رسوب شناسی
عنایت الله حق‌فرشی؛ پیمان رضائی؛ سیدرضا موسوی حرمی؛ محمد فریدی
چکیده
طبقات لیگنیت‌دار تبریز در زمره سازندهای نئوژن ناحیه شمال باختری کشور است که گسترش آن در حومه خاوری شهر تبریز می‌باشد. رخساره‌های رسوبی آن شامل گروه‌های رخسارهای آواری‌های ریزدانه، ماسهسنگها، سنگ‌های آهکی و رخساره‌های لیگنیت‌دار، توف و ریزرخساره‌ها و رخساره‌سنگی‌های (پتروفاسیس‌ها) زیر مجموعه آنها هستند. در این پژوهش، ...
بیشتر
طبقات لیگنیت‌دار تبریز در زمره سازندهای نئوژن ناحیه شمال باختری کشور است که گسترش آن در حومه خاوری شهر تبریز می‌باشد. رخساره‌های رسوبی آن شامل گروه‌های رخسارهای آواری‌های ریزدانه، ماسهسنگها، سنگ‌های آهکی و رخساره‌های لیگنیت‌دار، توف و ریزرخساره‌ها و رخساره‌سنگی‌های (پتروفاسیس‌ها) زیر مجموعه آنها هستند. در این پژوهش، دو برش چینه‌نگاری از این رسوبات در گستره خاور تبریز در قالب 171 نمونه و 42 مقطع نازک برداشت شده و مورد مطالعه قرار گرفتند. از آنالیز XRD برای کانی‌شناسی و میکروسکوپ الکترونی SEM برای مطالعات سه‌بعدی در شناسایی میکروفسیل‌ها بهره گرفته شد. فسیلهای شناسایی شده شامل انواع جنس‌های شکم‌پایان (گاستروپودا)، پلسی‌پودا، استراکد، ماهی، دیاتومه، جلبک کاروفیت و روزن‌بران (فرامینیفرا) می‌باشند. مجموعه دیرینه‌زیستی مطالعه شده، شامل جنس‌هایی از آب شیرین تا مقاوم به شوری و دریایی می‌باشند. محیطهای رسوبی شناسایی شده شامل محیط حوضه دریاچه‌ای، محیط کم ژرفای ساحلی و محیط باتلاقی حاشیه دریاچه‌ای می باشند. در طبقات رسوبی مطالعه شده شواهد فسیل‌شناسی قوی و شواهد رسوب‌شناختی محیط دریایی حداقل در زمان حیات آن مشاهده نمی‌شود، از این رو، چنین نتیجه‌گیری می‌شود که تاکسای دریایی موجود در این نهشتهها باقی مانده و سازگار یافته از یک محیط دریایی پیشین می‌باشند.
رسوب شناسی
محمود شرفی؛ ارسلان زینل زاده؛ ئارام بایت گل؛ بیژن بیرانوند؛ مهران مرادپور؛ فرید طاعتی
چکیده
رسوبات آواری میوسن با ضخامت 338 متر در جنوب نکا در یال شمالی البرز مورد مطالعه قرار گرفته است. مطالعات دقیق رسوب شناسی منجر به شناسایی چهار مجموعه رخساره ای دشت دلتایی، کانال های شاخه ای، پیشانی و انتهای دلتا گردید. مجموعه دشت دلتایی و پهنه جزر و مدی از رسوبات ناجور سنگی شیل-سیلت-ماسه و سنگ آهک های با فابریک فنسترال تشکیل شده اند. مجموعه ...
