زمین شناسی اقتصادی
حسین باقرپور؛ میرعلی اصغر مختاری؛ حسین کوهستانی؛ قاسم نباتیان
چکیده
سنگهای آتشفشانی گویجه‌ییلاق در فاصله حدود 120 کیلومتری جنوب‌باختر زنجان قرار گرفته و بخشی از پهنه ایران مرکزی می‌باشد. واحدهای سنگی منطقه گویجه‌ییلاق متعلق به سنوزوئیک بوده و عمدتاً متشکل از واحدهای آتشفشانی (گدازه‌های بازالتی تا آندزیتی) و رسوبی الیگومیوسن می‌باشند. بر اساس تقسیم‌بندی زمین‌شیمیایی، گدازه‌های یادشده از نوع ...
بیشتر
سنگهای آتشفشانی گویجه‌ییلاق در فاصله حدود 120 کیلومتری جنوب‌باختر زنجان قرار گرفته و بخشی از پهنه ایران مرکزی می‌باشد. واحدهای سنگی منطقه گویجه‌ییلاق متعلق به سنوزوئیک بوده و عمدتاً متشکل از واحدهای آتشفشانی (گدازه‌های بازالتی تا آندزیتی) و رسوبی الیگومیوسن می‌باشند. بر اساس تقسیم‌بندی زمین‌شیمیایی، گدازه‌های یادشده از نوع بازالت، آندزیت بازالتی و آندزیت بوده و دارای ماهیت کالک‌آلکالن تا کالک‌آلکالن پتاسیم بالا هستند. در نمودارهای عناصر کمیاب بههنجارشده به گوشته اولیه، گدازه‌های مزبور از الگوی مشابهی برخوردار بوده و دارای غنی‌شدگی عناصر LILE (Ba، Th، K و Pb) همراه با آنومالی منفی عناصر HSFE (Nb و Ti) می‌باشند. این سنگها دارای الگوی عناصر کمیاب خاکی غنی از LREEنسبت به HREE و نسبت بالای LREE/HREE می‌باشند. در نمودارهای تمایز محیط‌های تکتونوماگمایی، این سنگها مربوط به کمان ماگمایی قاره‌ای هستند. بر اساس نتایج دادههای ژئوشیمیایی می‌توان گفت که سنگهای آتشفشانی منطقه گویجه‌ییلاق از ذوب بخشی 20-5 درصدی یک گوشته گارنت اسپینللرزولیتی غنیشده مرتبط با فرورانش نئوتتیس به زیر ایران مرکزی، در کمان ماگمایی ارومیه- دختر تشکیل شده‌اند.
سنگ شناسی
افسانه ناصری اسفندقه؛ محمد رهگشای؛ ساسان باقری
چکیده
کمربند افیولیتی حاجی‌آباد-اسفندقه-فاریاب به عنوان یکی از معروف‌ترین رخدادهای کرومیت‌دار در جنوب ایران می‌باشد. کمربند افیولیتی حاجی‌آباد-اسفندقه-فاریاب در سال‌های اخیر، کانون توجه بسیاری از زمین‌شناسان علاقمند به کمپلکس‌های افیولیتی و زمین‌شناسی اقتصادی بوده است. واحد اولترامافیک گلاشکرد شامل دونیت، ...
بیشتر
کمربند افیولیتی حاجی‌آباد-اسفندقه-فاریاب به عنوان یکی از معروف‌ترین رخدادهای کرومیت‌دار در جنوب ایران می‌باشد. کمربند افیولیتی حاجی‌آباد-اسفندقه-فاریاب در سال‌های اخیر، کانون توجه بسیاری از زمین‌شناسان علاقمند به کمپلکس‌های افیولیتی و زمین‌شناسی اقتصادی بوده است. واحد اولترامافیک گلاشکرد شامل دونیت، هارزبورژیت‌های شدیدا سرپانتینیتی شده، لایه‌های کرومیتیت و ورلیت در کمپلکس افیولیتی فاریاب واقع در جنوب خاور سنندج-سیرجان به عنوان یکی از مناطق کرومیت‌دار کمربند افیولیتی حاجی‌آباد-اسفندقه-فاریاب یافت شده است. سنگهای اولترامافیک و کرومیتیت‌های ناحیه گلاشکرد از 20 تا بیش از 50 درصد مدال کرومیت تشکیل شده‌اند. کرومیت‌های مطالعه شده دارای بافت‌های متغیر توده‌ای، نواری و پراکنده می‌باشند. زمین‌شیمی سنگهای اولترامافیک گلاشکرد نشان می‌دهد که میانگین غنی‌شدگی #Cr کرومیت در سنگهای سرپانتینیت (دونیت و هارزبورژیت) و ورلیت برابر 70-80 =100 *Cr/(Cr + Al) و در کرومیتیت‌ها نسبتا بالاتر است [81 = 100*Cr/(Cr + Al)]. بر اساس ویژگی‌های سنگ‌شناسی و شیمی کانی، واحد اولترامافیک گلاشکرد بخش گوشته‌ای مرتبط با افیولیت می‌باشد که توسط یک مذاب بونینیتی همگن گسترده در بالای پهنه فرافرورانش (سوپراسابداکشن) تولید شده و کرومیتیت‌های کروم بالا و پریدوتیت‌های مرتبط را تشکیل داده است.
ژئوفیزیک
اصغر راست بود؛ محسن صاحبی ایلخچی
چکیده
تداخل‌سنجی طول مبنای بسیار بلند (Very Long Baseline Interferometry) یا به اختصار VLBI یکی از روشهای مهم در علم ژئودزی می‌باشد. از جمله توانایی‌های این روش می‌توان به ایجاد چارچوب مرجع سماوی بین‌المللی (International Celestial Reference Frame)، تعیین متغیرهای توجیه زمین (Earth Orientation Parameters)، مختصات ایستگاه مشاهداتی با دقت بسیار بالا و متغیر انحراف نور اشاره کرد. کارهای ...
بیشتر
تداخل‌سنجی طول مبنای بسیار بلند (Very Long Baseline Interferometry) یا به اختصار VLBI یکی از روشهای مهم در علم ژئودزی می‌باشد. از جمله توانایی‌های این روش می‌توان به ایجاد چارچوب مرجع سماوی بین‌المللی (International Celestial Reference Frame)، تعیین متغیرهای توجیه زمین (Earth Orientation Parameters)، مختصات ایستگاه مشاهداتی با دقت بسیار بالا و متغیر انحراف نور اشاره کرد. کارهای بسیاری برای افزایش دقت دادههای تکنیک VLBI می‌توان انجام داد که از جمله آنها می‌توان به بهبود فنی تجهیزات مورد استفاده، بهبود مدل‌های فیزیکی، استفاده از روشهای مناسب پردازش داده و همچنین افزایش تعداد ایستگاههای مشاهداتی اشاره کرد. در این نوشتار مکان بهینه برای احداث ایستگاه VLBI در منطقه خاورمیانه جهت کاهش خطای برآورد متغیرهای توجیه زمین در دوره مشاهداتی CONT17 بررسی شده است. نتیجه اصلی پژوهش نشان می‌دهد که با احداث یک ایستگاه مشاهداتی در عمان، میانگین خطای تعیین متغیرهای توجیه زمین در شبکه مشاهداتی Legacy-1 64/6 درصد و با احداث یک ایستگاه مشاهداتی در مصر، میانگین خطای تعیین متغیرهای توجیه زمین در شبکه مشاهداتی Legacy-2 86/13 درصد کاهش مییابد.
رسوب شناسی
علیرضا واعظی؛ وحید توکلی؛ عبدالمجید نادری‌بنی
چکیده
در مطالعه حاضر به منظور بازسازی تغییرات دیرینه محیطی و اقلیمی جیرفت در طول 4000 سال گذشته، به بررسی شواهد متعدد رسوب‌شناسی و بیوژئوشیمی بر روی یک مغزه رسوبی پرداخته شده است. در حدود 3950 سال پیش از حاضر مقادیر پایین Si/Al ،Ti/Al، C/N و CPI به همراه مقادیر بالای δ13COM و Paq می‌تواند شواهدی از یک دوره مرطوب در جیرفت باشد. شواهد حاکی از کاهش ...
