نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد، دانشکده علوم زمین، دانشگاه صنعتی شاهرود، شاهرود

2 استادیار، دانشکده علوم زمین، دانشگاه صنعتی شاهرود، شاهرود، ایران

3 استادیار، دانشکده زمین شناسی، پردیس علوم، دانشگاه تهران، تهران، ایران

4 استادیار، دانشکده علوم پایه، بخش زمین شناسی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

چکیده

کانسار مس نه‌کوهی در 40 کیلومتری شمال غرب کرمان، در پهنه ساختاری ایران مرکزی (بلوک بافق- پشت‌بادام) و در داخل توالی آتشفشانی- رسوبی پرکامبرین پسین- کامبرین پیشین رخ داده‌است. توالی میزبان کانه‌زایی بطور عمده شامل شیل سیاه، ماسه سنگ و داسیت (سری ریزو) می‌باشد. کانه زایی به صورت چینه‌کران (رگه-‌ رگچه ای) و چینه‌سان (لایه‌ای) در3 افق معدنی مس دار و 2 افق غنی از آهن و منگنز رخ داده‌است. کانه زایی در منطقه معدنی نه کوهی دارای چهار رخساره کانه دار شامل رخساره رگه- رگچه‌ای، مجموعه دهانه‌ای، لایه‌ای و رسوبات گرمابی- بروندمی نواری آهن و منگنزدار می‌باشد. این کانه‌زایی حاوی کانی‌های اولیه پیریت، کالکوپیریت، اسفالریت، هماتیت و پیرولوزیت می‌باشد. دگرسانی سنگ دیواره به طور عمده دگرسانی‌ کلریتی و کربناته- سریسیتی- سیلیسی را شامل می شود. براساس ژئوشیمی کانسنگ، در کانسار پهنه بندی فلزی مشاهده می گردد. با توجه به ویژگی‌های کانه‌زایی از جمله محیط تکتونیکی تشکیل، سنگ شناسی توالی میزبان کانه-زایی، ساخت و بافت، کانی‌شناسی، پهنه بندی فلزی و دگرسانی و مقایسه آنها با ویژگی‌های اساسی ذخایر سولفید توده-ای آتشفشانزاد، این کانه زایی بیشترین شباهت را با کانسارهای نوع سیلیسی کلاستیک فلسیک یا بتورست نشان می‌دهد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

