‌طور پراکنده در شمال دشت دیده می‌شود. سازند تهران در مخروط افکنه، از قلوه‌سنگ، شن، ماسه و رس تشکیل شده است و به‌سوی مرکز وجنوب دشت، بر مقدار مواد دانه‌ریز آن افزوده می‌شود. فرونشست زمین فقط در پهنه سازند آبرفتی تهران شکل گرفته است و در پهنه سازند کهریزک مشاهده نمی‌شود. با استفاده از داده‌های ژئوالکتریک و نگاشت چاه‌های اکتشافی و بهره‌برداری، یک پهنه آبخوان تحت فشار تا نیمه تحت فشار در زیر یک آبخوان آزاد در جنوب و باختر دشت تشخیص داده شده است که همخوانی بسیار زیادی با پهنه فرونشست دارد. کل آب‌های نفوذ یافته از سطح دشت به‌طور معمول فقط صرف تغذیه آبخوان آزاد بالایی می‌شود. بهره‌برداری بی‌رویه از آبخوان تحت فشار وآبخوان آزاد شمال دشت که تنها منبع اصلی تغذیه آبخوان تحت فشار است، موجب شکل‌گیری فرونشست زمین در این منطقه شده است. برای اعمال برنامه‌ریزی و مدیریت مناسب برای کاهش و یا توقف نرخ فرونشست زمین در این دشت، این سازوکار باید مورد توجه قرار گیرد.
