زمین شناسی اقتصادی
لیلا امینی؛ محمد معانی جو
چکیده
یکی از فرآیندهای متداول که منجر به تشکیل ذخایر رگه‌ای و غنی‌شدگی فلزات گرانبها می‌شود جوشش است. وجود رابطه مکانی بین جوشش و نهشت فلزات گرانبها ابزاری ارزشمند در اکتشاف ذخایر اپی‌ترمال است. بنابراین بررسی رخداد این فرآیند در کانسارهای اپی‌ترمال می‌تواند تخمین درستی از ادامه روند اکتشافی پیش رو قرار دهد.کانسار طلای اپی‌ترمال چاه‌مراد ...
بیشتر
یکی از فرآیندهای متداول که منجر به تشکیل ذخایر رگه‌ای و غنی‌شدگی فلزات گرانبها می‌شود جوشش است. وجود رابطه مکانی بین جوشش و نهشت فلزات گرانبها ابزاری ارزشمند در اکتشاف ذخایر اپی‌ترمال است. بنابراین بررسی رخداد این فرآیند در کانسارهای اپی‌ترمال می‌تواند تخمین درستی از ادامه روند اکتشافی پیش رو قرار دهد.کانسار طلای اپی‌ترمال چاه‌مراد در فاصله 75 کیلومتری شمال غرب شهرستان بزمان، استان سیستان و بلوچستان واقع است. از نظر جایگاه زمین‌شناختی، این کانسار در محدوده کمان ماگمایی مکران – چاگای در جنوب‌شرق ایران قرار دارد. کانه‌زایی طلا در کانسار چاه‌مراد در سه مرحله و به صورت رگه‌های سیلیسی در حدفاصل پهنه دگرسانی آرژیلیک با سنگ میزبان داسیت و ریوداسیت رخ داده است. بررسی‌های بافتی، کانی‌شناسی و مطالعات میانبارهای سیال نشان‌دهنده رخداد فرآیند جوشش در این کانسار است. از جمله مهمترین شواهد رخداد این فرآیند، می‌توان به حضور (الف) آدولاریا، (ب) کلسیت با بافت تیغه‌ای، (ج) بافت‌های برشی، کلوفرمی، قشری، (د) میانبارهایی با نسبت متفاوت مایع و بخار،(ه) افزایش شوری سیال با کاهش دمای همگن‌شدگی در میانبارهای سیال، (و) میانبارهای سیال با شوری‌های متفاوت و (ز) ، همیافتی میانبارهای تک فازی سیال همراه با تک فازی بخار اشاره داشت. بنابراین وجود رخداد جوشش، در کانسار چاه‌مراد تایید می‌گردد.
زمین شناسی اقتصادی
محسن رضایی؛ علیرضا زراسوندی؛ سیما باسیوس
چکیده
کانسار مس پورفیری ایجو در ارتباط با جایگیری نفوذی‌های میوسن (50/0 ± 27/9 میلیون سال؛ سن‌سنجی اورانیوم - سرب زیرکن) با ترکیب تونالیت تا گرانودیوریت به درون واحدهای ولکانیکی و پیروکلاستیکی ائوسن می باشد. در این مطالعه رخداد و شیمی مگنتیت در نمونه‌های دگرسانی پتاسیک این کانسار مورد ارزیابی قرار گرفت. یافته‌ها نشان دهنده رخداد محدود ...
بیشتر
کانسار مس پورفیری ایجو در ارتباط با جایگیری نفوذی‌های میوسن (50/0 ± 27/9 میلیون سال؛ سن‌سنجی اورانیوم - سرب زیرکن) با ترکیب تونالیت تا گرانودیوریت به درون واحدهای ولکانیکی و پیروکلاستیکی ائوسن می باشد. در این مطالعه رخداد و شیمی مگنتیت در نمونه‌های دگرسانی پتاسیک این کانسار مورد ارزیابی قرار گرفت. یافته‌ها نشان دهنده رخداد محدود مگنتیت به صورت دانه پراکنده و یا به صورت محصول فرایند کلریتی‌شدن بیوتیت در زون دگرسانی پتاسیک می‌باشد. مگنتیت‌های پهنه دگرسانی پتاسیک کانسار فاقد همرشدی هماتیت و پاراژنز انیدریت بوده که مبین عدم وجود شرایط فوگاسیته اکسیژن خیلی بالا (نزدیک به محدوده بافری هماتیت - مگنتیت؛ ~ΔFMQ +4) در زون دگرسانی پتاسیک می‌باشد. مگنتیت‌های مورد مطالعه دما بالا بوده (C° 500<) و همچنین بر مبنای مقادیر Mg + Al + Si طی شرایط نرخ پایین واکنش سیال گرمابی و سنگ دیواره متبلور شده‌اند. این شواهد به همراه عدم رخداد تعادل مجدد در مگنتیت‌های کانسار ایجو، احتمالا دلالت بر عدم وجود دفعات متعدد خروج سیال گرمابی طی تکامل دگرسانی پتاسیک دارد. همچنین وجود مقادیر قابل توجه گالیوم (میانگین 015/0 درصد وزنی) در ساختار مگنتیت‌های دگرسانی پتاسیک نشان دهنده وجود پتانسیل‌های اکتشافی ناشناخته برای عناصر استراتژیک همراه با ذخایر پورفیری کمربند ارومیه - دختر می‌باشد.
زمین شناسی اقتصادی
علیرضا زراسوندی؛ محسن رضایی؛ منصور عادل پور؛ حدیث پروانه
چکیده
کانسارهای مس پورفیری پرکام (سارا) و آبدر در ارتباط با استوک های دیوریتی - کوارتزدیوریتی در بخش جنوبی کمربند ماگمایی ارومیه - دختر، واقع شده اند. در کانسار پرکام دگرسانی های پتاسیک، پتاسیک - فیلیک، بیوتیتیک، فیلیک، آرژیلیک و پروپیلیتیک توسعه یافته اند، در مقابل در کانسار آبدر گسترش دگرسانی پتاسیک ناچیز، اما پهنه دگرسانی فیلیک ...
بیشتر
کانسارهای مس پورفیری پرکام (سارا) و آبدر در ارتباط با استوک های دیوریتی - کوارتزدیوریتی در بخش جنوبی کمربند ماگمایی ارومیه - دختر، واقع شده اند. در کانسار پرکام دگرسانی های پتاسیک، پتاسیک - فیلیک، بیوتیتیک، فیلیک، آرژیلیک و پروپیلیتیک توسعه یافته اند، در مقابل در کانسار آبدر گسترش دگرسانی پتاسیک ناچیز، اما پهنه دگرسانی فیلیک دارای گسترش قابل توجه است. هدف از این مطالعه بررسی شیمی کانی های سریسیتی و سولفیدی (پیریت و کالکوپیریت) در زون دگرسانی فیلیک این کانسارها است. در این راستا نمونه برداری از گمانه های حفاری انجام شد و در نهایت 9 نمونه منتخب با استفاده از آنالیز ریزکاونده الکترونی (EMPA) مورد آنالیز قرار گرفت. نتایج نشان داد تمرکز عناصر Zn ،Ag ،Au و As در نمونه های کالکوپیریت (به ترتیب با میانگین 0/70، 0/007، 0/012 و 0/043 درصد وزنی) به نسبت بیشتر است. در مقابل عناصر Re ،Te ،Co و Mo عمدتا در نمونه‌های پیریت (به ترتیب با میانگین 0/01، 0/003، 0/09 و 0/07 درصد وزنی) تمرکز دارند. در این میان رخداد طلا در نمونه های پیریت زون دگرسانی فیلیک سامانه های مس پورفیری آبدر و پرکام بسیار شبیه به کانسار میدوک بوده و نشان‌دهنده رخداد طلا به صورت ادخال یا نانوذرات طلای طبیعی (احتمالا به صورت Au0 و یا تلورید طلا) می باشد. در نمونه های سریسیت هر دو کانسار، میکاهای ریزدانه، غنی از پتاسیم هستند. افزون بر این نمونه‌ها دارای روند افزایش جانشینی Si و نیز جانشینی عناصر +Fe2+ ،Mg 2 و +Al3 در مکان‌های هشت‌وجهی می باشد که مبین روند تغییر ترکیب به سمت سلادونیت می باشد. همانند دیگر کانسارهای مس پورفیری دارای کانه زایی قابل توجه (مانند Copper Flat و Copper Cliff)، نمونه‌های دگرسانی فیلیک مربوط به کانسارهای مورد مطالعه، نشان‌دهنده روند جانشینی شرماکیت می‌باشند که به دلیل افزایش بار مثبت در جایگاه چهاروجهی به دلیل روند افزایشی جانشینی Si در ساختار میکاهای سفید می‌باشد.
زمین شناسی اقتصادی
شعله ملکشاهی؛ معصومه خلج معصومی؛ هادی محمددوست؛ مونا سجده ئی؛ شهرزاد ابوتراب
چکیده
کانسار سرکوه در استان کرمان و 6 کیلومتری جنوب باختری معدن مس سرچشمه قرار گرفته‌است. دگرسانی‌های منطقه شامل پتاسیک، پروپیلیتیک، فیلیکوآرژیلیک پیشرفته است. طبق مطالعات XRD، کانی‌های اصلی شامل کوارتز، آلبیت و ایلیت، کانی‌های فرعی شامل گوتیت، میکا- ایلیت،کلریت، کلسیت و به مقدار جزئی مگنتیت می‌باشند. کانه‌های مشاهده شده در منطقه، ...
