نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه زمین‌شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

2 دانشیار، گروه زمین شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

چکیده

رخداد معدنی مس-طلای شمال چرگر در زیرپهنه طارم-هشتجین واقع شده و دربرگیرنده تناوب گدازه‌های آندزیتی و کوارتزآندزیتی با واحدهای توفی می‌باشد. گدازه‌های آتشفشانی ماهیت کالک‌آلکالن داشته، در یک محیط کمان حاشیه فعال قاره‌ای تشکیل شده‌اند. کانه‌زایی به‌صورت پهنه سیلیسی‌شده حاوی رگه-رگچه‌های کوارتزی کانه‌دار می‌باشد. براساس مطالعات کانه‌نگاری، کالکوپیریت و پیریت کانه‌های اصلی معدنی بوده و مالاکیت، کوولیت، کالکوسیت و گوتیت در اثر فرایندهای برون‌زاد تشکیل شده‌اند. کوارتز، باریت و کلریت کانی‌های باطله هستند. دگرسانی‌ها شامل سیلیسی‌شدن، کلریتی، سریسیتی و آرژیلیکی است. بافت مواد معدنی و باطله از نوع دانه‌پراکنده، رگه-رگچه‌ای، بِرشی، کاکلی، شانه‌ای، جانشینی، بازماندی و پُرکننده فضاهای خالی می‌باشد. براساس مطالعات صحرایی و میکروسکوپی، کانه‌زایی مس- طلای شمال چرگر به چهار مرحله قابل تفکیک است: 1- مرحله اول عبارت از سیلیسی‌شدن سنگ‌ میزبان آذرآواری همراه با کانه‌زایی پیریت‌ با بافت دانه‌پراکنده می‌باشد، 2- مرحله دوم به‌صورت رگه‌-رگچه‌های کوارتزی حاوی کالکوپیریت و پیریت و سیمان گرمابی بِرش‌ها قابل مشاهده است، 3- مرحله سوم شامل رگه-رگچه‌های باریت می‌باشد که مراحل قبلی کانه‌زایی را قطع کرده‌اند، 4- مرحله آخر مربوط به فرایندهای برون‌زاد می‌باشد. ویژگی‌های زمین‌شناسی، کانی‌شناسی و ساخت و بافت ماده معدنی در رخداد معدنی مس-طلای شمال چرگر شباهت زیادی با کانسارهای اپی‌ترمال فلزات پایه (تیپ سولفیداسیون متوسط) دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