بیشتر
رسوبات آواری میوسن با ضخامت 338 متر در جنوب نکا در یال شمالی البرز مورد مطالعه قرار گرفته است. مطالعات دقیق رسوب شناسی منجر به شناسایی چهار مجموعه رخساره ای دشت دلتایی، کانال های شاخه ای، پیشانی و انتهای دلتا گردید. مجموعه دشت دلتایی و پهنه جزر و مدی از رسوبات ناجور سنگی شیل-سیلت-ماسه و سنگ آهک های با فابریک فنسترال تشکیل شده اند. مجموعه کانال های شاخه ای و پیشانی دلتا از ماسه سنگ های نازک تا ضخیم لایه کانالی شکل تشکیل شده که به همراه مجموعه بخش انتهایی دلتا سیکل های ضخیم شونده روبه بالا را تشکیل میدهند. اثرفسیلهای پراکنده Ophiomorpha nodosa و Thalassinoides در این ماسه سنگ ها بیانگر شرایط پراسترس مانند بستر متحرک، آشفتگی و تغییرات مکرر درجه شوری در محیط رسوبی است. رسوبات شیلی انتهای دلتا/ دور از ساحل دارای مقادیر قابل توجه پیریت های خوشه ای و پرکننده حجرات و مواد آلی بوده که بیانگر شرایط احیایی در بستر رسوبی بوده است. با توجه به معرفی رسوبات میوسن منشا هیدروکربن در نواحی همجوار ایران از جمله ترکمنستان و روسیه و خصوصیات رسوب شناسی شیل های بخش انتهایی دلتا/ دور از ساحل در توالی مورد مطالعه، این رسوبات به عنوان کاندیدای منشا هیدروکربن معرفی میگردد.
افشین زهدی؛ سید علی معلمی؛ محمد علی صالحی
چکیده
در حوضه رسوبی زاگرس، بیشترین ستبرا از کربناتهای عضو گوری در رخنمونهای خاور منطقه بندرعباس قابل اندازهگیری است. در این پژوهش، عضو گوری در پنج رخنمون در منطقه بندرعباس مورد مطالعه چینهشناسی و رسوبشناسی قرار گرفت. عضو گوری در رخنمونهای مورد مطالعه شامل سنگ آهک با میان‌لایههای مارن است و ستبرای آن از 540 متر در رخنمون ...
بیشتر
در حوضه رسوبی زاگرس، بیشترین ستبرا از کربناتهای عضو گوری در رخنمونهای خاور منطقه بندرعباس قابل اندازهگیری است. در این پژوهش، عضو گوری در پنج رخنمون در منطقه بندرعباس مورد مطالعه چینهشناسی و رسوبشناسی قرار گرفت. عضو گوری در رخنمونهای مورد مطالعه شامل سنگ آهک با میان‌لایههای مارن است و ستبرای آن از 540 متر در رخنمون هندون در خاور منطقه بندرعباس تا 52 متر در رخنمون نخ در باختر منطقه بندرعباس متغیر است. مطالعات رخسارهای و استفاده از نسبت 87Sr/86Sr (مقادیر 708522/0 و 708790/0)، در لایه‌های سنگ‌آهکی قاعده این عضو بیانگر شروع رسوبگذاری این نهشتهها در فاصله زمانی بوردیگالین و لانگین و در قالب 6 رخساره کربناته است. مطالعات صحرایی و توزیع رخسارهها بیانگر یک سکوی کربناته از نوع شلف برای رسوبگذاری نهشتههای کربناته عضو گوری در منطقه بندرعباس است. مطالعات سنگنگاری و تجزیه‌های ژئوشیمیایی عنصری (استرانسیم، منگنز و آهن) و ایزوتوپی (اکسیژن و کربن) نیز بیانگر تأثیر فرایندهای دیاژنزی دریایی و تدفین کمژرفا با منشأ سیال‌های بیشتر دریایی روی نمونههای کربناته عضو گوری پس از رسوبگذاری است. مقایسه مقادیر ایزوتوپهای اکسیژن و کربن نمونههای عضو گوری با محدوده ایزوتوپهای اکسیژن و کربن متعلق به کربناتهای کلسیتی دریایی میوسن پیشین تا میانی و همچنین تغییرات بیشتر در مقادیر ایزوتوپ اکسیژن (میان 19/1- تا 39/5- بخش در هزار) و تغییرات کمتر در ایزوتوپ کربن (میان 2/2 تا 05/1- بخش در هزار)، بیانگر تأثیر سیال‌های تدفینی کمژرفا (فریاتیک دریایی) روی نمونههای کربناته عضو گوری است.
