مقاله پژوهشی
سنگ شناسی
سعید ثمربخش؛ محمد هاشم امامی؛ سید مجبتی مرتضوی؛ منصور وثوقی عابدینی
چکیده
منطقه مورد مطالعه به لحاظ ساختاری متعلق به گستره زمین ساختی البرز مرکزی بوده و در فاصله 50 کیلومتری شمال شهرستان قائم شهر قرار دارد. طیف ترکیبی سنگ های آتشفشانی منطقه، متشکل از بازالت، آندزیت، تراکی‌آندزیت و دولریت حاصل عملکرد فرآیندهای تبلور تفریقی و گاه آلودگی بوده است. بافتهای پورفیریتیک تا مگاپورفیریتیک با خمیره میکرولیتی، ...
بیشتر
منطقه مورد مطالعه به لحاظ ساختاری متعلق به گستره زمین ساختی البرز مرکزی بوده و در فاصله 50 کیلومتری شمال شهرستان قائم شهر قرار دارد. طیف ترکیبی سنگ های آتشفشانی منطقه، متشکل از بازالت، آندزیت، تراکی‌آندزیت و دولریت حاصل عملکرد فرآیندهای تبلور تفریقی و گاه آلودگی بوده است. بافتهای پورفیریتیک تا مگاپورفیریتیک با خمیره میکرولیتی، گلومروپورفیریتیک و آمیگدالوئیدال در این سنگها مشاهده می‌شود. کلینوپیروکسن، الیوین و پلاژیوکلاز، کانیهای اصلی این سنگها را تشکیل می‌دهند. بطور کلی شیمی کل سنگهای منطقه حاکی از غنی شدگی از عناصر LIL و LREE و تهی شدگی از عناصر HFS می‌باشد. بررسی نسبت‌های عناصر کمیاب و عناصر نادر خاکی نیز نشان می‌دهد که بازالت های منطقه مورد مطالعه میتوانند از ذوب بخشی یک گارنت پریدوتیت در اعماق و فشار های بالا به وجود آمده باشند. آنومالی منفی Ce ، آنومالی منفی Nb، غنی شدگی از Pb نقش لیتوسفر و به ویژه قاره‌ای را در آلایش منابع ماگمایی سنگ های آتشفشانی منطقه مورد مطالعه تداعی می‌کند. نسبت Pb/Ce شبیه به منابع OIB، یعنی گوشته آستنوسفری در تکوین اولیه ماگمای بازالتی را القا می‌کند. سنگ های آتشفشانی منطقه در محدوده درون ورقهای در یک محیط کششی تشکیل شده‌اند.
مقاله پژوهشی
زمین شناسی اقتصادی
شایان اکرمی؛ محمد علی علی آبادی؛ محمدرضا هزاره؛ عباس عسگری؛ طیبه رمضانی
چکیده
کانسار نینه در شرق استان مرکزی ، و در واحد های آهکی ژوراسیک میانی کمربند فلززایی ملایر- اصفهان قرار دارد. کانه‌زایی چینه‌کران و دیرزاد، در اشکال رگه‌ای، جانشینی و پرکننده فضاهای باز شامل کانه‌های اصلی گالن ، اسفالریت و باریت با همراهی دگرسانی‌های دولومیتی و سیلیسی می باشد. نتایج ریزدماسنجی میانبارهای سیال باریت و کلسیت به ترتیب ...
بیشتر
کانسار نینه در شرق استان مرکزی ، و در واحد های آهکی ژوراسیک میانی کمربند فلززایی ملایر- اصفهان قرار دارد. کانه‌زایی چینه‌کران و دیرزاد، در اشکال رگه‌ای، جانشینی و پرکننده فضاهای باز شامل کانه‌های اصلی گالن ، اسفالریت و باریت با همراهی دگرسانی‌های دولومیتی و سیلیسی می باشد. نتایج ریزدماسنجی میانبارهای سیال باریت و کلسیت به ترتیب کمترین و بیشترین دمای همگن‌شدگی را نشان دادند، اما سیال کانه‌زای باریت مقادیر بیشتری از شوری و کلسیت کمتری نشان دادند. بنظر می‌رسد این دو کانی همزمان با کانه‌زایی هستند، اما باریت کمی دیرتر و در نتیجه سرد شدن و اختلاط تشکیل شده است. نمودار دمای همگن‌شدگی به شوری، فرآیند اختلاط و سرد شدن در طول کانه‌زایی و نیز نوع شورابه‌های حوضه‌ای را برای کانه‌زایی پیشنهاد می‌نماید. مقادیر ایزوتوپی در محدوده ذخایر می‌سی‌سی‌پی است و برای ایزوتوپ گوگرد گالن و اسفالریت (به طور میانگین ‰ 5/7 تا 5/21) و باریت ‰ 7/43 می‌باشد. مقادیر ایزوتوپ اکسیژن (‰ 2/9- تا 2/11-) متأثر از چندمنشا و ایزوتوپ کربن (‰ 1/0 تا 5/0) منشا کربنات‌های دریایی کانی کلسیت را نشان داد. بنابراین، کانه‌زایی کانسار نینه را می‌توان نوع دره می‌سی‌سی‌پی دانست که در طی فرآیندهای کوهزایی تحت تاثیر بیشتر سیال بر سنگ دیواره قرار گرفته است.
مقاله پژوهشی
زمین ساخت
محمدرضا قاسمی؛ سید علی آقانباتی؛ عبدالله سعیدی
چکیده
مقایسه رویدادهای کوهزایی و خشکیزایی ایران با رویدادهایی که در بخش‌های گوناگون دنیا و در محیطهای زمین‌ساختی متفاوت شناسایی شده‌اند، سبب نوعی سردرگمی در ادبیات زمین‌شناسی ایران شده است. ما پس از مرور کوتاه ماهیت فرایندهای کوهزایی شناخته شده در دنیا و بررسی مسئلههای در پیوند با مقایسههای یادشده در بالا، تلاش کردهایم ...
بیشتر
مقایسه رویدادهای کوهزایی و خشکیزایی ایران با رویدادهایی که در بخش‌های گوناگون دنیا و در محیطهای زمین‌ساختی متفاوت شناسایی شده‌اند، سبب نوعی سردرگمی در ادبیات زمین‌شناسی ایران شده است. ما پس از مرور کوتاه ماهیت فرایندهای کوهزایی شناخته شده در دنیا و بررسی مسئلههای در پیوند با مقایسههای یادشده در بالا، تلاش کردهایم با توجه به تاریخچه زمین‌ساختی بخش‌های گوناگون ایران، به صورت سامانهای به توصیف و نامگذاری رویدادهای مهم کوهزایی و خشکیزایی کشور بپردازیم. بیشتر رویدادهای کوهزایی پرکامبرین ایران به علت ناشناس بودن سن و جایگاه زمین‌ساختی واحدهای سنگی نسبت داده شده به پرکامبرین، با ابهام همراه هستند. پالیوزوییک ایران بیشتر با رویدادهای خشکیزایی همراه بوده است و تنها نشانه رویداد کوهزایی واقعی به کربنیفر پسین در شمال ایران باز میگردد. رویدادهای مهم کوهزایی مزوزوییک و سنوزوییک چهره امروزی زمین‌ساختی ایران را رقم زدهاند. زمیندرز تتیسکهن در شمال و مرکز ایران در کوهزاد گرگانی، شکل‌گیری لبه فعال ایران مرکزی (سنندج-سیرجان) در کوهزاد الوندی، فرارانش افیولیتهای ایران مرکزی و زاگرس در رویدادهای کرتاسه پسین و برخورد صفحه ایران با کُنده هلمند در کوهزایی سیستانی روی دادند. شکل‌گیری کوهزادهای زاگرس و البرز به ترتیب از الیگوسن و میوسن آغاز شد و دگرریختی ناشی از کوتاهشدگی آن‌ها تا به امروز ادامه دارد.
