نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانش آموخته کارشناسی ارشد، دانشکده زمین شناسی، پردیس علوم، دانشگاه تهران، تهران، ایران
2 استادیار، گروه زمین شناسی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران
چکیده
در این پژوهش با استفاده از روش‌های فازی-گاما، تحلیل سلسله مراتبی (AHP) و بر اساس وزن‌دهی به لایه‌های اکتشافی توسط نظر کارشناسان علوم زمین، مدل‌سازی پتانسیل معدنی عناصر سرب و روی در محدوده ورقة خٌنداب (بخشی از پهنه متالوژنی ملایر- اصفهان) صورت گرفت. لایة ژئوشیمی مربوط به عناصر سرب و روی با استفاده از روش شاخص سینگولاریتی (SI) که در شناسایی آنومالی ضعیف و پنهان دقت بالایی دارد تهیه شد. تمام لایه‌ها و زیرلایه‌های اکتشافی شامل لیتولوژی، ژئوشیمی، چگالی کانسارها و نشانه‌های معدنی سرب و روی، چگالی گسل‌ها و دگرسانی‌های سیلیسی و کربناته با استفاده از روش فازی- گاما وزن‌دهی و در دامنة 0 تا 1 قرار گرفتند و لایه‌های فازی‌سازی با مقدار گامای (γ) 95/0 با یکدیگر تلفیق و نقشه‌های پتانسیل‌یابی عناصر سرب و روی در منطقه مورد مطالعه حاصل شد. سپس با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) و با تشکیل دادن ماتریس مناسب برای لایه‌های اکتشافی، لایه‌ها وزن‌دهی شدند و نقشة پتانسیل‌یابی عناصر مورد نظر بدست آمد. نتایج حاصل نشان داد روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) در مقایسه با روش فازی- گاما آنومالی‌های بیشتری را مشخص کرده و آنومالی‌های بدست آمده از این روش انطباق بیشتری با ذخایر سرب و روی موجود در منطقه نشان می‌دهد.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
کتابنگاری
جعفری، م، ا.، کنعانیان، ع. و نظرپور، ا.، 1399b- مقایسه دقت دو روش فازی گاما (Fuzzy-GAMMA) و تحلیل سلسله مراتبی (AHP) با هدف پتانسیل یابی فلز مس در زون فلززایی ملایر-الیگودرز-اصفهان، زمین شناسی کاربردی پیشرفته، 10(3)، 314-32710.22055/aag.2020.30222.2011 ..
جعفری، م، ا.،کنعانیان، ع. و نظرپور، ا.، 1399a- مقایسه روش فرکتال عیار- مساحت (C-A) و شاخص سینگولاریتی در جداسازی آنومالی‌های ژئوشیمیایی عنصر مس در زون فلززایی ملایر-الیگودرز-اصفهان، پژوهش‌های دانش زمین، 11(43)، ص 21-34.
جمالیان، م.، 1381- نقش سنگ میزبان کربناته در کانسارهای سرب و روی ناحیة رباط (خمین- اراک)، رسالة کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی، ص190.
رادفر، ج. و کهنسال، ر.، 1382- شرح نقشه زمین شناسی اراک به مقیاس 1:100000، سازمان زمینشناسی و اکتشافات معدنی کشور، وزارت صنایع و معادن.
رحیمپور، ب.،1370- بررسی کانسارهای سرب و روی ناحیة جنوب اراک (عمارت)، رسالة کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران، 187 ص.
رستمی پایدار، ق.، 1397- مطالعه دگرسانی، کانه‌زایی و سیالات درگیر در کانسار روی – سرب حوض سفید (ایران مرکزی)، فصلنامه زمینشناسی ایران، سال 12، شماره 47. ص 19-36.
قربانی، م.، 1381- دیباچه‌ای بر زمین شناسی اقتصادی ایران: انتشارات سازمان زمینشناسی و اکتشافات معدنی کشور، 469 ص.
کریمپور، م . ح. و سعادت، س.، 1381- زمینشناسی اقتصادی کاربردی، نشر مشهد، 535 ص.
کنعانیان، ع.، جعفری، م، ا. و نظرپور، ا.، 1397- جداسازی آنومالی‌های ژئوشیمیایی سرب و روی با استفاده از روش‌های آمار کلاسیک، مولتی‌فرکتال عیار-تعداد، عیار-مساحت و شاخص سینگولاریتی در ورقه 1:100000 اراک، زمین شناسی کاربردی پیشرفته، 8(29)،ص. 74-6310.22055/aag.2019.26910.1887 . .
یعقوبپور، ع.، 1381- زمین شناسی اقتصادی، انتشارات دانشگاه تربیت معلم، 114 ص.