ایرج مغفوری مقدم؛ صفورا یاسبلاغی
چکیده
سازند قم در اطراف آشتیان به خوبی رخنمون دارد. به منظور مطالعه دیرینه‌شناسی دوکفه‌ای‌های سازند قم در ایران مرکزی و روشن شدن شرایط بوم‌شناسی دیرینه آنها، یک برش چینه‌نگاری در خاور آشتیان انتخاب شد. ستبرای واقعی سازند قم در این برش 71 متر است که از سنگ‌آهک، مارن، ماسه‌سنگ و کنگلومرا تشکیل شده است. در این برش سازند قم به طور تدریجی روی ...
بیشتر
سازند قم در اطراف آشتیان به خوبی رخنمون دارد. به منظور مطالعه دیرینه‌شناسی دوکفه‌ای‌های سازند قم در ایران مرکزی و روشن شدن شرایط بوم‌شناسی دیرینه آنها، یک برش چینه‌نگاری در خاور آشتیان انتخاب شد. ستبرای واقعی سازند قم در این برش 71 متر است که از سنگ‌آهک، مارن، ماسه‌سنگ و کنگلومرا تشکیل شده است. در این برش سازند قم به طور تدریجی روی سنگ‌های تخریبی سازند سرخ زیرین و با ناپیوستگی فرسایشی در زیر سازند سرخ بالایی قرار میگیرد. در مجموع 2 گونه و 4 جنس دو کفهای برای اولین بار در این سازند معرفی شد. محدوده چینه‌نگاری مشترک این دو کفهای و حضور روزن‌بران همراه آنها گویای سن میوسن پیشین (آکیتانین) برای لایه‌های مورد نظر است. محتویات روزنداران سازند قم نشان میدهد که مارنهای دارای این دوکفه‌ای‌های کوچک در منطقه غیر نورانی و در ناحیه گرمسیری تا نیمه گرمسیری انباشته شده‌اند.
زهرا کریمی مصدق؛ محمد حسین آدابی؛ عباس صادقی
چکیده
مطالعات ژئوشیمی سازند آسماری در دو برش چینهشناسی از سازند آسماری واقع در تنگ سپو در حوالی شهر دهدشت (استان کهگیلویه و بویراحمد) و تنگ بن نزدیک به شهر بهبهان (استان خوزستان) به ترتیب با ستبراهای 260 و 214 متر، به همراه بخش‌هایی از رأس سازند پابده بررسی شد. در منطقه مورد مطالعه، نهشتههای کربناتی سازند آسماری با سن الیگوسن بالایی Oligocene ...