مقاله مروری
زمین شناسی نفت
هانیه قاینی؛ محمد حسین محمودی قرائی
چکیده
بررسی توان هیدروکربورزایی سازند کژدمی، به عنوان مهمترین سنگ منشأ نفت در حوضه رسوبی زاگرس، از اهمیت زیادی برخوردار است. گسترش سازند کژدمی در حوضه زاگرس، با تفاوت‌هایی در عمق و شرایط رسوب‌گذاری زون‌های مختلف این حوضه و تغییراتی نظیر تنوع در رخساره‌های رسوبی و میزان حفظ‌شدگی ماده آلی همراه بوده است. در این مطالعه تعداد 5 نمونه شیل ...
بیشتر
بررسی توان هیدروکربورزایی سازند کژدمی، به عنوان مهمترین سنگ منشأ نفت در حوضه رسوبی زاگرس، از اهمیت زیادی برخوردار است. گسترش سازند کژدمی در حوضه زاگرس، با تفاوت‌هایی در عمق و شرایط رسوب‌گذاری زون‌های مختلف این حوضه و تغییراتی نظیر تنوع در رخساره‌های رسوبی و میزان حفظ‌شدگی ماده آلی همراه بوده است. در این مطالعه تعداد 5 نمونه شیل سیاه از رخنمونهای سطحی سازند کژدمی (برش پرچستان و برش تنگ ماغر) ، انتخاب و توسط پیرولیز راک-اول آنالیر شدند. همچنین جهت مقایسه و بررسی بیشتر، داده‌های مربوط به 25 نمونه از سازند کژدمی از میادین مطالعه شده در حوضه زاگرس (میدان نوروز، میدان سروش، میدان آزادگان و چاه بینک) بررسی شد. شواهد رسوبی و ژئوشیمیایی، حاکی از یک لیتولوژی غالب شیلی برای سازند کژدمی همراه با مقدار بالای ماده آلی است که در محیطی احیایی تا نیمهاکسیدی نهشته شده اند. مقادیر به دست آمده برای کربن آلی کل از 1.2 تا 6.9 درصد در نوسان بوده و بررسی بلوغ حرارتی نمونهها یک بازه وسیع از محدوده نابالغ تا اواسط پنجره نفتی را نشان داد که اغلب در محدوده کروژنهای نوع II و III قرار گرفته‌اند.
مقاله پژوهشی
زمین شناسی اقتصادی
شقایق سادات هاشم‌پور؛ سجاد مغفوری؛ ابراهیم راستاد
چکیده
کانسارهای منگنز گفت و محمدآباد در ناحیه جنوب‌غرب سبزوار و در توالی آتشفشانی- رسوبی کرتاسه پسین تشکیل شده‌اند. این توالی در داخل یک ساختار چین خورده به طول 100 کیلومتر با روند شمال‌شرق- جنوب‌غرب قرار گرفته است که کانسار منگنز گفت در یال جنوبی تاقدیس شمالی و در توالی سنگی واحد اول از ستون چینه‌شناسی ناحیه‌ای جنوب‌غرب سبزوار و کانسار ...
بیشتر
کانسارهای منگنز گفت و محمدآباد در ناحیه جنوب‌غرب سبزوار و در توالی آتشفشانی- رسوبی کرتاسه پسین تشکیل شده‌اند. این توالی در داخل یک ساختار چین خورده به طول 100 کیلومتر با روند شمال‌شرق- جنوب‌غرب قرار گرفته است که کانسار منگنز گفت در یال جنوبی تاقدیس شمالی و در توالی سنگی واحد اول از ستون چینه‌شناسی ناحیه‌ای جنوب‌غرب سبزوار و کانسار منگنز محمدآباد در یال جنوبی تاقدیس جنوبی در توالی سنگی واحد چهار از ستون چینه‌شناسی ناحیه‌ای تشکیل شده است. محیط تکتونیکی کانسارهای منگنز ناحیه جنوب‌غرب سبزوار با توجه به بررسی‌های ژئوشیمیایی صورت گرفته، یک محیط کششی است که مرتبط با تکتونیک زون سبزوار تشکیل شده است. سنگهای منطقه دارای طیف ترکیبی گسترده‌ای از بازالت، ریولیت، داسیت، الیوین بازالت، آندزیت بازالت و تراکی‌آندزیت می‌باشد که همراه با رسوبات آذرآواری و واحدهای رسوبی کرتاسه پسین تشکیل شده‌اند. سنگهای داسیتی ضخیم‌ترین واحد سنگی فلسیک شناخته شده در منطقه هستند. مقادیر اکسیدهای اصلی، الگوی عناصر نادر خاکی و تغییرات عناصر کمیاب در نمودارهای عنکبوتی نشانگر ماهیت بایمودال (Bimodal) و تولئیتی سنگهای آتشفشانی منطقه است که با داشتن طیف ترکیبی از بازالت تا ریولیت در محیط کششی نهشته شده‌اند.
مقاله پژوهشی
چینه شناسی و فسیل شناسی
علی جلالی؛ حامد یاراحمدزهی؛ مهران آرین؛ عبدالله سعیدی؛ سیدمحسن آل علی
چکیده
برش شیشتو در شمال طبس قرار دارد. توالی های قزلین و آسلین سازند زلدو به ستبرای 60 متر به پنج واحد سنگی تقسیم شده است که شامل سنگ ماسه ، سنگ ماسه آهکی، شیل، سنگ آهک ماسه ای و سنگ آهک می باشد. مرز پایینی نهشته ها با ناپیوستگی فرسایشی برروی نهشته های سازند آبشنی قرار گرفته است. مرز زبرین آن با سازند تیغ معدنو پیوسته است. فوزولیندهای قزلین و ...
بیشتر
برش شیشتو در شمال طبس قرار دارد. توالی های قزلین و آسلین سازند زلدو به ستبرای 60 متر به پنج واحد سنگی تقسیم شده است که شامل سنگ ماسه ، سنگ ماسه آهکی، شیل، سنگ آهک ماسه ای و سنگ آهک می باشد. مرز پایینی نهشته ها با ناپیوستگی فرسایشی برروی نهشته های سازند آبشنی قرار گرفته است. مرز زبرین آن با سازند تیغ معدنو پیوسته است. فوزولیندهای قزلین و آسلین در این برش مانند Ruzhenzevites-Rauserites-Triticites که در سنگ نهشته های آشکوب قزلین نواحی دارواز، فرگانا، اورال جنوبی، حوضه دونتسک و کارنیک آلپ، انارک، البرز مرکزی و زون سنندج- سیرجان شناسایی شده و همچنین گونه های مختلف Sphaeroschwagerina ، Pseudoschwagerinaو Likharevites که مبین سن آسلین است، نشان‌دهنده پیوستگی مرز کربونیفر-پرمین در برش مورد مطالعه و هم ارزی قابل مقایسه با سایر پهنه های ساختاری – رسوبی ایران از جمله ایران مرکزی ، البرز و زون سنندج- سیرجان می باشد. هم ارزی یاد شده حکایت از پیشروی دریا در زون های ساختاری- رسوبی مختلف ایران در اواخر کربونیفر و ابتدای پرمین دارد. در برش شیشتو ، 15 جنس، 35 گونه و2 زیر گونه از فوزولین ها شناسایی شده که برخی از گونه ها برای اولین بار از ایران گزارش می شود.