کتابنگاری
امامعلی­پور، ع.، مسعودی، ج.، 1376- اولین مورد از کانه­زائی سولفید توده­ای تیپ قبرس در منطقه قزل­داش خوی، اولین همایش زمین­شناسی ایران، تهران، ایران.
آقانباتی، س. ع.، 1383- زمین­شناسی ایران. سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور، 805ص.
آل طه کوهبنانی، ب.،1372- پترولوژی و ژئوشیمی سنگهای آذرین در شرق زرند کرمان. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه تهران، 230 صفحه.
تاج­الدین، ح.، راستاد، ا.، یعقوب­پور، ع.،محجل، م.، 1389- سنگ­زایی،ژئوشیمی و نقش دگرشکلی در کنترل الگوی پراکندگی عناصر کانه­ساز در کانسار سولفید توده­ای غنی از طلای باریکا، خاور سردشت، سنندج- سیرجان شمالی،  فصلنامه علوم زمین،  شماره 83، صفحات 141-156.
جمالی، ح.، 1393- گزارش اکتشاف کانسار مس نه کوهی. گروه معدنی و  بازرگانی زرمش.
حاج صادقی ، س.، 1394- مطالعات زمین­شناسی اقتصادی و تعیین فاکتور­های کنترل کننده کانی­سازی در کانسار مس نه کوهی در مرکز استان کرمان، پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه تهران، دانشکده معدن،113صفحه. https://doi.org/10.2458/azu_acku_ds371_4_noon75_2005.
دوست محمدی، ا.، آل طه، ب.، نجف­زاده، ع .ر.، ناظم­زاده، م.، 1391- ژئوشیمی و ماگماتیسم سنگ­های آذرین کوه آبنیل چشمه­گز( شمال غرب کرمان). ژئوشیمی، جلد 1، صفحات 26-38.
صدرزاده، س.، 1390-  بررسی پترولوژی و ژئوشیمی سنگ­های آذرین در محدوده کانسار سنگ آهن جلال آباد زرند، پایان کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی زرند، 120 صفحه.
طاشی،  م.، موسیوند، ف.، قاسمی، ح.، 1396- کانه­زایی مس- نقره سولفید توده‌ای آتشفشان­زاد نوع بشی در توالی آتشفشانی- رسوبی کرتاسه پسین: مثال موردی کانسار گرماب پایین، جنوب شرق شاهرود. مجله زمین شناسی اقتصادی، ج.9، ص. 213-233.
طهمورثی، ب.، 1375- پترولوژی مجموعه­های آذرین آلکالن سری دزو در منطقه حرجند(شمال- شمال شرق کرمان) رساله کارشناسی ارشد، دانشگاه اصفهان، 250 صفحه.
مشکانی، س. ا.، 1393الف- گزارش عملیات اکتشاف مقدماتی در محدوده­ی نه­کوهی، 74 صفحه.
مشکانی، س. ا.، 1393ب- گزارش عملیات اکتشاف نیمه تفصیلی در محدوده­ی نه­کوهی، 103 صفحه.
مغفوری، س.، راستاد، ا.، موسیوند، ف.،  لین، ی.، 1393- کانسار سولفید توده ای آتشفشانزاد  نوده، نمونه­ای از کانسارهای  نوع بشی، جنوب باخترسبزوار.  فصلنامه علوم زمین، تهران. شماره 94، ص 73-84..
موسیوند، ف.، راستاد، ا.، امامی، م.،  پیتر، ج. و سولومون، م.،1390- کانه­زایی سولفید توده­ای آتشفشانزاد روی- سرب- مس نوع Bathurst در منطقه چاه­گز، جنوب شهربابک، پهنه سنندج- سیرجان جنوبی، فصلنامه علوم زمین، تهران، شماره82، صفحه 151-164.
موسیوند، ف.، راستاد، ا.، امامی، م.،  پیتر، ج. و سولومون، م.، 1395- رخساره­های کانسنگ، پهنه­بندی دگرسانی و شرایط فیزیکوشیمیایی تشکیل کانسار سولفید توده­ای مس- روی- نقره نوع بشیبوانات(جیان)، استان فارس، فصلنامه علوم زمین، تهران، شماره99، صفحه 61-74.
نقشه راههای کشور، 1381-  سازمان نقشه برداری کشور.
هاشمی، ف.، موسیوند، ف.، رضایی­کهخائی، م.، 1396- افق­های کانه­دار، رخساره­های کانسنگ، کانی­شناسی، ژئوشیمی و الگوی تشکیل کانسار سولفید توده­ای آتشفشان­زاد (VMS) باریت- سرب- مس ورندان، جنوب­غرب قمصر. مجله زمین­شناسی اقتصادی، دانشگاه فردوسی مشهد، جلد 9، ص. 587-616.
 