بیشتر
مطالعات ژئوشیمی سازند آسماری در دو برش چینهشناسی از سازند آسماری واقع در تنگ سپو در حوالی شهر دهدشت (استان کهگیلویه و بویراحمد) و تنگ بن نزدیک به شهر بهبهان (استان خوزستان) به ترتیب با ستبراهای 260 و 214 متر، به همراه بخش‌هایی از رأس سازند پابده بررسی شد. در منطقه مورد مطالعه، نهشتههای کربناتی سازند آسماری با سن الیگوسن بالایی Oligocene ) (Late و میوسن زیرین Miocene) (Early ، بین سازند پابده در زیر و سازند گچساران در بالا نهشته شده است. بر اساس مطالعات ایزوتوپی اکسیژن و کربن و تجزیه عنصری (عناصر فرعی و اصلی)، سازند آسماری بیشتر، تحت تأثیر دیاژنز جوی (meteoric) قرار گرفته است و روند J وارون (inverted-J trend) حاکی از تأثیر این نوع دیاژنز است. همچنین سامانه دیاژنتیکی از نوع بسته تا نیمه بسته، برآورد شده است. مطالعات ژئوشیمیائی حاکی از این است که ترکیب کانی‌شناسی اولیه سازند آسماری آراگونیتی است. بر اساس این تغییرات، مرز بین سازند پابده و سازند آسماری بر اساس مطالعات ایزوتوپ اکسیژن و کربن قابل تشخیص است. مقادیر ایزوتوپ اکسیژن و کربن برای سازند پابده، بیشتر منفی و برای سازند آسماری مثبت تا منفی است. افزون بر این، مقادیر عنصرSr در سازند پابده بیشتر از سازند آسماری است. تغییرات ایزوتوپی و عنصری بین شاتین (Chattian) و آکویتانین و بین آکویتانین (Aquitanian) و بوردیگالین (Burdigalian) به‌نسبت روشن و مشخص است.
امیرحسین کوکبی نژاد؛ زین العابدین پورابریشمی؛ خسرو خسروتهرانی
چکیده
یکی از گونههای هیپاریون که دارای ویژگی‌های کاملی در جمجمه و فک بالایی بوده و به همراه دندان‌ها در طی حفاری‌های انجام شده استخراج شد، هیپاریون پریمیژنیوم است از آنجا که از این گونه تنها یک نمونه کامل (البته بدون فک زیرین) در دنیا به‌دست آمده، نمونه یافت شده را که دارای ویژگی‌های خاص گونهای است، میتوان هوموتایپ (Homeotype) گونه ...
بیشتر
یکی از گونههای هیپاریون که دارای ویژگی‌های کاملی در جمجمه و فک بالایی بوده و به همراه دندان‌ها در طی حفاری‌های انجام شده استخراج شد، هیپاریون پریمیژنیوم است از آنجا که از این گونه تنها یک نمونه کامل (البته بدون فک زیرین) در دنیا به‌دست آمده، نمونه یافت شده را که دارای ویژگی‌های خاص گونهای است، میتوان هوموتایپ (Homeotype) گونه پریمیژنیوم نامید. با توجه به یافت شدن این گونه، سن آذر آوارایهای مراغه را میتوان اواخر استراسین در نظر گرفت که از این لحاظ سن سازند غیررسمی مراغه را که در گذشته والنسین- تورولین میپنداشتند کمی قدیمیتر مینماید، زیرا گونه یاد شده نه تنها در مراغه بلکه در ساموس و پیکرمی یونان نیز یافت شده که از این لحاظ میتوان گفت که بین این دو منطقه دارای فسیل مهره‌دار، خویشاوندی (از لحاظ زیای فسیلی) و سایر ویژگیها چون دیرینهجغرافیایی، سن نسبی رسوبات آذر آواری ووضعیت زیست محیطی در میوسن پسین- پلیوسن زیرین وجود دارد.
نصراله عباسی؛ عبدالحسین امینی
چکیده
سازند سرخ بالایی در برش ایوانکی از توالی کنگلومرا، ماسه سنگ، گلسنگ و افقهای تبخیری (gypsum) با برتری گلسنگهــــای ژیپس‌دار (gypsiferous mudstones) تشکیل شده است که درتوالیهای ریز شونده به سمت بالا (fining upward) مرتب شده‌اند. این سازند خود به صورت یک بزرگ توالی (megasequence) ریز شونده به سمت بالاست، به گونهای که نیمه زیرین با برتری ماسه سنگ و نیمه بالایی ...