مقاله پژوهشی
زمین شناسی اقتصادی
امیر اثنی عشری؛ ماسیمو تیه پولو
چکیده
نوار سنندج-سیرجان قوس قاره‌ای فعالی است که حاصل فرورانش پوسته اقیانوسی نئوتتیس به زیر ایران مرکزی است و میزبان مجموعه آذرین ملایر-بروجرد می‌باشد. اخیرا در این مجموعه نمونه‌هایی با ویژگی سنگهای آداکیتی گزارش شده است. مطالعه پیش‌رو نشان می‌دهد که از فرایندهای پتروژنتیکی مختلفی که برای تشکیل سنگهای آداکیتی پیشنهاد شده دو فرایند ...
بیشتر
نوار سنندج-سیرجان قوس قاره‌ای فعالی است که حاصل فرورانش پوسته اقیانوسی نئوتتیس به زیر ایران مرکزی است و میزبان مجموعه آذرین ملایر-بروجرد می‌باشد. اخیرا در این مجموعه نمونه‌هایی با ویژگی سنگهای آداکیتی گزارش شده است. مطالعه پیش‌رو نشان می‌دهد که از فرایندهای پتروژنتیکی مختلفی که برای تشکیل سنگهای آداکیتی پیشنهاد شده دو فرایند در تشکیل سنگهای آداکیتی این مجموعه نقش داشته است. 1) برهم‌کنش ماگمای مشتق از پوسته با سنگهای الترامافیک؛ 2) تبلور آمفیبول از یک ماگمای مافیک‌تر. به نظر می‌رسد ماگمای با منشاء پوسته‌ای پس از نفوذ به سنگ الترامافیک و برهم‌کنش با آن، بلورهای آمفیبول را درون سنگ الترامافیک متبلور کرده است. رشد آمفیبول با تغییرات بافتی و شیمیایی به سمت حاشیه بلور همراه است. مدلسازی شیمیایی نشان داد که رشد آمفیبول با هضم الیوین همراه است. بخش‌های باقیمانده الیوین‌های هضم شده به صورت ادخال درون آمفیبول دیده می‌شود. تبلور آمفیبول باعث افزایش Th, Zr, Ta و LREE اما کاهش Ti و HREE در ماگمای جدید (مذاب در تعادل با آمفیبول حاشیه‌ای) شده است. هضم الیوین هم مانع کاهش Ni و Co شده است. ترکیب شیمیایی مذاب در تعادل با آمفیبول حاشیه‌ای با سنگهای آداکیتی بسیار شبیه است. بنابراین مذاب تشکیل دهنده آمفیبول حاشیه‌ای همان مذاب آداکیتی است.
مقاله پژوهشی
سنگ شناسی
زینب رحمانیان؛ غلامرضا قدمی؛ حمید احمدی پور؛ محمد پوستی
چکیده
گرانیتوئیدهای دلفارد در جنوب شرق استان کرمان قرار داشته و در حاشیه ها، ترکیب کوارتزدیوریتی دارند. کوارتزدیوریت ها شامل کانی های اصلی پلاژیوکلاز، آمفیبول و بیوتیت هستند و مطالعات حاضر نشان می دهد این سنگها، گرانیتوئیدهای نوع I بوده و به سری ماگمایی کالکوآلکالن تعلق دارند. غنی شدگی از عناصر نادر خاکی سبک نسبت به عناصر نادر خاکی سنگین، ...
بیشتر
گرانیتوئیدهای دلفارد در جنوب شرق استان کرمان قرار داشته و در حاشیه ها، ترکیب کوارتزدیوریتی دارند. کوارتزدیوریت ها شامل کانی های اصلی پلاژیوکلاز، آمفیبول و بیوتیت هستند و مطالعات حاضر نشان می دهد این سنگها، گرانیتوئیدهای نوع I بوده و به سری ماگمایی کالکوآلکالن تعلق دارند. غنی شدگی از عناصر نادر خاکی سبک نسبت به عناصر نادر خاکی سنگین، بالا بودن مقدار عناصر LIL نسبت به HFS و همچنین بی هنجاری منفی Ti و Nbدر نمودارهای چند عنصری، نشان می دهد که ماگماهای سازنده کوارتزدیوریت های دلفارد در محیط قوس ایجاد شده اند. نسبت های CaO/(MgO+FeOt) و Al2O3/(MgO+FeOt) (به ترتیب برابر با 55/0 و 36/1) نشان می دهد که ماگماهای اولیه، از ذوب بخشی سنگ های بازیک پوسته زیرین و با دخالت سیالات و مذاب های گوشته ای به وجود آمده اند. داده های ژئوشیمیایی همچون نسبت های La/Yb(N)و Th/Yb(N)(به ترتیب برابر با4/4 و 5/6) و موقعیت زمین شناسی گرانیتوئیدهای دلفارد حاکی از این است که ماگماهای مادر، احتمالاً مربوط به محیط قبل از برخورد بوده ودر جایگاه قوس آتشفشانی بالغ و در عمق حدود 40 کیلومتری بالای زون فرورانش لیتوسفر نئوتتیس پدید آمده اند و سپس به سطوح بالاتر صعود و تبلور تفریقی را تحمل کرده اند.
مقاله پژوهشی
رسوب شناسی
افشین کریم خانی بهادر؛ سادات فیض نیا؛ سید محسن آل علی؛ مهران آرین
چکیده
دریای کاسپین بزرگ‌ترین گستره آبی محصور در ناحیه قاره‌ای سیاره زمین می‌باشد. برای تهیه داده های رسوب شناسی 98 ایستگاه برداشت نمونه سطحی از بستر دریا در محدوده فلات قاره ( بیشینه ژرفای 200 متر) بخش جنوبی دریای کاسپین و در امتداد سواحل ایران طراحی گردیده است. شاخص‌هایی همانند نوع و میزان بار رسوبی حمل شده به محیط رسوب گذاری، انرژی امواج ...
بیشتر
دریای کاسپین بزرگ‌ترین گستره آبی محصور در ناحیه قاره‌ای سیاره زمین می‌باشد. برای تهیه داده های رسوب شناسی 98 ایستگاه برداشت نمونه سطحی از بستر دریا در محدوده فلات قاره ( بیشینه ژرفای 200 متر) بخش جنوبی دریای کاسپین و در امتداد سواحل ایران طراحی گردیده است. شاخص‌هایی همانند نوع و میزان بار رسوبی حمل شده به محیط رسوب گذاری، انرژی امواج و جریان‌های دریایی و همچنین چگونگی تغییرات شیب بستر دریا در تولید و تنوع رخساره های رسوبی نهشته‌های عهد حاضر نقش دارند. 9 رخساره رسوبی در نهشته‌های سطحی این ناحیه بیشترین فراوانی را دارند و به‌طور میانگین در رسوبات فلات قاره، 1 درصد وزنی ذرات درشت‌دانه، 25 درصد وزنی ذرات متوسط دانه و 74 درصد وزنی ذرات ریزدانه وجود دارد. زیر محیطهای رسوبی، پس‌کرانه‌ای، پیشانی ساحلی، ناحیه انتقالی فراساحلی و فراساحلی قابل‌شناسایی هستند که ترکیب فراوانی رخساره‌های رسوبی در پهنه پس‌کرانه‌ای و پهنه پیشانی ساحلی بیشتر به شکل رخساره‌های گروه ماسه‌ای و در ناحیه انتقالی فراساحلی و ناحیه فراساحلی، بیشترین فراوانی را رخساره‌های گروه گلی مشاهده می شود. به‌طور عمومی دو رخساره رسوبی با ترکیب، گل باکمی گراول و گل از سایر رخساره‌های دیگر فراوانی بیشتری دارند.