بیشتر
کانسار سرکوه در استان کرمان و 6 کیلومتری جنوب باختری معدن مس سرچشمه قرار گرفته‌است. دگرسانی‌های منطقه شامل پتاسیک، پروپیلیتیک، فیلیکوآرژیلیک پیشرفته است. طبق مطالعات XRD، کانی‌های اصلی شامل کوارتز، آلبیت و ایلیت، کانی‌های فرعی شامل گوتیت، میکا- ایلیت،کلریت، کلسیت و به مقدار جزئی مگنتیت می‌باشند. کانه‌های مشاهده شده در منطقه، روتیل، ایلمنیت، مگنتیت، هماتیت، پیریت، مولیبدنیت و کالکوپیریت می‌باشند. همچنین، مطالعات میانبار سیال بر روی کوارتز از رگچه‌های سولفیدی بخش پتاسیک انجام شد و نشان داد که مرحله کانی‌سازی اصلی با دمای همگن‌شدن بین 250 و 527 درجه سانتی‌گراد و شوری بین 13/6 تا wt% 52/9 بوده است (فاز اورتوماگمایی و کانی سازی هیپوژن). دمای همگن شدن در مراحل تأخیری فاز پسرونده (فاز همرفتی و تأثیر آب‌های جوی در چرخه گرمابی)، در حدود 132 تا 165 درجه سانتی‌گراد و شوری آن 0/005 تا 4/74 درصد معادل وزنی نمک طعام است. تنوع شوری مشاهده شده را می توان به رخداد جوشش نسبت داد. بررسی ترکیب ایزوتوپ گوگرد بر روی کانی‌های پیریت و کالکوپیریت در کانسار سرکوه، بین 1+ تا ‰2/7 بوده‌است که نشان‌دهنده منبع ماگمایی گوگرد می‌باشد. داده‌های ایزوتوپ پایدار اکسیژن بر روی رگچه‌های کوارتز، محدوده مثبت بین 7/6 تا ‰ 9/3+ با میانگین 8/5+ ، بیانگر منبع ماگمایی برای سیالات گرمابی می‌باشد. همچنین، با توجه به محدود بودن بازه ترکیب ایزوتوپی گوگرد می‌توان نتیجه گرفت که ترکیب ایزوتوپی گوگرد دستخوش تغییرات و یا آلایش توسط منابع دیگر گوگرد نشده و یا اختلاط سیال ماگمایی با منابع دیگر بسیار ناچیز بوده‌است. دماسنجی ایزوتوپی، جفت کانی‌های پیریت- کالکوپیریت، دمای 315 و 476 درجه سانتی‌گراد را نشان می‌دهد.
زمین شناسی اقتصادی
مریم خسروی؛ ونچائو یو؛ جینتائو ژو
چکیده
نهشته بوکسیتی گانو در 90 کیلومتری شمال خاور سمنان در زون البرز خاوری، شمال ایران واقع شده است. کانسنگ‌های بوکسیتی به صورت عدسی‌های منفصل چینه‌سان با طول 6 کیلومتر و ستبرایی از 2 تا 20 متر در طول مرز بین کربنات‌های سازند الیکا و شیل، ماسه‌سنگ، سیلتستون و زغال‌سنگ سازند شمشک گسترش یافته است. تجزیه‌های کانی‌شناسی نشان می دهند که ...
بیشتر
نهشته بوکسیتی گانو در 90 کیلومتری شمال خاور سمنان در زون البرز خاوری، شمال ایران واقع شده است. کانسنگ‌های بوکسیتی به صورت عدسی‌های منفصل چینه‌سان با طول 6 کیلومتر و ستبرایی از 2 تا 20 متر در طول مرز بین کربنات‌های سازند الیکا و شیل، ماسه‌سنگ، سیلتستون و زغال‌سنگ سازند شمشک گسترش یافته است. تجزیه‌های کانی‌شناسی نشان می دهند که کانسنگ های بوکسیتی حاوی کانی های دیاسپور، هماتیت، کائولینیت، کلریت، آناتاز، ایلیت، زونیت، گوتیت، کوارتز و دولومیت هستند. نوسانات سطح سفره آب‌های زیرزمینی، آب‌های جوی فرورو با ماهیت اسیدی و افزایش pH محلول‌های هوازده‌کننده با نزدیک شدن به سنگ‌های بستر کربناتی نقش مهمی در تمرکز کانسنگ‌های فقیر از آهن در بخش‌های بالایی و کانسنگ‌های غنی از آهن در بخش‌های زیرین نیمرخ مورد مطالعه ایفا نموده‌اند. افزایش پتانسیل اکسیداسیون، حضور احتمالی کانی‌های فسفاتی ثانویه، نوسانات سطح سفره های آب‌های زیرزمینی و عملکرد سنگ بستر کربناتی به عنوان یک بافر فعال نقش مهمی در تغییرات شدید بی‌هنجاری (0/79-12/25) در کانسنگ‌ها داشته‌اند. تغییرات pH محلول‌های هوازده‌کننده، نوسانات سطح سفره آب‌های زیرزمینی، عملکرد سنگ بستر کربناتی به عنوان یک عامل زمین‌شیمیایی و ترسیب همزمان کانی‌های آهن‌دار و روبش ترجیحی (LREE (La–Eu توسط هماتیت نقش مهمی در توزیع و تحرک عناصر نادر خاکی در کانسنگ‌های بوکسیتی داشته‌اند. با توجه به بررسی‌های زمین‌شیمیایی (نمودارهای دو متغیره بی‌هنجاری Eu در مقابل نسبت‌های TiO2/Al2O3 و Sm/Nd)، نهشته بوکسیتی گانو احتمالا از هوازدگی سنگ‌های آذرین حدواسط به‌وجود آمده است.
زمین شناسی اقتصادی
شهره حسن پور؛ سوسن ابراهیمی
چکیده
کانسار آستمال در شمال باختر ایران واقع شده و از لحاظ ساختاری در زون ماگمایی ارسباران قرار دارد. کانی سازی در این اسکارن، دراثر نفوذ توده گرانودیوریتی ائوسن- الیگوسن به داخل سنگ های کربناتی کرتاسه بالایی رخ داده است. کانی سازی در پهنه برون اسکارن قابل مشاهده است و فرایند متاسوماتیک، پس از نفوذ توده گرانودیوریتی و دگرگون شدن ...
بیشتر
کانسار آستمال در شمال باختر ایران واقع شده و از لحاظ ساختاری در زون ماگمایی ارسباران قرار دارد. کانی سازی در این اسکارن، دراثر نفوذ توده گرانودیوریتی ائوسن- الیگوسن به داخل سنگ های کربناتی کرتاسه بالایی رخ داده است. کانی سازی در پهنه برون اسکارن قابل مشاهده است و فرایند متاسوماتیک، پس از نفوذ توده گرانودیوریتی و دگرگون شدن آن، به درون سنگ‌آهک ها آغاز شده است. مقادیر قابل توجهی از عناصر Si, Mg, Fe منجر به توسعه کانی‌های کالک سیلیکاته بی آب با ابعاد متوسط تا درشت‌دانه شده و همچنین مقادیر قابل توجهی از عنصر Cu و Fe همراه با مواد فرار مانند CO2 و H2S به سیستم اسکارنی اضافه شده است. در نتیجه این فرایند، کالک‌سیلیکات‌های آبدار (اپیدوت، ترمولیت، اکتینولیت)، سولفیدها (پیریت و کالکوپیریت)، اکسیدها (مگنتیت، هماتیت) و کربنات ها (کلسیت) جایگزین کالک‌سیلیکات‌های بدون آب شده اند. نتایج داده های ایزوتوپ گوگرد (δ34S) بر روی کانه های پیریت و کالکوپیریت در دامنه 1/8 - تا 6/1 + پرمیل قرار گرفته است که نشان‌دهنده منبع ماگمایی برای سولفید موجود در سیال است. نتایج داده های ایزوتوپ‌های δ18O و δ D بر روی کانی های مگنتیت، سریسیت و اپیدوت از 56 - تا 73 - پرمیل برای هیدروژن و 0/5 - تا 6/8 + پرمیل برای اکسیژن متغیر است که گویای آمیختگی سیالات ماگمایی با مقادیر ناچیزی از سیالات جوی است.
زمین شناسی اقتصادی
مریم امامی جعفری؛ سعید علیرضایی؛ ایرج رسا؛ یوخن کولب
چکیده
کانسار طلای هیرد در بلوک لوت، همراهی نزدیکی با یک کمپلکس نفوذی حدواسط-مافیک دارد که در سنگ‌های آتشفشانی ائوسن جایگزین شده است. توده‌های نفوذی ترکیب گرانودیوریت تا دیوریت، هورنبلند-کوارتزمونزونیت و گابرو-دیوریت دارند و با CaO، FeOt و MgO به‌نسبت بالا و K2O+Na2O به‌نسبت پایین مشخص می‌شوند که نشانگر تبلور از یک ماگمای نه‌چندان ...