بیشتر
سازند سرخ بالایی در برش ایوانکی از توالی کنگلومرا، ماسه سنگ، گلسنگ و افقهای تبخیری (gypsum) با برتری گلسنگهــــای ژیپس‌دار (gypsiferous mudstones) تشکیل شده است که درتوالیهای ریز شونده به سمت بالا (fining upward) مرتب شده‌اند. این سازند خود به صورت یک بزرگ توالی (megasequence) ریز شونده به سمت بالاست، به گونهای که نیمه زیرین با برتری ماسه سنگ و نیمه بالایی با چیرگی گلسنگ مشخص است. در قاعده این سازند لایه‌های ژیپس تا ستبرای ١٠ متر مشاهده می‌شوند. بخشهای مختلف این سازند، بویژه ماسهسنگها دچار هوازدگی شده‌اند. در لایه‌های ماسه‌سنگی بخشهای میانی این سازند آثار ردپای پستانداران یافت می‌شود که عمدتاً به علت هوازدگی، تغییر شکل یافته و به صورت گودیهایی در سطوح لایه‌بندی باقی مانده‌اند. در این میان، دو اثر ردپای خوب حفظ شده مربوط به راسته گوشتخواران (Carnivoripedida) تشخیص داده شد که یکی از آنها ایکنوجنسChelipus isp. است که متعلق به گربه‌سانان می‌باشد. محیطهای رسوبگذاری رخساره‌های این سازند، مخروط افکنه‌های با فراوانی جریانهای خرده‌دار، سامانة رودخانه‌ای بریده بریده با برتری بار بستر شن و ماسه‌ای با دشتهای سیلابی گسترده و دریاچه‌های وسیع کویری همراه با باتلاقهای محلی تعیین شده است که اثر ردپای پستانداران به طور عمده در رسوبات نرم و شکل‌پذیر پشته‌های کناری و طولی درون کانالها، حاشیه کانالها (overbank) و خاکریزهای طبیعی (Levee) بر جای مانده است.
زین العابدین پورابریشمی؛ امیر حسین کوکبی نژاد؛ غلامرضا زارع؛ امید دبیری
چکیده
سازند غیررسمی مراغه در دامنه سهند گسترش زیادی دارد. این سازند از نظر سنگ‌شناسی و رخساره رسوبی به دو عضو زیرین و بالایی تقسیم می‌شود: عضو زیرین در منطقه مردق تا آغاجری شامل تناوبی از مارن، توف، ماسه‌سنگ توفی و دارای چندین افق فسیل مهره‌دار است. عضو بالایی گسترش و ستبرای زیادی نسبت به عضو زیرین دارد و در این عضو، لایه‌های توفی افزایش ...
بیشتر
سازند غیررسمی مراغه در دامنه سهند گسترش زیادی دارد. این سازند از نظر سنگ‌شناسی و رخساره رسوبی به دو عضو زیرین و بالایی تقسیم می‌شود: عضو زیرین در منطقه مردق تا آغاجری شامل تناوبی از مارن، توف، ماسه‌سنگ توفی و دارای چندین افق فسیل مهره‌دار است. عضو بالایی گسترش و ستبرای زیادی نسبت به عضو زیرین دارد و در این عضو، لایه‌های توفی افزایش مییابد که دارای دیاتومیت و آثار فسیل ماهی است. در دره گرگ در شمال روستای مردق چهار سایت زمینشناسی حفاری شد و فسیلهای متنوعی از مهره‌داران کشف و استخراج شد. از فسیلهای یافت شده در این پروژه میتوان به دندان اسب، عاج فیل ماستودونت، عاج فیل فیومیا، دندان میمون و نیز قطعاتی از اسکلت فیل، گوزن، آهو، هیپاریونها و غیره اشاره کرد. توالی سازند مراغه حاصل ته‌نشینی رسوبات رودخانه‌ای، مردابی، دریاچه‌ای و دشت سیلابی است و با توجه به مجموعه فسیلی یافت شده همچون انواع هیپاریونها و مقایسه آنها با فسیلهای دیگر نقاط جهان، سن 5/12 تا 5/7 میلیون سال پیش را میتوان برای زمان تشکیل رسوبات منطقه در نظر گرفت.