مقاله پژوهشی
زمین ساخت
فرشته جعفری حاجتی؛ مریم آق اتابای؛ مجید نعمتی؛ علی بیگلری فدافن
چکیده
در این پژوهش برای درک وضعیت زمین‌ساختی کنونی دشت گرگان در خاور حوضه کاسپین جنوبی، تنش زمین‌ساختی این منطقه و مجاور آن با استفاده از وارون‌سازی داده‌های سازوکار کانونی زمین‌لرزه‌ها برآورد شد. برای این منظور، علاوه بر تحلیل سازوکارهای کانونی حل شده توسط منابع مختلف، برای تعدادی از زمین‌لرزه‌های دارای اطلاعات مناسب و کافی، سازوکار ...
بیشتر
در این پژوهش برای درک وضعیت زمین‌ساختی کنونی دشت گرگان در خاور حوضه کاسپین جنوبی، تنش زمین‌ساختی این منطقه و مجاور آن با استفاده از وارون‌سازی داده‌های سازوکار کانونی زمین‌لرزه‌ها برآورد شد. برای این منظور، علاوه بر تحلیل سازوکارهای کانونی حل شده توسط منابع مختلف، برای تعدادی از زمین‌لرزه‌های دارای اطلاعات مناسب و کافی، سازوکار کانونی تعیین شد. نتایج حاکی از حضور سازوکارهای کانونی متنوع شامل رانده، عادی و راستالغز و به تبع آن، جهتیافتگیهای متنوع محورهای جنبششناختی فشارشی و کششی است که میتواند نشان از پیچیده بودن منطقه باشد. با تحلیل وارون‌سازی زمین‌لرزه‌های بزرگ‌تر و مساوی 4 در دشت گرگان، محدوده رخنمون یافته کپهداغ در خاور دشت و کل منطقه خاور کاسپین جنوبی یک رژیم فشاری با روند NNW-SSE بدست آمد. اما با تحلیل همه زمین‌لرزه‌های دشت گرگان با بزرگای کمتر از 4 به همراه زمین‌لرزه‌های بزرگ‌تر از آن، یک رژیم راستالغز بدست آمد که در آن روند محور جنبششناختی P، NE-SW و محورT، NW-SE محاسبه شد. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد یک رژیم محلی راستالغز افزون بر رژیم ناحیه‌ای فشاری در منطقه وجود دارد.
مقاله پژوهشی
رسوب شناسی
عنایت الله حقفرشی؛ پیمان رضائی؛ سیدرضا موسوی حرمی؛ محمد فریدی
چکیده
طبقات لیگنیت دار تبریز در زمره سازندهای نئوژن ناحیه شمال باختری کشور است که گسترش آن در حومه شرقی شهر تبریز می باشد. رخساره های رسوبی آن شامل گروه های رخساره ای آواری های ریز دانه، ماسه سنگ ها، سنگ های آهکی و رخساره های لیگنیت دار و توف هستند. در این پژوهش دو برش چینه نگاری از این رسوبات در خاور تبریز برداشت شده و تعداد 171 نمونه و 42 مقطع ...
بیشتر
طبقات لیگنیت دار تبریز در زمره سازندهای نئوژن ناحیه شمال باختری کشور است که گسترش آن در حومه شرقی شهر تبریز می باشد. رخساره های رسوبی آن شامل گروه های رخساره ای آواری های ریز دانه، ماسه سنگ ها، سنگ های آهکی و رخساره های لیگنیت دار و توف هستند. در این پژوهش دو برش چینه نگاری از این رسوبات در خاور تبریز برداشت شده و تعداد 171 نمونه و 42 مقطع نازک مورد مطالعه قرار گرفتند. از آنالیز XRD برای کانی شناسی و SEM برای شناسایی میکروفسیل ها بهره گرفته شدند. فسیل های شناسایی شده شامل انواع جنس های گاستروپودا، پلسی پودا، استراکد، ماهی، دیاتومه، جلبک کاروفیت و فرامینیفرا می باشند. مجموعه دیرینه زیستی نیز، شامل جنس هایی ازآب شیرین تا مقاوم به شوری و دریایی می باشند. محیط های رسوبی شناسایی شده شامل محیط حوضه دریاچه ای، محیط کم عمق ساحلی و محیط باطلاقی حاشیه دریاچه ای می باشند. در طبقات رسوبی مطالعه شده شواهد فسیل شناسی قوی و شواهد رسوب شناختی محیط دریایی حداقل در زمان حیات آن مشاهده نمی شود، لذا چنین نتیجه گیری می شود که تاکسای دریایی موجود در این نهشته ها باقی مانده و سازگار یافته از یک محیط دریایی پیشین می باشند.
مقاله پژوهشی
زمین شناسی محیط زیست و مهندسی
عباس ذوالفقاری؛ ماشاء اله خامه چیان؛ محمدرضا نیکودل؛ عبدالله سهرابی بیدار
چکیده
اثر توامان تعداد درزه، بازشدگی، نوع و ضخامت پرشدگی بر میزان ارتعاش ناشی از انتشار امواج در چهار بلوک سنگ آهک خشک و همسان به ابعاد 10×10×50 سانتیمتر مطالعه شد. حداکثر ارتعاش ذرات در بلوکهای سنگ بکر و درزه‌دار در سه جهت عمود برهم توسط ژئوفون سه مولفه‌ای ثبت شد. در بلوک شماره 1 با یک درزه در وسط بلوک، میزان بازشدگی درزه از 3- 6- 9- 12- ...
بیشتر
اثر توامان تعداد درزه، بازشدگی، نوع و ضخامت پرشدگی بر میزان ارتعاش ناشی از انتشار امواج در چهار بلوک سنگ آهک خشک و همسان به ابعاد 10×10×50 سانتیمتر مطالعه شد. حداکثر ارتعاش ذرات در بلوکهای سنگ بکر و درزه‌دار در سه جهت عمود برهم توسط ژئوفون سه مولفه‌ای ثبت شد. در بلوک شماره 1 با یک درزه در وسط بلوک، میزان بازشدگی درزه از 3- 6- 9- 12- 15- 18 -21 میلیمتر تغییر یافت و اندازهگیریها برای هر مقدار بازشدگی در دو سری انجام شد. در سری اول درزه پرشده با خاک رس و در سری دوم درزه پرشده با خاک ماسه‌ای مورد آزمایش قرار گرفت. این سری آزمایشها بر روی بلوکهای شماره 2 با دو درزه، بلوک شماره 3 با سه درزه و بلوک شماره 4 با چهار درزه نیز انجام شد. نتایج آزمایشها نشان داد که وجود درزه در بلوکهای سنگی، حداکثر ارتعاش ذرات در هر سه جهت را با نسبت‌های مختلف کاهش داد. کاهش مقدار حداکثر ارتعاش ذرات در جهت انتشار امواج بیش از سایر جهات است. رابطه بین افزایش شاخص درزهداری و کاهش حداکثر ارتعاش ذرات به صورت غیرخطی است. با افزایش شاخص درزهداری در نمونه‌های درزه‌دار، حداکثر ارتعاش ذرات با نرخ کمتری کاهش مییابد.
مقاله پژوهشی
زمین ساخت
خاتون پیردادی؛ مریم آق اتابای؛ عطیه اسحاقی
چکیده
زمین‌لرزه 1396 ازگله با بزرگای گشتاوری 7.3، که در شمال‌باختر کمربند زاگرس روی داد، با تعداد زیادی پس‌لرزه دنبال شده است. هیستوگرام نرخ ماهانه پس‌لرزه‌ها نشان می‌دهد که به‌جز چند ماه ابتدایی، توالی پس‌لرزه‌ای این زمین‌لرزه از قانون اُمُری تبعیت نکرده است. لذا برای بررسی الگوی زمانی این توالی لازم است از روش‌های پیچیده‌تری استفاده ...
