نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه حوضه‌های رسوبی و نفت، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهیدبهشتی، تهران، ایران

2 مدیریت و اکتشاف نفت، تهران، ایران

چکیده

سازند قم با سن الیگوسن- میوسن که به دلیل داشتن ذخایر هیدروکربوری در برخی از مناطق حائز اهمیت است، در برش دستجرد به‌صورت توالی مخلوط سیلیسی آواری-کربناته با ستبرای ۳۳۰ متر به‌طور ناپیوسته و هم‌شیب بر روی سازند سرخ زیرین و به‌صورت ناپیوسته در زیر سازند سرخ بالایی برونزد دارد. در این مطالعه، نهشته‌های مورد نظر جهت بررسی سنگ‌نگاری، ریزرخساره و محیط‌ رسوبی و همچنین تغییرات سطح آب دریا و سازوکار اختلاط مورد مطالعه قرار گرفتند. بر مبنای فراوانی و توزیع اجزای اسکلتی و دیگر اجزای موجود در نهشته‌های کربناته سازند قم در برش مورد مطالعه، شش ریزرخساره وابسته به سه کمربند دریای باز، سد و لاگون مرتبط با یک رمپ کربناته شناسایی شد. اختلاط و دورگه شدن نهشته‌های کربناته سازند قم با مقادیر متفاوتی از سیلیسی آواری در اندازه ماسه و سیلت، در موقعیت‌های مختلف از ستبرای این سازند و نیز گستره جانبی آن، به فعالیت‌های متناوب زمین‌ساختی و فرسایش سنگ‌های کهن‌تر منطقه مانند سازند سرخ پایینی و آتشفشان‌های پالئوژن مرتبط است که در حوضه پشت کمان از یک سیستم فرورانش نهشته شده است. بر اساس نتایج حاصل از مطالعات ریزرخساره‌ در نهشته‌های برش مورد مطالعه، دو چرخه تغییرات سطح آب تمایز داده شد که رسوبگذاری چرخه اول با ناپایداری کف حوضه و نوسانات سطح نسبی آب دریا همراه بوده که با اوج گرفتن فعالیت‌های زمین‌ساختی منطقه به نهشت ستبرایی از ماسه‌سنگ منتهی می‌شود و چرخه دوم با پایداری بیشتر حوضه همراه است و در نهایت به کم‌ژرفا شدن حوضه می‌انجامد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