بیشتر
کانسار طلای هیرد در بلوک لوت، همراهی نزدیکی با یک کمپلکس نفوذی حدواسط-مافیک دارد که در سنگ‌های آتشفشانی ائوسن جایگزین شده است. توده‌های نفوذی ترکیب گرانودیوریت تا دیوریت، هورنبلند-کوارتزمونزونیت و گابرو-دیوریت دارند و با CaO، FeOt و MgO به‌نسبت بالا و K2O+Na2O به‌نسبت پایین مشخص می‌شوند که نشانگر تبلور از یک ماگمای نه‌چندان تفریق‌یافته است. این ویژگیها و عدد منیزیم به‌نسبت بالا (36/36 تا 52/32) می‌تواند نشانگر تأثیر منبع گوشته‌ای در زایش ماگمای مادر باشد. توده‌های نفوذی هیرد، متالومین‌اند و سرشت کالک‌آلکالن تا کالک‌آلکالن پتاسیم-بالا دارند و حاوی ایلمنیت به‌عنوان کانی همراه هستند. کانی‌سازی در هیرد به‌صورت رگه‌ای، رگچهای و افشان در تودة نفوذی گرانودیوریتی و سنگ‌های آتشفشانی میزبان، همراه با دگرسانی‌های تورمالینی، سیلیسی و کربناتی رخ داده است. کانی‌های فلزی شامل پیروتیت، آرسنوپیریت، پیریت و کمتر از آن کالکوپیریت، گالن و اسفالریت است. طلا به‌صورت ذرات زیرمیکروسکوپی همراه با کانی‌های سولفیدی به‌ویژه پیریت و آرسنوپیریت نهشته شده است. با توجه به ویژگی‌های کانی‌شناسی و ژئوشیمیایی توده‌های نفوذی و کانی‌شناسی کانسنگ، کانسار طلای هیرد را می‌توان مشابه ذخایر مرتبط با گرانیتوییدهای احیایی نوع I درنظر گرفت. کاهیدگی ماگمای مولد می‌تواند ناشی از وارد شدن مواد پوسته به محیط منبع و/یا برهمکنش ماگما با سنگ‌های پوسته‌ای غنی از مواد آلی باشد.
زمین شناسی اقتصادی
مهدی قربانی ده نوی؛ آزاده ملک‌زاده شفارودی؛ محمدحسن کریم پور
چکیده
کانسار سرب و روی چاه‌نار در جنوب دشت روتشون (رچان) و 110 کیلومتری جنوب‌باختر شهرستان بافت و در پهنه سنندج- سیرجان واقع شده است. کانی‌سازی به شکل دیرزادی درون مرمرهای کلسیتی-دولومیتی کمپلکس روتشون تشکیل شده و دارای کنترل ساختاری است. همبرزایی کانیایی شامل گالن و مقادیر کمی پیریت و اسفالریت است و با کانی‌های باطله کوارتز و مقادیر ...
بیشتر
کانسار سرب و روی چاه‌نار در جنوب دشت روتشون (رچان) و 110 کیلومتری جنوب‌باختر شهرستان بافت و در پهنه سنندج- سیرجان واقع شده است. کانی‌سازی به شکل دیرزادی درون مرمرهای کلسیتی-دولومیتی کمپلکس روتشون تشکیل شده و دارای کنترل ساختاری است. همبرزایی کانیایی شامل گالن و مقادیر کمی پیریت و اسفالریت است و با کانی‌های باطله کوارتز و مقادیر ناچیزی کلسیت و دولومیت، بافت‌های رگه- رگچهای، پرکننده فضای خالی، برشی و پراکنده همراهی می‌شود. گالن به‌صورت درشت‌بلور و بافت کوبواکتاهدرال و ریزبلور دیده می‌شود. سیلیسی‌شدن و کربناتی‌شدن ، مهمترین دگرسانی‌های سنگ میزبان هستند. شیمی کانه گالن نشان می‌دهد که گالن به‌طور نسبی از نقره، آرسنیک، روی و کادمیم غنی و از بیسموت و قلع فقیر است. نسبت Sb/Bi در کانی گالن نزدیک 3 است که ویژگی کانسارهای دما پایین است. نوع سنگ میزبان، دیرزاد و چینه‌کران بودن کانسار، جایگیری رگه‌های معدنی در گسل‌های پس از رسوب‌گذاری، بافت و ساخت و نوع کانه‌ها و کانی‌های باطله، عدم ارتباط معنی‌دار کانی‌سازی با فعالیت‌های آذرین و شیمی کانی گالن، بیانگر تشکیل کانسار چاه‌نار در شرایطی مشابه با کانسارهای نوع MVT است، هر چند اختلافاتی را نیز با این رده کانساری دارد.
زمین شناسی اقتصادی
شیوا فرنگی؛ زهرا اعلمی نیا؛ محمد واحدی؛ حمزه صادقی سرخنی
چکیده
گرانیتوییدهای خاور کوه دم (شمال خاوری اصفهان) واقع در بخش باختری پهنه ایران مرکزی، به درون سنگ‌های آهکی کرتاسه زیرین، آتشفشانی های ائوسن زیرین و پی سنگ دگرگونی تزریق شده است. وجود یک ناهنجاری بسیار قوی در داده های مغناطیسی برداشت شده توسط پهپاد در مرکز محدوده، وجود کانی‌سازی قابل توجه مگنتیتی را اثبات می‌کند. ابعاد این ناهنجاری ...
بیشتر
گرانیتوییدهای خاور کوه دم (شمال خاوری اصفهان) واقع در بخش باختری پهنه ایران مرکزی، به درون سنگ‌های آهکی کرتاسه زیرین، آتشفشانی های ائوسن زیرین و پی سنگ دگرگونی تزریق شده است. وجود یک ناهنجاری بسیار قوی در داده های مغناطیسی برداشت شده توسط پهپاد در مرکز محدوده، وجود کانی‌سازی قابل توجه مگنتیتی را اثبات می‌کند. ابعاد این ناهنجاری در حدود 200 متر در 100 متر بوده و واقع شدن در مرز واحدهای آهکی و نفوذی های گرانودیوریتی محدوده، می‌تواند نشان‌دهنده کانی‌سازی از نوع اسکارن باشد. دیگر ناهنجاری های مغناطیسی دیده شده شدت کمتری دارند و در ارتباط با کانی سازی ضعیف مگنتیتی هستند و یا محدود به سنگ‌های آتشفشانی بوده که کانی‌سازی ندارند. مجموعه ساده ماده معدنی شامل مگنتیت، هماتیت، اکسیدهای آهن و به ندرت پیریت همراه با کانی های گارنت، کوارتز، کلسیت، فلوگوپیت، اپیدوت و کلریت است. توده نفوذی گرانیتویید ائوسن زیرین طیفی وسیع از گرانیت وگرانودیوریت تا دیوریت است که بر اختلاط گسترده ماگمایی دلالت دارد. رخداد آهن با گرانیتوییدهایی قرابت دارد که ماهیت شوشونیتی داشته و از ماگماتیسم گسیختگی صفحه فرورونده در طی مراحل میانی فرورانش و در مراحل آغازین برخورد صفحات عربی و اوراسیا ایجاد شده‌اند. شواهد زمین شیمیایی درجه پایینی از ذوب بخشی اسپینل پریدوتیت فلوگوپیت دار در گوشته بالایی و ژرفای کمتر از 70 کیلومتر را برای تولید گرانیتوییدهای خاور کوه دم پیشنهاد می کند.
زمین شناسی اقتصادی
هانیه کیایی؛ احمد کاظمی مهر نیا؛ حمید ثمری؛ پیمان افضل؛ نازنین ظاهری عبده وند
چکیده
کانسار مس فتح‌آباد در استان خراسان رضوی، در فاصله 35 کیلومتری جنوب‌خاور شهرستان تربت حیدریه و بخش میانی کمربند آتشفشانی- نفوذی خواف -کاشمر بردسکن واقع شده است. کانه‌زایی رگه- رگچهای متشکل از کانی‌های کالکوپیریت، پیریت، مگنتیت، کالکوسیت، بورنیت، کوولیت، مالاکیت و اکسیدهای آهن، به موازات گسل های فرعی منشعب شده از گسل اصلی ...
بیشتر
کانسار مس فتح‌آباد در استان خراسان رضوی، در فاصله 35 کیلومتری جنوب‌خاور شهرستان تربت حیدریه و بخش میانی کمربند آتشفشانی- نفوذی خواف -کاشمر بردسکن واقع شده است. کانه‌زایی رگه- رگچهای متشکل از کانی‌های کالکوپیریت، پیریت، مگنتیت، کالکوسیت، بورنیت، کوولیت، مالاکیت و اکسیدهای آهن، به موازات گسل های فرعی منشعب شده از گسل اصلی درونه تشکیل شده است. در سامانه رگه ای محدوده فتح آباد، رگه های کوارتز، پیریت، کالکوپیریت و مگنتیت همراه با دگرسانی پروپیلیتیک در مرحله اولیه کانه زایی، رگه های کوارتز، پیریت، کالکوپیریت و مگنتیت همراه با دگرسانی سریسیتی در مرحله اصلی کانه زایی و رگه های کوارتز، پیریت و کالکوپیریت همراه با دگرسانی های رسی و اکسیدآهن و رگه های کلسیتی همراه با دگرسانی های سریسیتی، رسی و اکسیدآهن در مرحله پسین کانه زایی شناسایی شدند. روند یکسان الگوی تغییرات عناصر نادر خاکی و کمیاب رگه‌های کانه‌دار و سنگ‌های آتشفشانی میزبان نشان‌دهنده منشا ماگمایی- گرمابی عناصر است. غنی‌شدگی عناصر کمیاب، غنی‌شدگی نسبت LREE/HREE، مقادیر مثبت *Eu و مقادیر منفی *Ce، نشانگر شرایط احیایی و pH بالای سیال ماگمایی-گرمابی است . میانبارهای سیال با شوری (wt% NaCl equiv. 4/74 تا 13/9) و دمای پایین ( oC 111 تا 192) نشانگر رقیق‌شدگی و اختلاط سیال ماگمایی-گرمابی با آب‌های جوی است. مقادیر δ34S کانه کالکوپیریت (1/58- تا 2/86- ‰) نشانگر منشا ماگمایی گوگرد است. سیال ماگمایی-گرمابی گوگرددار و غنی از فلز رقیق شده با آب‌های جوی موجب آبشویی عناصر کمیاب، نادر خاکی و مس و نهشت آنها به‌صورت رگه-رگچه‌های کوارتزی-کلسیتی کانه‌دار شده است. مطالعات زمین‌شناسی، زمین‌شیمی و ویژگی‌های سیال گرمابی کانه‌ساز رگه‌های کانه‌دار، نشانگر کانی‌سازی مس رگه‌ای اپی ترمال در کانسار فتح‌آباد است.