بیشتر
زمین‌لرزه 1396 ازگله با بزرگای گشتاوری 7.3، که در شمال‌باختر کمربند زاگرس روی داد، با تعداد زیادی پس‌لرزه دنبال شده است. هیستوگرام نرخ ماهانه پس‌لرزه‌ها نشان می‌دهد که به‌جز چند ماه ابتدایی، توالی پس‌لرزه‌ای این زمین‌لرزه از قانون اُمُری تبعیت نکرده است. لذا برای بررسی الگوی زمانی این توالی لازم است از روش‌های پیچیده‌تری استفاده شود. در این تحقیق، از روش چندفرکتالی زمانی استفاده شد. نتایج بدست آمده نشان دادند که الگوی توزیع زمانی پس‌لرزه‌ها بدون توجه به بزرگای کمینه، دارای دو محدوده مقیاس‌بندی کوتاه و بلندتر است. به نظر می‌رسد که محدوده کوتاه به الگوی توزیع پس‌لرزه‌ها درون خوشه‌های کوچک‌تر، و محدوده بلندتر به الگوی توزیع خوشه‌ها در کل توالی پس‌لرزه‌ای مرتبط باشد. این نتایج حاصل از تحلیل طیف‌های چندفرکتالی، نشان می‌دهد که الگوی توزیع زمانی پس‌لرزه‌ها در محدوده بلندتر ناهمگن‌تر از محدوده کوتاه است. از طرفی، با حذف پس‌لرزه‌های کوچک‌تر میزان ناهمگنی چندفرکتالی الگوی توزیع زمانی پس‌لرزه‌ها افزایش پیدا می‌کند. بنابراین، رویداد پس‌لرزه‌های بزرگ‌تر متعدد با بزرگای بیش از 5 باعث افزایش میزان ناهمگنی الگوی زمانی توالی پس‌لرزه‌ای شده است. همچنین، نتایج این پژوهش نشان می‌دهند که میزان ناهمگنی الگوی توزیع زمانی رویداد پس‌لرزه‌ها به الگوی توزیع مکانی پس‌لرزه‌ها مرتبط است.
مقاله پژوهشی
سنگ شناسی
نیلوفر نایبی؛ داریوش اسماعیلی؛ سروش مدبری؛ ریوکی شینجو
چکیده
ناحیه آنومالی 21A به‌عنوان بخشی از کانسارهای آهن- آپاتیت منطقه متالوژنی آهن بافق بخشی از زون ایران مرکزی را شامل می‌شودکه در این ناحیه طیف از سنگهای آذرین، رسوبی و دگرگونی رخنمون دارند. سنگهای آذرین این ناحیه منطقه با دارا بودن دامنه تغییرات محدود زمین‌شیمیایی عمدتا در محدوده مونزونیت تا مونزودیوریت قرار می‌گیرند که ماهیت کالک-آلکالن ...
بیشتر
ناحیه آنومالی 21A به‌عنوان بخشی از کانسارهای آهن- آپاتیت منطقه متالوژنی آهن بافق بخشی از زون ایران مرکزی را شامل می‌شودکه در این ناحیه طیف از سنگهای آذرین، رسوبی و دگرگونی رخنمون دارند. سنگهای آذرین این ناحیه منطقه با دارا بودن دامنه تغییرات محدود زمین‌شیمیایی عمدتا در محدوده مونزونیت تا مونزودیوریت قرار می‌گیرند که ماهیت کالک-آلکالن تا کالک-آلکالن پتاسیم بالا را از خود نشان می‌دهند. نمودارهای بهنجار شده به گوشته اولیه و کندریت حاکی از غنی‌شدگی از LILE و LREE نسبت به HFSE و HREE و تهی شدگی از Nb-Ti-Ta داردکه دلالت براین دارد که سنگهای ماگمایی مشتق شده از گوشته سنگ‌کره‌ای توسط فرآیندهای فرورانش تغییر کرده‌اند. مقادیر اولیه 87Sr/86Sr و نیز نسبت‌های اولیه 143Nd/144Nd حاکی از ترکیبات عمده گوشته‌ای است. ترکیب ایزوتوپی سرب نمونه‌های منطقه شامل 32/20- 87/18= 206Pb/204Pb، 84/15–72/15= 207Pb/204Pb و 32/42-74/40=208Pb/204Pb می‌باشد. مدلسازی ایزوتوپی نمونه‌های پلوتونیک منطقه تاثیرپذیری کمتر از 4 درصد ذوب رسوبات صفحه فرورونده و نیز درجات مختلف مشارکت پوسته پائینی را از خود نشان می‌دهند. از این‌رو، ذوب بخشی درجه پائین یک گوشته زیرکمانی که توسط سیالات مشتق شده از رسوبات صفحه فرورونده متاسوماتیزه شده و واکنش با پوسته قاره‌ای طی صعود به سطوح بالاتر متحمل شده‌اند برای سنگهای آنومالی 21A پیشنهاد می‌شود.
مقاله مروری
ژئوفیزیک
اصغر راست بود؛ محسن صاحبی ایلخچی
چکیده
تداخل‌سنجی طول مبنای بسیار بلند یا به اختصار VLBI یکی از مهمترین تکنیک‌های مورد استفاده در علم ژئودزی می‌باشد. از جمله توانایی‌های این تکنیک می‌توان به تعیین چارچوب مرجع سماوی بین المللی ، تعیین پارامترهای توجیه زمین ، تعیین مختصات و سرعت ایستگاه مشاهداتی با دقت بسیار بالا و تعیین پارامتر انحراف نور اشاره کرد. تلاشهای بسیاری از ...
بیشتر
تداخل‌سنجی طول مبنای بسیار بلند یا به اختصار VLBI یکی از مهمترین تکنیک‌های مورد استفاده در علم ژئودزی می‌باشد. از جمله توانایی‌های این تکنیک می‌توان به تعیین چارچوب مرجع سماوی بین المللی ، تعیین پارامترهای توجیه زمین ، تعیین مختصات و سرعت ایستگاه مشاهداتی با دقت بسیار بالا و تعیین پارامتر انحراف نور اشاره کرد. تلاشهای بسیاری از گذشته تا کنون برای افزایش دقت داده‌های تکنیک VLBI صورت پذیرفته است که ازجمله آن‌ها می‌توان به بهبود فنی تجهیزات مورد استفاده، بهبود مدل‌های فیزیکی مورد استفاده، استفاده از روش‌های مناسب پردازش داده و همچنین افزایش تعداد ایستگاههای مشاهداتی اشاره کرد. در این تحقیق مکان بهینه برای احداث ایستگاه VLBI در منطقه خاورمیانه جهت کاهش خطای برآورد پارامترهای توجیه زمین در دوره مشاهداتی CONT17 بررسی شده است. نتیجه اصلی تحقیق نشان می‌دهد که با احداث یک ایستگاه مشاهداتی در عمان، میانگین خطای تعیین پارامترهای توجیه زمین در شبکه مشاهداتی Legacy-1 به میزان 6/64 درصد و با احداث یک ایستگاه مشاهداتی در مصر، میانگین خطای تعیین پارامترهای توجیه زمین در شبکه مشاهداتی Legacy-2 به میزان 13/86 درصد کم می‌شود.
