نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• جلیل قلمقاش ¹
• میثم اکبری ²
• رضا جمال ³

¹ گروه پترولوژی، دانشیار، پژوهشکده علوم زمین

² گروه زمین‌شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

³ پژوهشکده علوم زمین، سازمان زمین‌شناسی اکتشافات معدنی کشور

چکیده

آتشفشان تفتان طی میوسن تا کواترنری فعالیت ماگمایی گسترده‌ای در منطقه مکران داشته است. ترکیب گدازه‌ها و سنگ‌های آذرآواری تفتان آندزیت بازالتی، آندزیت، تراکی آندزیت و داسیت هستند. قطعات سنگی بازیک-حدواسط در خمیره فلسیک و فنوکریست پلاژیوکلاز با بافت غربالی، منطقه‌بندی و حاشیه انحلالی از شواهد اختلاط ماگمایی در سنگ‌های تفتان هستند. سنگ‌های آتشفشانی تفتان با ماهیت کالک‌آلکالن پتاسیم بالا تا کالک‌آلکالن، دارای غنی‌شدگی از LREE و LILE به ترتیب در برابر HREE و HFSE هستند. به علاوه وجود تهی‌شدگی واضح از عناصر HFSE (نظیر Nb، Ta و Ti) تشکیل آن‌ها در کمان آتشفشانی مرتبط با فرورانش را تایید می‌نماید. سنگ‌های بازالتی تفتان از ذوب بخشی حدود 15 درصدی گوشته اسپینل لرزولیتی پدید آمده‌اند. انطباق الگوهای توزیع عناصر کمیاب سنگ‌های آتشفشانی تفتان با ترکیب پوسته قاره‌ای بالایی و غنی‌شدگی از Pb، Th، U و Rb، هضم مواد پوسته‌ای و فرآیندهای AFC در ماگمای اولیه تفتان را نشان می‌دهند. بر اساس نتایج سن‌سنجی ایزوتوپی موجود، به نظر می‌رسد که بزمان و کوه سلطان، جوان‌ترین آتشفشان‌های کمان ماگمایی مکران-چگای هستند. مقایسه ویژگی‌های سنگی و ژئوشیمیایی سه آتشفشان بزمان، تفتان و کوه سلطان، نشانگر افزایش ضخامت پوسته در زیر آتشفشان تفتان و آلایش پوسته‌ای بیشتر طی مسیر به سطح در سنگ‌های تفتان است.

کلیدواژه‌ها

• تفتان
• آتشفشان کواترنری
• تراکی آندزیت
• فرورانش
• مکران-چگای

موضوعات

• سنگ شناسی