نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکترا، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

2 دکترا، دانشکده علوم پایه، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

3 استاد، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

چکیده

کانسار آهن- سرب آهنگران با سنگ میزبان سیلتستون توفی به سن کرتاسه زیرین در بخش شمالی کمربند ملایر- اصفهان واقع شده است. از نظر شکل هندسی، کانه‌زایی به دو صورت رگه- رگچه ای و چینه سان در بخش فوقانی واحد تخریبی قاعده کرتاسه زیرین رخ داده است. چهار بخش کانه دار کانسار شامل پهنه رگچه ای تغذیه کننده، کانسنگ چینه سان سولفیدی- اکسیدی، کانسنگ باریتی و کانسنگ رگه ای می باشند. کانیهای سولفیدی و اکسیدی به ترتیب فراوانی شامل پیریت، سیدریت، مگنتیت، گالن، باریت، کالکوپیریت و تترائدریت و مقادیر کمتری از پیروتیت، ارسنوپیریت و فریبرژیت می‌باشند. دگرسانی‌های کربناتی و سیلیسی اصلی‌ترین دگرسانی‌های همراه با کانه‌زایی محسوب می‌گردند. این کانسار در اثر فرایندهای هوازدگی دچار اکسیداسیون شدید گردیده و کلاهک آهنی وسیعی را تشکیل داده است. بر اساس مطالعات کانی شناسی، ساختی و بافتی، کانه زائی طی سه مرحله اولیه، اصلی و تأخیری رخ داده است. با توجه به نتایج مطالعات صورت گرفته، بر اساس محیط زمین ساختی کششی، وجود سنگ میزبان سیلتستون توفی سیدریتی شده، شکل کانسار و رخداد انواع کانسنگهای سولفیدی- اکسیدی و ساخت و بافت، کانسار آهنگران نوعی ذخیره جانشینی زیر کف دریا می‌باشد که ویژگیهای کانه زائی آن بیشترین شباهت را با برخی ذخایر نوع سدکس دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

کتابنگاری

اکبری، ز.، رسا، ا.، محجل، م. و آدابی، م. ح.، 1395- الگوی تشکیل کانسار آهن- سرب آهنگران (جنوب شرق ملایر) بر اساس مطالعات انواع کانسنگ­ها، ژئوشیمی و ایزوتوپی پایدار، رساله دکترا، زمین‎شناسی اقتصادی، دانشگاه شهید بهشتی.
آدابی، م .ح.، 1383- ژئوشیمی رسوبی. انتشارات آرین زمین، 448 ص.
بویری کناری، م.، راستاد، ا.، محجل، م.، ناکینی. ع. و حق‎دوست، م.، 1394- ساخت و بافت، کانی شناسی و چگونگی تشکیل رخساره­های سولفیدی در کانسار تپه سرخ با سنگ میزبان آواری- کربناتی، جنوب اصفهان. فصلنامه علوم زمین، سال بیست و پنجم، شماره 97، صص.221 تا 237.
پیرنجم­الدین، ح.، راستاد، ا. و محمودی، پ.، 1393- جایگاه چینه‌ای افق‌های کانه­زایی روی- سرب و باریت در توالی کربناته کرتاسه زیرین منطقه معدنی رباط، حوضه جنوب اراک، پهنه سنندج- سیرجان، سی و سومین گردهمایی علوم زمین، سازمان زمین‎شناسی کشور.
جعفریان، م. ب. و زمانی پدرام، م.، 1378- نقشه برگه یکصد هزار ملایر، سازمان زمین‎شناسی و اکتشافات معدنی کشور.
رنجبران، م.، 1370- محیط رسوبی و دیاژنز سنگ­های کربناته حاوی سرب و روی معدن‌آهنگران،رساله کارشناسی ارشد دانشکده علوم، دانشگاه تهران.
قلیچ‎پور، ح.، احمدی، م. و حسینخانی، ا.، 1389- پروژه تحقیقاتی، اکتشافات ژئوشیمیایی معدن آهنگران.
موحدنیا، م.، راستاد، ا. و رجبی، ع. ر.، 1394- کانسار روی- سرب آب باغ؛ نمونه‌ای از کانسارهای روی و سرب با سنگ میزبان آواری-کربناته در جنوب شرقی ترین بخش کمربند فلززایی ملایر- اصفهان. مجموعه مقالات سی و سومین گردهمایی علوم زمین، سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات مواد معدنی کشور.
مؤمن‌زاده، م.، 1367-گزارش مطالعات اکتشافی کانسار آهنگران فاز اول وزارت معادن و فلزات.
نیازی، س.، محجل، م. و راستاد، ا.، 1392- تحلیل ساختارهای زمین شناسی معدن آهنگران، رساله کارشناسی ارشد تکتونیک، دانشگاه تربیت مدرس.
یارمحمدی، ع.، راستاد، ا. و رجبی، ع، ر.، 1394- آنالیز رخساره‎ای، ماهیت و منشأ سیالات کانه­دار و الگوی تشکیل ذخایر روی- سرب با سنگ درونگیر کربناته در بخش بالایی کرتاسه زیرین، منطقه معدنی شمال تیران (شمال ­غرب اصفهان)، رساله دکترا، زمین‌‎شناسی اقتصادی، دانشگاه تربیت مدرس.
یعقوب‌پور. ع. م. و زمانیان، ح.، 1380- ژنز کانسار سرب و نقره آهنگران ملایر. نشریه علوم دانشگاه تربیت معلم تهران، جلد 1، شماره 1، صص. 65 تا 54.
 
