زمین ساخت
محمد رضا مزینانی؛ علی یساقی؛ رضا نوزعیم
چکیده
سامانه گسلی فغان، با طولی بالغ بر 180 کیلومتر، متشکل از پهنه‌ای از گسلها و با راستای تقریباً خاوری- باختری در مرز شمالی بلوک لوت و جنوب گسل دورونه قرار دارد. اثر عملکرد این سامانه گسلی ضمن برونزد واحدهای سنگی پالئوزوییک و مزوزوییک، موجب قطع و جابه‌جایی واحدهای کنگلومرایی- ماسه‌سنگی نئوژن و آبرفت‌های کواترنری نیز شده است. با توجه ...
بیشتر
سامانه گسلی فغان، با طولی بالغ بر 180 کیلومتر، متشکل از پهنه‌ای از گسلها و با راستای تقریباً خاوری- باختری در مرز شمالی بلوک لوت و جنوب گسل دورونه قرار دارد. اثر عملکرد این سامانه گسلی ضمن برونزد واحدهای سنگی پالئوزوییک و مزوزوییک، موجب قطع و جابه‌جایی واحدهای کنگلومرایی- ماسه‌سنگی نئوژن و آبرفت‌های کواترنری نیز شده است. با توجه به جایگاه زمین‌ساختی سامانه گسلی فغان، تحلیل دقیق سازوکار و موقعیت محورهای تنش برآورد شده عامل گسل‌خوردگی آن داده‌های مناسب بر جنبش‌شناختی سنوزوییک پسین بلوک لوت را ارائه می‌نماید. نتایج به‌دست آمده از چنین تحلیلی در این مطالعه نشان میدهد که این سامانه از پهنه‌ای از گسل‌های اصلی با سازوکار غالب راستالغز راست‌بر با روند خاوری- باختری و گسله‌های کوچک‌تر چپ‌بر، راست‌بر و شیب لغز به‌صورت گسل‌های ریدل تشکیل شده است. بر همین اساس سامانه گسلی فغان و به عنوان یکی از پهنه‌های گسلی بنیادین در شمال بلوک لوت در بازه زمانی سنوزوییک پسین همانند پهنه گسلی کوه سرهنگی، موجب تقسیم‌شدگی دگرریختی بلوک لوت شده است. در نتیجه سامانه راستالغز راست‌بر گسل فغان ضمن جدا کردن ریزبلوک‌های بردسکن- کاشمر و گناباد از یکدیگر، موجب انتقال دگرریختی مابین بلوک اصلی لوت و ریزبلوک‌های حاشیه‌ای شمالی آن به‌صورت فرار درون ورقی شده است.
سنگ شناسی
مرتضی خلعتبری؛ نرمین بانه ای؛ محمد فریدی؛ مهدی مرادی
چکیده
سنگ های آتشفشانی نئوژن، در جنوب عرب آباد، بلوک لوت رخنمون دارند. سنگ های آتشفشانی مورد مطالعه، گدازه های آتشفشانی ائوسن، الیگوسن و نهشته های تبخیری نئوژن را پوشانده اند. توالی آتشفشانی نئوژن در قاعده شامل برش و توف است که به صورتی تدریجی توسط گدازه-های آندزیتی، تراکی آندزیتی و داسیتی پوشانده شده اند. این گدازه ها دارای بافت آفیریک-فیریک ...
بیشتر
سنگ های آتشفشانی نئوژن، در جنوب عرب آباد، بلوک لوت رخنمون دارند. سنگ های آتشفشانی مورد مطالعه، گدازه های آتشفشانی ائوسن، الیگوسن و نهشته های تبخیری نئوژن را پوشانده اند. توالی آتشفشانی نئوژن در قاعده شامل برش و توف است که به صورتی تدریجی توسط گدازه-های آندزیتی، تراکی آندزیتی و داسیتی پوشانده شده اند. این گدازه ها دارای بافت آفیریک-فیریک و خمیره میکرولیتی تا هیالومیکرولیتی هستند. این گدازه ها، گرایش ماگمایی کالک آلکالن دارند. در الگوهای عناصر نادر و نمودارهای عنکبوتی، غنی شدگی از LILE و LREE در مقایسه با HREE داشته و تهی شدگی آشکار HFSE دارند، که مشابه ولکانیسم مناطق فرورانش است. در نمودارهای تکتونوماگمایی، این گدازه ها در قلمروی فرورانش و پسابرخورد جای می گیرند. تفسیر داده های ژئوشیمیایی دلالت بر آن دارد که گدازه های مورد مطالعه، احتمالا حاصل ذوب بخشی گوشته لیتوسفری هستند که قبلا توسط مولفه های فرورانش (سیالات و مذاب) رها شده از صفحه اقیانوسی فرورو غنی شده اند. ذوب بخشی پوسته احتمالا در ژنز گدازه های اسیدی نقش داشته است. بنظر می رسد که طی نئوژن، نازک شدگی لیتوسفر سبب ذوب بخشی گوشته لیتوسفری زیرقاره ای شده است. این فرایندها احتمالا پیامد بالا آمدگی آستنوسفر و قطعه شدگی لیتوسفر بوده است.
چینه شناسی و فسیل شناسی
ناهید خداشناس عبدل آبادی؛ فاطمه هادوی؛ مرضیه نطقی مقدم؛ احمدرضا خزائی
چکیده
در پژوهش کنونی سازند بغمشاه در برش بغداده واقع در حاشیه شرقی بلوک لوت جهت مطالعات زیست‌چینه‌نگاری برمبنای نانوفسیل های آهکی، نمونه برداری گردید. ضخامت سازند بغمشاه در برش مذکور 253متر بوده و عمدتا متشکل از شیل و مارن می باشد. براساس مطالعات انجام شده43 گونه نانوفسیلی متعلق به 20 جنس با حفظ شدگی خوب تا متوسط در برش بغداده شناسایی و عکس ...
