نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
دانشکده زمین‌شناسی، پردیس علوم، دانشگاه تهران، تهران، ایران
چکیده
رسوبات ژوراسیک میانی سازند هجدک در خاور ایران مرکزی گسترش خوبی دارند. در این پژوهش، ماکروفسیل‌های گیاهی سازند هجدک در چاه اکتشافی منطقه مزینو، واقع در جنوب باختری طبس مورد مطالعه قرار گرفتند و تعداد ۲۹ گونه ماکروفسیل گیاهی با حفظ شدگی خوب متعلق به ۱۵ جنس نظیر اِکویی ستال، فیلیکال، بنتیتال، سیکادال، کی تونیال و پاینال شناسایی گردیدند. یک زیست‌زون فاصله‌ای محلی به نام Ptilophyllum harrisianum- Klukia exilis Interval zone تشخیص داده شد. مرز پایینی و بالایی این زیست‌زون به‌وسیله نخستین و آخرین حضور مشاهده شده گونه‌های شاخص تعیین شد. بر اساس حضور گونه‌های Equisetites sp. cf. E. beanii، Klukia exilis، Nilssonia macrophylla، Ptilophyllum harrisianum و Elatides thomasii، سن ژوراسیک میانی (Aalenian-Bajocian) برای این مجموعه ماکروفسیل گیاهی در نظرگرفته می‌شود. فراوانی نسبی راسته‌های سرخس (فیلیکال)، سیکادال، پاینال و اکویی‌ستال به ترتیب 43/18، 31/82، 13/63 و 4/64 درصد است. همچنین، نتایج شاخص‌های مشابهت مجموعه ماکروفسیل گیاهی چاه اکتشافی منطقه مزینو گویای مشابهت نسبتا بالای آن با مجموعه ماکروفسیل گیاهی سایر مناطق بلوک طبس می‌باشد. افزون بر این، نمره تراز گیاهی این مجموعه 54/89 است. براساس شواهد سنگ‌شناسی (حضور رگه‌های متعدد زغال‌سنگ) و دیرینه‌شناسی، یک «بیوم گرم مرطوب» برای این محل پیشنهاد می‌گردد. بدین ترتیب، آب و هوا و پوشش گیاهی یکنواختی در طی ژوراسیک میانی در کفه طبس و حوضه کرمان وجود داشته و ایران در میان زیرایالت ماوراءخزری و در ناحیه اروپایی- سینایی از تقسیمات وَخرمیف قرار داشت.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
آقانباتی، س. ع.، ۱۳۷۷، چینه‌شناسی ژوراسیک ایران، جلد اول، انتشارات سازمان زمین‌شناسی ایران، تهران، ۳۵۵ صفحه.
آقانباتی، س. ع.، ۱۳۹۳، فرهنگ چینه‌شناسی ایران. جلد چهارم. ژوراسیک. نشر رهی، تهران، ۵۴۴ صفحه.
آقانباتی، س. ع. و حقی پور، ع.، ۱۳۵۷، نقشه ۱:۲۵۰۰۰۰ زمین شناسی طبس، شماره ۱۷، گزارش ۳، شماره ۴. انتشارات سازمان زمین شناسی کشور.
مهدیزاده، الف.، ۱۳۹۷، زیست‌چینه‌نگاری و تحلیل تطبیقی ماکروفسیل‌های گیاهی ژوراسیک میانی مناطق طبس و یزد و تهیه نقشه پراکنش فلورای آن. رساله دکتری، دانشگاه فردوسی مشهد، منتشر نشده.
مهدیزاده، الف.، واعظ جوادی، ف.، عاشوری، ع. و قادری، ع.، ۱۳۹۷، معرفی ماکروفسیل‌های گیاهی و زیست چینه‌نگاری منطقه کالشور در جنوب غرب طبس، نشریه علوم زمین دانشگاه خوارزمی، جلد ۴، شماره ۲، صص ۲۴۰-۲۱۳. DOI: 10.29252/gnf.4.2.213.
مهدیزاده، الف.، واعظ جوادی، ف.، عاشوری، ع. و قادری، ع.، ۱۳۹۹، زیست‌چینه نگاری ماکروفسیل‌های گیاهی سازند هجدک منطقه چاه رخنه، جنوب غرب طبس و تحلیل آب و هوای دیرینه، مجله دانش زمین، دانشگاه شهید بهشتی، شماره ۴۳، صص ۱۱۲-۸۹. DOI: 10.52547/esrj.11.3.89 .
واعظ جوادی، ف.، ۱۳۹۲، معرفی ماکروفسیل‌های گیاهی منطقه جعفرآباد، غرب طبس و تفسیر آب و هوای دیرینه آن، مجله پژوهش‌های چینه نگاری و رسوب‌شناسی، انتشارات دانشگاه اصفهان، دوره۵۱، شماره ۲، صص ۸۶-۶۷..