References
Broadbent, G. C., Andrews, S. J. and Kelso, I. J., 2002- A decade of new ideas: geology and exploration history of the Century Zn–Pb–Ag deposit, Northwestern Queensland, Australia. In: Goldfarb, R.J., Nielsen, R.L. (eds.), Integrated Methods for Discovery: Global Exploration in the Twenty-First Century, vol. 9. Society of Economic Geologists Special Publication SPE.3, p. 119- 140.
Ehya, F., Lotfi, M. and Rasa, I., 2010- Emarat carbonate-hosted Zn–Pb deposit, Markazi Province, Iran: A geological, mineralogical and isotopic (S, Pb) study.  Journal of Asian Earth Sciences, v. 37, p. 186-194.
Ghasemi, A. and Talbot, C. J., 2006- A new tectonic scenario for the Sanandaj–Sirjan Zone (Iran): Journal of Asian Earth Sciences, v. 26, p. 683–693.
Ghazban, F., McNutt, R. H., and Schwarcz, H. P., 1994- Genesis of sediment-hosted Zn-Pb-Ba deposits in the Iran Kouh district, Esfaha area, west-Central Iran. Economic Geology, v. 89, p. 1262- 1278.
Goodfellow, W. D. and Lydon, J. W., 2007- Sedimentary exhalative (SEDEX) deposits, in Goodfellow, W.D., (eds.), Mineral deposits of Canada: A synthesis of major deposit types, district metallogeny, the evolution of geological provinces, and exploration methods. Geological Association of Canada, Mineral Deposits Division, Special Publication 5, p. 163-183.
Kelley, K. D., Leach, D. L., Johnson, C. A., Clark, J. L., Fayek, M., Slack, J. F., Anderson, V. M, Ayuso, R. A. and Ridley, W. I, 2004- Textural, compositional, and sulfur isotope variations of sulfide minerals in the Red Dog Zn-Pb-Ag deposits, Brooks Range, Alaska. Implications for ore formation. Economic Geology, v. 99, p. 1509- 1532.
Large, R. R., McGoldrick, P., Bull, S. and Cooke, D., 2004- Proterozoic startiform  sediment-hosted zinc-lead-silver deposits of northern Australia, in Deb, M. Goodfellow, W.D., (eds.), Sediment-hosted lead-zinc sulphide deposits: Attributes and models of some major deposits of India, Australia and Canada. Narosa publishing house, Delhi, India, p.1- 24.
Leach, D. L., Bradley, D. C., Huston, D., Pisarevsky, S. A., Taylor, R. D. and Gardoll, S. J., 2010- Sediment-hosted lead-zinc deposits in Earth history: Economic Geology, v. 105, p. 593- 625.
Mohajjel, M. and Fergusson, C. L., 2014- Jurassic to Cenozoic tectonics of the Zagros Orogen in northwestern Iran. International Geology Review,v. 56, p. 263- 287.
Mohajjel, M., Fergusson, C. L. and Sahandi, M. R., 2003- Cretaceous-Tertiary convergence and continental collision, Sanandaj-Sirjan Zone, western Iran. Journal of Asian Earth Sciences, v. 21, p. 397- 412.
Momenzadeh, M., 1976- Stratabound lead–zinc ores in the lower Cretaceous and Jurassic sediments in the Malayer–Esfahan district, lithology, metal content, zonation and genesis. Unpublished Ph.D. thesis, University of Heidelberg, 300 p.
Rajabi, A., Rastad, E. and Canet, C., 2012a- Metallogeny of Cretaceous carbonatehosted Zn- Pb deposits of Iran: geotectonic setting and data integration for future mineral exploration, International Geology Review, v. 54(14), p. 1649- 1672.
Rajabi, A., Rastad, E., Alfonso, P. and Canet, C., 2012b- Geology, ore facies and sulphur isotopes of the Koushk vent-proximal sedimentary-exhalative deposit, Posht-e-Badam Block, Central Iran. International Geology Review, v. 5(14), p.1635- 1648.
Rastad, E., 1981- Geological, mineralogical, and facies investigations on the Lower Cretaceous stratabound Zn–Pb–(Ba–Cu) deposits of the Iran Kouh Mountain Range, Esfahan.Unpublished Ph.D. thesis, Heidelberg, University of Heidelberg, 334 p.
Reynold, N. and Muhling, P., 2011- Diversity of Zinc-Lead Metallogeny Implications for Targeting and Discovery. AIG Base Metals Seminar, Perth, Australia.
Velasco, F., Herrero, J. M., Suárez, S., Yusta, I., Alvaro, A. and Tornos, F., 2013- Supergene features and evolution of gossans capping massive sulphide deposits in the Iberian Pyrite Belt. Ore Geology Reviews, v. 53, p. 181- 203.
Wilkinson, J. J., 2014- Sediment-Hosted Zinc–Lead Mineralization: Processes and Perspectives. Treatise on Geochemistry 2nd Edition, p. 219-249.