بیشتر
در پژوهش کنونی سازند بغمشاه در برش بغداده واقع در حاشیه شرقی بلوک لوت جهت مطالعات زیست‌چینه‌نگاری برمبنای نانوفسیل های آهکی، نمونه برداری گردید. ضخامت سازند بغمشاه در برش مذکور 253متر بوده و عمدتا متشکل از شیل و مارن می باشد. براساس مطالعات انجام شده43 گونه نانوفسیلی متعلق به 20 جنس با حفظ شدگی خوب تا متوسط در برش بغداده شناسایی و عکس برداری شد. برمبنای نانوفسیل های آهکی شاخص و مجموعه فسیل های همراه، زیست زون هایCC1 تا CC5 از زون بندی Sissingh ( 1977 ) تعیین گردید. براساس زیست زون های تعیین شده، سن سازند بغمشاه در برش بغداده بریازین پیشین- بارمین پیشین پیشنهاد می شود.
زمین شناسی اقتصادی
مریم جاویدی مقدم؛ محمد حسن کریم پور؛ آزاده ملکزاده شفارودی
چکیده
منطقه رشیدی بخشی از محدوده شمال‌خور بوده که در شرق ایران و در فاصله 120 کیلومتری شمال‌غرب بیرجند واقع است. پی‌جویی اولیه در این منطقه به کمک پردازش داده‌های ماهواره‌ای ASTER با استفاده از الگوریتم نقشه‌بردار زاویه طیفی سبب شناسایی پهنه‌های دگرسانی پروپلیتیک، آرژیلیک و اکسیدهای آهن گردید. این گستره شامل برونزدهایی از سنگهای ...
بیشتر
منطقه رشیدی بخشی از محدوده شمال‌خور بوده که در شرق ایران و در فاصله 120 کیلومتری شمال‌غرب بیرجند واقع است. پی‌جویی اولیه در این منطقه به کمک پردازش داده‌های ماهواره‌ای ASTER با استفاده از الگوریتم نقشه‌بردار زاویه طیفی سبب شناسایی پهنه‌های دگرسانی پروپلیتیک، آرژیلیک و اکسیدهای آهن گردید. این گستره شامل برونزدهایی از سنگهای آذرآواری متعلق به ائوسن با ترکیب آندزیتی تا ریولیتی می‌باشد که توسط دایک دیوریت‌پورفیری قطع شده‌اند. کانی‌سازی مس رگه‌ای در راستای سیستم شکستگی در واحد توف برش آندزیتی شکل گرفته است. کانی‌سازی رگه‌ای در دو مرحله شکل گرفته‌است که شامل: 1- کوارتز، پیریت، کالکوسیت و تنانتیت و 2- کوارتز، کالکوسیت، پیریت، اسفالریت می‌باشد. محدوده مقادیر δ18O اندازه‌گیری شده بر روی دو نمونه کوارتزی مربوط به مرحله اول و دوم کانی‌سازی به ترتیب 26/19 و 94/14 ‰ و δ18O سیال گرمابی در تعادل با کوارتز بر پایه دما به ترتیب 96/10 و 94/4 ‰ بوده که در محدوده آبهای ماگمایی بوده و اختلاط با آبهای جوی در مرحله دوم را آشکار میکند. بر پایه مطالعات زمین‌شناسی، ژئومتری رگه‌ای، داده‌های میانبارهای سیال و ایزوتوپی پایدار، کانسار مس رشیدی را می‌توان در رده کانسارهای مس رگه‌ای طبقه بندی نموده که در طول پهنه‌های گسلی تشکیل شده است.
سنگ شناسی
سیاوش امیدیان فر؛ محمد رهگشای؛ ایمان منصف
چکیده
گرانیتویید کودکان در فاصله 100 کیلومتری جنوب بیرجند، 18 کیلومتری شمال معدن قلعهزری و در شرق ایران واقع شده‌اند. این توده نفوذی متعلق به پهنه آتشفشانی- نفوذی بلوک لوت است. این سنگهای نفوذی (ائوسن- الیگوسن) از نظر پتروگرافی شامل دیوریت، مونزودیوریت، کوارتزمونزودیوریت، تونالیت، تونالیت پورفیری، گرانودیوریت، گرانیت و گرانیت پورفیری ...
بیشتر
گرانیتویید کودکان در فاصله 100 کیلومتری جنوب بیرجند، 18 کیلومتری شمال معدن قلعهزری و در شرق ایران واقع شده‌اند. این توده نفوذی متعلق به پهنه آتشفشانی- نفوذی بلوک لوت است. این سنگهای نفوذی (ائوسن- الیگوسن) از نظر پتروگرافی شامل دیوریت، مونزودیوریت، کوارتزمونزودیوریت، تونالیت، تونالیت پورفیری، گرانودیوریت، گرانیت و گرانیت پورفیری هستند. سنگهای نفوذی در این محدوده دارای سرشت ماگمایی کالکآلکالن با پتاسیم بالا تا شوشونیتی، متاآلومین و گرانیتوییدهای از نوع I هستند. غنیشدگی LILE نسبت به HFSE (93/124-12/38RbN/YN: )، آنومالی منفی Nb و Ti و میزان نسبتأ بالای LREE نسبت به HREE (03/12-74/6LaN/YbN: ) در تمامی نمونهها، از شاخصههای ماگماتیسمهای مرتبط با فرورانش و وجود آنومالی مثبت K و Pb از نشانههای درگیر شدن ماگمای اولیه با سنگهای پوستهای در این محدوده است. در نمودارهای عنکبوتی، موازی بودن روند نمونهها حاکی از خاستگاه مشابه آنهاست. نسبتهای عنصری و نمودارهای مختلف نشان از تشکیل این توده نفوذی در یک حاشیه فعال قارهای با ضخامت پوستهای کمتر از 45 کیلومتر در مرحله قبل از برخورد دارد. ماگمای والد در نتیجه ذوب بخشی (کمتر از 5 درصد) از یک پریدوتیت غنی شده واقع در گوه گوشته‌ای (اسپینل لرزولیت) ایجاد شده است.