واعظ جوادی، ف.، ۱۳۹۴، معرفی ماکروفسیل‌های گیاهی و زیست چینه نگاری برش کالشانه، شمال غرب طبس و تحلیل آب و هوای دیرینه، پژوهش‌های چینه نگاری و رسوب‌شناسی، شماره ۶۱، شماره ۴، صص ۱۰۵-۱۲۳. https://civilica.com/doc/1209149/.
واعظ جوادى، ف. و نامجو، ش.، ۱۳۹۴، زیست چینه نگاری سازند هجدک در کوچک‌علی شمالی، باختر طبس، تحلیل آب و هوایی آن و تطابق با سایر فلوریزون‌های هم ارز ایران، نشریه علمی-پژوهشی دیرینه شناسی، شماره ۳، شماره ۲، صص ۲۵-۱.
Alavi, M., Vaziri, H., Seyed-Emami, K., and Lasemi, Y., 1997. The Triassic and associated rocks of the Nakhlak and Aghdarband areas in central and northeastern Iran as remnants of the southern Turanian active continental margin. Geological Society of America Bulletin, V.109 (12), pp. 1563–1575.
Ameri, H., 2018. The Bajocian–Bathonian plant fossil from the Hojedk formation, Lenjan section, Kerman, Iran. Arabian Journal of Geosciences, V. 11 (66), pp. 2–11. DOI:10.1007/s12517-017-3339-8.
Ameri, H., Dastanpour, M., Khalilizade, H., and Zamani, F., 2013. Plant fossil remains from the Bajocian–Bathonian of Hojedk Formation, Babhutk area, Kerman, Iran. Arabian Journal of Geosciences, V. 7 (6), pp. 2293–2302. DOI:10.1007/s12517-013-0878-5.
Assereto, R., 1966. The Jurassic Shemshak Formation in Central Elburz (Iran). Rivista Italiana di Paleontologia e Stratigrafia, V. 72 (4), pp. 1133-1182.
Badihagh, M. T., Sajjadi, F., Farmani, T., and Uhl, D., 2019. Middle Jurassic palaeoenvironment and palaeobiogeography of the Tabas Block, Central Iran: palynological and palaeobotanical Investigations. Palaeobiodiversity and Palaeoenvironments, V. 99, pp. 379–399. DOI:10.1007/s12549-018-0361-0.
Barnard, P. D. W., 1965. Flora of the Shemshak Formation Part2. Liassic Plants from Dorud. Rivista Italiana di Paleontologia e Stratigrafia, V. 4, p. 1123-1168.
Beckett, P. H., 1956. Coal deposits near Kerman, South Persia. Economic Geology, V. 51, pp. 197-198.
Berra, F., Angiolini, L., Zanchi, A., Vezzoli, G., Zanchetta, S., Bergomi, M., Vachard, D., Javadi, H. R., and Kouhpeyma, M., 2017. The upper Palaeozoic Godar-e-Siah Complex of Jandaq: Evidence and significance of a North Palaeotethyan succession in Central Iran. Journal of Asian Earth Sciences, V. 138, pp. 272-290.
Berberian, N., and King, G. C. P., 1981. Towards a paleogeography and tectonic evolution of Iran. Canadian Journal of Earth Sciences, V. 18, pp. 210-265.
Dice, L. R., 1945. Measures of the amount of ecologic association between species. Ecology, V. 26 (3), pp. 297-302.
Fürsich, F. T., Wilmsen, M., and Seyed-Emami, K., 2009. Lithostratigraphy of the Upper Triassic-Middle Jurassic Shemshak Group of northern Iran. Geological Society London, Special Publications, V. 312, pp. 120-160. DOI:10.1144/SP312.6.
Rees, P. M. A., Ziegler, A. M., and Valdes, P. J., 2000. Jurassic phytogeography and climates: new data and model comparisons. In Hubert, B.T., MacLeod K.G. and Wing S.L. (eds.), Warm Climates in Earth History. Cambridge University Press, London, 480 pp.
Schweitzer, H. J., and Kirchner, M., 2003. Die rhäto-jurassischen Floren des Iran und Afghanistans 13. Cycadophyta. III. Bennettitales. Palaeontographica B, V. 264 (1-6), pp. 1-166.
Schweitzer, H. J., van Konijnenburg-van Cittert, J. H. A., and van der Burg, J., 1997. The Rhaeto-Jurassic flora of Iran and Afghanistan. 10. Bryophyta, Lycophyta, Sphenophyta, Pterophyta-Eusporangiate and Protoleptosporangiate. Palaeontographica B, V. 243, pp. 103-192.