بیشتر
در مطالعه حاضر به منظور بازسازی تغییرات دیرینه محیطی و اقلیمی جیرفت در طول 4000 سال گذشته، به بررسی شواهد متعدد رسوب‌شناسی و بیوژئوشیمی بر روی یک مغزه رسوبی پرداخته شده است. در حدود 3950 سال پیش از حاضر مقادیر پایین Si/Al ،Ti/Al، C/N و CPI به همراه مقادیر بالای δ13COM و Paq می‌تواند شواهدی از یک دوره مرطوب در جیرفت باشد. شواهد حاکی از کاهش نسبی رطوبت بین حدود 3900 و 3293 سال پیش از حاضر می باشد. در حدود 3293 تا 2897 سال پیش از حاضر جیرفت خشک و گردوغباری بوده است. نتایج شرایط بسیار خشک همراه با افزایش قابل توجه میزان گردوغبار را در حدود 3200 سال پیش از حاضر نشان می‌دهد. یک دوره طولانی مرطوب از حدود 2897 تا 2302 سال پیش از حاضر با مقادیر بالای Paq قابل تشخیص است. بالاترین مقادیر Ti/Al در کنار کمترین مقادیر δ13COM نشان‌دهنده افزایش فعالیت بادی و شرایط خشک بین 2100 و 1650 سال پیش از حاضر است. جیرفت بین 1540 تا 1315 سال پیش از حاضر، شرایط مرطوبی را تجربه کرده است. با کاهش نسبی بارشها، آبوهوای نیمهمرطوب بین 1315 و 854 سال پیش از حاضر در جیرفت حاکم بوده است.
زمین ساخت
اسماعیل فرحزادی؛ احمد علوی؛ محمد رضا قاسمی؛ شهرام شرکتی
چکیده
چکیدهشناخت تاریخچه برخاستگی و چین‌خوردگی در یک ناحیه،کمک شایانی به درک تاریخچه زایش، مهاجرت و به تله‌افتادگی هیدروکربن و کاهش ریسک حفاری اکتشافی در آن منطقه دارد. مدل‌سازی‌گرمایی در امتداد برش‌ساختاری، به درک این تاریخچه و برنامه‌ریز‌‌‌ی‌های بعدی جهت اکتشاف منابع جدید،کمک فراوانی خواهد نمود. در این مقاله بااستفاده از‌خطوط ...
بیشتر
چکیدهشناخت تاریخچه برخاستگی و چین‌خوردگی در یک ناحیه،کمک شایانی به درک تاریخچه زایش، مهاجرت و به تله‌افتادگی هیدروکربن و کاهش ریسک حفاری اکتشافی در آن منطقه دارد. مدل‌سازی‌گرمایی در امتداد برش‌ساختاری، به درک این تاریخچه و برنامه‌ریز‌‌‌ی‌های بعدی جهت اکتشاف منابع جدید،کمک فراوانی خواهد نمود. در این مقاله بااستفاده از‌خطوط لرزه‌ای بازتابی سه‌بعدی و نقشه‌های‌زمین‌شناسی، یک برش ناحیه‌ای‌‌ترازمند ترسیم و به صورت چند مرحلهای بازسازی شد و با استفاده از آن و مدل‌گرمایی تولید شده با کمک دادههای انعکاس ویترینایت وآپاتیت فیشن‌ترک، تاریخچه فرایش و فرسایش ناحیه‌ای بررسی گردید. نتایج این پژوهش نشان می‌دهدکه نهشته‌های پالئوزوئیک برخلاف سری هرمز، از زاگرس‌بلند‌تا دشت‌آبادان ضخامت نزدیک به هم دارند‌که نشان‌دهنده این واقعیت است که در زمان پالئوزوئیک رخدادهای زمین‌ساختی–رسوبی درسراسر‌ناحیه یکسان بوده است.دادههای آپاتیت فیشن‌ترک زمان سرد‌شدگی سنگها را دربازه زمانی الیگوسن‌پایانی تا میوسن‌میانی و بین14تا 24میلیون سال نشان می‌دهد. براساس نمودارهای تدفین، فرایش پی‌سنگ از زاگرس‌بلند به سمت دشت‌آبادان روندی‌کاهشی دارد‌که حاکی از‌آن است‌که پی‌سنگ در‌بخش شمالی برش‌ساختاری، زودتر‌از بخش‌جنوبی در‌‌دگرشکلی درگیر‌شده است و این درگیری بر تشکیل ساختارها، تغییر‌رخساره‌های رسوبی و الگوی فرسایش ناحیه‌ای موثر بوده است.
زمین شناسی اقتصادی
کورش شعبانی؛ نیما نظافتی؛ مرتضی مؤمن‌زاده؛ محمد هاشم امامی؛ سید جمال شیخ ذکریایی
چکیده
کانسار طلای تاریک دره در 40 کیلومتری شمال تربت جام در استان خراسان رضوی واقع است. سنگ میزبان کانسار تاریک دره سازند شیل- ماسه‌سنگی تریاس بالایی و سنگهای نفوذی با ترکیب گابرویی- کوارتزدیوریتی- گرانیتی است. دگرسانی آرژیلیک عمدتاً در سقف و یا همبری استوک‌های یادشده ایجاد شده است. زمین‌ساخت باعث ایجاد زون‌های خرد شده بوده و فرایندهای ...
بیشتر
کانسار طلای تاریک دره در 40 کیلومتری شمال تربت جام در استان خراسان رضوی واقع است. سنگ میزبان کانسار تاریک دره سازند شیل- ماسه‌سنگی تریاس بالایی و سنگهای نفوذی با ترکیب گابرویی- کوارتزدیوریتی- گرانیتی است. دگرسانی آرژیلیک عمدتاً در سقف و یا همبری استوک‌های یادشده ایجاد شده است. زمین‌ساخت باعث ایجاد زون‌های خرد شده بوده و فرایندهای دگرسانی و کانی‌سازی رگهای در منطقه را آسان کرده است. کانههای عمده در رگههای سیلیسی این کانسار شامل آرسنوپیریت، کالکوپیریت و پیریت است. کانی‌سازی تلسکوپی احتمالاً بیش از 2 مرحله در این منطقه رخ داده و با توجه به نقش سیالهای ماگمایی در کانهزایی تاریک دره، بهنظر می‌رسد، دمای همگن شدن این سیالات 220 تا 500 درجه سانتیگراد و حداکثر درصد شوری 1/3 تا 4/12درصد بوده است. با توجه به مطالعات انجام شده کانسار طلای تاریک‌دره شبیه "کانسارهای مرتبط با توده‌های نفوذی" است.
زمین ساخت
زهرا تواضع؛ ابراهیم غلامی؛ حسین معتمدی؛ بهمن سلیمانی
چکیده
سازوکارهای گوناگونی مانند نقش حرکت نمک، نقش سطوح جدایش چندگانه در پوشش رسوبی، تداخل بین فازهای مختلف دگرشکلی و نقش پی‌سنگ در طول چین‌خوردگی در کمربندهای چین‌خورده - رانده فعال هستند. عملکرد این سازوکارها نقش مهمی در شکل گیری ساختارهای متفاوت و عوارض زمین‌شناسی در واحدهای زمین‌شناسی و هندسه ساختمان‌ها دارد. در این پژوهش، ...