References
Agterberg, F.P., 2012- Multifractals and Geostatistics. Journal of Geochemical Exploration, v. 122, p.113- 122.https://doi.org/10.1007/s11053-019-09513-5.
Alavi, M., 1994- Tectonics of the Zagros orogenic belt of Iran: new data and interpretations. Tectonophysics, v. 229(3-4), p. 211- 238.https://doi.org/10.1016/0040-1951(94)90030-2.
Asadi, H.H., Sansoleimani, A., Fatehi, M. and Carranza, E.J.M., 2016- An AHP–TOPSIS predictive model for district-scale mapping of porphyry Cu–Au potential: a case study from Salafchegan area (central Iran). Natural Resources Research, v. 25(4), p. 417- 429.https://doi.org/10.1007/s11053-016-9290-7.
Behera, S., Panigrahi, M.K. and Pradhan, A., 2019- Identification of geochemical anomaly and gold potential mapping in the Sonakhan Greenstone belt, Central India: An integrated concentration-area fractal and fuzzy AHP approach. Applied Geochemistry, v. 107, p. 45- 57.https://doi.org/10.1016/j.apgeochem.2019.05.015.
Cheng, Q., 2007- Mapping singularities with stream sediment geochemical data for prediction of undiscovered mineral deposits in Gejiu, Yunnan Province, China. Ore Geology Reviews, v. 32(1-2), p. 314- 324.https://doi.org/10.1016/j.oregeorev.2006.10.002.
Cheng, Q., Agterberg. F. P. and Ballantyne. S. B., 1994- The separation of geochemical anomalies from background by fractal methods. Journal of Geochemical Exploration, v. 51, p. 109- 130.https://doi.org/10.1016/0375-6742(94)90013-2.
Ehya, F., Lotfi, M., and Rasa, I. 2010- Emarat carbonate-hosted Zn–Pb deposit, Markazi Province, Iran: A geological, mineralogical and isotopic (S, Pb) study. Journal of Asian Earth Sciences, v. 37(2), p. 186-194.https://doi.org/10.1016/j.jseaes.2009.08.007.
El Janati, M., 2019- Application of remotely sensed ASTER data in detecting alteration hosting Cu, Ag and Au bearing mineralized zones in Taghdout area, Central Anti-Atlas of Morocco. Journal of African Earth Sciences, v. 151, p. 95- 106.https://doi.org/10.1016/j.jafrearsci.2018.12.002.
Ghezelbash, R. and Maghsoudi, A., 2018- A hybrid AHP-VIKOR approach for prospectivity modeling of porphyry Cu deposits in the Varzaghan District, NW Iran. Arabian Journal of Geosciences, v. 11(11), p. 275.https://doi.org/10.1007/s12517-018-3624-1.
Ghezelbash, R., Maghsoudi, A. and Daviran, M., 2019- Prospectivity modeling of porphyry copper deposits: recognition of efficient mono-and multi-element geochemical signatures in the Varzaghan district, NW Iran. Acta Geochimica, v. 38(1), p.131- 144.https://doi.org/10.1007/s11631-018-0289-0.
Leach, D.L., Bradley, D.C., Huston, D., Pisarevsky, S.A., Taylor, R.D. and Gardoll, S.J., 2010- Sediment-hosted lead-zinc deposits in Earth history. Economic Geology, v. 105(3), p. 593- 625.https://doi.org/10.2113/gsecongeo.105.3.593.
Liu, Y., Xia, Q., and Carranza, E.J.M., 2019- Integrating sequential indicator simulation and singularity analysis to analyze uncertainty of geochemical anomaly for exploration targeting of tungsten polymetallic mineralization, Nanling belt, South China. Journal of Geochemical Exploration, v. 197, p.143- 158.https://doi.org/10.1016/j.gexplo.2018.11.012.
Lovering, T. G., 1972- Jasperoid in the United States; its characteristics, origin, and economic significance, US Govt. Print, 710 p.https://doi.org/10.3133/pp710.
Najafi, A., Karimpour, M.H. and Ghaderi, M., 2014- Application of fuzzy AHP method to IOCG prospectivity mapping: A case study in Taherabad prospecting area, eastern Iran. International journal of applied earth observation and geoinformation, v. 33, p. 142- 154.https://doi.org/10.1016/j.jag.2014.05.003.
Nazarpour, A., Sadeghi, B., and Sadeghi, M., 2015- Application of fractal models to characterization and evaluation of vertical distribution of geochemical data in Zarshuran gold deposit, NW Iran. Journal of Geochemical Exploration, v. 148, p. 60-70.https://doi.org/10.1016/j.gexplo.2014.08.007.
Pazand, K., and Hezarkhani, A., 2015- Porphyry Cu potential area selection using the combine AHP-TOPSIS methods: a case study in Siahrud area (NW, Iran). Earth Science Informatics, v. 8(1), p. 207- 220.https://doi.org/10.1007/s12145-014-0153-7.