زمین شناسی اقتصادی
سیمیندخت یونسی؛ محمدرضا حسین زاده؛ محسن مؤید
چکیده
کانی‌شناسی منطقه اکسیدان به عنوان اثری از اقلیم گذشته، نشانگر رخداد فرایندهای غنیشدگی برونزاد در کانی‌سازی Zn-Cu-(Pb-Bi-Ag) ماهور در لوت مرکزی، طی دو مرحله است: در مرحله اول که فرایندهای برونزاد در اثر آبهای جوی طی اقلیم خشک الیگوسن تا میوسن بالایی رخ داده است، کلاهک شسته‌شده شامل ژاروسیت، ناتروژاروسیت و گوتیت زیاد با نسبتهای متغیر ...
بیشتر
کانی‌شناسی منطقه اکسیدان به عنوان اثری از اقلیم گذشته، نشانگر رخداد فرایندهای غنیشدگی برونزاد در کانی‌سازی Zn-Cu-(Pb-Bi-Ag) ماهور در لوت مرکزی، طی دو مرحله است: در مرحله اول که فرایندهای برونزاد در اثر آبهای جوی طی اقلیم خشک الیگوسن تا میوسن بالایی رخ داده است، کلاهک شسته‌شده شامل ژاروسیت، ناتروژاروسیت و گوتیت زیاد با نسبتهای متغیر و مقدار کمی هماتیت و گوگرد همراه دگرسانی آرژیلی برونزاد با کانیهای کوارتز، آلونیت، کائولینیت، مونت‌موریلونیت و ژیپس تشکیل شده است. در پاسخ به خنثی‌شدن محلول‌های برونزاد در آن اقلیم، اسمیت‌زونیت و مالاکیت فراوان همراه با نئوتوسیت، گرینوکیت و یا هاولئیت و کمی آزوریت، کانیهای سیلیکاتی، فسفاتی و آرسناتی در منطقه غنی‌شده اکسیدی نهشته شده‌اند و غنیشدگی سولفیدی نابالغ ایجاد شده است. در مرحله دوم، آتاکامیت، پاراتاکامیت و کریزوکولا از واکنش شورابه‌ها و اکسیدهای مس پیشین بعد از آغاز اقلیم بسیار خشک در پلیوسن، نهشته شده و از آن زمان تا به حال حفظ شده است. ویژگی‌های کانی‌شناسی کلاهک شسته‌شده در ماهور رهیافتی بر نوع کانه‌ها و دگرسانی درونزاد فراهم میکند و نشان میدهد اسید کافی برای شستشوی مؤثر مس تأمین نشده است و بنابراین، غنیشدگی کالکوسیتی گسترده در زیر سطح ایستابی را پیشنهاد نمی‌کند. تفسیری که کانی‌شناسی منطقه اکسیدان نیز گویای آن است و نتایج گمانه‌های اکتشافی نیز آن را تأیید می‌کنند. با توجه به نوع کانی‌سازی ماهور و رخداد کانی‌سازی‌های مشابه در منطقه، بررسی جامع منطقه اکسیدان و نقشه‌کردن کلاهک‌های شسته‌شده در مقیاس کانسار و ناحیه‌ای می‌تواند به عنوان ابزار اکتشافی مناسبی برای کانی‌سازی‌های پنهان به کار گرفته شود.
مظفرالدین جمالی؛ محمدرضا قاسمی؛ محمد لطفی؛ علی سلگی
چکیده
"کوه آهن" یک برجستگی منفرد و با ارتفاع زیاد در دشتی به نسبت مسطح در شمال بلوک طبس و در نزدیکی محل برخورد دو گسل نایبند و کلمرد واقع شده است و رخنمونهای گستردهای از رگههای اکسید آهن، همخوان با گسلها و شکستگی های خاوری- باختری در گستره کوه آهن وجود دارد. این پژوهش تلاش کرده است با مطالعات ساختاری و دورسنجی گستره به شناخت سازوکار ...
بیشتر
"کوه آهن" یک برجستگی منفرد و با ارتفاع زیاد در دشتی به نسبت مسطح در شمال بلوک طبس و در نزدیکی محل برخورد دو گسل نایبند و کلمرد واقع شده است و رخنمونهای گستردهای از رگههای اکسید آهن، همخوان با گسلها و شکستگی های خاوری- باختری در گستره کوه آهن وجود دارد. این پژوهش تلاش کرده است با مطالعات ساختاری و دورسنجی گستره به شناخت سازوکار شکلگیری کوه آهن و شیوه جایگیری ماده معدنی در این کوه بپردازد و نقش شکستگیها و گسل‌های اصلی گستره را در این فرایند آشکار سازد. در رویکرد دورسنجی با استفاده از داده‌های DEM و تصویر ماهواره Aster و فیلترگذاری در جهتهای اصلی، جابه‌جایی و قطع شدگی ناگهانی واحدهای سنگ‌شناختی و تغییر الگوی آبراههها بررسی شد و شکستگیها و گسل‌های گستره شناسایی و به نقشه تبدیل شدند. در برداشتهای میدانی، سازوکار گسلها به ویژه در محدوده معدن کوه آهن تعیین شد. نتایج این پژوهش نشان میدهد که گسل‌های دارای راستای شمالی- جنوبی (روند گسل نایبند) و شمال خاوری- جنوب باختری (روند گسل کلمرد) بیشتر دارای سازوکار راستالغز راستبُر هستند و گسل‌های با روند خاوری-باختری، سازوکار راستالغز چپبُر با مؤلفه معکوس دارند. مدل ساختاری این پژوهش پیشنهاد میکند جابه‌جایی راستالغز بر روی گسل‌های همیوغ، فضایی مناسب برای بالاروی (ascend) و تشکیل مواد معدنی گرمابی (hydrothermal mineral) در محدوده معدن فراهم آورده است.
سنگ شناسی
مریم کوچی؛ سیدسعید محمدی؛ ملیحه نخعی
چکیده
در شمال‌شرق سربیشه در استان خراسان جنوبی، رخنمون‌هایی از سنگهای گدازهای وجود دارد که از نظر تقسیمات زمین‌شناسی در بخش شرقی بلوک لوت قرار گرفته‌اند. ترکیب سنگ‌شناختی مجموعه بررسی‌شده شامل آندزیت (پیروکسن آندزیت، آندزیت، تراکی آندزیت)، داسیت و ریولیت است. بافت‌های غالب در این سنگها، پورفیری با خمیره میکرولیتی شیشهای، گلومروپورفیری، ...