مقاله پژوهشی
زمین شناسی اقتصادی
هانیه کیایی؛ احمد کاظمی مهر نیا؛ حمید ٍثمری؛ پیمان افضل؛ نازنین ظاهری عبده وند
چکیده
کانسار مس فتح‌آباد در استان خراسان رضوی، در فاصله35کیلومتری جنوبشرق تربت‌حیدریه و بخش میانی کمربند آتشفشانی-نفوذی خواف –کاشمر– بردسکن واقع است.کانه‌زایی رگه- رگچه‌ای ازکانی‌های کالکوپیریت،پیریت،مگنتیت،کالکوسیت،بورنیت،کوولیت،مالاکیت و اکسیدهای آهن، به موازات گسل های فرعی منشعب از گسل اصلی درونه تشکیل شده‌است.در ...
بیشتر
کانسار مس فتح‌آباد در استان خراسان رضوی، در فاصله35کیلومتری جنوبشرق تربت‌حیدریه و بخش میانی کمربند آتشفشانی-نفوذی خواف –کاشمر– بردسکن واقع است.کانه‌زایی رگه- رگچه‌ای ازکانی‌های کالکوپیریت،پیریت،مگنتیت،کالکوسیت،بورنیت،کوولیت،مالاکیت و اکسیدهای آهن، به موازات گسل های فرعی منشعب از گسل اصلی درونه تشکیل شده‌است.در سامانه‌ی رگه‌ای محدوده ، رگههای کوارتز،پیریت،کالکوپیریت و مگنتیت با دگرسانی پروپلیتیک در مرحله اولیه ، رگههای کوارتز،پیریت،کالکوپیریت و مگنتیت با دگرسانی سریسیتی در مرحله اصلی و رگههای کوارتز،پیریت و کالکوپیریت با دگرسانی‌های رسی و اکسیدآهن و رگههای کلسیتی همراه با دگرسانی‌های سریسیتی،رسی و اکسیدآهن در مرحله پسین کانه‌زایی شناسایی شدند.روند یکسان تغییرات عناصر نادرخاکی و کمیاب رگههای کانه‌دار و سنگهای آتشفشانی میزبان نشان‌دهنده منشاء ماگمایی- گرمابی عناصر است.غنی‌شدگی عناصر کمیاب،غنی‌شدگی نسبتLREE/HREEمقادیر مثبت Eu*و مقادیر منفی Ce*،نشانگر شرایط احیایی و pHبالای سیال ماگمایی-گرمابی است. میانبارهای سیال با شوری( wt% NaCl equiv.74/4 تا 9/13)و دمای پایین( oC111 تا 192)نشانگر رقیق‌شدگی و اختلاط سیال ماگمایی-گرمابی با آب‌های جوی است. مقادیرδ34Sکانه کالکوپیریت(58/1- تا 86/2- ‰)نشانگر منشاءماگمایی گوگرد است.سیال ماگمایی-گرمابی گوگرد دار و غنی از فلز رقیق شده با آب‌های جوی موجب آبشویی عناصر کمیاب،نادر خاکی و مس و نهشت آن‌ها به‌صورت رگه-رگچه‌های کوارتزی-کلسیتی کانه‌دار شده است.مطالعات زمین‌شناسی،زمین‌شیمی و ویژگی‌های سیال گرمابی کانه‌ساز رگههای کانه‌دار،نشانگر کانی‌سازی مس رگه‌ای اپی ترمال در کانسار فتح‌آباد است.
مقاله پژوهشی
سنگ شناسی
لیلا ملکی؛ نعمت‌اله رشیدنژاد عمران؛ عبدالرحیم هوشمندزاده؛ جان کاتل
چکیده
در این پژوهش، واحدهای متابازیتی وگنایسی واقع در پشتة گلمنده و کوههای زمان‌آباد (مجموعة دگرگونی بنه‌شورو، شرق ساغند، ایران مرکزی) مورد مطالعة سن‌سنجی اورانیوم-سرب کانی زیرکن قرار گرفته‌اند. بر این اساس نمونة گارنت آمفیبولیت، سن 6/3±4/545 میلیون سال (7/1MSWD= )، نمونة گنایس کوارتز فلدسپاتی، سن 5/3±3/541 میلیون سال (26/0MSWD= )، نمونة ...
بیشتر
در این پژوهش، واحدهای متابازیتی وگنایسی واقع در پشتة گلمنده و کوههای زمان‌آباد (مجموعة دگرگونی بنه‌شورو، شرق ساغند، ایران مرکزی) مورد مطالعة سن‌سنجی اورانیوم-سرب کانی زیرکن قرار گرفته‌اند. بر این اساس نمونة گارنت آمفیبولیت، سن 6/3±4/545 میلیون سال (7/1MSWD= )، نمونة گنایس کوارتز فلدسپاتی، سن 5/3±3/541 میلیون سال (26/0MSWD= )، نمونة آمفیبول-بیوتیت گنایس، سن 6/2±2/549 میلیون سال (28/0MSWD= ) و نمونة متاگابرو، سن 4/4±2/541 میلیون سال (8/1MSWD= ) را نشان می‌دهند. بر اساس شیمی کانی، تمامی بلورهای زیرکن مورد بررسی، ماهیت ماگمایی، قاره‌ای و پوسته‌ای دارند. بنابراین، یافته‌های سنی یاد شده، به سن تبلور ماگمای والد گارنت آمفیبولیت، متاگابرو و گنایسها نسبت داده می‌شود. محدودة سنی 500 میلیون سال در مطالعات پیشین، به سن دگرگونی متابازیتها و سن جایگزینی گرانیت مولد گنایسهای منطقه تعبیر شده بود.
مقاله پژوهشی
زمین شناسی محیط زیست و مهندسی
سید نعیم امامی؛ صالح یوسفی
چکیده
حرکات تودهای خطرناک‌ترین حوادث طبیعی در مناطق کوهستانی به شمار می‌روند. پژوهش حاضراز مدل‌های یادگیری ماشین(ML) برای تهیه نقشه حساسیت به حرکات تودهای (MMSM)در استان چهارمحال وبختیاری استفاده می‌کند. این مدلها بر اساس مجموعه اطلاعات جامع 864 حرکت تودهای شامل جریان واریزه، زمین‌لغزش و ریزش‌سنگ در طول 42 سال گذشته و همچنین 12 عامل ...
بیشتر
حرکات تودهای خطرناک‌ترین حوادث طبیعی در مناطق کوهستانی به شمار می‌روند. پژوهش حاضراز مدل‌های یادگیری ماشین(ML) برای تهیه نقشه حساسیت به حرکات تودهای (MMSM)در استان چهارمحال وبختیاری استفاده می‌کند. این مدلها بر اساس مجموعه اطلاعات جامع 864 حرکت تودهای شامل جریان واریزه، زمین‌لغزش و ریزش‌سنگ در طول 42 سال گذشته و همچنین 12 عامل موثر در وقوع این حرکات، مورد بررسی، آزمون و اعتبارسنجی قرارگرفته‌اند. نتایج اعتبارسنجی نشان می‌دهدکه روش RF(Random Forest) مناسب‌ترین مدل برای تهیه نقشه‌های حساسیت به حرکات تودهای است. علاوه براین، روش‌های(multivariate adaptive regression splines) MARS ، mixture discriminant) additive MDA(، BRT (boosted regression trees) نیز نتایج نسبتاً دقیقی ارائه داده‌اند. نتایج سطح زیر منحنی برای اعتبارسنجی روش‌هایRF، MARS، MDA وBRT بترتیب 968/0، 845/0، 828/0، و 765/0 می‌باشد. براساس نقشه حساسیت به حرکات تودهای (MMSM) تولید شده توسط مدل RF، 32 درصد از سطح استان درکلاس‌های حساسیت بالا و بسیار بالا شناسایی شده است. بیشتر مناطق در معرض خطر حرکات توده-ای در غرب و مرکز استان چهارمحال و بختیاری واقع هستند. علاوه براین، یافته‌های این تحقیق نشان می‌دهدکه ارتفاع، زاویه شیب، فاصله از جاده‌ها و فاصله ازگسل‌ها عوامل بحرانی دروقوع حرکات تودهای هستند. نتایج این تحقیق رهیافتی را برای کاهش خسارات ناشی از خطرات طبیعی ارائه می‌کند.