Rajabi, A., Rastad, E., and Canet, C., 2012- Metallogeny of Cretaceous carbonate-hosted Zn–Pb deposits of Iran: geotectonic setting and data integration for future mineral exploration. International Geology Review, v. 54(14), p.1649- 1672.https://doi.org/10.1080/00206814.2012.659110.
Rouskov, K., Popov, K., Stoykov, S., and Yamaguchi, Y., 2005- Some applications of the remote sensing in geology by using of ASTER images. In Scientific Conf. “SPACE, ECOLOGY, SAFETY” with Int. Participation, p. 167- 173.
Saaty, T. L. 1990- Decision making for leaders: the analytic hierarchy process for decisions in a complex world. RWS publications.
Saaty, T.L., 2016- The analytic hierarchy and analytic network processes for the measurement of intangible criteria and for decision-making. In Multiple criteria decision analysis, Springer, New York, NY, p. 363- 419.https://doi.org/10.1007/978-1-4939-3094-4-10.
Sabins, F.F., 1999- Remote sensing for mineral exploration. Ore geology reviews, v. 14(3-4), p. 157- 183.https://doi.org/10.1016/S0169-1368(99)00007-4.
Sadeghi, B., and Khalajmasoumi, M., 2015- A futuristic review for evaluation of geothermal potentials using fuzzy logic and binary index overlay in GIS environment. Renewable and Sustainable Energy Reviews, v. 43, p. 818- 831.https://doi.org/10.1016/j.rser.2014.11.079.
Shapiro, S. S., and Wilk, M. B. 1965- An analysis of variance test for normality (complete samples). Biometrika, v. 52(3/4), p. 591-611.https://doi.org/10.2307/2333709 .
Stoecklin, J., 1968- Structural history and tectonics of Iran: a review. AAPG bulletin, v. 52(7), p.1229- 1258.https://doi.org/10.1306/5D25C4A5-16C1-11D7-8645000102C1865D.
Sun, X., Gong, Q., Wang, Q., Yang, L., Wang, C., and Wang, Z., 2010- Application of local singularity model to delineate geochemical anomalies in Xiong'ershan gold and molybdenum ore district, Western Henan province, China. Journal of Geochemical Exploration, v. 107(1), p. 21- 29.https://doi.org/10.1016/j.gexplo.2010.06.001.
Tan, R.R., Aviso, K.B., Huelgas, A.P., and Promentilla, M.A.B., 2014- Fuzzy AHP approach to selection problems in process engineering involving quantitative and qualitative aspects. Process Safety and Environmental Protection, v. 92(5), p. 467- 475.https://doi.org/10.1016/j.psep.2013.11.005.
Wang, J., and Zuo, R., 2018- Identification of geochemical anomalies through combined sequential Gaussian simulation and grid-based local singularity analysis. Computers & Geosciences, v. 118, p. 52- 64.https://doi.org/10.1016/j.cageo.2018.05.010.
Wang, J., and Zuo, R., 2019- Recognizing geochemical anomalies via stochastic simulation-based local singularity analysis. Journal of Geochemical Exploration, v. 198, p. 29- 40.https://doi.org/10.1016/j.gexplo.2018.12.012.
Xiao, F., Chen, J., Hou, W., Wang, Z., Zhou, Y., and Erten, O., 2018- A spatially weighted singularity mapping method applied to identify epithermal Ag and Pb-Zn polymetallic mineralization associated geochemical anomaly in Northwest Zhejiang, China. Journal of Geochemical Exploration, v. 189, p.122- 137.https://doi.org/10.1016/j.gexplo.2017.03.017.
Zadeh, L.A., 1965- Fuzzy sets. Information and control, v. 8(3), p. 338- 353.https://doi.org/10.1016/S0019-9958(65)90241-X.
Zhang, N., Zhou, K.. and Du, X., 2017- Application of fuzzy logic and fuzzy AHP to mineral prospectivity mapping of porphyry and hydrothermal vein copper deposits in the Dananhu-Tousuquan island arc, Xinjiang, NW China. Journal of African Earth Sciences, v. 128, p. 84- 96.https://doi.org/10.1016/j.jafrearsci.2016.12.011.
Zuo, R., Wang, J., Chen, G., and Yang, M., 2015- Identification of weak anomalies: A multifractal perspective. Journal of Geochemical Exploration, v. 148, p.12- 24.https://doi.org/10.1016/j.gexplo.2014.05.005.
Zuo, R., Xia, Q., and Zhang, D., 2013- A comparison study of the C–A and S–A models with singularity analysis to identify geochemical anomalies in covered areas. Applied geochemistry, v. 33, p.165- 172.https://doi.org/10.1016/j.apgeochem.2013.02.009.
)