بیشتر
در شمال‌شرق سربیشه در استان خراسان جنوبی، رخنمون‌هایی از سنگهای گدازهای وجود دارد که از نظر تقسیمات زمین‌شناسی در بخش شرقی بلوک لوت قرار گرفته‌اند. ترکیب سنگ‌شناختی مجموعه بررسی‌شده شامل آندزیت (پیروکسن آندزیت، آندزیت، تراکی آندزیت)، داسیت و ریولیت است. بافت‌های غالب در این سنگها، پورفیری با خمیره میکرولیتی شیشهای، گلومروپورفیری، پوئی‌کلیتیک و حفره‌ای هستند. کانیهای تشکیل‌دهنده سنگهای آندزیتی شامل پلاژیوکلاز، پیروکسن و آمفیبول همراه مقادیرکم بیوتیت و سانیدین و در ریولیت و داسیت شامل کوارتز، سانیدین، پلاژیوکلاز، آمفیبول و بیوتیت هستند. بافت‌های غیرتعادلی نظیر منطقه‌بندی شیمیایی، بافت غربالی، حاشیه‌های گردشده و خلیجی در درشت بلورهای این سنگها مشاهده می‌شود. نتایج بررسیهای ژئوشیمیایی نشان میدهد که این گدازه‌ها به سری ماگمایی کالکآلکالن پتاسیم بالا تا متوسط تعلق دارند. غنیشدگی از LREE وLILE ، تهی‌شدگی از HREE و HFSE همراه بی‌هنجاری منفی عناصری نظیرTi ، Nb وP در این سنگها حاکی از ماگماتیسم کمان آتشفشانی حاشیه فعال قاره است. براساس نمودارهای تمایز زمین‌ساختی نیز محیط تکتونیکی گدازههای منطقه زولسک با پهنه فرورانش و حاشیه فعال قارهای مرتبط است. نسبت پایینDy/Yb (کمتر از2) در گدازههای بررسی شده، بیانگر منشأ گوشته اسپینل لرزولیتی برای ماگما می‌باشد.
سنگ شناسی
حبیب بیابانگرد؛ فرزاد ملازاده برواتی
چکیده
مخروط‌های آتشفشانی کوه سُم، کوه زا بزرگ و کوه زا کوچک در جنوب خاوری شهرستان بم و شمال باختری آتشفشان بزمان قرار دارند. این مخروط‌ها از نظر زمین‌شناسی متعلق به زون ایران مرکزی و حاشیه جنوب خاوری بلوک لوت هستند. گدازههای آنها ترکیب بازالت، اُلیوین‌بازالت، آندزیت و آندزیبازالت با بافت غالب تراکیتی دارند.کانیهای اصلی این گدازه‌ها ...
بیشتر
مخروط‌های آتشفشانی کوه سُم، کوه زا بزرگ و کوه زا کوچک در جنوب خاوری شهرستان بم و شمال باختری آتشفشان بزمان قرار دارند. این مخروط‌ها از نظر زمین‌شناسی متعلق به زون ایران مرکزی و حاشیه جنوب خاوری بلوک لوت هستند. گدازههای آنها ترکیب بازالت، اُلیوین‌بازالت، آندزیت و آندزیبازالت با بافت غالب تراکیتی دارند.کانیهای اصلی این گدازه‌ها پلاژیوکلاز، پیروکسن و اُلیوین است. نهشته‌های آذرآواری، لاپیلی، توف، خاکستر و بمب‌های آتشفشانی به همراه جریان‌های گدازهای سازندگان اصلی این مخروط‌های آتشفشانی هستند. آنها مخروط تک‌منشأیی و دوره‌های فورانی محدود دارند. با توجه به نوع مواد سازنده مخروط، این آتشفشان‌ها در زمره آتشفشان‌های نوع هاوایی تا استرامبولی قرار می‌گیرند. ویژگی‌های ژئوشیمیایی آنها همچون بالا بودن نسبتهای (33-45 =Ce/Yb) و (33/4=Zr/Y)، غنیشدگی از LILE و آنومالی منفیCr، Ni و تا حدودی Eu درآنها بیانگر ماگماتیسم کالکآلکالن وابسته به فرورانش است. از طرفی الگوی نمودارهای عنکبوتی بهنجار شده نسبت به کندریت و گوشته اولیه در آنها نشان میدهد که از عناصر خاکی سبک غنیشدگی بیشتری نسبت به عناصر خاکی نادر سنگین دارند و مشابه الگوی سنگهای وابسته به مناطق فرورانش و سری ماگمایی کالک آلکالن هستند. همچنین ویژگی‌های ژئوشیمیایی چون نسبت بالای La/Yb بین 8/6 تا 07/13، محتوای پایین Rb و برخی از نمودارهای تکتنوماگمایی نشان از تمایل این سنگها به محیط‌های فرورانش اندکی متمایل به درون صفحه‌ای دارند. ماگمای سازنده سنگهای مورد بررسی، نتیجه ذوب بخشی یک منبع گارنت لرزولیتی غنی شده درعمق 100 تا 110 کیلومتری است. چنین به نظر می‌رسد که شکلگیری این مخروط‌های آتشفشانی مرتبط با فرورانش صفحه عمان به زیر مکران و وابسته به کمان ماگمایی مکران- چغایی باشد.
آزاده بهاروندی؛ سیدسعید محمدی؛ ملیحه نخعی
چکیده
در منطقه بشگز در 50 کیلومتری شمال باختر سربیشه و در حاشیه خاوری بلوک لوت، واحدهای گدازهای ترشیری با ترکیب آندزیت بازالتی، آندزیت و داسیت رخنمون دارند. بافت چیره این سنگها، پورفیری با زمینه میکرولیتی- شیشهای، گلومروپورفیری و حفره‌ای است. کانیهای اصلی در گدازههای ...