مقاله پژوهشی
سنگ شناسی
عبدالحمید انصاری
چکیده
باتولیت چهارگنبد در سیرجان و در بخش جنوب‌شرقی زون ماگمایی ارومیه-دختر واقع شده است. این توده نفوذی با ترکیب اسیدی تا کمی حد واسط به داخل واحدهای ولکانیکی ائوسن تزریق شده است. بیشتر حجم ترکیبات سنگی، گرانودیوریت و مونزوگرانیت می‌باشد. این توده حاوی انکلاوهای میکروگرانولار مافیک متعدد با ترکیب دیوریت و مونزودیوریت است. دایک هایی میکروگرانولار ...
بیشتر
باتولیت چهارگنبد در سیرجان و در بخش جنوب‌شرقی زون ماگمایی ارومیه-دختر واقع شده است. این توده نفوذی با ترکیب اسیدی تا کمی حد واسط به داخل واحدهای ولکانیکی ائوسن تزریق شده است. بیشتر حجم ترکیبات سنگی، گرانودیوریت و مونزوگرانیت می‌باشد. این توده حاوی انکلاوهای میکروگرانولار مافیک متعدد با ترکیب دیوریت و مونزودیوریت است. دایک هایی میکروگرانولار مافیک توده را قطع کرده اند. شواهد صحرایی نظیر. انکلاوهای میکروگرانولار مافیک با اشکال کروی تا بیضی، زنگوله‌ای و میله‌ای، وجود دایک‌های مافیک سین پلوتونیک و همچنین شواهد بافتی نشان دهنده عدم تعادل از قبیل حضور پلاژیوکلازهایی با منطقه بندی ترکیبی و سطوح تحلیلی مکرر و کوارتزهای اوسلی در انکلاوها نشانه تغییرات شیمیایی و یا حرارتی مذاب در حین رشد بلور و شاهدی برای وقوع اختلاط ماگمایی هستند. انکلاوها، در بیشتر عناصراصلی، همچون Al2O3،CaO ،MgO ،Fe2O3،TiO2،P2O5 مقادیر بالاتری نسبت به سنگ میزبان نشان می دهند. از دید عناصر نادر خاکی (REE)، سنگهای گرانیتوئید میزبان و انکلاوهای همراه، الگوهای REE نسبتاً تفریق یافته با الگوهای LREE شیبدار و MREE و HREE تخت به نمایش می‌گذارند.بر اساس دیاگرامهای تعیین محیط تکتونوماگمایی، نمونه های مورد مطالعه از منطقه چهار گنبد، درمحدوده کمانهای قوسی ناشی ازفرورانش قرارمی‌گیرند و ویژگی محیطهای حاشیه فعال قاره‌ای را نشان می دهند.
مقاله پژوهشی
رسوب شناسی
محمود شرفی؛ مهدی جعفرزاده؛ ئارم بایت گل؛ راضیه لک
چکیده
دریاچه ارومیه که یک فرورفتگی تکتونیکی در شمال غرب ایران است سالانه دریافت کننده مقادیر زیادی رسوبات فرسایش یافته از ساختارهای زمین شناسی اطراف این دریاچه است. در نتیجه خشکسالی‌های متوالی سال‌های اخیر این رسوبات مستعد ایجاد بادرفت در معرض فرسایش بادی قرار گرفته و بنابراین یک منشا مهم برای انتشار رسوبات در طی طوفان‌های گرد و غبار ...
بیشتر
دریاچه ارومیه که یک فرورفتگی تکتونیکی در شمال غرب ایران است سالانه دریافت کننده مقادیر زیادی رسوبات فرسایش یافته از ساختارهای زمین شناسی اطراف این دریاچه است. در نتیجه خشکسالی‌های متوالی سال‌های اخیر این رسوبات مستعد ایجاد بادرفت در معرض فرسایش بادی قرار گرفته و بنابراین یک منشا مهم برای انتشار رسوبات در طی طوفان‌های گرد و غبار است. در این تحقیق رسوبات حاشیه جنوبی و غربی دریاچه پلایایی ارومیه از جنبه تعیین سنگ منشا مورد مطالعه قرار گرفته است. ترسیم نمودار های دوتایی مانند نسبت Th/Co به La/Sc و TiO2 به Al2O3 و مقایسه نسبت عناصر کمیاب مانند La/Sc، Th/Sc، La/Co، Th/Co و Cr/Th بیانگر منشا سنگهای آذرین عمدتا فلسیک و بعضا بازیک برای این رسوبات است. ترسیم نمودارهای عنکبوتی برای عناصر اصلی و کمیاب موجود در رسوبات مورد مطالعه فقیرشدگی آن‌ها نسبت به V، Sc، Cr و Ni و غنی‌شدگی Sr و Th را نشان می‌دهد که وجود سنگ منشا اسیدی و بعضا مافیک تا اولترامافیک را تاکید می‌کند. ژئوشیمی عناصر اصلی از طریق قرار دادن مقادیر SiO2 در مقابل مجموع Al2O3 ، K2O و Na2O و همچنین مقدار اندیس شیمیایی هوازدگی، شرایط آب و هوایی خشک را در زمان رسوب‌گذاری رسوبات دریاچه ارومیه نشان می دهد.
مقاله پژوهشی
چینه شناسی و فسیل شناسی
عبدالوهاب کاظمی؛ نصرالله عباسی
چکیده
سازند آغاجاری به سن میوسن تا پلیوسن در شمال استان خوزستان و در برش خاور گتوند از توالی ماسه‌سنگ، سیلت‌سنگ و مارن به رنگ سرخ تا قهوه‌ای به ستبرای 788 متر می‌باشد. در بخش میانی این سازند، ردپاهای فراوانی از مهره داران یافت شد که شامل ردپای پرندگان کوچک جثه کنار آبزی (Gruipeda dominguensis، Aviadactyla media)، ردپای جفت سمان (Lamaichnum alfi، Lamaichnum isp.، Pecoripeda satyri، ...
بیشتر
سازند آغاجاری به سن میوسن تا پلیوسن در شمال استان خوزستان و در برش خاور گتوند از توالی ماسه‌سنگ، سیلت‌سنگ و مارن به رنگ سرخ تا قهوه‌ای به ستبرای 788 متر می‌باشد. در بخش میانی این سازند، ردپاهای فراوانی از مهره داران یافت شد که شامل ردپای پرندگان کوچک جثه کنار آبزی (Gruipeda dominguensis، Aviadactyla media)، ردپای جفت سمان (Lamaichnum alfi، Lamaichnum isp.، Pecoripeda satyri، Pecoripeda isp.) ردپای سگسانان (Canipeda isp.) و ردپای خزندگان بزرگ (Hatcherichnus sanjuanensis) است. ردپای جفت سمان بیشترین فراوانی را در میان ردپاهای یافت شده، دارند. با وجود چنین ردپاهایی برای نخستین بار زیست شتران و کروکودیلها در حوضه زاگرس اثبات می‌شود. گوناگونی اثرجنسها یا اثرگونهها در برش مورد مطالعه نشان می دهد که تنوع ریستی مهره‌داران میوسن در این منطقه نسبت به سایر مناطق زاگرس یا کشورهای همجوار بیشتر بوده است.