زمین شناسی اقتصادی
ربابه معصومی؛ یوسف رحیم سوری؛ حمایت جمالی؛ علی عابدینی
چکیده
هدف از این پژوهش، مطالعه زمین‌شیمیایی عناصر اصلی و ردیاب در سامانه دگرسانی محدوده کمر- گوو (جنوب هشتجین، استان اردبیل)، واقع در کمربند ماگمایی البرز باختری- آذربایجان می‌باشد. واحدهای سنگی منطقه شامل سنگ‌های آتشفشانی با ترکیب تراکی آندزیت بازالتی تا ریولیت و آذرآواری (کریستال، ویتریک توف) با سن ائوسن و الیگوسن هستند. این ...
بیشتر
هدف از این پژوهش، مطالعه زمین‌شیمیایی عناصر اصلی و ردیاب در سامانه دگرسانی محدوده کمر- گوو (جنوب هشتجین، استان اردبیل)، واقع در کمربند ماگمایی البرز باختری- آذربایجان می‌باشد. واحدهای سنگی منطقه شامل سنگ‌های آتشفشانی با ترکیب تراکی آندزیت بازالتی تا ریولیت و آذرآواری (کریستال، ویتریک توف) با سن ائوسن و الیگوسن هستند. این سنگ‌ها ماهیت کالک آلکالن و شوشونیتی داشته و به موقعیت زمین‌ساختی کمان پساتصادمی تعلق دارند. در منطقه کمر-گوو، پهنه‌های دگرسانی شامل، سیلیسی، سریسیتی (کوارتز + سریسیت + پیریت ± ایلیت ± روتیل)، سریسیت-آرژیلیک (کوارتز + سریسیت + کائولینیت + دولومیت)، آرژیلیک حدواسط (کوارتز + کائولینیت + ایلیت)، آرژیلیک پیشرفته (کوارتز + کائولینیت + آلونیت + دیاسپور ± آناتاز ± مسکوویت) و کلریتی (کوارتز + کلریت + ایلیت) می شوند. الگوی توزیع عناصر اصلی و ردیاب بهنجار شده نسبت به ترکیب گوشته اولیه (BSE) و محاسبات تغییرات جرم (به روش فاکتور حجم) نشان می‌دهند که پهنه‌های دگرسانی سیلیسی و آرژیلیک پیشرفته، به مقدار بیشتری از عناصر، تهی شده و الگوی توزیع عنصری متمایزی از سنگ مادر دارند. این در حالی است که در دگرسانی‌های کلریتی، آرژیلیک حدواسط و سریسیت-آرژیلیک، مقدار تغییر جرم عناصر، به نسبت کم بوده و الگوی توزیع عناصر، تقریباً مشابه سنگ مادر اولیه است. عناصر اصلی مانند Ca, Mg, Al, Na, Fe (به ترتیب) تهی شده‌اند. تیتانیم تهی‌شدگی بسیار جزئی نشان می‌دهد. فسفر تثبیت شده و پتاسیم (غالباً) غنی‌شده است. عناصر ردیابی چون Zr, Nb, Sc, Th با کاهش جرم همراه شده‌اند. عناصری همچون Co, Cr, Ni, Rb، هر دو فرایند تهی‌شدگی و غنی‌شدگی را تجربه نموده‌اند. عناصر Sr, V تهی‌شدگی نسبتاً زیادی نشان می‌دهند. S, Sb و به ویژه As، غنی‌شدگی نشان می‌دهند. عناصر نادر خاکی سبک در مقایسه با عناصر نادر خاکی سنگین تهی‌شدگی بیشتری متحمل شده‌اند. عناصری مانند Pb, Zn و Cu، فقط در پهنه سیلیسی و سریسیت-آرژیلیک غنی شده‌اند. این پژوهش نشان می‌دهد که عواملی مانند pH سیال گرمابی و مجموعه کانی‌های سنگ‌ساز اولیه و حاصل از دگرسانی، سبب تفاوت در رفتار و تمرکز عناصر در پهنه‌های مختلف دگرسانی در محدوده کمر-گوو شده‌اند.
زمین شناسی اقتصادی
شقایق سادات هاشم‌پور؛ سجاد مغفوری؛ ابراهیم راستاد
چکیده
کانسارهای منگنز گفت و محمدآباد در ناحیه جنوب باختر سبزوار و در توالی آتشفشانی- رسوبی کرتاسه پسین تشکیل شده‌اند. این توالی در داخل یک ساختار چین‌خورده به طول 100 کیلومتر با روند شمال‌خاور- جنوب‌باختر قرار گرفته است که کانسار منگنز گفت در یال جنوبی تاقدیس شمالی و در توالی سنگی واحد اول از ستون چینه‌شناسی ناحیه‌ای جنوب‌باختر سبزوار ...
بیشتر
کانسارهای منگنز گفت و محمدآباد در ناحیه جنوب باختر سبزوار و در توالی آتشفشانی- رسوبی کرتاسه پسین تشکیل شده‌اند. این توالی در داخل یک ساختار چین‌خورده به طول 100 کیلومتر با روند شمال‌خاور- جنوب‌باختر قرار گرفته است که کانسار منگنز گفت در یال جنوبی تاقدیس شمالی و در توالی سنگی واحد اول از ستون چینه‌شناسی ناحیه‌ای جنوب‌باختر سبزوار و کانسار منگنز محمدآباد در یال جنوبی تاقدیس جنوبی در توالی سنگی واحد چهار از ستون چینه‌شناسی ناحیه‌ای تشکیل شده‌اند. سنگ میزبان کانسارهای گفت و محمدآباد به ترتیب توف قرمز و توف‌آهکی می‌باشند. محیط زمین‌ساختی کانسارهای منگنز ناحیه جنوب‌باختر سبزوار با توجه به بررسی‌های ژئوشیمیایی صورت گرفته، یک محیط کششی است که مرتبط با زمین‌ساخت زون سبزوار تشکیل شده است. سنگ‌های منطقه دارای طیف ترکیبی گسترده‌ای از بازالت، ریولیت، داسیت، الیوین بازالت، آندزیت بازالت و تراکی‌آندزیت می‌باشد که همراه با رسوبات آذرآواری و واحدهای رسوبی کرتاسه پسین تشکیل شده‌اند. سنگ‌های داسیتی ستبر‌ترین واحد سنگی فلسیک شناخته شده در منطقه هستند. مقادیر اکسیدهای اصلی، الگوی عناصر نادر خاکی و تغییرات عناصر کمیاب در نمودارهای عنکبوتی نشانگر ماهیت بایمودال (Bimodal) و تولئیتی سنگ‌های آتشفشانی منطقه است که با داشتن طیف ترکیبی از بازالت تا ریولیت در محیط کششی نهشته شده‌اند.
زمین شناسی اقتصادی
شایان اکرمی؛ محمد علی علی آبادی؛ محمدرضا هزاره؛ عباس عسگری؛ طیبه رمضانی
چکیده
کانسار سرب و روی نینه در خاور استان مرکزی، در واحدهای ژوراسیک میانی تا بالایی کمربند فلززایی ملایر- اصفهان قرار دارد. کانه‌زایی چینه‌کران و دیرزاد، در اشکال رگه‌ای، جانشینی و پرکننده فضاهای باز شامل کانه‌های اصلی گالن، اسفالریت و باریت با همراهی دگرسانی‌های دولومیتی و سیلیسی دیده می‌شوند. نتایج ریزدماسنجی میانبارهای سیال باریت ...