Schweitzer, H. J., Kirchner, M., and van Konijnenburg-van Cittert, J. H. A., 2000. The Rhaeto-Jurassic flora of Iran and Afghanistan. 12. Cycadophyta II. Nilssoniales. Palaeontographica B, V. 254 (1-3), pp. 1-63.
Schweitzer, H. J., Schweitzer, U., Kirchner, M., van Konijnenburg-van Cittert, J.H.A., van der Burgh, J., and Ashraf, R. A., 2009. The Rhaeto-Jurassic flora of Iran and Afghanistan. 14. Pterophyta, Leptosporangiatae. Palaeontographica B, 279 (1-6), pp. 1-108. DOI: 10.1127/palb/279/2009/1.
Sengör, A. M. C., 1979. Mid-Mesozoic closure of Permo-Triassic Tethys and its implications. Nature, V. 279, pp. 590-593.
Sengör, A. M. C., 1990. A new model for late Paleozoic-Mesozoic tectonic evolution of Iran and implications for Oman. Geological Society of London, Special Publication, V. 49 (1), pp. 797-831.
Shahabpour, J., 1998. Liesegang blocks from sandstone beds of the Hojedk Formation, Kerman, Iran. Geomorphology, V. 22, pp. 93-106.
Sørensen, T., 1948. A method of establishing groups of equal amplitude in plant sociology based on similarity of species content. Biologiske Skrifter Udgivet af det Kongelige Danske Videnskabernes Selskab, V. 4, pp. 1-34.
Tipper, G. H., 1921. The geology and mineral resources of eastern Persia. Record of Geological Survey of India, 53 (1), pp. 51-80.
Takin, M., 1972. Iranian geology and continental drift in the Middle East. Nature, V. 235, pp. 147-150.
Vaez Javadi, F., 2014. Triassic and Jurassic Floras and Climate of Central-East Iran. Geological Survey of Iran- Rahi publication, Tehran, 290 pp.
Vaez-Javadi, F., 2018. Middle Jurassic flora from the Hojedk Formation of Tabas, central east Iran: Biostratigraphy and Palaeoclimate implications. Rivista Italiana di Paleontologia e Stratigrafia, V. 124 (2), pp. 299-316. doi.org/10.13130/2039-4942/10083.
Vaez-Javadi, F., and Mirzaie-Ataabadi, M., 2006. Jurassic plant macrofossils from the Hojedk Formation, Kerman area, east-central Iran. Alcheringa, V. 30, 63-96. doi.org/10.1080/03115510608619345.
Vakhrameev, V. A., 1991. Jurassic and Cretaceous floras and climates of the Earth. Cambridge University Press, London, 318 pp.
Wilmsen, M., Fürsich, F. T., and Taheri, J., 2009. The Shemshak Group (Lower-Middle Jurassic) of the Binalud Mountains, NE Iran: stratigraphy, depositional environments and geodynamic implications. Geological Society of London, V. 312, pp. 175-188.
Zanchi, A., Berra, F., Mattei, M., Ghasemi, M. R., and Sabouri, J., 2006. Inversion tectonics in central Alborz, Iran. Journal of Structural Geology, V. 28, pp. 2023-2037. DOI: 10.1016/j.jsg.
Zanchi, A., Zanchetta, S., Berra, F., Mattei, M., Granzanti, E., Molyneux, S., Namab, A., and Sabouri, J., 2009. The Eo-Cimmerian (Late? Triassic) orogeny in North Iran. Geological Society of London, Special Publications, V. 312, pp. 31-55. doi.org/10.1111/j.1365-3121.2009.00876.x
Zanchi, A., Malaspina, N., Zanchetta, S., Berra, F., Benciolini, L., Bergomi, M., Cavallo, A., Javadi, H. R., and Kouhpeyma, M., 2015. The Cimmerian accretionary wedge of Anarak, Central Iran. Journal of Asian Earth Sciences, V. 102, pp. 45-72.
Ziegler, A. M., Parrish, J. M., Jiping, Y., Gyllenhaal, E. D., Rowley, D. B., Parrish, J. T., Shangyou, N., Bekker, A., and Hulver, M. L., 1993. Early Mesozoic Phytogeography and Climate. Philosophical Transaction of the Royal Society of London B 28, V. 341 (1297), pp. 297-305.
Ziegler, A. M., Rees, P. M., Rowley, D. B., Bekker, A., Qing L., and Hulver, M. L., 1996. Mesozoic assembly of Asia: Constraints from fossil floras, tectonics and paleomagnetism, in Yin, A., and Harrison, M., eds., The tectonic evolution of Asia. Cambridge University Press, pp. 371-400.
)