بیشتر
در منطقه بشگز در 50 کیلومتری شمال باختر سربیشه و در حاشیه خاوری بلوک لوت، واحدهای گدازهای ترشیری با ترکیب آندزیت بازالتی، آندزیت و داسیت رخنمون دارند. بافت چیره این سنگها، پورفیری با زمینه میکرولیتی- شیشهای، گلومروپورفیری و حفره‌ای است. کانیهای اصلی در گدازههای آندزیتی شامل پلاژیوکلاز، پیروکسن، آمفیبول، بیوتیت و در داسیتها شامل پلاژیوکلاز، کواتز، آمفیبول و بیوتیت هستند. بررسیهای ژئوشیمیایی نشان میدهد که این سنگها، ماهیت کالکآلکالن پتاسیم متوسط تا بالا دارند. غنیشدگی Sr، Zr، Cs، Th، K، تهی‌شدگی Nb، Ti، P، Ba و غنیشدگی LREE نسبت به HREE در نمونه‌های بررسی شده، بیانگر شکلگیری آنها در محیط وابسته به فرورانش و حاشیه فعال قارهای است. بر پایه نمودار نسبتهای عناصر کمیاب، سنگهای آتشفشانی منطقه بشگز در گستره کمان‌های آتشفشانی جوان یا مراحل آغازین فرورانش واقع شده‌اند. میزان Mg# در سنگهای آتشفشانی منطقه بشگز بهطور میانگین حدود 48 است که بیانگر نقش اجزای گوشته‌ای در تشکیل آنهاست. نسبت پایین Sm/Yb (کمتر از 5/2) در گدازههای بررسی شده، بیانگر نبود گارنت در منشأ است. نسبت پایین Zr/Ba (میانگین34/0) و نسبت La/Nb بالا (19/3-22/2) در گدازههای منطقه مورد مطالعه، نشان‌دهنده خاستگاه گوشته سنگکرهای است. نمودارهای نسبت MREE/HREE، نشان از این دارد که گدازههای منطقه بشگز در قلمرو رخساره اسپینل لرزولیت فلوگوپیت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دار جای می‌گیرند. نسبت پایین Ba/Rb (20<) و نسبت بالای Rb/Sr (1/0>)، حضور فلوگوپیت را در منشأ تایید میکند. الگوی یکنواخت عناصر خاکی کمیاب و مقادیر متوسط LaN/LuN (14-8) در سنگهای حدواسط و اسیدی بشگز، بیانگر ارتباط ژنتیکی آنهاست.
سیمیندخت یونسی؛ محمدرضا حسین زاده؛ محسن مؤید
چکیده
کانسار (Zn-Cu-(Pb-Bi-Ag ماهور در مرکز بلوک لوت، در پهنه به شدت خردشده گسلی، بیشتر در واحد آتشفشانی- نیمه آتشفشانی داسیت - ریوداسیت به سن ائوسن بالایی- الیگوسن، تشکیل شده است. کانی سازی به‌صورت رگه ای، رگچه ای و برشیِ سولفید توده ای و یا همراه رگه- رگچه های کوارتز، کوارتز- کربنات و یا کوارتز- مسکوویت (سریسیت)- کربنات رخ داده است و به جز ...
بیشتر
کانسار (Zn-Cu-(Pb-Bi-Ag ماهور در مرکز بلوک لوت، در پهنه به شدت خردشده گسلی، بیشتر در واحد آتشفشانی- نیمه آتشفشانی داسیت - ریوداسیت به سن ائوسن بالایی- الیگوسن، تشکیل شده است. کانی سازی به‌صورت رگه ای، رگچه ای و برشیِ سولفید توده ای و یا همراه رگه- رگچه های کوارتز، کوارتز- کربنات و یا کوارتز- مسکوویت (سریسیت)- کربنات رخ داده است و به جز مقدار ناچیزی اسفالریت تیره، تنها پیریت ریزدانه به‌صورت فاز افشان در متن سنگ میزبان دیده می شود. کانی سازی درون زاد پیچیده و شامل کانیهای اصلی پیریت، اسفالریت آهن دار و کالکوپیریت در همراهی با گالن، انواع سولفوسالت های مس، انواع سولفوسالت های بیسموت، اسفالریت فقیر از آهن و مقدار کمی گرینوکیت، آرسنوپیریت، دیژنیت و به احتمال کوولیت است که نقره به مقدار قابل توجه در شبکه برخی کانی های سولفوسالتی و سولفیدی حضور دارد و کمی کانی های تنگستن طلادار نیز بهطور محلی رخ داده اند. کانه زایی بهطور چیره با دگرسانی سریسیتی، آرژیلی متوسط، پروپیلیتی و گاه آرژیلی پیشرفته و کوارتز- آدولاریا همراه بوده و طی سه مرحله اصلی شامل 1- مرحله کوارتز- پیریت، 2- مرحله اسفالریت آهن دار و 3- مرحله کالکوپیریتِ همراه شده با سولفوسالت ها و کمی کانی های سولفیداسیون بالا تشکیل شده است. کانه‌زایی پس از مرحله سیلیسی شدن و پیریت زاییِ افشانِ تورمالین دار (دگرسانی سریسیتیِ پیش از کانه زایی) رخ داده و فرایند هوازدگی آن را تحت تأثیر قرار داده است. با توجه به مقدار بسیار پایین Cu در سامانه تعادلی Cu-Zn-S، محتوای بالای ادخال های کالکوپیریت در اسفالریت های آهن دار تیره ماهور نشانگر منشأ جانشینی بافت بیماری کالکوپیریت است. این بافت در همراهی با کانی شناسی (کانه و دگرسانی) کانسار نشانگر تشکیل کانی سازی پلی متال ماهور به تقریب در محدوده دمایی 200 تا 400 درجه سانتی‌گراد و از سیالی با حالت سولفیداسیون متوسط و درجه اسیدی کم است که سیال یاد شده به علت واکنش با سنگ دیواره خنثی تا قلیایی شده؛ ولی شواهد کمی از تکامل سیال به حالت سولفیداسیون بالا، شرایط اسیدی تر و اکسیدان تر در بخش غنی از مس آن ثبت شده است. ویژگی های کانی شناسی کانسار ماهور منشأ بیشتر ماگماییِ سیال گرمابیِ کانه زا را نشان می دهند و در تلفیـق بـا ساختار کانه زایی، همراهی با سنگ های آذرین کالک آلکالن تا شوشونیتی و موقعیت زمین ساختی سنگ های میزبان، بیشترین شباهت را با کانسارهای لود پلی متال نوع کردیلرن دارد.