بیشتر
سازوکارهای گوناگونی مانند نقش حرکت نمک، نقش سطوح جدایش چندگانه در پوشش رسوبی، تداخل بین فازهای مختلف دگرشکلی و نقش پی‌سنگ در طول چین‌خوردگی در کمربندهای چین‌خورده - رانده فعال هستند. عملکرد این سازوکارها نقش مهمی در شکل گیری ساختارهای متفاوت و عوارض زمین‌شناسی در واحدهای زمین‌شناسی و هندسه ساختمان‌ها دارد. در این پژوهش، چنین ساختارهایی در تاقدیس‌های تخته، نره و کوه لار در شمال بلندای کهن فارس طی مشاهدات صحرایی معرفی گردیده‌اند و ویژگی‌های هندسی تاقدیس‌ها همچون نسبت چین‌ها، فاصله محوری و نصف طول موج اندازه‌گیری و بررسی شده‌اند. این ساختارها بیشتر شامل چینه‌های رشدی، ساختارهای مرتبط با سطوح جدایشی کم‌ژرفا از جمله چین‌های گوش‌خرگوشی، گسل‌ها که خود از ساختارهای کنترل‌کننده هندسه و جنبش‌شناسی (کینماتیک) ساختارها هستند، چشمه‌های گوگردی مرتبط با عملکرد گسل‌ها و متاثر از روانه‌شناسی (Rheology) سازندهای منطقه می‌باشد. بررسی حاضر نشان می‌دهد که تاقدیس‌ها با آرایش پلکانی راست‌بر، دارای نسبت شکلی چین کمتر از 10 و جزو چین‌های جدایشی می‌باشند که در تشکیل آنها افق‌های جدایشی نقش داشته‌اند. تشکیل این تاقدیس‌ها همزمان اتفاق افتاده که در ادامه به یکدیگر متصل خواهند شد. این تاقدیس‌ها در ارتباط با گسل‌های پی‌سنگی هستند. موقعیت این تاقدیس‌ها از نظر قرارگیری در بلندا، مناسب حضور هیدروکربن است اما گسلش پی‌سنگی در یال جنوبی چین‌های مورد مطالعه به‌ویژه تاقدیس تخته ممکن است مخزن را تحت تاثیر قرار دهد. حضور آب‌چاک (water gap) و هواچاک (wind gap) ها در چین‌های منطقه نشانه بالا آمدگی چین‌ها و فعال بودن منطقه در حال حاضر است.
اکتشاف و معدن
مهدی تلخابلو؛ مهدی کیانپور؛ سید محمود فاطمی غقدا
چکیده
در این مطالعه کارایی روش ژئوفیزیکی سرعت عبور موج فشاری (Vp) برای پیش‌بینی کیفیت توده سنگهای آهکی در مناطقی از رشته کوههای زاگرس مورد بررسی قرار گرفته است. جهت طبقه‌‌بندی کیفی توده سنگهای آهکی از شاخص طبقه‌‌بندی Q و شاخص طبقه‌‌بندی اصلاح شده آن برای توده سنگهای رسوبی (Qsrm) استفاده شده است. بدین منظور دادههای مربوط به Vp، ...
بیشتر
در این مطالعه کارایی روش ژئوفیزیکی سرعت عبور موج فشاری (Vp) برای پیش‌بینی کیفیت توده سنگهای آهکی در مناطقی از رشته کوههای زاگرس مورد بررسی قرار گرفته است. جهت طبقه‌‌بندی کیفی توده سنگهای آهکی از شاخص طبقه‌‌بندی Q و شاخص طبقه‌‌بندی اصلاح شده آن برای توده سنگهای رسوبی (Qsrm) استفاده شده است. بدین منظور دادههای مربوط به Vp، Q و Qsrm از محل ساختگاه سدهای کارون2، کارون 4، خرسان 3 و سد تنگ معشوره استخراج گردید و با استفاده از روشهای درونیابی در نرمافزار ArcGIS، لایه های اطلاعاتی از Q، Qsrm و Vp بدست آمد. با استفاده از تجزیه و تحلیل رگرسیون ساده و چندمتغیره بر روی دادههای استخراج شده از لایه‌های اطلاعاتی و استفاده از اصول منطق فازی (FIS)، مدلهایی جهت پیش‌بینی Q و Qsrm در توده سنگهای آهکی ارائه شده است. برای ارزیابی دقت مدل‌های بدست آمده، علاوه بر ضریب R2، شاخص های عملکرد (VAF) و جذر میانگین مربعات خطا (RMSE) مورد استفاده قرار گرفت. نتایج بدست آمده نشان می‌دهد: از آنجا که شاخص Qsrm طیف گستردهتری از خواص توده سنگ را در نظر می‌گیرد، پیش‌بینی شاخص Qsrm با استفاده از Vp نسبت به پیش‌بینی شاخص Q، به واقعیت نزدیکتر است.
سنگ شناسی
حجت حاج حسنی؛ جلیل قلمقاش؛ منصور وثوقی عابدینی؛ رحیم دبیری؛ حمیده رشید
چکیده
لوکوگرانیت‌های الوند به صورت توده های کوچک و دایک جایگیر شده اند. این سنگها با ترکیب آلکالی گرانیت تورمالین‌دار، آلکالی گرانیت بیوتیت‌دار، آلکالی گرانیت آرفدسونیت‌دار، آلکالی گرانیت روتیل دار و گرانیت بیوتیت مسکویت‌دار و ماهیت آلکالن و پرآلومین هستند. در این سنگها الگوی توزیع عناصر نادر خاکی به هنجار شده به ترکیب کندریت دارای ...
بیشتر
لوکوگرانیت‌های الوند به صورت توده های کوچک و دایک جایگیر شده اند. این سنگها با ترکیب آلکالی گرانیت تورمالین‌دار، آلکالی گرانیت بیوتیت‌دار، آلکالی گرانیت آرفدسونیت‌دار، آلکالی گرانیت روتیل دار و گرانیت بیوتیت مسکویت‌دار و ماهیت آلکالن و پرآلومین هستند. در این سنگها الگوی توزیع عناصر نادر خاکی به هنجار شده به ترکیب کندریت دارای غنی‌شدگی از LREE نسبت به HREE هستند. در نمودارهای عنکبوتی بههنجار شده به ترکیب گوشته اولیه دارای غنی‌شدگی از LILE نسبت به HFSE و آنومالی منفی Ta، Nb و Ti هستند و به نظر می رسد در محیط فرورانش تشکیل شده اند. سنگهای لوکوگرانیتی الوند به طور بارزی ویژگی‌های گرانیتهای نوع A را دارند که با توجه به مقدار Al2O3 یا کرندوم نورماتیو و عناصر کمیاب می توان آنها را به دو گروه نوع A و 'A با منشاء مشابه گوشته‌ای طبقه بندی نمود. با صعود، تفریق و جایگیری ماگمای اولیه گوشته‌ای در درون پوسته، لوکوگرانیت‌های نوع A با حداقل آلایش و لوکوگرانیت‌های نوع 'A با آلایش مقادیر قابل توجهی مواد پوسته قاره‌ای تشکیل شده اند. به نظر می رسد لوکوگرانیت‌های الوند در یک فاز کششی همزمان با فرورانش ، احتمالاً به دلیل تغییر در میزان همگرایی صفحات، وقفه در فرورانش و برداشت فشار تشکیل شده‌اند.
ژئوفیزیک
صفیه فرخی مقدم؛ عباسعلی علی اکبری بیدختی؛ فرهنگ احمدی گیوی؛ مجتبی عظام
چکیده
شوری و دمای آب از ویژگی‌های مهم فیزیکی آب دریا به‌شمار می‌روند. مقدار مطلق و تغییرپذیری آن برحسب زمان در نقاط و اعمال مختلف دریا تعیین کننده شرایط امکان زیست، توسعه موجودات گیاهی و جانوری و همچنین نوع و نحوه فعالیت انسان در دریاست. دما وشوری به واسطه تاثیر بر روی واکنش‌های شیمیایی و زیست‌شیمیایی ارگانیسم‌های آبی دارای اهمیت ...
بیشتر
شوری و دمای آب از ویژگی‌های مهم فیزیکی آب دریا به‌شمار می‌روند. مقدار مطلق و تغییرپذیری آن برحسب زمان در نقاط و اعمال مختلف دریا تعیین کننده شرایط امکان زیست، توسعه موجودات گیاهی و جانوری و همچنین نوع و نحوه فعالیت انسان در دریاست. دما وشوری به واسطه تاثیر بر روی واکنش‌های شیمیایی و زیست‌شیمیایی ارگانیسم‌های آبی دارای اهمیت خاصی هستند. در این پژوهش اثرات تغییر دراز مدت شرایط جو (اقلیم) بر ویژگی‌های فیزیکی دما و شوری آب‌های خلیج فارس مورد بررسی قرار گرفته است. برای شبیه‌سازی عددی این ویژگی‌ها از مدل عددی اقیانوسی یک بعدی (PROgram for Boundary layers in Environment) PROBEاستفاده شده است. دادههای ورودی این مدل شامل اطلاعات هواشناسی به‌دست آمده از ECMWF و همچنین مقادیر اولیه ایستگاه می‌باشد. برای شبیه‌سازی تلاطم قائم، روابط مختلف پارامترسازی آن شامل اکسل-لیونگمن، امستد، رودی، پاکانوفسکی و مارچوک برای ایستگاهی واقع در خلیج فارس مورد استفاده قرار گرفته و نتایج آنها با اندازه‌گیری‌های نیمرخ قائم دما و شوری در 3 ایستگاه در خلیج فارس مورد مقایسه قرار گرفته است. نتایج بررسی‌ها نشان‌دهنده آن است که رابطه امستد بهتر از سایر روابط تلاطم قائم را در خلیج فارس شبیه‌سازی می‌نماید. افزایش دما (از یک تا دو درجه سلسیوس در ده سال) و تاحدی شوری در خلیج فارس با شبیه‌سازیهای حاضر، در طول یک دوره ده ساله، از نتایج این بررسی است.