کتابنگاری
آقانباتی، س.ع.، 1383- زمین‌شناسی ایران، انتشارات سازمان زمین­شناسی و اکتشافات معدنی کشور، 523 صفحه.
آقازاده، م.، بدرزاده، ز. و کاسترو، ا.، 1394- پتروژنز و سن سنجی  (SHRIMP) U-Pbتوده های نفوذی طارم. فصلنامه علوم زمین، شماره 95، ص.  20-3.
حسین‌زاده، م.ر.، مغفوری، س.، مؤید، م. و فرید اصل، و.، 1395الف- معرفی کانسار مس ماری به­عنوان یک ذخیره چینه­کران نوع مانتو در پهنه طارم، شمال­غرب ایران. فصلنامه زمین­شناسی ایران، شماره 38، ص. 37-17.
حسین‌زاده، م.ر.، مغفوری، س.، مؤید، م. و رحمانی، ا.، 1395ب- کانسار خلیفه­لو: کانه­زایی مس- طلای اپی­ترمال سولفیداسیون بالا  (High sulfidation) در پهنه ماگمایی خرم­دره، شمال خرم­دره. فصلنامه علوم زمین، شماره 99، ص. 194-179.
حسینی، م.، موسوی، ا. و رسولی جمادی، ف.، 1395- نقشه زمین‌شناسی 1:100،000 ابهر. سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور.
زمانیان، ح.، رحمانی، ش.، جان­نثاری، م.ر.، زارعی سهامیه، ر. و برنا، ب.، 1394- بررسی کانی­سازی مس طلادار گرانیتوئید طارم (شمال زنجان) بر پایه شواهد کانی­شناسی، ژئوشیمی و میانبار سیال. فصلنامه علوم زمین، سال 2، شماره 98، ص. 2 تا 282.
سعیدی، ع.، مختاری، م.ع.ا. و کوهستانی، ع.، 1397- سنگ­شناسی و زمین­شیمی توده­های نفوذی منطقه خان­چای- علی­آباد (زیرپهنه طارم، خاور زنجان). پترولوژی، شماره 33، ص. 229-207.
شریعت بهادری، ا.، نباتیان، ق. و مختاری، م.ع.ا.، 1397- بررسی زمین‌شناسی، کانه‌زایی و ژئوشیمی کانسار منگنز دهنج، جنوب‌خاور زنجان. پنجمین همایش ملی گوهرشناسی و بلورشناسی ایران. دانشگاه زنجان، زنجان ایران.
فیضی، م.، ابراهیمی، م.، کوهستانی، ح. و مختاری، م.ع.ا.، 1395- زمین‌شناسی، کانه‌زایی و زمین‌شیمی رخداد معدنی مس آق‌کند (شمال زنجان، پهنه طارم- هشتجین). مجله زمین‌شناسی اقتصادی، جلد 8، شماره 2، ص. 524-507.
قنبری، ع.، 1395- گزارش پایان عملیات اکتشاف عناصر فلزی در محدوده دهنج. سازمان صنعت، معدن و تجارت استان زنجان، 43 صفحه.
کردیان، ش.، مختاری، م.ع.ا.، کوهستانی، ح. و ویسه، س.، 1396- بررسی ویژگی‌های زمین‌شناسی، کانی‌شناسی و ساخت و بافت کانسار مگنتیت- آپاتیت گلستان‌آباد، خاور زنجان. بیست و پنجمین همایش بلورشناسی و کانی­شناسی ایران، دانشگاه یزد، یزد، ایران.
مختاری، م.ع.ا.، کوهستانی، ح. و سعیدی. ع.، 1395- بررسی نوع و خاستگاه کانه‌زایی مس در رخداد معدنی علی‌آباد موسوی- خان‌چای، خاور زنجان، با استفاده از داده‌های سنگ‌شناسی، کانی‌شناسی و زمین‌شیمیایی. فصلنامه علوم زمین، شماره 100، ص. 270-259.
نباتیان، ق.، 1387- کانی‌شناسی، ژئوشیمی و ژنز کانسار اکسید آهن آپاتیت‌دار سرخه‌دیزج، جنوب‌شرق زنجان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس.
نباتیان، ق.، 1391- زمین‌شناسی، ژئوشیمی و تکامل کانسارهای اکسید آهن آپاتیت‌دار در کمربند آتشفشانی-نفوذی طارم، البرز باختری. رساله دکتری، دانشگاه تربیت مدرس.
 