بیشتر
کانسار سرب و روی نینه در خاور استان مرکزی، در واحدهای ژوراسیک میانی تا بالایی کمربند فلززایی ملایر- اصفهان قرار دارد. کانه‌زایی چینه‌کران و دیرزاد، در اشکال رگه‌ای، جانشینی و پرکننده فضاهای باز شامل کانه‌های اصلی گالن، اسفالریت و باریت با همراهی دگرسانی‌های دولومیتی و سیلیسی دیده می‌شوند. نتایج ریزدماسنجی میانبارهای سیال باریت و کلسیت به‌ترتیب دمای همگن‌شدگی 127و 168 درجه سانتی‌گراد و شوری 9/13 و7/5 را نشان می‌دهد که گویای شرایط تشکیل کمی متفاوت است. نمودار دمای همگن‌شدگی به شوری، یک سیال شورابه‌ای حوضه‌ای و فرایندهای اختلاط و سرد شدن را برای کانه‌زایی پیشنهاد می‌نماید. مقادیر δ34S در گالن و اسفالریت (‰5/7 تا ‰5/21) نینه ضمن تشابه با مقادیر δ34S ذخایر می‌سی‌سی‌پی بالایی گویای تأمین گوگرد طی فرایند احیای ترموشیمیایی سولفات می‌باشد. مقادیر δ18OSMOW (‰2/9- تا 2/11-) و δ13CPDB (‰1/0 تا 5/0) رگه‌های کلسیتی محدوده گویای چندمنشأ بودن اکسیژن و منشأ گرقتن کربن از کربنات‌های دریایی حل شده و مجدداً متحرک شده می‌باشد. با توجه به شواهد به‌دست آمده طی این مطالعه، می‌توان کانسار نینه را در زمره کانسارهای نوع دره می‌سی‌سی‌پی دانست که طی فرایندهای کوهزایی و به‌حرکت درآمدن شورابه‌های حوضه‌ای شکل گرفته است.
زمین شناسی اقتصادی
فاطمه اسماعیلی؛ فردین موسیوند؛ محمود صادقیان؛ سیدمهران حیدری
چکیده
کانسار مس میاندشت، در 110کیلومتری خاور شاهرود، 24 کیلومتری شمال باختر عباس‌آباد و در کمربند آتشفشانی سنوزوییک شمال ایران مرکزی قرار گرفته است. عمده واحدهای سنگ- چینه‌ای منطقه مورد مطالعه دارای سن ائوسن و شامل گدازه‌های زیردریایی (بازالت، تراکی‌بازالت، آندزیت و تراکی‌آندزیت)، آذرآواری (توف، توف برش، آگلومرا) و مجموعه های رسوبی ...
بیشتر
کانسار مس میاندشت، در 110کیلومتری خاور شاهرود، 24 کیلومتری شمال باختر عباس‌آباد و در کمربند آتشفشانی سنوزوییک شمال ایران مرکزی قرار گرفته است. عمده واحدهای سنگ- چینه‌ای منطقه مورد مطالعه دارای سن ائوسن و شامل گدازه‌های زیردریایی (بازالت، تراکی‌بازالت، آندزیت و تراکی‌آندزیت)، آذرآواری (توف، توف برش، آگلومرا) و مجموعه های رسوبی (آهک نومولیت‌دار، آهک توفی، شیل، ماسه سنگ و کنگلومرا) هستند. کانه‌زایی مس در این منطقه به‌صورت اپی ژنتیک و چینه‌کران در امتداد لایه‌بندی سنگ‌های درونگیر (توف‌برش و آگلومرا با ترکیب آندزیت بازالتی و تراکی‌آندزیت‌بازالتی) و نیز در امتداد گسل‌های قطع‌کننده لایه‌بندی سنگ‌های میزبان رخ داده است. بافت‌های عمده ماده معدنی شامل رگه- رگچهای، پرکننده فضای خالی، دانه پراکنده و جانشینی است. ماده معدنی حاوی کانی‌های اولیه کالکوسیت، بورنیت، کالکوپیریت و پیریت و کانی‌های ثانویه کوولیت، کالکوسیت ثانویه، مالاکیت، هماتیت، گوتیت و آزوریت است. از مهمترین دگرسانی‌های همراه کانه‌زایی می‌توان به دگرسانی کربناتی- سیلیسی، سریسیتی و آرژیلیک و کلریتی اشاره کرد که با نزدیک‌شدن به بخش کانه‌دار، بر شدت کربناتی و سیلیسی‌شدن افزوده می شود. محیط زمین‌ساختی تشکیل توالی میزبان این کانسار با توجه به بررسی‌های ژئوشیمیایی صورت گرفته، محیط کششی است که در کمان آتشفشانی حاشیه قاره‌ای تشکیل شده است. با توجه به ویژگی‌هایی نظیر محیط زمین‌ساختی، سنگ‌های دربرگیرنده، کانی‌شناسی، کنترل‌کننده‌های کانه‌زایی و انواع دگرسانی‌ها، کانسار مس میاندشت با کانسارهای تیپ مانتو شباهت زیادی نشان می دهد و به‌طور عمده در زمان کوهزایی و چین‌خوردگی و گسل‌خوردگی توالی میزبان تشکیل شده است. گفتنی است ویژگی خاص کانه‌زایی مس میاندشت شامل گسترش دگرسانی آرژیلیک و نبود دگرسانی قابل توجه زئولیتی، آن را از دیگر کانسارهای مس منطقه از جمله کانسار عباس‌آباد متمایز می کند.
زمین شناسی اقتصادی
حسینعلی تاج الدین؛ ابراهیم راستاد؛ عبدالمجید یعقوب پور؛ محمد محجل
چکیده
کانسار طلای میرگه نقشینه در 43 کیلومتری باختر سقز، در شمال باختر پهنه دگرگونی سنندج- سیرجان واقع است. واحدهای سنگی رخنمون‌یافته در محدوده کانسار، مجموعه ای از سنگ های آتشفشانی- رسوبی دگرگون شده متعلق به پرکامبرین شامل شیست، متاسنداستون، اسلیت و متاآندزیت هستند که توسط توده های گرانیتوییدی پرکامبرین قطع شده اند. بخش اصلی کانی‌سازی ...
بیشتر
کانسار طلای میرگه نقشینه در 43 کیلومتری باختر سقز، در شمال باختر پهنه دگرگونی سنندج- سیرجان واقع است. واحدهای سنگی رخنمون‌یافته در محدوده کانسار، مجموعه ای از سنگ های آتشفشانی- رسوبی دگرگون شده متعلق به پرکامبرین شامل شیست، متاسنداستون، اسلیت و متاآندزیت هستند که توسط توده های گرانیتوییدی پرکامبرین قطع شده اند. بخش اصلی کانی‌سازی طلا، در امتداد یک پهنۀ بُرشی با راستای شمال باختر تشکیل شده است. بخش های پرعیار کانسنگ مربوط به بخش های شدیداً دگرشکل و دگرسان شده از پهنه بًرشی هستند که واجد فابریک های میلونیتی- اولترامیلونیتی بوده و با مجموعه ای از کانی های دگرسانی کوارتز، سریسیت- موسکوویت و سولفید همراهند. کانی شناسی کانسنگ ساده و کانی های پیریت، آرسنوپیریت، اسفالریت، کالکوپیریت، گالن و الکتروم را شامل می شود. الکتروم در اندازه های کوچک تر از 5 تا 140 میکرون، به صورت آزاد در کوارتز و نیز به‌صورت میانبار و رگچه ای در پیریت مشاهده شده اند. بیشینه مقدار طلا و نقره در کانسنگ های طلادار کانسار میرگه نقشینه به ترتیب 3/64 (میانگین 52/2) و 9/9 (میانگین 65/0) گرم در تن گرم در اندازه گیری شده است. مطالعه نتایج آنالیز نمونه های کانسنگی حاکی از آن است که افزون بر طلا و نقره، عناصر آرسنیک (تا 2096 گرم در تن)، سرب (تا 506 گرم در تن)، روی (تا 354 گرم در تن) و مس (تا 244 گرم در تن) در کانسنگ های طلادار، ناهنجاری نشان می دهند. مطالعه میان بارهای سیال بر روی کوارتزهای طلادار، بیانگر دمای همگن شدگی سیالات کانه ساز در بازه 158 تا 215 درجه سانتی‌گراد و شوری 3/3 تا 5/14 درصد وزنی معادل نمک طعام است. این کانسار از نظر ویژگی های زمین شناختی و کانی سازی بیش ترین شباهت را با ذخایر طلای کوهزایی اپی زونال نشان می دهد.
زمین شناسی اقتصادی
نیما رحیمی؛ شجاع الدین نیرومند؛ محمد لطفی؛ مجتبی رحیمی شهید
چکیده
کانسار مس- مولیبدن پورفیری جانجا در فاصله 70 کیلومتری جنوب نهبندان و در پهنه ساختاری زمین‌درز سیستان، خاور ایران واقع شده است. کانه‌زایی در این کانسار در ارتباط با استوک دیوریتی، کوارتزدیوریتی تا گرانودیوریتی با بافت گرانولار تا پورفیری است که درون واحدهای فیلیشی کرتاسه جای گرفته است. از نظر ژئوشیمیایی توده نفوذی جانجا دارای ترکیب ...