دورسنجی
محمد شریفی کیا؛ جلال کرمی؛ احسان فلاحتی
چکیده
سنجش از دور اپتیک روش نوین، کم هزینه و کارآمد در شناسایی مناطق دگرسانی است. با این وجود در مناطق پوشیده از پوشش‌های گیاهی و رسوبات کواترنر، شناسایی این مناطق تنها توسط تصاویر اپتیک از دقت بالایی برخوردار نیست. به همین دلیل تلفیق دادههای سنجنده اپتیکی ASTER و سنجنده میکروویو PALSAR با روشهای HSV، HSL، بیشترین شباهت و شبکه عصبی فازی به منظور ...
بیشتر
سنجش از دور اپتیک روش نوین، کم هزینه و کارآمد در شناسایی مناطق دگرسانی است. با این وجود در مناطق پوشیده از پوشش‌های گیاهی و رسوبات کواترنر، شناسایی این مناطق تنها توسط تصاویر اپتیک از دقت بالایی برخوردار نیست. به همین دلیل تلفیق دادههای سنجنده اپتیکی ASTER و سنجنده میکروویو PALSAR با روشهای HSV، HSL، بیشترین شباهت و شبکه عصبی فازی به منظور شناسایی دقیق‌تر زون‌های دگرسانی در غرب استان قزوین مورد توجه قرار گرفته است. بدین منظور ابتدا شناسایی دگرسانی‌های آرژیلیک و پروپیلیتیک توسط تصویر ASTER انجام گرفت. سپس بر اساس اطلاعات زمین‌شناسی و دادههای میدانی جمع‌آوری شده، برخی از مناطق دارای دگرسانی‌های پوشیده شده رسوبات کواترنر، که توسط تصاویر ASTER قابل شناسایی نیستند، مشخص گردید. در ادامه تلفیق دادههای باند Lسنجنده PALSAR و باندهای مادون قرمز میانی سنجنده ASTER به روشهای HSV، HSL، بیشترین شباهت و شبکه عصبی مصنوعی انجام گرفت. نتایج تحقیق نشان داد که تلفیق تصاویر رادار و اپتیک به روشهای HSV و HSL باعث افزایش تفکیک‌پذیری مناطق دارای رخنمون دگرسانی آرژیلیک از سایر مناطق می‌شوند. همچنین ترکیب تصاویر رادار و اپتیک به روشهای بیشترین شباهت و شبکه عصبی علاوه بر افزایش تفکیک‌پذیری زون‌های دگرسانی، باعث شناسایی بخشی از ذخایر پوشیده شده توسط رسوبات کواترنر می‌شوند
سنگ شناسی
سید محسن کشفی؛ سعید علیرضایی؛ محمد رضا حسینی؛ ایرج رسا
چکیده
ناحیه زاغ‌دره در مجموعه افیولیتی صوغان - آبدشت از کمپلکس آمیزه رنگین اسفندقه- فاریاب در جنوب‌خاوری زون سنندج- سیرجان، با رخنمون‌های گسترده از گدازه‌های مافیک-متوسط و یک توده نفوذی فلسیک معرفی میشود. سنگهای آتشفشانی، کالک‌آلکالن تا تولئیتی و متالومین هستند و در نمودار بهنجارشده نسبت به کندریت، تهی‌شدگی نسبی در عناصر خاکی کمیاب ...
بیشتر
ناحیه زاغ‌دره در مجموعه افیولیتی صوغان - آبدشت از کمپلکس آمیزه رنگین اسفندقه- فاریاب در جنوب‌خاوری زون سنندج- سیرجان، با رخنمون‌های گسترده از گدازه‌های مافیک-متوسط و یک توده نفوذی فلسیک معرفی میشود. سنگهای آتشفشانی، کالک‌آلکالن تا تولئیتی و متالومین هستند و در نمودار بهنجارشده نسبت به کندریت، تهی‌شدگی نسبی در عناصر خاکی کمیاب سبک و الگوی کمابیش تخت برای عناصر خاکی کمیاب سنگین به نمایش می گذارند؛ نسبت La/Yb)N) برای بیشتر نمونه‌ها کمتر از یک است. سنگهای آتشفشانی زاغ‌دره، از نظر شیمیایی قابل مقایسه با مجموعه‌های آتشفشانی زون فرافرورانش هستند. توده نفوذی زاغ‌دره، بافت چیره پورفیری دارد که با درشت‌بلور‌‌های پلاژیوکلاز و کوارتز، و کمتر از آن هورنبلند، در خمیره‌ای کوارتز- فلدسپاتی خودنمایی می‌کند. نمونه‌های معرف از این توده، در نمودار نورماتیو An-Ab-Or در محدوده تونالیت-ترونجمیت قرار می‌گیرند. توده نفوذی زاغ‌دره، کالک‌آلکالن تا تولئیتی و پرآلومین است و با غنی‌شدگی نسبی از Na2O و CaO و تهی‌شدگی از K2O و Rb و دیگر عناصر لیتوفیل با شعاع یونی بزرگ، و همچنین نسبت پایین K2O/Na2O و نسبت بسیار پایین Rb/Sr و تهی‌شدگی از عناصر خاکی کمیاب سبک LREE مشخص میشود که از ویژگی‌های معمول پلاژیوگرانیت‌های اقیانوسی است. نتایج حاصل و مقایسه آن با دیگر مجموعه‌های افیولیتی نشان می‌دهد که رخداد توده‌های پلاژیوگرانیتی با ویژگی‌های کانی‌شناسی و ژئوشیمیایی کمابیش مشابه، پدیده‌ای تکرارشونده در مجموعه‌های افیولیتی زون‌های فرافرورانش و همبسته با فرایندهای موثر در زایش و تحول این مجموعه‌ها است.
زمین شناسی اقتصادی
محسن رضایی؛ علیرضا زراسوندی؛ سیما باسیوس
چکیده
کانسار مس پورفیری ایجو در ارتباط با جایگیری نفوذی‌های میوسن (0/50 ± 9/27 میلیون سال؛ سن‌سنجی اورانیم - سرب زیرکن) با ترکیب تونالیت تا گرانودیوریت به درون واحدهای آتشفشانی (ولکانیکی) و آذرآواری (پیروکلاستیکی) ائوسن عمدتا شامل آندزیت، آندزیت بازالت، تراکی‌آندزیت، برش‌های آندزیتی، برش‌های توفی، توف و آگلومرا می‌باشد. ...