احمد حسینخانی؛ محمدحسن کریم‌پور؛ آزاده ملکزاده شفارودی
چکیده
منطقه اکتشافی جنوب باختری سرخ‌کوه بخشی از کمربند آتشفشانی- نفوذی در باختر بلوک لوت، جنوب باختری شهر بیرجند است. زمین‌شناسی منطقه متشکل از سنگهای آتشفشانی با ترکیب آندزیت و بازالت بوده که نفوذ توده‌های نفوذی در مراحل زمانی متفاوت با ترکیب هورنبلنددیوریت، هورنبلندمیکرودیوریت، هورنبلنددیوریت پورفیری، هورنبلندکوارتزدیوریت ...
بیشتر
منطقه اکتشافی جنوب باختری سرخ‌کوه بخشی از کمربند آتشفشانی- نفوذی در باختر بلوک لوت، جنوب باختری شهر بیرجند است. زمین‌شناسی منطقه متشکل از سنگهای آتشفشانی با ترکیب آندزیت و بازالت بوده که نفوذ توده‌های نفوذی در مراحل زمانی متفاوت با ترکیب هورنبلنددیوریت، هورنبلندمیکرودیوریت، هورنبلنددیوریت پورفیری، هورنبلندکوارتزدیوریت پورفیری و بیوتیت‌کوارتزمونزونیت در آنها موجب دگرسانی گسترده و کانی‌سازی شده است. در بخش‌های شمال باختری منطقه کانی‌سازی رگه‌ای با امتداد شمال باختری-جنوب خاوری در سنگ میزبان هورنبلند دیوریت پورفیری دیده می‌شود، که کانی‌سازی اصلی آن شامل کوارتز، کالکوپیریت، پیریت و کانیهای ثانویه آهن و مس است. این رگه، جوان‌ترین رخداد کانی‌سازی مرتبط با توده‌های نفوذی در بلوک لوت است (سن پس از میوسن). در مطالعه میانبارهای سیال اولیه در بلورهای کوارتز همزمان با کانی‌سازی، سه نوع میانبار سیال دو فازی با چگالی مختلف شناسایی شد که دو نوع فراوان غنی از مایع دمای یکنواختی 270 و 330 درجه سانتی‌گراد را نشان می‌دهند. بر پایه ذوب آخرین قطعه یخ سیال نیز متوسط شوری این دو نوع میانبار سیال به ترتیب 12 تا 15 و 16 تا 19درصد وزنی نمک طعام است. میانبارهای همگن شده به گاز، دمای یکنواختی و شوری کمی بیشتری دارند. با توجه به میزان دمای یکنواخت‌شدگی و شوری میانبارهای سیال و همچنین محاسبه چگالی و فشار این میانبارها، ژرفای حدود 700 متر برای کانی‌سازی پیشنهاد می‌شود که معادل سطح فرسایش کنونی است. مطالعات ایزوتوپ‌های اکسیژن کوارتز در رگه کانی‌سازی نشان میدهد که مقادیر δ18O کوارتز میان 66/8+ تا 09/13+ در هزار و δ18O سیال گرمابی در تعادل با کوارتز بر پایه دما میان 06/3+ تا 59/7+ در هزار بوده که در محدوده آبهای ماگمایی است. بهطور کلی مطالعات میانبارهای سیال و ایزوتوپی نشانه همخوانی کانی‌سازی رگه‌ای جنوب باختری سرخ‌کوه با کانی‌سازی اپی‌ترمال است که با ماگمازایی توده نفوذی دیوریت در منطقه مرتبط است. محلول‌های ماگمایی منشأ یافته از توده دیوریتی در اثر تغییر در شرایط فیزیکوشیمیایی محلول و همچنین رخداد پدیده جوشش سبب نهشته شدن کانی‌ها در گسل به‌صورت رگه شده‌اند.
الهام بهرام‌نژاد؛ ساسان باقری؛ علی احمدی؛ اعظم زاهدی
چکیده
کمپلکس دگرگونی ده‌سلم با رخنمونی منحصر به فرد از سنگهای دگرگونی متنوع و پهنه‌های متوالی از کانیهای شاخص خود با امتدادی شمالی- جنوبی همراه با توده‌های نفوذی فلسیک در حاشیه خاوری خردقاره ایران مرکزی، حدفاصل پهنه جوش‌خورده سیستان و بلوک لوت رخنمون دارد. از میان سنگهای موجود، متاپلیت‌ها فراوانی چشمگیری در بخش‌های مختلف دارند. ...
بیشتر
کمپلکس دگرگونی ده‌سلم با رخنمونی منحصر به فرد از سنگهای دگرگونی متنوع و پهنه‌های متوالی از کانیهای شاخص خود با امتدادی شمالی- جنوبی همراه با توده‌های نفوذی فلسیک در حاشیه خاوری خردقاره ایران مرکزی، حدفاصل پهنه جوش‌خورده سیستان و بلوک لوت رخنمون دارد. از میان سنگهای موجود، متاپلیت‌ها فراوانی چشمگیری در بخش‌های مختلف دارند. شواهد بسیاری نشان از رخداد یک دگرگونی ناحیه‌ای پیشرونده همراه شده با توالی کانیهای شاخص دگرگونی از باختر به خاور دارد. سنگهای پلیتی در محدوده رخساره شیست‌سبز با پهنه گارنت آغاز و پس از عبور از پهنه‌های استارولیت، آندالوزیت و سیلیمانیت تا درجات بالای رخساره آمفیبولیت و آستانه گرانولیت با پهنه ارتوکلاز + سیلیمانیت مشخص شده‌اند. نتایج دماسنجی‌های صورت گرفته بر پایه تغییرات عناصر Fe و Mg در زوج در تعادل گارنت- بیوتیت نشانگر دمایی در گستره 450 تا 550 درجه سانتی‌گراد از رخساره شیست‌سبز در بخش باختری تا دمای 750 درجه سانتی‌گراد و در آستانه گرانولیت در متاپلیت‌های بخش خاوری کمپلکس دگرگونی ده‌سلم است. شرایط دگرگونی سنگهای پلیتی در کنار دیگر سنگهای موجود نشان‌دهنده وجود یک رویداد دگرگونی ناحیه‌ای پیشرونده نوع آبوکوما در ژوراسیک پسین، همزمان با نفوذ توده گرانیتی شاه‌کوه و احتمالاً در موقعیت کمان ماگمایی پهنه فرورانش نوتتیس در منطقه ده‌سلم بوده است.