بیشتر
کانسار مس- مولیبدن پورفیری جانجا در فاصله 70 کیلومتری جنوب نهبندان و در پهنه ساختاری زمین‌درز سیستان، خاور ایران واقع شده است. کانه‌زایی در این کانسار در ارتباط با استوک دیوریتی، کوارتزدیوریتی تا گرانودیوریتی با بافت گرانولار تا پورفیری است که درون واحدهای فیلیشی کرتاسه جای گرفته است. از نظر ژئوشیمیایی توده نفوذی جانجا دارای ترکیب کالک- آلکالن و متاآلومینوس و از گرانیتوییدهای تیپ I می‌باشد که در یک محیط فرورانش حاشیه قاره‌ای جایگزین شده است. فعالیت‌های گرمابی منطقه کاملاً تحت‌تأثیر توده نفوذی جانجا رخ‌داده و در اثر فعالیت این سیالات گرمابی، انواع دگرسانی‌های پتاسیک، پروپیلیتیک، آرژیلیک و به ندرت فیلیک تشکیل‌شده‌اند. کانه‌زایی در کانسار جانجا به‌صورت افشان و رگه-رگچه (داربستی) و عمدتاً در پهنه پتاسیک رخ‌داده است. پهنه‌های کانه‌زایی شامل پهنه درونزاد، پهنه غنی‌شده برونزاد و پهنه اکسیدی در کانسار جانجا است. مجموعه کانه‌های سولفیدی شناسایی شده در این کانسار شامل کالکوپیریت، پیریت، کوولیت، کالکوسیت، مولیبدنیت، بورنیت و کانه‌های اکسیدی شامل مگنتیت، هماتیت، گوتیت و هیدروکربنات‌های مس شامل مالاکیت و آزوریت می‌باشد. طلا و مولیبدن نیز عمدتاً در همراهی با کانی‌های سولفیدی مس از جمله کالکوپیریت و بورنیت می‌باشد. مطالعات میانبارهای سیال رگه‌های کوارتز- سولفیدی مربوط به پهنه دگرسانی پتاسیک در این کانسار نشان‌دهنده محدوده دمای همگن‌شدن 301 تا 480 درجه سانتی‌گراد و میانگین شوری 19 درصد وزنی معادل نمک طعام برای میانبارهای آبگین و محدوده دمای همگن‌شدن 254 تا بیش از 550 درجه سانتی‌گراد و میانگین شوری 54 درصد وزنی معادل نمک طعام برای میانبارهای سیال بسیار شور می‌باشد. نتایج این مطالعات نشان می‌دهد که در کانسار جانجا فرایندهای اختلاط و سرد شدن سیالات باعث نهشت کانه‌زایی مس- مولیبدن-(طلا) شده است. در نهایت با توجه به ویژگی‌های کانسار جانجا، از جمله محیط زمین‌ساختی، سنگ میزبان، کانی‌شناسی، ویژگی‌های سیال کانه‌ساز، محتوای فلزی، نوع کانه‌زایی و دگرسانی‌ها و مقایسه این ویژگیها با کانسارهای پورفیری می‌توان نتیجه گرفت که کانه‌زایی در کانسار جانجا قابل‌مقایسه با کانسارهای مس- مولیبدن- (طلا) پورفیری نوع حاشیه قاره‌ای می‌باشد.
زمین شناسی اقتصادی
شهرام مبصر؛ طاهر فرهادی نژاد؛ عباس عسگری؛ محمدعلی علی آبادی؛ شیرین فتاحی
چکیده
ذخیره مس برزاوند به سن الیگوسن و در 30 کیلومتری شمال خاور زفره در امتداد یک گسل کششی با روند تقریبی خاوری- باختری و درون گدازه بازالتی به فرم لایه‌کران تشکیل شده است. دگرسانی های عمده شامل پیریتی شدن، پروپیلیتیکی شدن، زئولیتی شدن، سیلیسی شدن، اورالیتی شدن و سوسوریتی شدن گدازه بازالتی می باشند. مطالعات ژئوشیمیایی در برزاوند ...
بیشتر
ذخیره مس برزاوند به سن الیگوسن و در 30 کیلومتری شمال خاور زفره در امتداد یک گسل کششی با روند تقریبی خاوری- باختری و درون گدازه بازالتی به فرم لایه‌کران تشکیل شده است. دگرسانی های عمده شامل پیریتی شدن، پروپیلیتیکی شدن، زئولیتی شدن، سیلیسی شدن، اورالیتی شدن و سوسوریتی شدن گدازه بازالتی می باشند. مطالعات ژئوشیمیایی در برزاوند نمایانگر غنی شدگی SiO2 ،Al2O3،K2O Na2O ،P2O5 ،TiO2 ،∑REE ،Ag ،As ،Ba ،Be ،Bi ،Cd ،Cs ،Cu ،Li ،Mo ،Nb ،Pb ،Rb ،Sb ،Se ،Sn ،Sr ،Ta ،Tl ،Te ،Th ،U ،W Y ،Zn و Zr، شستشو- تثبیت CaO ،Fe2O3 ،MnO ،Hf ،Sc و V و تهی شدگی S ،Ni ،Cr ،MgO و Co طی دگرسانی می باشد. همبستگی مثبت بین La/Lu)N،(La/Yb)N،(La/Sm)N) و La/Y)N) با CaO (96/0 الی 70/0= r) نمایانگر پروپیلیتیکی شدن بازالت میزبان و به دنبال آن افزایش pH سیالات مسئول کانه زایی بوده که خود در تفریق لانتانیدها نقش داشته است. کانی شناسی ماده معدنی مشتمل بر کالکوپیریت، بورنیت، کوولیت، آزوریت، مالاکیت، هماتیت، گوتیت و پیریت می باشد. مس در شوراب های اکسیدان مربوط به فرایند دیاژنز تأخیری به صورت کمپلکس های کلریدی حمل و از طریق جانشینی درون پیریت های تشکیل شده در مرحله ولکانیسم ته نشست شده است. چنین به نظر می‌رسد ذخیره مس برزاوند مراحل ولکانیسم زیردریایی، دیاژنز آغازین و دیاژنز تدفینی، دگرگونی تدفینی و فرایند هوازدگی را در طی تکوین خود داشته است. با توجه به ویژگی های دگرسانی، کانی شناسی و زمین شیمی سنگ کل می توان گفت که ذخیره مس برزاوند دارای بیشترین شباهت با ذخایر مس تیپ مانتو است.
زمین شناسی اقتصادی
منیره سخدری؛ مهرداد بهزادی؛ محمد یزدی؛ نعمت‌اله رشیدنژاد عمران؛ مرتضی صادقی نائینی
چکیده
محدوده گدارسرخ در مرکز پهنه سنندج- سیرجان،20 کیلومتری جنوب باختری موته واقع شده است. کانی‌سازی طلا در محدوده گدار سرخ، در رگه‌های کوارتز- سولفید رخ داده است. واحدهای سنگی میکا شیست،کالک شیست، فیلیت، اسلیت و واحدهای کربناته دگرگون شده با سن پالئوزییک است. مجموعه سنگی در مراحل مختلف دگرشکلی، نظم اولیه خود را از دست داده و فابریک‌های ...
بیشتر
محدوده گدارسرخ در مرکز پهنه سنندج- سیرجان،20 کیلومتری جنوب باختری موته واقع شده است. کانی‌سازی طلا در محدوده گدار سرخ، در رگه‌های کوارتز- سولفید رخ داده است. واحدهای سنگی میکا شیست،کالک شیست، فیلیت، اسلیت و واحدهای کربناته دگرگون شده با سن پالئوزییک است. مجموعه سنگی در مراحل مختلف دگرشکلی، نظم اولیه خود را از دست داده و فابریک‌های جدیدی را نشان می دهند. دگرشکلی به شکل پهنه‌های برشی شکل‌پذیر- شکنا دیده می شود.کانه‌زایی در مجاورت شکستگی ها و گسل های عادی با روندN45W رخ داده است،که به صورت ساختاری کنترل شده است.کانی‌شناسی شامل پیریت، کالکوپیریت، گالن، اسفالریت وکانی های ثانویه کوولیت و اکسیدهای آهن است. طلا به صورت آزاد در حاشیه کانی های سولفیدی دگرسان شده دیده شد، افزون بر آن مطالعات میکروسکوپی الکترونی نشان‌دهنده طلا به صورت درگیر در شبکه کانی های سولفیدی است. از مهمترین دگرسانی های حاضر می توان به دگرسانی سریسیتی، کربناتی، کلریتی و سیلیسی اشاره کرد. مطالعات میانبارهای سیال در رگه‌های کوارتز کانه‌دار بیانگر ترکیب NaCl+CO2+H2O و شوری بین 9 - 17 درصد وزنی معادل نمک طعام است. میانگین دامنه دمای همگن شدن بین °c 300 تا 275 است. مقادیر δ34S درکانی پیریت بین 5+ و 16- ‰ و مقادیر δ18O درکانی کوارتز بین 7/12 و 3/14 ‰ است. نسبت‌های ایزوتوپی محاسبه شده اکسیژن سیال بین4/6 و 3/7 ‰ و مقادیر δ34S سیال بین 3/17 - و 2/4+ ‰ قرار می گیرد. با توجه به شواهد زمین‌شناسی، مطالعات میانبار های سیال و ایزوتوپ‌های پایدار کانی‌زایی طلا در محدوده گدارسرخ قابل مقایسه با کانسارهای طلای کوهزایی است که در اثر اختلاط سیالات با شوری و دمای متفاوت رخ داده است.
زمین شناسی اقتصادی
کیامرث حسینی؛ مجید شاه پسندزاده؛ رقیه ذبیحی خرق
چکیده
گستره معدنی سنگان در شمال کمربند ماگمایی سنوزوییک خاور ایران عمدتاً از سنگ‌های آتش فشانی و آذرآواری (پیروکلاستیک) اسیدی-حدواسط تشکیل گردیده که تحت نفوذ توده‌های گرانیتوییدی ائوسن قرار گرفته‌اند. در کانسار اسکارن آهن باغک، این گرانیتوییدها از بیوتیت‌کوارتزمونزونیت پورفیری، بیوتیت سینیت تا بیوتیت سینوگرانیت و آلکالی فلدسپار ...