References
Aldanmaz,  E., Pearce, J.A., Thirlwall, M.F. and Mitchell, J.G., 2000- Petrogenetic evolution of Late Cenozoic, post-collision volcanism in western Anatolia, Turkey. J. Volcanol. Geoth. Res., 102: 67-95. doi:10.1016/S0377-0273(00)00182-7.
Boynton, W.V., 1984- Geochemistry of Rare Earth Elements: Meteorite Studies. In: Henderson, P. (Ed.), Rare Earth Element Geochemistry, Elsevier, New York, 63-114.
Fitton, J.G., James, D., Kempton, P.D., Ormerod, D.S. and Leeman, W.P., 1988- The role of lithospheric mantle in the generation of Late Cenozoic basic magmas in the western United States. Journal of Petrology, Special Issue, 1: 331–349. doi:10.1093/petrology/Special_Volume.1.331.
Ghasemi Siani, M., Mehrabi, B., Azizi, H., Wilkinson, C.M. and Ganerod, M., 2015- Geochemistry and geochronology of the volcano-plutonic rocks associated with the Glojeh epithermal gold mineralization, NW Iran. Open Geosciences, 7: 207-222. doi;10.1515/geo-2015-0024.
Hastie, A.R., Ker, A.C., Pearce, J.A., and Mitchell, S.F., 2007- Classification of altered volcanic island arc rocks using immobile trace elements: Development of the Th–Co discrimination diagram. Journal of Petrology, 48(12): 2341–2357. doi:10.1093/petrology/egm062.
Kamber, B.S., Ewart, A., Colleson, K.D., Bruce, M.C. and McDonald, G.D., 2002- Fluid-mobile trace element constraints on the role of slab melting and implications for Archaean crustal growth models. Contributions to Mineralogy and Petrology, 144: 38-56. doi: 10.1007/s00410-002-0374-5.
Kouhestani, H., Azimzadeh, A.M., Mokhtari, M.A.A. and Ebrahimi, M., 2017- Mineralization and evolution of epithermal base metal veins from the Aqkand deposit, NW Iran. N. Jb. Miner. Abh., 194(2):139-155. doi:10.1127/njma/2017/0036.
Kouhestani, H., Mokhtari, M.A.A., Chang, Z. and Johnson, C.A, 2018- Intermediate sulfidation type base metal mineralization at Aliabad- Khanchy, Tarom- Hashtjin metallogenic belt, NW Iran. Ore Geology Reviews, 93: 1-18. doi:10.1016/j.oregeorev.2017.12.012.
Kuscu, G.G. and Geneli, F., 2010- Review of post-collisional volcanism in the Central Anatolian volcanic province (Turkey), with special reference to the Tepekoy volcanic complex. International Journal of Earth Sciences, 99(3): 593-621. doi:10.1007/s00531-009-0504-7.
McDonough, W.F., Sun, S.S., 1995- The composition of the Earth. Chemical geology, 120(3-4): 223-253. doi:10.1016/0009-2541(94)00140-4.
Mehrabi, B., Ghasemi Siani, M., Goldfarb, R., Azizi, H., Ganerod, M. and Marsh, E.E., 2016- Mineral assemblages, fluid evolution and genesis of polymetallic epithermal veins, Gulojeh district, NW Iran. Ore Geology Reviews, 78: 41-57. doi:10.1016/j.oregeorev.2016.03.016.
Nabatian, G., Ghaderi, M., Daliran, F. and Rashidnejhad Omran, N., 2012- Sorkhe- Dizaj iron oxide- apatite ore deposit in the Cenozoic Alborz- Azarbaijan magmatic belt, NW Iran. Resource Geology, 63: 42-56. doi:10.1111/j.1751-3928.2012.00209.x.
Nabatian, Gh., Ghaderi, M., Corfu, F., Neubauer, F., Bernroider, M., Prokofiev, V. and Honarmand, M., 2014- Geology, alteration, age and origin of iron oxide–apatite deposits in Upper Eocene quartz monzonite, Zanjan district, NW Iran. Mineralium Deposita, 49: 217–234. doi:10.1007/s00126-013-0484-1.
Nabatian, G., Jiang, S.Y., Honarmand, M. and Neubauer, F., 2016- Zircon U–Pb ages, geochemical and Sr-Nd-Pb-Hf isotopic constraints on petrogenesis of the Tarom-Olya pluton, Alborz magmatic belt, NW Iran. Lithos, 244: 43-58. doi:10.1016/j.lithos.2015.11.020.
Pearce, J., 1996- A user guide to basalt discrimination diagrams. In: Wyman, D.A. (Eds.), Trace element geochemistry of volcanic rocks: applications for massive sulfide exploration. Geological Association of Canada, Short Course Notes, 12: 79-113.
Schandl, E.S. and Gorton, M.P., 2002- Application of high field strength elements to discriminate tectonic settings in VMS environments. Economic Geology, 97(3): 629-642. doi:10.2113/gsecongeo.97.3.629.
Sillitoe, R.H. and Hedenquist, J.W., 2003- Linkages between volcanotectonic settings, ore fluid compositions, and epithermal precious-metal deposits. Economic Geology, Special Publication, 10: 315-343. doi:10.5382/SP.10.16.
Simmons, S.F., White, N.C. and John, D.A., 2005- Geological characteristics of epithermal precious and base metal deposits. In: Hedenquist, J.W., Thompson, J.F.H., Goldfarb, J.R. and Richards, J.P. (Eds.), Economic Geology, 100th Anniversary Volume, 485-522. doi:10.5382/AV100.16.
Srivastava, R.K. and Sigh, R.K., 2004- Trace element geochemistry and genesis of Per-Cambrian sub-alkaline mafic dikes from the central Indian Craton: evidence for mantle metasomatism. Journal of Asian Earth Science, 23: 373-389. doi:10.1016/S1367-9120(03)00150-0.
Whitney, D.L. and Evans, B.W., 2010- Abbreviation for names of rock- forming minerals. American Mineralogist, 95: 185-187. doi:10.2138/am.2010.3371.
Wright, J.B. and McCurry, P., 1997- Geochemistry of calc-alkaline volcanic in northwestern Nigeria, and a possible Pan-African suture zone. Earth and Planetary Science Letters, 37: 90-96. doi:10.1016/0012-821X(77)90149-2.
Yasami, N. and Ghaderi, M., 2019- Distribution of alteration, mineralization and fluid inclusion features in porphyry–high sulfidation epithermal systems: The Chodarchay example, NW Iran. Ore Geology Reviews, 104: 227–245. doi:10.1016/j.oregeorev.2018.11.006.