آقانباتی، ع.، ۱۳۸۳، زمین‌شناسی ایران، سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، ۵۸۶ صفحه.
دانشیان، ج.، مصدق، ح.، خلج، ح. و قاسمی، ع.، 1387، چینه‌نگاری سکانسی نهشته‌های سازند قم در ناحیه الگو (برش کوه بیچاره) در جنوب خاور قم، شمال ایران مرکزی.
رجایی، ف. و اخروی، ر.، 1377، پترولوژی رسوبات آتشفشان آواری منطقه علی‌آباد، دومین همایش انجمن زمین‌شناسی ایران، مشهد.
رحیم‌زاده، ف.، 1373، زمین شناسـی ایـران: الیگوسـن، میوسـن و پلیوسـن، سـازمان زمـین‌شناسـی و اکتـشافات معـدنی کـشور، 311 ص.
ساروخانی، م.، حسینی‌برزی، م. و مبشری، ع.، 1398، خاستگاه و فرایندهای دیاژنزی نهشته‌های ماسه‌سنگی در توالی مخلوط سیلیسی آواری کربناته سازند قم در برش دستجرد، دومین همایش بین‌المللی زیست‌شناسی و علوم زمین، همدان.
عالیپور، ش.، میرزایی عطاآبادی، م.، زهدی، ا. و رحمانی، ع.، 1395، چینه‌شناسی و ریزرخساره‌های سازند قم در منطقه قمچقای، جنوب زنجان، یازدهمین همایش انجمن دیرینه شناسی ایران، دانشگاه پیام نور طبس، 190 ص.
محمدی، ا.، وزیری، م.ر. و داستانپور، م.، 1393، بررسی ریزرخساره‌ها و بازسازی محیط رسوبگذاری سازند قم در ناحیه سیرجان، جنوب غرب کرمان. پژوهش‌‌های چینه‌‌نگاری و رسوب‌شناسی، 35-54 :55.
نوری، ن. و لاسمی، ی.، 1377، میکروفاسیس، محیط رسوبی و چینه‌شناسی توالی‌های سازند قم در منطقه شرق سمنان، دومین همایش انجمن زمین‌شناسی ایران، مشهد.
Abaie, I., Ansari, H. J., Badakhshan, A., and Jaafari, A., 1964. History and develpoment of the Alborz and Sarajeh fields of central Iran: Bulletin of Iranian Petroleum Institute (5) 561-574.  
Abich, H., 1858. Vergleichende grundzugeder geologie des Kaukasus Wieder Armenischen und Nord Persischen Gebirge (prodromus einer geologie der Kauksischen lander): Mémoires de l'Académie Impériale des Sciences de St . Pétersbourg. Ser. 6, 7, 359-564.
Amirshahkarami, M., and Karavan, M., 2015. Microfacies, models and sequence stratigraphic architecture of the Oligocene-Miocene Qom Formation, south of Qom city, Iran, Geoscience Frontiers, 6(4), 593-604. https://doi.org/10.1016/j.gsf.2014.08.004.
Bozorgnia, F., 1966. Qom Formation Stratigraphy of the Central Basin of Iran and its Intercontinental Position: Bull. Iran Pet. Inst., 24, 69-76.
Buxton, M.W.N., and Pedley, H.M., 1989. A Standardized Model for Tethyan Tertiary Carbonates Ramps. Journal of the Geological Society., 146, 746-748. https://doi.org/10.1144/gsjgs.146.5.0746
Dickson, J.A.D., 1966. Carbonate identification and genesis as revealed by staining: Journal of sedimentary petrology
Dunham, R.J., 1962. Classification of Carbonate Rocks According to Depositional Texture. In: Ham, W.E., Ed., Classification of Carbonate Rocks, AAPG, Tulsa, 108-121.
Embry, A.F., and Klovan, J.E., 1971. A Late Devonian Reef Tract on Northeastern Banks Island Canadian Petroleum Geology, 19.
Flügel, E., 2010. Microfacies Analysis of Carbonate Rocks, Analysis, Interpretation and Application, Springerverlag, Berlin. 976p. 
Folk, R.L., 1959. Practical petrographic classification of limestones: American Association of Petroleum Geologists Bulletin, v. 43.
Folk, R.L., 1962. Spectral subdivision of limestone types, in Ham, W.E., ed., Classification of carbonate rocks- A symposium: American Association of Petroleum Geologists Memoir 1.
Furrer, M.A. and Soder, P.A., 1955. The Oligo-Miocene Marine Formation in the Qom Region (central Iran); proceeding the 4th world petrol congr., Rome (Italy), Sect. I, A, 5 (paper 1), pp. 267-277.
Ganser, A., 1955. New aspects of the geology in central Iran; proceeding of the 4th world petrol congr., Rome (Italy), sect. I, A, S (paper 2), pp. 280-300.  
Ingersoll, R.V. and Suczek, C.A., 1979. Petrology and provenance of Neogene sand from Nicobar and Bengal fans, Journal of sedimentary petrology, v. 49. https://doi.org/10.1007/s12594-010-0129-2.
Mohammadi, E.A., Safari, H., Vaziri-Moghaddam, M.R., Vaziri, M., and Ghaedi, M., 2011. Microfacies analysis and paleoenviornmental interpretation of the Qom Formation, South of the Kashan, Central Iran. Carbonates Evaporates, 26: 255-271.
Okhravi, R., and Amini, A., 1998. An example of mixed carbonate-pyroclastic sedimentation (Miocene, central basin Iran). Sediment. Geol. https://doi.org/10.1016/S0037-0738(98)00004-9.
Reuter, M., Pillar, W.E., Harzhauser, M., Mandic, O., Berning, B., Rogl, F., Kroh, A., Aubry, M.P., Wielandt, U., and Hamedani, A., 2007. Early Burdigalian restriction of Tethyan seaway and clouser od its Iraninan getways: International Journal of Earth Science, 98, 627-650.
Stahl, A.F., 1911. Persian, in handbuch der Regionalen Geologie. Heidelbrg (winter), Hft. 8, 5(6), 46pp.
Tietze, E., 1875. Ein Ausflug nach dem Siahkuh (Schwarzer Berg) inpersian. Mitteilungender Geographyschem Gesellschaft wien 18 (8), 257-267.
Wilson, J. L., 1975. Carbonate facies in geologic history. Springer-Verlag, New York, 471.