بیشتر
گستره معدنی سنگان در شمال کمربند ماگمایی سنوزوییک خاور ایران عمدتاً از سنگ‌های آتش فشانی و آذرآواری (پیروکلاستیک) اسیدی-حدواسط تشکیل گردیده که تحت نفوذ توده‌های گرانیتوییدی ائوسن قرار گرفته‌اند. در کانسار اسکارن آهن باغک، این گرانیتوییدها از بیوتیت‌کوارتزمونزونیت پورفیری، بیوتیت سینیت تا بیوتیت سینوگرانیت و آلکالی فلدسپار کوارتز سینیت تا آلکالی فلدسپار گرانیت پیش از کانی‌زایی و کوارتز آلکالی سینیت و کوارتز سینیت‌های هم زاد با کانی‌زایی تشکیل شده‌اند. این گرانیتوییدهای نوع I ماهیت متاآلومین منیزیمی، کالک آلکالن، آلکالن پتاسیم بالا تا شوشونیتی دارند. این گرانیتوییدها غنی‌شدگی نسبی عناصر LREE/HREE و LILE /HFSE، بی‌هنجاری منفی Eu, Sr, Ta, Th و Ti و بی‌هنجاری مثبت Th, U, K, Ba, Rb به همراه مقادیر بالای La و نسبت Zr/Nb, Nb/Th, Nb/U و Nb/La را نشان می‌دهند که نه تنها منشأ گوشته‌ای نشأت گرفته از لیتوسفر اقیانوسی فرورونده، بلکه آلایش پوسته قاره‌ای در تکامل ماگمای سازنده آنها را پیشنهاد می‌کند. مقادیر Sm/Yb در برابر La/Sm, Sm/Yb در برابر Sm و Dy/Yb در برابر La/Yb نشان می‌دهد ماگمای اولیه از ذوب‌بخشی اندک (2 تا 5 درصد) لرزولیت‌های گارنت-اسپینل‌دار در ژرفایی حدود 68-66 کیلومتری گوشته بالایی، تحت‌تأثیر آلایش پوسته‌ای قرار گرفته است. بنابر این پژوهش، جایگاه زمین‌ساختی-ماگمایی گرانیتوییدها، کمان ماگمایی همزمان تا پس از برخورد قاره‌ای پیشنهاد می‌شود.
زمین شناسی اقتصادی
محمد علی رجب زاده؛ محمد امینی
چکیده
در پژوهش حاضر، برای نخستین بار حضور اندیس های کرومیتیت انبانه ای در بخش های افیولیتی شهرستان مریوان گزارش می شود. اندیس های کرومیتیت همراه با سنگ های افیولیتی نوع دونیت و هارزبورژیت بوده و اغلب با فابریک توده ای گرانولار در جنوب باختر شهر مریوان رخنمون دارند. شیمی کانی کروم-اسپینل در سه اندیس کرومیتیتی مورد مطالعه در این منطقه ...
بیشتر
در پژوهش حاضر، برای نخستین بار حضور اندیس های کرومیتیت انبانه ای در بخش های افیولیتی شهرستان مریوان گزارش می شود. اندیس های کرومیتیت همراه با سنگ های افیولیتی نوع دونیت و هارزبورژیت بوده و اغلب با فابریک توده ای گرانولار در جنوب باختر شهر مریوان رخنمون دارند. شیمی کانی کروم-اسپینل در سه اندیس کرومیتیتی مورد مطالعه در این منطقه نشان می دهد که میزان عدد کروم برای دو ذخیره، عددی بالا (میانگین 0.85) با میزان TiO2 بسیار پایین (0.01) و برای ذخیره دیگر میزان عدد کروم پایین (0.76) و با میزان میانگین TiO2 بیشتر (0.05) است. این موضوع نشان می دهد که اندیس های کرومیتیت و به تبع آن مجموعه افیولیتی در دو خاستگاه متفاوت ژئوتکتونیکی شامل یک محیط پشته میان‌اقیانوسی از یک ماگمای تولئیتی و یک محیط بالای فروفرارانش از یک ماگمای بونینیتی تکوین یافته اند. Cr2O3 کرومیت های مورد مطالعه در دامنه 28.4 الی 50.78 درصد وزنی متغیر است. تشکیل این اندیس ها و سنگ های میزبان در پاسخ به واگرایی سریع پوسته اقیانوسی و سپس حرکت همگرایی صفحات زمین‌ساختی و بسته شدن اقیانوس تتیس جوان صورت گرفته است. همچنین طیف گسترده‌ای از گابروها شامل گابرو درشت بلور، ملاگابرو و میکروگابرو در سه منطقه شمال باختر کامیاران (روستای یخته خان)، خاور سروآباد (روستای میانه) و جنوب باختر مریوان (روستاهای درگاشیخان-ویسه)، میزبان کانی های ایلمنیت، مگنتیت و تیتانیت هستند. ایلمنیت در هر سه منطقه و کانی های مگنتیت و تیتانیت تنها در خاور سروآباد مشاهده شده اند. ترکیب شیمیایی کانی ایلمنیت نشان می دهد که متوسط میزان درصد وزنی TiO2 از کامیاران (43.19) به سمت سروآباد (46.09) و سپس مریوان (47.42) افزایش می یابد. این کانی ها به صورت ریزدانه تا متوسط دانه (تا 1.5 میلی‌متر) و اغلب آمیبی شکل، بی شکل و به میزان کمتر نیمه خودشکل به‌صورت بین بلوری ایجاد شده اند. با توجه به شواهد بافتی و شیمی کانی، کانه زایی تیتانیم در نتیجه اکسایش ماگما و تشکیل قطرات سیال غیرقابل آمیزش غنی از آهن و تیتانیم، پس از تبلور پلاژیوکلاز صورت گرفته است.
زمین شناسی اقتصادی
کورش شعبانی؛ نیما نظافتی؛ مرتضی مؤمن‌زاده؛ محمد هاشم امامی؛ سید جمال شیخ ذکریایی
چکیده
کانسار طلای تاریک دره در 40 کیلومتری شمال تربت جام در استان خراسان رضوی واقع است. سنگ میزبان کانسار تاریک دره سازند شیل- ماسه‌سنگی تریاس بالایی و سنگ‌های نفوذی با ترکیب گابرویی- کوارتزدیوریتی- گرانیتی است. دگرسانی آرژیلیک عمدتاً در سقف و یا همبری استوک‌های یادشده ایجاد شده است. زمین‌ساخت باعث ایجاد زون‌های خرد شده بوده و فرایندهای ...
بیشتر
کانسار طلای تاریک دره در 40 کیلومتری شمال تربت جام در استان خراسان رضوی واقع است. سنگ میزبان کانسار تاریک دره سازند شیل- ماسه‌سنگی تریاس بالایی و سنگ‌های نفوذی با ترکیب گابرویی- کوارتزدیوریتی- گرانیتی است. دگرسانی آرژیلیک عمدتاً در سقف و یا همبری استوک‌های یادشده ایجاد شده است. زمین‌ساخت باعث ایجاد زون‌های خرد شده بوده و فرایندهای دگرسانی و کانی‌سازی رگه‌ای در منطقه را آسان کرده است. کانه‌های عمده در رگه‌های سیلیسی این کانسار شامل آرسنوپیریت، کالکوپیریت و پیریت است. کانی‌سازی تلسکوپی احتمالاً بیش از 2 مرحله در این منطقه رخ داده و با توجه به نقش سیالهای ماگمایی در کانه‌زایی تاریک دره، بهنظر می‌رسد، دمای همگن شدن این سیالات 220 تا 500 درجه سانتی‌گراد و حداکثر درصد شوری 1/3 تا 4/12درصد بوده است. با توجه به مطالعات انجام شده کانسار طلای تاریک‌دره شبیه "کانسارهای مرتبط با توده‌های نفوذی" است.
زمین شناسی اقتصادی
سیدمهران حیدری؛ سارا صفوی؛ افشین اکبرپور؛ عذرا حسن لو؛ بهرام محقق
چکیده
ناحیه ساوه-رزن با روند نزدیک به EW، میزبان کانه زایی های مس (±طلا)، در شمال‌باختر کمان ماگمایی ارومیه-دختر (با روند NW) می باشد. این ناحیه با تغییر روند ساختاری-چینه ای، از شمال باختر به خاوری-باختری بیشترین واکنش را به میدان های تنش حاصل از پهنه برشی ناحیه ای نسبت به دیگر نواحی کمان ماگمایی ارومیه-دختر، از خود نشان می‌دهد. ...