حسین هادی‌زاده؛ علی‌اصغر کلاگری؛ نیما نظافتی؛ حبیب ملایی؛ حسن عزمی
چکیده
کانسار اپی ترمالی نیان در شمال باختری بلوک لوت و در فاصله 35 کیلومتری جنوب باختری شهر بجستان واقع شده است. بررسیهای انجام شده بر روی این کانسار حاکی از گسترش یک زون‌بندی از سنگهای دگرسان شده در اطراف رگههای سیلیسی کانه دار و وجود دگرسانی‌های سیلیسی (کوارتز، کلسدونی، آدولاریا، کلسیت، ایلیت و سریسیت)، سیلیسی-آرژیلیکی(کوارتز، آدولاریا، ...
بیشتر
کانسار اپی ترمالی نیان در شمال باختری بلوک لوت و در فاصله 35 کیلومتری جنوب باختری شهر بجستان واقع شده است. بررسیهای انجام شده بر روی این کانسار حاکی از گسترش یک زون‌بندی از سنگهای دگرسان شده در اطراف رگههای سیلیسی کانه دار و وجود دگرسانی‌های سیلیسی (کوارتز، کلسدونی، آدولاریا، کلسیت، ایلیت و سریسیت)، سیلیسی-آرژیلیکی(کوارتز، آدولاریا، ایلیت، سریسیت، پیریت)، آرژیلیکی(ایلیت- کوارتز- کلسیت-آدولاریا – سریسیت، کائولینیت، اسمکتیت، کلریت) و پروپیلیتیک (کلریت، کلسیت، آلبیت، اپیدوت، کوارتز و اسمکتیت) به عنوان اصلی ترین زون‌های دگرسانی در این کانسار بوده که در طی پنج مرحله تشکیل شده اند. نمودارهای ژئوشیمیایی، نسبتهای عنصری مولار و بررسی سنگنگاری وجود تبدیل‌های تدریجی و آرایش‌های تبدیل کانیایی را در طی تکامل سامانه گرمابی نیان نشان می دهند. بررسی این نمودارها حاکی از گسترش بالای زون های دگرسانی آرژیلیکی، سیلیسی و وسعت نسبتاً محدود زون های پروپیلیتیک در کانسار نیان است. این نمودارها همچنین نشان می دهند که آرایش‌های کانیایی پلاژیوکلاز- ایلیت، پلاژیوکلاز- آدولاریا، ایلیت- آدولاریا، پلاژیوکلاز- اسمکتیت در طی مراحل پیشرونده گسترش یافته اند در حالیکه آرایش آدولاریا- ایلیت در طی مراحل پسرونده (افول) سامانه گرمابی تشکیل شده‌اند. نفوذپذیری و بالا بودن نسبت سنگ/آب در سنگ های میزبان (ایجاد شده در اثر گسلش و حضور گسترده سنگهای آذرآواری) عوامل اصلی گسترش زون‌های دگرسانی و تشکیل گسترده آدولاریا در منطقه هستند. افزون بر این، با توجه به ترکیب کانی شناسی کانسار، حضور کانی هایی مانند آدولاریا و ایلیت در بخش مرکزی و کائولینیت در بخش حاشیه‌ای سامانه ممکن است پشنهاد نماید که آنها توسط سیالاتی تشکیل شده‌اند که به ترتیب دمایی °C 220 < و°C 140> داشته‌اند. حضور مجموعه کانیایی کوارتز، آدولاریا، ایلیت، پیریت، کلریت و کلسیت ممکن است منعکس‌کننده دخالت سیالاتی کلریدی با جریان روبه بالا با pH تقریباً خنثی تا حدودی قلیایی باشد. تشکیل همزمان کانی های کلسیت، اسمکتیت، ایلیت و کائولینیت در بخش‌های حاشیه‌ای سامانه حاصل واکنش سیالاتی غنی از CO2 (حاوی بخارات داغ) با سنگهای میزبان بوده است. در طی فعالیت ژئوترمالی نیان افزایش درجه حرارت و افزایش متاسوماتیسم پتاسیم در بخش‌های مرکز سامانه باعث تشکیل گسترده ایلیت در مرحله اول دگرسانی و آدولاریا- ایلیت در مرحله دوم (حداکثر متاسوماتیسم K) شده است. همزمان با مرحله افول دگرسانی گرمابی و کاهش متاسوماتیسم K مجدداً کانی ایلیت جانشین آدولاریا شده است. حاکم بودن شرایطی (برای دوره‌های زمانی طولانی) مناسب برای پایداری ایلیت ممکن است علت فراوانی و گسترش بیشتر این کانی را نسبت به آدولاریا در سنگهای میزبان کانسار نیان توجیه کند.
حسین هادی‌زاده؛ علی‌اصغر کلاگری؛ نیما نظافتی؛ حبیب ملایی
چکیده
منطقه نیان در شمال باختری بلوک لوت میزبان سامانه رگه‌ای چند فلزی Pb-Zn-Cu-Ag-Au است که درون یک سری از سنگهای آتشفشانی با ترکیبی متغیر از داسیت، ریوداسیت، آندزیت تا تراکیآندزیت گسترش یافتهاند. این سنگها در طی دو مرحله مجزا از فوران گدازه‌ها تشکیل شده‌اند. سنگهای میزبان کانه‌زایی سرشتی کالکآلکالن تا شوشونیتی داشته و در محیطی ...