References
 
Badrzadeh, Z., Barrett, T.J., Peter, J.M., Gimeno, D., Sabzehei, M. and Aghazadeh, M., 2011- Geology, mineralogy and sulfur isotope geochemistry of the Sargaz Cu-Zn volcanogenic massive sulfide deposit, Sanandaj-Sirjan zone, Iran. Journal of Mineralium Deposita,46: 905-923. https://doi.org/10.1007/s00126-011-0357-4.
Barrie, C.T. , Hannington, M.D., 1999- Introduction: classification ofVMS deposits based on host rock composition. Rev Econ. Geol. 8:2–10.
Darvishzadeh, A., Al-E Taha Kohbanani, B., 1996- Late Precambrian magmatismand tectono magmatism in Central Iran. Journal of science of Tehran University 22: 57–78.
Djocovic, I. and Dimitrigevic, M. , 1979- Baghin Geological map, scale 1:100000, Geological survey of Iran, map no. 7350.
Franklin, J.M., Gibson, H.L., Galley, A.G. and Jonasson, I.R., 2005- Volcanogenic massive sulfide deposits. In: J.W. Hedenquist, J.F.H. Thompson, R.J. Goldfarb and J.P. Richads (Editors), Economic Geology 100th Anniversary Volume. Society of Economic Geologists, Littleton, Colorado, p.523-560. https://doi.org/10.5382/av100.17.
Galley, A.G., Hannington, M.D. and Jonasson, I.R., 2007- Volcanogenic massive sulphide deposits, in Goodfellow, W.D., ed., Mineral Deposits of Canada: A Synthesis of Major Deposit-Types, District Metallogeny, the Evolution of Geological Provinces, and Exploration Methods: Geological Association of Canada. https://doi.org/10.2113/gsecongeo.102.7.1355.
Goodfellow, W. D., McCutcheon, S. R., 2003- Geologic and genetic attributes of volcanic sediment-hosted massive sulfide deposits of the Bathurst Mining Camp, northern New Brunswick-a synthesis, Economic Geology Vol:11, No:Monograph, p: 245-301.
Goodfellow,W. D., 2007- Metallogeny of the Bathurst mining camp, northern New Brunswick. Mineral deposits of Canada.A synthesis of major deposit-type, district metallogeny, the evolution of geological provinces and exploration methods.Edited by WD Goodfellow. Geological Association of Canada, Mineral Deposits Division, p.450-470. https://doi.org/10.2113/gsecongeo.102.7.1355.
Mousivand, F., Rastad, E., Meffre, S., Peter, J. M., Solomon, .M., Khin Zaw, 2011- U-Pb geochronology and Pb isotope characteristics of theChahgaz volcanogenic massive sulfide deposit, South of Iran. International Geology Review,53: 1239-1262. https://doi.org/10.1080/00206811003783364
Nadimi, A., 2006- Evolution of the Central Iranian basement, Gondwana Research12: 324-333. https://doi.org/10.1016/j.gr.2006.10.012.
Rajabi, A., Rastad, E., Alfonso, P., Canet, C., 2012- Geology, ore facies, and sulphur isotopes of the Koushk vent-proximal sedimentary-exhalative deposit, Posht-e-Badam Block, Central Iran.  International Geology Review 54:1635–1648.
Rajabi, A., Rastad, E., Canet, C. and Alfonso, P., 2015- The early Cambrian Chahmir shale-hosted Zn–Pb deposit, Central Iran: an example of vent-proximal SEDEX mineralization. Mineralium Deposita, 50(5):571-590. https://doi.org/10.1080/00206814.2012.659106.
Ramezani, J., Tucker, R., 2003-The Saghand region, Central Iran: U–Pb geochronology, petrogenesis and implications for Gondwana tectonics. American J. of Science, 303: 622–665. https://doi.org/10.2475/ajs.303.7.622.
Rastad, E., Monazami Miralipour, A., Momenzadeh, M., 2002- Sheikh-Ali copper deposit, A Cyprus-type VMS deposit in southeast Iran, Journal of Sciences, Islamic Republic of Iran,13: 51-63.
Shanks III, W. C. P., Koski, R. A., 2012- Introduction. In: Volcanogenic Massive 100 Sulfide Occurrence Model, (eds.) Shanks III, W. C. P. and Thurston, R, pp. 4-8, USGS Scientific Investigations Report 2010-5070-C. https://doi.org/10.3133/sir20105070c.
Talbot, C. J. and Alavi, M., 1996- The past of a future syntaxes across the Zagros, in Alsop, G. I., Blundell, D. J., and Davison, I., editors, Salt Tectonics: Geological Society Special Publications, 100: 89–109. https://doi.org/10.1144/gsl.sp.1996.100.01.08.
Yaghubpur, A. and Mehrabi, B., 1997-  Kushk zinc-lead deposit:a typical black-shale-hosted deposit in Yazd State, Iran:Journal of Sciences, Islamic Republic of Iran, v. 8, no. 2,p. 117–125.