بیشتر
ناحیه ساوه-رزن با روند نزدیک به EW، میزبان کانه زایی های مس (±طلا)، در شمال‌باختر کمان ماگمایی ارومیه-دختر (با روند NW) می باشد. این ناحیه با تغییر روند ساختاری-چینه ای، از شمال باختر به خاوری-باختری بیشترین واکنش را به میدان های تنش حاصل از پهنه برشی ناحیه ای نسبت به دیگر نواحی کمان ماگمایی ارومیه-دختر، از خود نشان می‌دهد. پهنه برشی راست‌گرد در این ناحیه، همچنین باعث ایجاد فضای لازم برای جایگیری توده‌های نیمه ژرف، اغلب با ترکیب دیوریتی و بافت پورفیری تا میکروگرانولار در زمان الیگومیوسن در ژرفای کم و درون سنگ‌های آتشفشانی ائوسن شده است. این سامانه های نفوذی، با ایجاد انواع دگرسانی گرمابی مرتبط با توده (پروپیلیتیک، آرژیلیک حدواسط-پیشرفته و فیلیک)، منجر به تمرکز شماری از کانه‌زایی های مس-طلا با ویژگی های مشابه، به‌صورت رگه‌های کوارتزی-سولفیدی-برشی گرمابی در حواشی خود و در امتداد شکستگی‌های فرعی با روند خاوری-باختری تا شمال‌خاور-جنوب باختر شده است. از دیگر ویژگی‌های مشترک این کانه زایی ها، می توان به دمای همگن شدگی بین C° 200-350، دامنه شوری 6-28% وزنی معادل نمک طعام، سیالات حاوی گاز CO2 و فاز مایع آبگون با حضور سولفیدهایی همچون پیریت، کالکوپیریت، بورنیت، کالکوسیت و سولفوسالت‌ها و نسبت طلا به نقره بیشتر(1<) می توان اشاره نمود. این ویژگیها بیشترین شباهت را با ذخایر اپی‌ترمال نوع حدواسط مرتبط با توده های نفوذی پورفیری که در کمان‌های ماگمایی کالکوآلکالن تشکیل می شوند، دارند و این ناحیه را به عنوان یک هدف مناسب به منظور اکتشاف ذخایر پنهان مس- طلا پورفیری، معرفی می نماید.
زمین شناسی اقتصادی
علیرضا زراسوندی؛ محمد علی علی آبادی؛ محسن رضایی؛ هوشنگ پورکاسب
چکیده
کانسار محمدآباد دلیجان در استان مرکزی و از نظر پهنه‌های ساختاری ایران، در پهنه ارومیه- دختر قرار دارد .کانه‌زایی چینه‌کران آهن- مس به‌صورت برشی، رگه‌ای، توده‌ای، لایه‌ای و ریزلایه‌‌ای و شامل کانه‌های اصلی هماتیت، پیریت، کالکوپیریت و مگنتیت در واحدهای آتشفشانی- رسوبی ائوسن زیرین دیده می‌شود.مقادیر، نسبت‌ها و نمودارهای مختلف ...
بیشتر
کانسار محمدآباد دلیجان در استان مرکزی و از نظر پهنه‌های ساختاری ایران، در پهنه ارومیه- دختر قرار دارد .کانه‌زایی چینه‌کران آهن- مس به‌صورت برشی، رگه‌ای، توده‌ای، لایه‌ای و ریزلایه‌‌ای و شامل کانه‌های اصلی هماتیت، پیریت، کالکوپیریت و مگنتیت در واحدهای آتشفشانی- رسوبی ائوسن زیرین دیده می‌شود.مقادیر، نسبت‌ها و نمودارهای مختلف عناصر کمیاب و عناصرخاکی کمیاب نشان از کانه‌زایی گرمابی با غلبه سیالات ماگمایی دارد. مقادیر δ34S کانی‌های سولفیدی ( ‰ 51/1+ _ 76/2-) حاکی از منشاء ماگمایی گوگرد می‌باشد. مقادیر δ13C (میانگین ‰ 61/3-)،δ18O ( میانگین ‰ 946/12 )، و نمودارهای مربوطه نمایانگر منشاء ماگمایی کربن، گرمابی بودن کلسیت و وجود سیال کانهزای عمدتاً ماگمایی می‌باشد.با توجه به شواهد بالا و قرارگیری منطقه در یک رژیم کششی منطبق بر جایگاه لبه باختری کمان ماگمایی ارومیه- دختر طی ائوسن زیرین و احتمال زیاد وجود توده ماگمایی در اعماق منطقه که علاوه بر دارا بودن پتانسیل بالای کانه‌زایی آهن و مس و تأمینکننده گوگرد نقش یک موتور گرمایی را برای انتقال سیالات کانهزا به بستر دریا داشته است، یک رخداد بروندمی-گرمابی را برای تشکیل این کانسار در واحدهای رسوبی- آتشفشانی ائوسن منطقه پیشنهاد می شود
زمین شناسی اقتصادی
علیرضا الماسی؛ قاسم نباتیان؛ امیر مهدوی؛ چیولی لی
چکیده
ذخایر مس پورفیری ماهرآباد و خوپیک در ائوسن بالایی (39-37 میلیون سال) در بلوک لوت رخ داده‌اند. همه آنها با سنگ‌های حدواسط (غالبا مونزونیت) همراه‌اند. ذخایر پورفیری رابطه نزدیکی با ماگماهای اکسیدان دارند. فوگاسیته اکسیژن (fO2) یک فاکتور کلیدی کنترل‌کننده تشکیل ذخایر مس پورفیری است. ترکیبات عنصر اصلی و عناصر کمیاب دانه‌های زیرکن مربوط ...
بیشتر
ذخایر مس پورفیری ماهرآباد و خوپیک در ائوسن بالایی (39-37 میلیون سال) در بلوک لوت رخ داده‌اند. همه آنها با سنگ‌های حدواسط (غالبا مونزونیت) همراه‌اند. ذخایر پورفیری رابطه نزدیکی با ماگماهای اکسیدان دارند. فوگاسیته اکسیژن (fO2) یک فاکتور کلیدی کنترل‌کننده تشکیل ذخایر مس پورفیری است. ترکیبات عنصر اصلی و عناصر کمیاب دانه‌های زیرکن مربوط به چند توده مونزونیت کانه‌دار در اندیس‌های مس پورفیری ماهرآباد و خوپیک اندازه گیری شد. دانه‌های زیرکن نسبت‌های Ce4+/Ce3+ متوسط تا کم با بازه ای از 19 تا 610 و میانگین 155 نشان می‌دهند. مقادیر میانگین فوگاسیته اکسیژن (logfO2) ماگماهای کانه‌دار ماهرآباد و خوپیک، بازه 2/3-FMQ ∆ تا 3/1-FMQ ∆ با میانگین 2/2-FMQ ∆، دلالت بر تشکیل در شرایط اکسیداسیونی متوسط (بین بافرهای Ni-NiO (NNO) و فایالیت- مگنتیت-کوارتز (FMQ)، اما زیر بافر مگنتیت-هماتیت(HM)، که نشان دهنده شرایط فرااکسایش است،) دارد، که برای تشکیل ذخایر پورفیری ایده‌آل نیست. این حالت با ژئوشیمی و داده‌های ایزوتوپی استرانسیوم سنگ‌کل، و با عدم رخداد کانی‌های فوق اکسیدان مانند هماتیت و ویژگی آداکیتی ضعیف سنگ‌های هر دو ذخیره که بدلیل فاکتورهای دخیل در منشا ماگما مانند نوع سنگ و درصد ذوب بخشی (احتمالا پریدوتیت با میزان دخالت کم تیغه فرورانش) است، حمایت می‌شود.
زمین شناسی اقتصادی
نگار کبودمهری؛ حسین کوهستانی؛ میرعلی اصغر مختاری؛ افشین زهدی
چکیده
رخداد معدنی تریان در پهنه ایران مرکزی و در فاصله 120 کیلومتری شمال‌باختر زنجان قرار دارد. کانه‌زایی سرب و روی در این رخداد معدنی به‌صورت لامینه‌ای و عدسی‌شکل هم‌روند با لایه‌بندی واحدهای ماسه‌سنگی خاکستری رنگ سازند قرمز بالایی رخ داده است. کانه‌زایی اغلب در اطراف و درون قطعات فسیل‌های گیاهی رخ داده و دارای بافت‌های دانه‌پراکنده، ...
بیشتر
رخداد معدنی تریان در پهنه ایران مرکزی و در فاصله 120 کیلومتری شمال‌باختر زنجان قرار دارد. کانه‌زایی سرب و روی در این رخداد معدنی به‌صورت لامینه‌ای و عدسی‌شکل هم‌روند با لایه‌بندی واحدهای ماسه‌سنگی خاکستری رنگ سازند قرمز بالایی رخ داده است. کانه‌زایی اغلب در اطراف و درون قطعات فسیل‌های گیاهی رخ داده و دارای بافت‌های دانه‌پراکنده، جانشینی، شبه‌لامینه‌ای، سیمان بین دانه‌ای، فرامبوئیدال و رگه- رگچهای می‌باشد. افق ماسه‌سنگی کانه‌دار در تریان حدود 350 متر درازا و 1 متر پهنا داشته و دارای سه پهنه قرمز اکسیدان، پهنه شسته‌شده و پهنه احیایی کانه‌دار است. گالن، اسفالریت، پیریت و آرسنوپیریت کانی‌شناسی اصلی ماده معدنی را در رخداد معدنی تریان تشکیل می‌دهند. سروزیت و گوتیت در اثر فرایندهای برونزاد و هوازدگی تشکیل شده‌اند. مقایسه الگوی عناصر کمیاب و کمیاب خاکی در نمونه‌های کانه‌دار و ماسه‌سنگ‌های بدون کانه‌زایی بیانگر تهی‌شدگی در میزان این عناصر در نمونه‌های کانه‌دار است. با توجه به ویژگی‌هایی مانند محیط تکتونیکی، محیط تشکیل، سنگ میزبان، وجود بقایای فسیل‌های گیاهی، ژئومتری، بافت و کانی‌شناسی ماده معدنی و دگرسانی، رخداد معدنی تریان در دسته کانسارهای مس با میزبان رسوبی تیپ Redbed قرار گرفته و قابل مقایسه با دیگر کانسارهای مس و سرب- روی تیپ Redbed در محور آوج- زنجان- تبریز- خوی است.