بیشتر
کانسار مس پورفیری ایجو در ارتباط با جایگیری نفوذی‌های میوسن (0/50 ± 9/27 میلیون سال؛ سن‌سنجی اورانیم - سرب زیرکن) با ترکیب تونالیت تا گرانودیوریت به درون واحدهای آتشفشانی (ولکانیکی) و آذرآواری (پیروکلاستیکی) ائوسن عمدتا شامل آندزیت، آندزیت بازالت، تراکی‌آندزیت، برش‌های آندزیتی، برش‌های توفی، توف و آگلومرا می‌باشد. در این مطالعه، رخداد و شیمی مگنتیت در نمونه‌های دگرسانی پتاسیک این کانسار مورد ارزیابی قرار گرفت. یافته‌ها نشان‌دهنده رخداد محدود مگنتیت به صورت دانه پراکنده و یا به صورت محصول فرایند کلریتی‌شدن بیوتیت در پهنه دگرسانی پتاسیک می‌باشد. مگنتیت‌های پهنه دگرسانی پتاسیک کانسار ایجو فاقد هم‌رشدی هماتیت (به صورت حاشیه مارتیتی) و پاراژنز انیدریت بوده که گویای نبود شرایط فوگاسیته اکسیژن خیلی بالا (نزدیک به محدوده بافری هماتیت - مگنتیت؛ ΔFMQ +4~) در حین تبلور مگنتیت در پهنه دگرسانی پتاسیک می‌باشد. مگنتیت‌های مورد مطالعه دما بالا بوده (تا بیشتر از 500 درجه سانتیگراد) و همچنین بر مبنای مقادیر Si+ Al + Mg طی شرایط نرخ پایین واکنش سیال گرمابی و سنگ دیواره متبلور شده‌اند. این شواهد به همراه عدم رخداد تعادل مجدد در مگنتیت‌های دگرسانی پتاسیک کانسار ایجو، احتمالا دلالت بر عدم وجود دفعات متعدد خروج سیال گرمابی طی تکامل دگرسانی پتاسیک این کانسار و در نتیجه عدم توسعه قابل توجه آن در این کانسار دارد. همچنین شواهد نشان‌دهنده وجود مقادیر قابل توجه گالیم (میانگین 0/015درصد وزنی) در ساختار مگنتیت‌های دگرسانی پتاسیک کانسار مس پورفیری ایجو می‌باشد که نشان‌دهنده وجود پتانسیل‌های اکتشافی ناشناخته برای عناصر کمیاب راهبردی (استراتژیک) همراه با ذخایر مس پورفیری کمربند ارومیه - دختر می‌باشد.
زمین ساخت
فرشته جعفری‌حاجتی؛ مریم آق اتابای؛ مجید نعمتی؛ علی بیگلری فدافن
چکیده
در این پژوهش برای درک وضعیت زمین‌ساختی کنونی دشت گرگان در خاور حوضه کاسپین جنوبی، تنش زمین‌ساختی این منطقه و مجاور آن با استفاده از وارون‌سازی دادههای سازوکار کانونی زمین‌لرزه‌ها برآورد شد. برای این منظور، افزون بر تحلیل سازوکارهای کانونی حل شده توسط منابع مختلف، برای تعدادی از زمین‌لرزه‌های دارای اطلاعات مناسب و کافی، سازوکار ...
بیشتر
در این پژوهش برای درک وضعیت زمین‌ساختی کنونی دشت گرگان در خاور حوضه کاسپین جنوبی، تنش زمین‌ساختی این منطقه و مجاور آن با استفاده از وارون‌سازی دادههای سازوکار کانونی زمین‌لرزه‌ها برآورد شد. برای این منظور، افزون بر تحلیل سازوکارهای کانونی حل شده توسط منابع مختلف، برای تعدادی از زمین‌لرزه‌های دارای اطلاعات مناسب و کافی، سازوکار کانونی تعیین شد. نتایج حاکی از حضور سازوکارهای کانونی متنوع شامل رانده، عادی و راستالغز و به تبع آن، جهتیافتگیهای متنوع محورهای جنبششناختی فشارشی و کششی است که می‌تواند نشان از پیچیده بودن منطقه باشد. با تحلیل وارون‌سازی زمین‌لرزه‌های بزرگتر و مساوی 4 در دشت گرگان، محدوده رخنمون یافته کپهداغ در خاور دشت و کل منطقه خاور کاسپین جنوبی یک رژیم فشاری با روند NNW-SSE به‌دست آمد. اما با تحلیل همه زمین‌لرزه‌های دشت گرگان با بزرگای کمتر از 4 به همراه زمین‌لرزه‌های بزرگتر از آن، یک رژیم راستالغز به‌دست آمد که در آن روند محور جنبششناختی NE-SW ،P و محور NW-SE ،T محاسبه شد. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد یک رژیم محلی راستالغز افزون بر رژیم ناحیه‌ای فشاری در منطقه وجود دارد.
زمین شناسی اقتصادی
زهرا زندی؛ علیرضا جعفریراد؛ آرش گورابجیری پور؛ محمد لطفی
چکیده
کانسار اسکارن صاحب در کمربند دگرگونی سنندج– سیرجان، جنوب شرق سقز (کردستان) و در امتداد کنتاکت توده گرانیتوئیدی صاحب (الیگومیوسن) با سنگهای کربناته ناخالص (پرمین) تشکیل شده است و شامل دو زون اندواسکارن و اگزواسکارن است. اگزواسکارن با گسترش بیشتر به دو بخش گارنت اسکارن و اپیدوت اسکارن تقسیم میشود. قسمت عمده زون کانهدار ...
بیشتر
کانسار اسکارن صاحب در کمربند دگرگونی سنندج– سیرجان، جنوب شرق سقز (کردستان) و در امتداد کنتاکت توده گرانیتوئیدی صاحب (الیگومیوسن) با سنگهای کربناته ناخالص (پرمین) تشکیل شده است و شامل دو زون اندواسکارن و اگزواسکارن است. اگزواسکارن با گسترش بیشتر به دو بخش گارنت اسکارن و اپیدوت اسکارن تقسیم میشود. قسمت عمده زون کانهدار در بخش گارنت اسکارن متمرکز است. مجموعه کانی شناختی نسبتاً اکسیدی اسکارن صاحب شامل: گارنت (آندرادیت و گروسولار)، پیروکسن(دیوپسید-هدنبرگیت)، مگنتیت و هماتیت است. مگنتیت مهم‌ترین و فراوانترین کانه اکسیدی کانسار است. بر مبنای شواهد صحرایی و با توجه به مطالعات میکروسکوپی نمونه‌های زون اسکارنی، دو مرحله آلتراسیون پیشرونده و پسرونده قابل تشخیص است. بر طبق نتایج به دست آمده از تجزیه نمونه‌های توده گرانیتوئیدی مولد اسکارن صاحب به روشهای XRF وICP-MS ترکیب این توده عمدتاً گرانیت تا گرانودیوریت- دیوریت، ازگرانیتوئیدهای تیپ I، متاآلومین و متعلق به سری کالک آلکالن غنی از پتاسیم است. گرانیتوئید صاحب از نظر جایگاه تکتونیکی با قوسهای آتشفشانی حاشیه قاره (VAG) مرتبط است.
زمین شناسی نفت
مجید صفائی فاروجی؛ حسین رحیم پور بناب؛ محمدرضا کمالی؛ بیوک قربانی
چکیده
بررسی ژئوشیمیایی سازندهای کژدمی و پابده حاکی از سنگ شناسی شیلی و کربناته و محیط رسوبی دریایی احیایی – نیمه اکسیدی برای هر دو سازند می‌باشد. در طرف مقابل، بلوغ حرارتی سازند کژدمی معادل با اواسط پنجره نفتی است در حالیکه پارامترهای شاخص بلوغ، حاکی از نابالغ بودن سازند پابده از لحاظ حرارتی و به عبارتی عدم ورود این سازند به پنجره نفت ...
بیشتر
بررسی ژئوشیمیایی سازندهای کژدمی و پابده حاکی از سنگ شناسی شیلی و کربناته و محیط رسوبی دریایی احیایی – نیمه اکسیدی برای هر دو سازند می‌باشد. در طرف مقابل، بلوغ حرارتی سازند کژدمی معادل با اواسط پنجره نفتی است در حالیکه پارامترهای شاخص بلوغ، حاکی از نابالغ بودن سازند پابده از لحاظ حرارتی و به عبارتی عدم ورود این سازند به پنجره نفت زایی می‌باشند. نشانههای زیستی موجود در هر چهار نمونه نفتی مورد مطالعه همگی حاکی از مشتق شدن نمونه‌های نفتی از سنگ مادر کربناته- شیلی یا مارنی می‌باشند. بیومارکرهای شاخص بلوغ حرارتی حاکی از بلوغی معادل با اواسط پنجره نفت زایی برای هر چهار نمونه نفتی می باشند. مقادیر متفاوت شاخص الئنان در نمونه‌های نفتی حاکی از نقش پر رنگتر سازند پابده در تولید نفت چاه های 36، 56، و 55 نسبت به نفت موجود در مخزن آسماری چاه 22 می‌باشد. در مجموع، تطابق نفت – سنگ منشأ انجام گرفته هر دو سازند کژدمی و پابده را به عنوان سنگ مادر مولد نفت ها معرفی می‌کند.