بیشتر
منطقه نیان در شمال باختری بلوک لوت میزبان سامانه رگه‌ای چند فلزی Pb-Zn-Cu-Ag-Au است که درون یک سری از سنگهای آتشفشانی با ترکیبی متغیر از داسیت، ریوداسیت، آندزیت تا تراکیآندزیت گسترش یافتهاند. این سنگها در طی دو مرحله مجزا از فوران گدازه‌ها تشکیل شده‌اند. سنگهای میزبان کانه‌زایی سرشتی کالکآلکالن تا شوشونیتی داشته و در محیطی کوهزایی تشکیل شده‌اند. عملکرد توأم و متضاد دو گسل اصلی در دو سوی محدوده معدنی، سبب ایجاد شرایط کششی در بلوک میان این دو گسل شده که منتهی به گسترش یک سری گسل‌های فرعی با مؤلفههای شیبلغز و امتدادلغز درون بلوک شده است. این پهنه‌های شکستگی بهعنوان مجرای مناسبی برای تراوش سیال‌ها و گسترش رگههای سیلیسی کانه‌دار رفتار کردهاند. عواملی چون شکستگیهای گسترده و وجود سنگهای پیروکلاستیکی با نفوذپذیری بالا باعث گسترش دگرسانی‌های گسترده در سنگهای میزبان شده است. سه نوع دگرسانی مشخص در کانسار نیان گسترش یافته است: 1) سیلیسی (کوارتز، کلسدونی، آدولاریا، کلسیت، ایلیت و سریسیت)؛ 2) آرژیلیکی (ایلیت، اسمکتیت، کوارتز، کائولینیت، آدولاریا، کلریت، سریسیت و زئولیت)؛ 3) پروپیلیتیک (کلریت، کلسیت، آلبیت، اپیدوت،کوارتز و اسمکتیت) که با 5 مرحله کانه‌زایی همراه هستند. این دگرسانی‌ها توسط محلول‌های کلریدی با pH خنثی تا بسیار قلیایی تشکیل شده‌اند. کانه‌زایی در کانسار نیان به‌صورت رگه‌ای، رگچهای، افشان در سنگهای میزبان و نیز در ارتباط با برش‌های گرمابی است. مهمترین کانههای کانسار نیان شامل پیریت، اسفالریت، گالن، کالکوپیریت، مارکاسیت، پیروتیت، ملنیکوویت و هماتیت هستند. مهمترین کانیهای باطله نیز شامل کوارتز (کلسدونی)، کریستوبالیت، کلسیت، دولومیت، سیدریت، باریت، فلوریت و آدولاریا هستند. شواهدی چون ارتباط کانی‌سازی با رگههای سیلیسی- کربناتی، حضور آدولاریا، ایلیت، کلسیت‌های تیغه‌ای و برش‌های گرمابی و همچنین حضور کانیهای دگرسانی کوارتز، آدولاریا، ایلیت، آلبیت، کلریت، ایلیت- اسمکتیت میانلایهای، کلسیت و پیریت در سیستم گرمابی نیان، نشان میدهد که این کانی‌ها از محلول‌های کلریدی با pH تقریباً خنثی تا بسیار قلیایی در یک محیط اپی‌ترمالی سولفیداسیون پایین تشکیل شده‌اند.
رضا ارجمندزاده؛ محمدحسن کریم‌پور؛ سیداحمد مظاهری؛ ژوزه فرانسیسکو سانتوز؛ جرج مدینا
چکیده
گرانیتوییدهای پورفیری ده‌سلم در کمربند آتشفشانی- نفوذی بلوک لوت در خاور ایران مرکزی قرار گرفته‌اند. توده‌های نفوذی گستره ترکیبی از دیوریت - گابرو تا گرانیت دارند و جزو گرانیت‌های کمان‌های آتشفشانی کلسیمی- قلیایی پتاسیم بالا تا شوشونیتی هستند. در رگههای سیلیسی موجود در توده‌های نفوذی بیوتیت - پیروکسن - کوارتزمونزونیت و هورنبلند‌مونزونیت ...
بیشتر
گرانیتوییدهای پورفیری ده‌سلم در کمربند آتشفشانی- نفوذی بلوک لوت در خاور ایران مرکزی قرار گرفته‌اند. توده‌های نفوذی گستره ترکیبی از دیوریت - گابرو تا گرانیت دارند و جزو گرانیت‌های کمان‌های آتشفشانی کلسیمی- قلیایی پتاسیم بالا تا شوشونیتی هستند. در رگههای سیلیسی موجود در توده‌های نفوذی بیوتیت - پیروکسن - کوارتزمونزونیت و هورنبلند‌مونزونیت عناصرMo, Cu, Au, Pb, Zn بی‌هنجاری‌های مشخصی دارند. روندهای اکسیدهای اصلی بر روی نمودارهای هارکر نشان‌دهنده تبلور بخشی پلاژیوکلاز کلسیم‌دار و کانیهای مافیک است. در نمودار عنکبوتی بهنجار شده عناصر فرعی نسبت به گوشته اولیه، عناصر (LILE) مانند Rb, Sr, Ba, Zr, Csغنیشدگی شدید و عناصر با میدان پایداری بالا (HFSE) مانند Nb, Pو Y تهی‌شدگی دارند. در نمودار عنکبوتی بهنجار شده عناصر خاکی کمیاب نسبت به کندریت، عناصر LREE دارای غنیشدگی و نسبت بالای 31- 5/21La/Yb= هستند و نبود بی‌هنجاری Eu مشخص است. توده‌های نفوذی ده‌سلم بر پایه نسبتهای Sr/Y و La/Yb دارای گرایش آداکیتی هستند و نسبتهای ایزوتوپی (87Sr/86Sr)iو εNdi به ترتیب با مقادیر 70469/0تا 70507/0 و 5/1+ تا 5/2+ نشان می‌دهند که منشأ آنها در ارتباط با مذاب‌های حاصل از گوشته بوده که به مقدار کمی با پوسته آلودگی داشته است. این توده‌های نفوذی در محدوده گرانیتوییدهای سری مگنتیتی قرار می‌گیرند که پتانسیل بالایی برای کانی‌سازی مس- مولیبدن - طلای پورفیری دارند. رخدادهای زمین‌ساختی، ماگماتیسم و فلززایی، به‌ویژه رخداد نهشته‌های پورفیری در پنجره زمانی ترشیری بلوک لوت را می‌توان با مدل فرورانش دوسویه نامتقارن توضیح داد.