مقاله پژوهشی
زمین شناسی محیط زیست و مهندسی
احمد عباس نژاد
چکیده
هدف این مطالعه تعیین موقعیت ژئومورفولوژیکی شهرهای ایران و ارزیابی خطر زلزله، سیل، نشست زمین و چشم‌انداز آن‌ها براساس معیارهای ژئومورفولوژیکی بوده است. بدین منظور،210 شهر با جمعیت بیش از حدود 50،000 نفر مورد بررسی قرار گرفتند. برای مطالعه، از تصاویر گوگل ارث و ماهواره‌ای، عکس‌های هوائی، نقشه‌های ژئومورفولوژی و زمین شناسی و، در صورت ...
بیشتر
هدف این مطالعه تعیین موقعیت ژئومورفولوژیکی شهرهای ایران و ارزیابی خطر زلزله، سیل، نشست زمین و چشم‌انداز آن‌ها براساس معیارهای ژئومورفولوژیکی بوده است. بدین منظور،210 شهر با جمعیت بیش از حدود 50،000 نفر مورد بررسی قرار گرفتند. برای مطالعه، از تصاویر گوگل ارث و ماهواره‌ای، عکس‌های هوائی، نقشه‌های ژئومورفولوژی و زمین شناسی و، در صورت نیاز، بازدید میدانی استفاده شد. براساس آن، تعداد شهرهائی که بخشی یا تمام آن‌ها روی مخروطافکنهها، کفهها، پادگانهها، ناودیسها، سطوح کوهپایهای، تاقدیسها و دلتاها قرار دارد به ترتیب 103، 34، 26، 39، 27، 8 و 11 مورد است، و تنها دو شهر روی مخروط آتشفشانی، یک شهر صخرهای و یک شهر تالابی شناسائی شدند. همچنین، 158 شهر عمدتاً روی یک عارضه و مابقی روی دو عارضه واقع شده‌اند. تعداد شهرهای در معرض خطر زیاد زلزله و سیل به ترتیب 82 و 90 مورد وتعداد شهرهای مستعد به نشست سطحی و قناتی به ترتیب 60 و 47 مورد است. بعلاوه، 71 شهر دارای چشم‌انداز خوب و 52 شهر دارای چشم‌انداز یکنواخت می‌باشند. اکثر شهرهای ایران با خطر سیل از نوع مجرائی درگیر می‌باشند. شهرهای با خطر زیاد سیل بطور عمده در جنوب‌غرب، شمال و شمالغرب کشور قرار دارند. خطر سیل در حد متوسط ارزیابی شده است.
مقاله پژوهشی
سنگ شناسی
سید محسن کشفی؛ سعید علیرضایی؛ محمد رضا حسینی؛ ایرج رسا
چکیده
ناحیه زاغ دره در کمپلکس افیولیتی اسفندقه- فاریاب در جنوب‌شرقی کمربند سنندج- سیرجان، دربرگیرنده محموعه ای از گدازه های مافیک-متوسط و یک توده نفوذی فلسیک است. سنگ های آتشفشانی سرشت کالک‌آلکالن تا تولئیتی دارند و متالومین هستند. در نمودار بهنجارشده به کوندریت، تهی‌شدگی نسبی در عناصر خاکی کمیاب سبک و الگوی کمابیش تخت برای عناصر خاکی ...
بیشتر
ناحیه زاغ دره در کمپلکس افیولیتی اسفندقه- فاریاب در جنوب‌شرقی کمربند سنندج- سیرجان، دربرگیرنده محموعه ای از گدازه های مافیک-متوسط و یک توده نفوذی فلسیک است. سنگ های آتشفشانی سرشت کالک‌آلکالن تا تولئیتی دارند و متالومین هستند. در نمودار بهنجارشده به کوندریت، تهی‌شدگی نسبی در عناصر خاکی کمیاب سبک و الگوی کمابیش تخت برای عناصر خاکی کمیاب سنگین دیده می شود؛ نسبت (La/Yb)N برای بیشتر نمونهها کمتر از یک است. سنگ های آتشفشانی زاغ دره، از نظر کانی شناسی و شیمیایی قابل مقایسه با محموعه های آتشفشانی زون سوپراسابداکشن هستند. توده نفوذی زاغ‌دره با فینوکریست های فراوان پلاژیوکلاز و کوارتز، و کمتر از آن هورنبلند، در زمینه ای کوارتز-فلدسپاتی مشخص می‌شود و در نمودار نورماتیو An-Ab-Or در محدوده ترونجمیت- تونالیت قرار میگیرد. این توده گرایش ژئوشیمیایی کالک‌آلکالن تا تولئیتی دارد؛ پرآلومین است و با غنی شدگی نسبی از Na2O و CaO و تهی شدگی از K2O و Rb) و دیگر عناصر لیتوفیل با شعاع یونی بزرگ، و همچنین نسبت پایین K2O/Na2O، نسبت بسیار پایین Rb/Sr و تهی‌شدگی از عناصر خاکی کمیاب سبک LREE مشخص می شود که از ویژگی های معمول پلاژیوگرانیت های اقیانوسی است.
مقاله پژوهشی
چینه شناسی و فسیل شناسی
پریسا محمدی؛ عباس قادری؛ علیرضا عاشوری
چکیده
ناحیه جلفای آذربایجان یکی از مهمترین مناطق شناخته شده در حاشیه جنوبی اقیانوس پالئوتتیس است که توالی رسوبی دریایی پیوسته‌ای از گذر پرمین به تریاس را در خود جای داده است. لایه‌های جلفای پایینی و بالایی در برش چینه‌شناسی قره‌گز (جنوب جلفا) با 5/41 متر ستبرا، با وجود آن که دربردارنده ردیف رسوبات کامل و غنی از سنگواره‌ای در این بازه زمانی ...
بیشتر
ناحیه جلفای آذربایجان یکی از مهمترین مناطق شناخته شده در حاشیه جنوبی اقیانوس پالئوتتیس است که توالی رسوبی دریایی پیوسته‌ای از گذر پرمین به تریاس را در خود جای داده است. لایه‌های جلفای پایینی و بالایی در برش چینه‌شناسی قره‌گز (جنوب جلفا) با 5/41 متر ستبرا، با وجود آن که دربردارنده ردیف رسوبات کامل و غنی از سنگواره‌ای در این بازه زمانی می‌باشند، تاکنون کمتر مورد توجه قرار گرفته‌اند. پژوهش حاضر به مطالعه زیای بازوپایان لایه‌های جلفا در این منطقه می‌پردازد. در این مطالعه، 11 جنس و 21 گونه از راسته‌های Athyridida، Orthotetida، Orthida، Productida، Spiriferida و Terebratulida شناسایی شده‌اند که همگی معرف ایالت زیستی کاتایسین برای این ناحیه از پالئوتتیس باختری می‌باشند. بر این اساس، چهار زیست‌پهنه مختلف شامل Araxilevis intermedius Zone، Araxilevis intermedius-Permophricodothyris ovata Interval zone، Permophricodothyris ovata Zone و Transcaucasathyris araxensis Zone معرفی شده‌اند که گویای سن ووچیاپینگین برای توالی مورد مطالعه می‌باشند. این زیست‌پهنه‌ها تطابق خوبی با دیگر برش‌های چینه‌شناسی ناحیه جلفا در کوههای علی‌باشی و زال، برش دورآشام در قفقاز جنوبی، سازند همبست در ناحیه آباده و سازند نسن در البرز مرکزی نشان می‌دهند و گویای اهمیت این بازوپایان در انجام تطابق زیستی در مقیاس منطقه‌ای در بازه زمانی پرمین پسین هستند.