سنگ شناسی
محمد سعادت؛ رباب حاجی علی وغلی؛ محسن موذن
چکیده
مجموعه‌ی دگرگونی قطور در غرب خوی متشکل از انواع سنگهای دگرگونی متابازیت، سنگهای دگرگونی رسی و کوارتز-فلدسپاتی، سنگهای آهکی و سرپانتینیت است. سنگهای متاگابرویی بخش وسیعی از این مجموعه‌ی دگرگونی را شامل می‌شوند. پورفیروکلاست های پلاژیوکلاز و پیروکسن، کانی‌های باقی‌مانده‌از سنگ آذرین بوده و کانی‌های اپیدوت، ترمولیت-اکتینولیت، ...
بیشتر
مجموعه‌ی دگرگونی قطور در غرب خوی متشکل از انواع سنگهای دگرگونی متابازیت، سنگهای دگرگونی رسی و کوارتز-فلدسپاتی، سنگهای آهکی و سرپانتینیت است. سنگهای متاگابرویی بخش وسیعی از این مجموعه‌ی دگرگونی را شامل می‌شوند. پورفیروکلاست های پلاژیوکلاز و پیروکسن، کانی‌های باقی‌مانده‌از سنگ آذرین بوده و کانی‌های اپیدوت، ترمولیت-اکتینولیت، کلسیت و گاهی کلریت، کانی‌های ثانویه حاصل از دگرگونی درجه پایین هستند. براساس نتایج تجزیه‌ی شیمیایی سنگ‌کل، ترکیب سنگهای متاگابرویی مورد مطالعه کالک‌آلکالن است. در نمودارهای تفکیک محیط‌های زمین‌ساختی، ترکیب سنگهای مورد مطالعه ویژگی های جزایر قوسی را نشان می دهند. نتایج سن‌سنجی به روش U-Pb زیرکن، سن تشکیل پروتولیت گابرویی را 6/7 ± 6/162 میلیون سال منطبق بر زمان ژوراسیک بالایی (آکسفوردین) تعیین کرده است. تشکیل متاگابروهای قطور بر اساس نتایج ژئوشیمیایی و سنی بدست آمده از این پژوهش با احتمال می تواند مرتبط با حوضه پشت قوسی نئوتتیس در ایران مرکزی، یا ماگماتیسم جزایر قوسی ژوراسیک در زون سه وان-آکرا متعلق به زمین درز شاخه شمالی نئوتتیس و یا ادامه زون افیولیتی پیرانشهر و سرو متعلق به زون زاگرس-بیتلیس باشد اما در هر حال نتیجه گیری های دقیق نیازمند مطالعات تکتونیکی و داده های سن سنجی و ژئوشیمیایی بیشتر از انواع سنگهای دگرگونی و آذرین منطقه می باشد.
آب شناسی
ثریا نوری سنگراب؛ اصغر اصغری مقدم؛ ناصر جبرائیلی اندریان
چکیده
طی سال‌های اخیر، با توجه به روند کاهشی بارش و افزایش پمپاژ از منابع آب زیرزمینی، نگرانی‌هایی از مخاطرات ناشی از کاهش حجم ذخایر آبخوان و افت سطح آب زیرزمینی و فرونشست زمین ایجاد شده است. در دشت عجب‌شیر نیز به دلیل کاهش تدریجی سطح آب زیرزمینی، برآورد فرونشست و بررسی پتانسیل فرونشست برای جلوگیری از مخاطرات زیان‌بار ...
بیشتر
طی سال‌های اخیر، با توجه به روند کاهشی بارش و افزایش پمپاژ از منابع آب زیرزمینی، نگرانی‌هایی از مخاطرات ناشی از کاهش حجم ذخایر آبخوان و افت سطح آب زیرزمینی و فرونشست زمین ایجاد شده است. در دشت عجب‌شیر نیز به دلیل کاهش تدریجی سطح آب زیرزمینی، برآورد فرونشست و بررسی پتانسیل فرونشست برای جلوگیری از مخاطرات زیان‌بار آن در آینده، ضروری به نظر می‌رسد. بدین منظور، با استفاده از چهارچوب ALPRIFT که شامل هفت لایه از پارامترهای مؤثر بر فرونشست می‌باشد، نقشه پتانسیل فرونشست آبخوان پهنه‌بندی شد. شاخص پتانسیل فرونشست در دو محدوده کم و متوسط به‌دست آمد. در مرحله بعد با استفاده از عکس‌های ماهواره‌ای Sentinel-1، فرونشست در طی سال‌های 1399-1400، به مقدار 2/4 سانتی‌متر برآورد گردید که همبستگی معناداری با تراز آب زیرزمینی سال آبی 1400-1399 و پتانسیل فرونشست داشت. همچنین در ادامه، برای رفع نقص اعمال نظرات کارشناسانه و افزایش همبستگی بین فرونشست (Insar) و ALPRIFT، از روشهای بهینه‌سازی هوش مصنوعی شامل منطق فازی (ساجنو) و الگوریتم ژنتیک استفاده شد که از بین این مدل، روش فازی ساجنو بهترین همبستگی بین دو نقشه فرونشست و ALPRIFT را ارائه داد. همبستگی بین فرونشست با ALPRIFT، ALPRIFT-GA و ALPRIFT-SFL به ترتیب 0/46، 0/62 و 0/72 به‌دست آمد.
زمین شناسی اقتصادی
علیرضا الماسی؛ قاسم نباتیان؛ امیر مهدوی؛ چیولی لی
چکیده
ذخایر مس پورفیری ماهرآباد و خوپیک در ائوسن بالایی (39-37 میلیون سال) در بلوک لوت رخ دادهاند. همه آنها با سنگهای حدواسط (غالبا مونزونیت) همراه‌اند. ذخایر پورفیری رابطه نزدیکی با ماگماهای اکسیدان دارند. فوگاسیته اکسیژن (fO2) یک فاکتور کلیدی کنترل‌کننده تشکیل ذخایر مس پورفیری است. ترکیبات عنصر اصلی و عناصر کمیاب دانه‌های زیرکن مربوط ...
بیشتر
ذخایر مس پورفیری ماهرآباد و خوپیک در ائوسن بالایی (39-37 میلیون سال) در بلوک لوت رخ دادهاند. همه آنها با سنگهای حدواسط (غالبا مونزونیت) همراه‌اند. ذخایر پورفیری رابطه نزدیکی با ماگماهای اکسیدان دارند. فوگاسیته اکسیژن (fO2) یک فاکتور کلیدی کنترل‌کننده تشکیل ذخایر مس پورفیری است. ترکیبات عنصر اصلی و عناصر کمیاب دانه‌های زیرکن مربوط به چند توده مونزونیت کانهدار در اندیس‌های مس پورفیری ماهرآباد و خوپیک اندازه گیری شد. دانه‌های زیرکن نسبت‌های Ce4+/Ce3+ متوسط تا کم با بازه ای از 19 تا 610 و میانگین 155 نشان می‌دهند. مقادیر میانگین فوگاسیته اکسیژن (logfO2) ماگماهای کانهدار ماهرآباد و خوپیک، بازه 2/3-FMQ ∆ تا 3/1-FMQ ∆ با میانگین 2/2-FMQ ∆، دلالت بر تشکیل در شرایط اکسیداسیونی متوسط (بین بافرهای Ni-NiO (NNO) و فایالیت- مگنتیت-کوارتز (FMQ)، اما زیر بافر مگنتیت-هماتیت(HM)، که نشان دهنده شرایط فرااکسایش است،) دارد، که برای تشکیل ذخایر پورفیری ایده‌آل نیست. این حالت با ژئوشیمی و دادههای ایزوتوپی استرانسیوم سنگ‌کل، و با عدم رخداد کانی‌های فوق اکسیدان مانند هماتیت و ویژگی آداکیتی ضعیف سنگهای هر دو ذخیره که بدلیل فاکتورهای دخیل در منشا ماگما مانند نوع سنگ و درصد ذوب بخشی (احتمالا پریدوتیت با میزان دخالت کم تیغه فرورانش) است، حمایت میشود.
سنگ شناسی
محمدرضا قاسمپور؛ ناهید شبانیان؛ علیرضا داودیان؛ سید حسام الدین معین زاده
چکیده
منطقه حرجند در شمال خاوری کرمان در پهنه ایران مرکزی و کمربند تکتونیکی کاشمر-کرمان قرار دارد. در این منطقه سنگهای گابرویی به همراه دایک‌های دلریتی در داخل سنگهای رسوبی سری دسو با سن اینفراکامبرین نفوذ کرده‌اند. گابروها و دایک‌های دلریتی ترکیب تقریباً یکسانی داشته و دارای کانی‌های اصلی کلینوپیروکسن و پلاژیوکلاز و کانی‌های فرعی ...
بیشتر
منطقه حرجند در شمال خاوری کرمان در پهنه ایران مرکزی و کمربند تکتونیکی کاشمر-کرمان قرار دارد. در این منطقه سنگهای گابرویی به همراه دایک‌های دلریتی در داخل سنگهای رسوبی سری دسو با سن اینفراکامبرین نفوذ کرده‌اند. گابروها و دایک‌های دلریتی ترکیب تقریباً یکسانی داشته و دارای کانی‌های اصلی کلینوپیروکسن و پلاژیوکلاز و کانی‌های فرعی اولیوین، آمفیبول، آپاتیت و کانی‌های کدر می‌باشند. بافت‌های موجود در این سنگها گرانولار متوسط تا ریز بلور و افیتیک تا ساب‌افتیک هستند. ترکیب پلاژیوکلاز این سنگها در گستره لابرادوریت (An53-67) قرار می‌گیرد، اما بواسطه سوسوریتی شدن در گابروها ترکیب اولیگوکلاز و در دایک‌های دلریتی ترکیب آلبیتی را نشان می‌دهند. ترکیب کانیایی کلینوپیروکسن‌ها از نوع کلینوپیروکسن‌های منیزیم-کلسیم-آهن‌دار و از نوع دیوپسید و اوژیت بوده و توزیع Al در ساختار کلینوپیروکسن‌ها تبلور آنها از یک ماگمای با فشار بخار آب متغیر و کمتر از 10 درصد را نشان می‌دهد. بر پایه ترکیب شیمیایی کلینوپیروکسن‌ها ماگمای سازنده سنگها غالبا ماهیت تولئیتی و کمتر آلکالن داشته و از لحاظ جایگاه زمین ساختی در ارتباط با محیط‌های درون صفحه‌ای هستند. ارزیابی زمین دما-فشارسنجی کلینوپیروکسن‌ها دمای تشکیل 1127 تا 1200 درجه سانتیگراد و فشار کمتر از 6 کیلوبار را برای این سنگ های مافیک نشان می‌دهد.
رسوب شناسی
هادی امین رسولی؛ نسیم جقیقت جو؛ مهدی مرادی
چکیده
غار کرفتو، 67 کیلومتری شمال باختری شهرستان دیواندره در استان کردستان، شامل 4 طبقه است. کف طبقه دوم آن، در تالار خفاش ها، با نهشته های ستبری از گوانو پوشیده شده است. آنالیز SEM-EDX نمونه های گوانو گویای حضور کانی های ثانویه سولفاته (ژیپس، سسنایت)، فسفاته (فسفامیت، بروشیت، تاناراکیت، فرانکوانلیت، وایتلوکیت، لئوکوفسفیت، ...
بیشتر
غار کرفتو، 67 کیلومتری شمال باختری شهرستان دیواندره در استان کردستان، شامل 4 طبقه است. کف طبقه دوم آن، در تالار خفاش ها، با نهشته های ستبری از گوانو پوشیده شده است. آنالیز SEM-EDX نمونه های گوانو گویای حضور کانی های ثانویه سولفاته (ژیپس، سسنایت)، فسفاته (فسفامیت، بروشیت، تاناراکیت، فرانکوانلیت، وایتلوکیت، لئوکوفسفیت، اسفنیسیدیت، پیروکپروئیت)، و نیتراته (اوره، نیتر)، همراه با میکروارگانیسم ها و کیتین است. وجود این کانی های متفاوت ناشی از تغییر pH (از اسیدی تا قلیایی) و رطوبت (مرطوب و خشک) در حضور میکروارگانیسم ها است. نهشته‌های گوانوی غار کرفتو، به ترتیب از پایین به بالا، در سه شرایط خشک، مرطوب و خشک تشکیل شده‌اند. مقایسه توزیع کانی‌های ثانویه با الگوی تغییرات بی‌هنجاری سریم در طول پروفیل گویای تشکیل کانی تاراناکیت فقط در شرایط مرطوب، و تشکیل کانی‌های وایتلوکیت، اوره، نیتر و سسنایت فقط در شرایط خشک است. بنابراین، آنها می‌توانند کانی‌های شاخص شرایط آب و هوایی باشند ولی کانی‌های دیگر چون در هر دو شرایط مرطوب و خشک تشکیل شده‌اند، نمی‌توانند چنین باشند. واکنش میان محلول تراوشی از گوانو و حرکت محلول از داخل سنگ بستر منجر به فسفاتی شدن و دولومیتی شدن سنگ بستر شده است. فراوانی کیتین در نهشته های گوانوی غار کرفتو نشان می دهد که گوانوها مدفوع خفاش های حشره‌خوار هستند.
سنگ شناسی
نرگس شیردشت زاده؛ قدرت ترابی
چکیده
در این پژوهش گروهی از لرزولیت‌های گوشته‌ای افیولیت عشین بررسی شده‌اند که شواهد رویداد دگرگونی-زمین‌ساختی هنگام بالاآمدگی (exhumation) و فرارانش روی پوستة قاره‌ای پس از بسته‌شدن اقیانوس نئوتتیس در آنها دیده میشود. برپایة سنگ‌نگاری، ارتوپیروکسن، کلینوپیروکسن، الیوین و کرم‌اسپینل از کانی‌های سازندة اولیة این سنگها هستند. برپایة ...
بیشتر
در این پژوهش گروهی از لرزولیت‌های گوشته‌ای افیولیت عشین بررسی شده‌اند که شواهد رویداد دگرگونی-زمین‌ساختی هنگام بالاآمدگی (exhumation) و فرارانش روی پوستة قاره‌ای پس از بسته‌شدن اقیانوس نئوتتیس در آنها دیده میشود. برپایة سنگ‌نگاری، ارتوپیروکسن، کلینوپیروکسن، الیوین و کرم‌اسپینل از کانی‌های سازندة اولیة این سنگها هستند. برپایة کانی‌شناسی و زمین‌دمافشارسنجی، این لرزولیت‌های چهارفازی در گوشتة سنگ‌کُره‌ای (در فشار ~6/21 -6/8 کیلوبار) و در پی واکنش‌های مذاب/سنگ‌دیواره (در دمای 1012-1183 درجة‌سانتیگراد) پدید آمده‌اند.پس از تشکیل، این سنگها در راستای پهنة گسلی این منطقه روی پوستة‌قاره‌ای جایگیری و فرارانش کرده و دگرریخت شده‌اند. نخستین رویداد دگرریختی انعطاف‌پذیر و در بخش‌های ژرف‌تر سنگ‌کره موجب میلونیتی‌شدن دمابالای این سنگها (دمای بیشتر از 600 -800~ درجة‌سانتیگراد) شده است. ویژگی‌های کانی‌شناسی نشان‌دهندة کاهش فشار در این مرحله و واکنش ساب‌سولیدوس پیروکسن‌ها و اسپینل‌ها با هم و پیدایش الیوین و پلاژیوکلاز به‌جای آنهاست. ازاین‌رو، دادههای سنگ‌نگاری و دمافشارسنجی نشان‌دهندة رخسارة لرزولیت‌های گوشته‌ای اسپینل‌دار تا پلاژیوکلازدار برای این سنگها هستند. سرانجام، درپی فرایند بالاآمدن و بیرون‌آمدن، این سنگها تا اندازه‌ای دچار خردشدگی و دگرریختی شکنا و کاتاکلاستیک در دمای کمتر از 600 ~ درجة سانتیگراد و فشار و ژرفای کمتر شده‌اند. در پی فرایندهای دگرسانی، بیشتر پلاژیوکلازها با کانی‌های پرهنیت، پومپله‌ایت، کلریت، هیدروگروسولر و زنوتلیت جایگزین شده‌اند.
سنگ شناسی
کیامرث حسینی؛ مجید شاه پسندزاده
چکیده
سنگ میزبان کانسار مگنتیت- آپاتیت چغارت را متاسوماتیت‌های سبز آلبیت‌دار، ریولیت و ریوداسیت‌های اواخر نئوپروتروزوئیک- اوایل کامبرین در ایران مرکزی تشکیل می‌دهند. شواهد زمین‌شناسی بیانگر سه نسل آلبیت در متاسوماتیت‌های آلبیت‌دار این کانسار است. بنابر مطالعات کانی‌شناسی و زمین‌شیمی، ادخال‌های کانیایی مرتبط با آلبیت‌های صورتی ...
بیشتر
سنگ میزبان کانسار مگنتیت- آپاتیت چغارت را متاسوماتیت‌های سبز آلبیت‌دار، ریولیت و ریوداسیت‌های اواخر نئوپروتروزوئیک- اوایل کامبرین در ایران مرکزی تشکیل می‌دهند. شواهد زمین‌شناسی بیانگر سه نسل آلبیت در متاسوماتیت‌های آلبیت‌دار این کانسار است. بنابر مطالعات کانی‌شناسی و زمین‌شیمی، ادخال‌های کانیایی مرتبط با آلبیت‌های صورتی و قرمز گوشتی غنی‌شدگی بالایی در مقادیر REE-Y-Ti-Th را نشان می‌دهند، در حالیکه آلبیت‌های سفید رنگ با کانی‌زایی همراه نیستند. قرارگیری کانی‌های حاوی REE-Y-Ti-Th در امتداد شکستگی‌ها، متغیر بودن نسبت Th/U و نتایج حاصل از ایزوتوپ‌های پایدار اکسیژن-کربن بر روی کلسیت‌های پاراژنز با متاسوماتیت‌های آلبیت‌دار حاکی از تلفیق فرآینـدهای ماگمایی و گرمابی دما بالا تا متوسط در تشکیل این کانسار اسـت. شباهت الگـوی عناصر نادر خاکی و عناصر جزیی ناسازگار بر روی سنگ میزبان کانسار، بیانگر ارتباط کانی‌زایی REE-Y-Ti-Th با ماگمای ریولیتی- ریوداسیتی مرتبط با پهنه فرورانش حاشیه قاره‌ای/اقیانوسی است. بنابراین پژوهش، خاستگاه زمین‌ساختی- ماگمایی متاسوماتیت‌های آلبیت‌دار کانسار مگنتیت- آپاتیت چغارت، ماگماتیسم کلسیمی قلیایی مرتبط با پهنه فرورانش حاشیه فعال قاره‌ها و کمان‌های اقیانوسی پیشنهاد میشود.
زمین شناسی محیط زیست و مهندسی
شیرین سامانی؛ علی ارومیه‌ای؛ امیرحسین عنایتی؛ ایماندخت مصطفوی؛ میشا پزشکی
چکیده
فرایندهای دیاژنزی در سنگهای کربناته مهم‌ترین عوامل تاثیرگذار بر ویژگی‌های این نوع مخازن هستند. همچنین با توجه به اهمیت شناخت ویژگی‌های مکانیکی سنگ مخزن‌ها در مدل‌سازی ژئومکانیکی و کاربرد آن یافتن نحوه تاثیرگذاری فرایندهای دیاژنزی بر این ویژگی‌ها نیز ضروری است. در این پژوهش به بررسی نحوه اثرگذاری دو فرایند دیاژنزی دولومیتی ...
بیشتر
فرایندهای دیاژنزی در سنگهای کربناته مهم‌ترین عوامل تاثیرگذار بر ویژگی‌های این نوع مخازن هستند. همچنین با توجه به اهمیت شناخت ویژگی‌های مکانیکی سنگ مخزن‌ها در مدل‌سازی ژئومکانیکی و کاربرد آن یافتن نحوه تاثیرگذاری فرایندهای دیاژنزی بر این ویژگی‌ها نیز ضروری است. در این پژوهش به بررسی نحوه اثرگذاری دو فرایند دیاژنزی دولومیتی شدن و سیمان انیدریتی بر ویژگی‌های مکانیکی مخازن کربناته سازند کنگان مانند مقاومت فشاری تک‌محوری، مدول الاستیسیته، چسبندگی و زاویه اصطکاک داخلی سنگ پرداخته شده است. مطالعه و ارزیابی‌ها در دو فاز مطالعات سنگ‌شناختی و اندازه‌گیری ویژگی‌های فیزیکی و مکانیکی انجام شده است. نتایج نشان می‌دهند که تغییرات در ویژگی‌های مکانیکی به شدت تحت تاثیر این دو فرایند دیاژنتیکی که به شدت بر تخلخل، نوع منافذ و کانی‌شناسی تأثیر می‌گذارد، هستند. برای بررسی بیشتر دولومیت‌ها با توجه به شدت دولومیتی‌شدن به چهار گروه تفکیک شده‌اند. مطابق با نتایج دولومیتی شدن به طور کلی در نمونه‌های مورد مطالعه سبب افزایش تخلخل، کاهش مقاومت و مدول الاستیسیته شده است هرچند با اثر دیگر عوامل گروه دوم و چهارم به ترتیب مقاوم‌ترین و کم‌مقاومت‌ترین نمونه‌ها را در خود جای دادهاند. حضور انیدریت به طورکاملا معکوس و سبب بهبود ویژگی‌های مقاومتی شده است.
اکتشاف و معدن
احمد ادیب؛ پیمان افضل
چکیده
در این پژوهش، فروشویی (لیچینگ) عناصر نادر خاکی از باطله واحد فرآوری سنگ آهن آپاتیتی معدن مروارید زنجان با استفاده از اسیدهای نیتریک، کلریدریک و سولفوریک بررسی شده است. این باطله‌ها حاوی عناصر Ce La, Nd, و Y بوده و کانی‌های همراه آن، مگنتیت، آپاتیت، مونازیت، هماتیت، کوارتز، فلدسپار می‌باشد و ابعاد مناسب جهت آزادسازی آپاتیت 75= d80میکرون ...
بیشتر
در این پژوهش، فروشویی (لیچینگ) عناصر نادر خاکی از باطله واحد فرآوری سنگ آهن آپاتیتی معدن مروارید زنجان با استفاده از اسیدهای نیتریک، کلریدریک و سولفوریک بررسی شده است. این باطله‌ها حاوی عناصر Ce La, Nd, و Y بوده و کانی‌های همراه آن، مگنتیت، آپاتیت، مونازیت، هماتیت، کوارتز، فلدسپار می‌باشد و ابعاد مناسب جهت آزادسازی آپاتیت 75= d80میکرون است. آزمایش‌های فروشویی برای هر سه اسید انجام و در استفاده از اسیدسولفوریک از روش تشویه اسیدی نیز استفاده شد. فروشویی در حضور اسیدسولفوریک، تحت دمای 90 درجه سانتیگراد، غلظت اسید 40% و زمان 60 دقیقه، منجر به بازیابی مجموع عناصر نادر خاکی برابر با 40/23% و در تشویه اسیدی (اسیدسولفوریک) در دمای 200 درجه سانتیگراد معادل 61/21% شد. بازیابی مجموع عناصر نادر خاکی عناصر هنگام استفاده از اسیدکلریدریک تحت شرایط بهینه دمای 72/64 درجه سانتیگراد، غلظت اسیدکلریدریک 36/21 % و زمان 56/28 دقیقه، برابر با 60/57% حاصل شد. در حضور اسیدنیتریک نیز تحت شرایط بهینه دمای 61/51 درجه سانتی گراد، غلظت اسید 40% و زمان 72/92 دقیقه، بیشترین بازیابی مجموع عناصر نادر خاکی برابر با 51/9% به‌دست آمد. به علت بازیابی بیشتر و قیمت کمتر اسیدسولفوریک، این روش برای استحصال عناصر نادر خاکی از باطله‌ها پیشنهاد میشود.
